genel yetenek

advertisement
türkçe
kpss
sözel akıl yürütme
dil bilgisi
yazım kuralları
matematik
2014
sayısal akıl yürütme
mantıksal akıl yürütme
geometri
lise-ön lisans mezunları için
genel yetenek
94
soru
yeni s
larla
u
n
o
k
yeni
larla
u
r
o
s
tır
ş
ı
yeni
m
n
ırla
z
a
h
e
gör
e
n
i
stem
i
s
v
a
ın
e
kpss’
12
d
0
2
Komisyon
KPSS LİSE-ÖN LİSANS GENEL YETENEK
ISBN 978-605-364-591-7
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ
SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir
kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da
kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi
Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
3. Baskı: Kasım 2013, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.
(Ankara-0312-278 34 84)
Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7
Şaşmaz/ANKARA
(0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 16102
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU
Değerli Adaylar,
Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testi Türkçe, Matematik ve Geometri alanı kapsamındaki soruları güven veren bir bilgi birikimi ile etkin bir şekilde çözebilmeniz
için hazırlanmıştır.
Sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle, ÖSYM formatına uygun sorular ve
çözümleriyle bilgilerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilerek faydanıza;
- özgün,
- güncel,
- öğrenme ve öğretme tekniklerine uygun,
- zaman kazandırıcı çözüm tekniklerini içeren
yapısıyla sınava hazırlamada öncü bir kitap olma göreviyle hizmetinize sunulmuştur.
Yoğun bir emek ve birikimin ürünü olan bu kitapla ilgili görüşlerinizi ve önerilerinizi bizimle
pegem@pegem.net aracılığı ile paylaşabilirsiniz.
Hayalinizdeki resme ulaşmada önemli bir tercih, tamamlayıcı bir renk ve büyük bir adım olmak
dileğiyle…
Başarılar.
v
TÜRKÇE İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
Sözcükte Anlam
2. BÖLÜM
Cümlede Anlam
Sözcüğün Anlam Özellikleri ....................................1
Cümlenin Yorumu .................................................27
Gerçek Anlam ....................................................1
Cümlenin İletisi.................................................27
Mecaz Anlam .....................................................2
Cümlede Vurgu ................................................28
Terim (Terimsel) Anlam ......................................3
Eş - Yakın Anlamlı Cümleler ............................28
Mecaza Dayalı Söz Sanatları .................................4
Anlamca Çelişen Cümleler...............................28
Benzetme (Teşbih) .............................................4
Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme) ............29
Eğretileme (İstiare).............................................4
Anlamlarına Göre Cümleler ..................................30
Kişileştirme (Teşhis) ...........................................5
Olumlu Cümleler ..............................................30
Kinaye (Değinmece) ..........................................6
Olumsuz Cümleler ...........................................30
Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) .........................6
Soru Cümleleri .................................................31
Dokundurma (Tariz) ...........................................7
Ünlem Cümleleri ..............................................31
Mübalağa (Abartma) ..........................................7
Emir Cümleleri .................................................31
Dolaylama ..........................................................7
İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma
Göre Cümleler ......................................................32
Güzel Adlandırma ..............................................8
Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ......................8
Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler .............................8
Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ............................9
Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler ...............................9
Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler ......................9
Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler ...........................10
Genel-Özel İlişkili Sözcükler ............................10
Yansıma Sözcükler .......................................... 11
Kalıplaşmış Söz Öbekleri ..................................... 11
İkilemeler.......................................................... 11
Pekiştirmeler ....................................................12
Deyimler ...........................................................12
Atasözleri .........................................................13
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri ................................15
Çözümlü Test ........................................................17
Çözümler ..............................................................20
Çıkmış Sorular ......................................................22
Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................25
Çıkarım ............................................................32
Kanıksama .......................................................32
Saptama...........................................................32
Beğenme - Takdir .............................................33
Yakınma - Sitem ...............................................33
Pişmanlık .........................................................33
Ön Yargı ...........................................................34
Tahmin - Olasılık ..............................................34
Varsayım ..........................................................34
Şaşırma............................................................35
Kuşku ...............................................................35
Uyarı ................................................................35
Öneri ................................................................36
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler ....................36
Öznel ve Nesnel Anlatım .................................36
Neden (Gerekçe) Bildiren Cümleler .................37
Amaç Bildiren Cümleler ...................................38
Koşul (Şart) Cümleleri ......................................38
Tanım Cümleleri ...............................................38
Karşılaştırma Cümleleri....................................39
İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler........39
Doğrudan Anlatım Cümleleri ............................39
Dolaylı Anlatım Cümleleri.................................40
vi
Cümlenin Yapısı ...................................................41
Duruluk.............................................................64
Cümle Tamamlama ..........................................41
Tutarlılık ...........................................................64
Cümle Oluşturma .............................................41
Çözümlü Test ........................................................65
Çözümlü Test ........................................................42
Çözümler ..............................................................69
Çözümler ..............................................................45
Çıkmış Sorular ......................................................71
Çıkmış Sorular ......................................................47
Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................82
Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................51
3. BÖLÜM
Paragrafta Anlam
4. BÖLÜM
Sözel Mantık
Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru
Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar .............53
Sözel Mantık .........................................................87
Paragrafın Yapısı ..................................................53
Mantıkla İlgili Temel Kavramlar ........................87
Paragrafın Bölümleri ........................................53
Sözel Mantık Sorularının Kapsamı ..................87
Paragrafın Yapısıyla İlgili Soru Tipleri ..............54
Paragrafın İçeriği ..................................................57
Konu.................................................................57
Ana Düşünce ...................................................57
Yardımcı Düşünceler ........................................57
Paragrafta Anlatım Özellikleri ...............................58
Anlatım Biçimleri ..............................................58
Açıklayıcı Anlatım ........................................58
Sözel Mantık Soruları Hakkında ......................87
Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler ...88
Simgeler Kullanma ...........................................88
Tablo Oluşturma ...............................................88
Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri .....89
Sıralama Soruları .............................................89
Çıkarım Soruları ...............................................90
Tartışmacı Anlatım .......................................58
Şifreleme Soruları ............................................91
Betimleyici Anlatım ......................................59
Yer – Yön – Konum Bildiren Sorular ................91
Öyküleyici Anlatım (Öyküleme) ...................59
Eşleştirme ........................................................93
Düşünceyi Geliştirme Yolları .................................59
Tablo Yorumlama Soruları ................................94
Tanımlama .......................................................59
Karma Sorular ..................................................95
Karşılaştırma ....................................................60
Çözümlü Test ........................................................97
Örnekleme .......................................................60
Çözümler ............................................................101
Tanık Gösterme (Alıntılama) ............................60
Soru Sorma ......................................................60
Sayısal Verilerden Yararlanma .........................60
Duyulardan Yararlanma ...................................60
5. BÖLÜM
Ses Bilgisi
Kişileştirme.......................................................61
Benzetme .........................................................61
Sesler .................................................................103
Parçaya Dayalı Sorular.........................................63
Ünlü Harfler ve Ünlü Uyumları .......................103
Anlatım Nitelikleri ..................................................64
Ünsüz Sesler..................................................104
Özgünlük ..........................................................64
Ses Olayları ........................................................104
Özlülük (Yoğunluk) ...........................................64
Sert Sessizlerin Yumuşaması ........................104
Yalınlık (Sadelik) ..............................................64
Akıcılık .............................................................64
Sürükleyicilik ....................................................64
Açıklık ..............................................................64
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme).....................104
Ses Düşmesi ..................................................105
Ses Türemesi .................................................105
vii
Ulama.............................................................106
Bağlaç.................................................................127
Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi ...................107
Ünlem .................................................................128
Ünlü Daralması ..............................................107
Fiil (Eylem)..........................................................128
Çözümlü Test ......................................................108
Çekimli Fiiller..................................................128
Çözümler ............................................................ 111
Fiillerde Kip ....................................................128
Fiillerde Kişi....................................................130
Fiillerde Olumsuzluk.......................................130
Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması..................130
6. BÖLÜM
Yapı Bilgisi
Fiillerde Çatı ...................................................131
Fiilimsiler.............................................................133
Kökler ................................................................. 113
Yardımcı Fiiller ....................................................134
Ekler ................................................................... 113
Ek-Fiil (Ek-Eylem) ...............................................134
Yapım Ekleri ................................................... 113
Çözümlü Test ......................................................135
Çekim Ekleri ................................................... 114
Çözümler ............................................................138
Yapılarına Göre Sözcükler.................................. 115
Çıkmış Sorular ....................................................140
Çözümlü Test ...................................................... 116
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................142
Çözümler ............................................................ 119
Çıkmış Sorular ve Açıklamaları ..........................120
8. BÖLÜM
7. BÖLÜM
Sözcük Bilgisi
İsim (Ad) .............................................................121
Varlıkların Türüne Göre İsimler ......................121
Varlıkların Sayılarına Göre İsimler .................121
İsmin Hâlleri ...................................................121
İsim Tamlamaları ............................................122
Zamir (Adıl) .........................................................123
Zamir Çeşitleri ................................................123
Sıfat (Ön Ad).......................................................124
Niteleme Sıfatları ...........................................124
Belirtme Sıfatları ............................................124
Zarf (Belirteç) ......................................................125
Durum Zarfları ................................................126
Yer-Yön Zarfları ..............................................126
Zaman Zarfları ...............................................126
Ölçü-Miktar Zarfları ........................................126
Soru Zarfları ...................................................126
Edat (İlgeç) .........................................................127
Cümle Bilgisi
Cümle Türleri ......................................................143
Yüklemlerine Göre Cümleler ..........................143
Öge Dizilişine Göre Cümleler.........................143
Yapılarına Göre Cümleler ..............................144
Cümlenin Ögeleri ................................................145
Yüklem ...........................................................145
Özne ..............................................................146
Nesne.............................................................146
Dolaylı Tümleç ...............................................146
Zarf Tümleci ...................................................147
Edat Tümleci ..................................................147
Çözümlü Test ......................................................148
Çözümler ............................................................151
Çıkmış Sorular ....................................................153
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................154
viii
9. BÖLÜM
Yazım Kuralları
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler .....................155
Kısaltmaların Yazımı...........................................158
Sayıların Yazımı .................................................159
Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı.......................159
Birleşik Kelimelerin Yazılışı.................................160
Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler ....................160
Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler .......................161
Bağlaç Olan “Ne... Ne”nin Yazımı..............164
Soru Eki “Mı, Mi, Mu, Mü”nün Yazımı ........164
Hece Yapısı ve Satır Sonunda
Kelimelerin Bölünmesi ...............................164
“İken” Sözcüğünün Yazımı ........................165
“İle”nin Ek Olarak Yazımı Yazılışı ..............165
Ek Fiil Olan “İdi, İmiş, İse”nin Yazımı .........165
Pekiştirmeli Sıfatların Yazılışı ....................165
Yabancı Özel Adların Yazımı ..............................165
Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları ...................166
Yazımı Karıştırılan Bazı Sözcükler .....................167
Çözümlü Test ......................................................169
Çözümler ............................................................172
Çözümlü Test ......................................................186
Çözümler ............................................................189
Çıkmış Sorular ....................................................191
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................192
11. BÖLÜM
Anlatım Bozuklukları
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ..................193
Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı ..................193
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir
Arada Kullanımı .............................................194
Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı ......................194
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı ..................195
Deyim-Atasözü Yanlışları ...............................195
Anlam Belirsizliği ............................................195
Mantık Hataları...............................................196
Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları ............196
Fiil ve Yüklem Yanlışları .................................196
Özne - Yüklem Uyuşmazlığı ..........................197
Özne Eksikliği ................................................197
Çatı Uyuşmazlığı............................................198
Nesne Eksikliği...............................................198
Çıkmış Sorular ....................................................174
Dolaylı Tümleç Eksikliği .................................199
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................175
Edat Tümleci Eksikliği ....................................199
Tamlama Yanlışları .........................................199
Çözümlü Test ......................................................201
10. BÖLÜM
Noktalama İşaretleri
Nokta ( . ) ...........................................................177
Virgül ( , ) ...........................................................177
Noktalı Virgül ( ; ) ................................................179
İki Nokta ( : ) .......................................................179
Üç Nokta ( ... ) ....................................................180
Soru İşareti ( ? ) ..................................................180
Ünlem İşareti ( ! ) ................................................181
Kısa Çizgi ( - ) .....................................................181
Uzun Çizgi (–) .....................................................182
Tırnak İşareti ( “ ” ) ..............................................182
Parantez ( ) .........................................................183
Kesme İşareti ( ’ ) ...............................................183
Çözümler ............................................................204
Çıkmış Sorular ....................................................206
Çıkmış Soruların Açıklamaları ...........................207
ix
MATEMATİK İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
TEMEL KAVRAMLAR.............................................211
Küme ......................................................................211
Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı ......................211
Kümelerin Gösterilişi...............................................211
Boş Küme ...............................................................212
Sayı Kümeleri .........................................................212
Tek - Çift Tamsayılar ...............................................213
Tam Sayılarda İşlemler ...........................................213
İşlem Önceliği .........................................................215
Rasyonel Sayılar ....................................................216
Rasyonel Sayılarda İşlemler ...................................216
Harfli İfadeler ..........................................................217
Denklemler .............................................................218
Çözüm Kümesi Bulma ............................................218
İkili ..........................................................................219
Sıralama .................................................................220
Eşitsizlik ..................................................................220
Oran – Orantı..........................................................221
Ortak Paranteze Alma ............................................221
Çözümlü Test .........................................................223
Çözümler ................................................................225
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................227
3. BÖLÜM
BÖLME – BÖLÜNEBİLME KURALLARI ................275
Bölme .....................................................................275
Bölünebilme Kuralları .............................................279
2 ile Bölünebilme ..............................................279
3 ile Bölünebilme ..............................................279
4 ile Bölünebilme ..............................................280
5 ile Bölünebilme ..............................................281
7 ile Bölünebilme ..............................................282
8 ile Bölünebilme ..............................................282
9 ile Bölünebilme ..............................................282
10 ile Bölünebilme ............................................284
11 ile Bölünebilme ............................................284
Çözümlü Test ..........................................................286
Çözümler ................................................................288
Çıkmış Sorular ve Çözümler...................................290
4. BÖLÜM
2. BÖLÜM
SAYILAR.................................................................229
Sayı Kümeleri .........................................................229
Doğal Sayılar ..........................................................230
Tam Sayılar.............................................................233
Tek ve Çift Tam Sayılar ...........................................234
Pozitif ve Negatif Sayılar ........................................236
Ardışık Sayılar ........................................................238
Asal Sayı ................................................................243
Aralarında Asal Sayılar ...........................................243
Basamak Analizi .....................................................244
Çözümleme ............................................................249
Faktöriyel ................................................................251
Sayma Sistemleri....................................................254
Çözümlü Test – 1 ....................................................261
Çözümler ................................................................263
Çözümlü Test – 2 ....................................................265
Çözümler ................................................................267
Çözümlü Test – 3 ....................................................269
Çözümler ................................................................271
Çıkmış Sorular ........................................................273
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................274
ASAL ÇARPANLARA AYIRMA EBOB – EKOK ......291
Asal Çarpanlara Ayırma .........................................291
Bir Tam Sayının Bölenleri .......................................292
Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı....................294
En Büyük Ortak Bölen (EBOB) .........................295
En Küçük Ortak Kat (EKOK).............................298
Çözümlü Test .........................................................303
Çözümler ................................................................305
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................307
5. BÖLÜM
DENKLEMLER .......................................................309
Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler ........309
Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler .........312
Denklem Sistemi.....................................................312
Yok Etme Metodu .............................................312
Yerine Koyma Metodu ......................................313
Özel Denklemler .....................................................314
Çözümlü Test .........................................................317
Çözümler ................................................................319
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................321
x
6. BÖLÜM
RASYONEL SAYILAR ............................................323
Kesir ve Kesir Türleri ..............................................323
Kesir .................................................................323
Basit Kesir ........................................................323
Bileşik Kesir ......................................................323
Tam Sayılı Kesir................................................324
Sabit Kesir ........................................................325
Denk Kesir ........................................................325
Rasyonel Sayılarda Dört İşlem ...............................326
Toplama İşlemi..................................................326
Çıkarma İşlemi..................................................327
Çarpma İşlemi ..................................................327
Bölme İşlemi .....................................................327
Kuvvet Alma .....................................................327
İşlem Önceliği ...................................................328
Ondalık Kesirler ......................................................331
Ondalık Sayılarda Dört İşlem..................................332
Devirli Ondalık Açılımlar .........................................334
Rasyonel Sayılarda Sıralama .................................335
İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma.........337
Çözümlü Test - 1.....................................................338
Çözümler ................................................................340
Çözümlü Test - 2.....................................................342
Çözümler ................................................................344
Çıkmış Sorular ........................................................346
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................347
7. BÖLÜM
EŞİTSİZLİKLER ve MUTLAK DEĞER ...................349
Basit Eşitsizlikler .....................................................349
Özellikleri ..........................................................349
Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları ...................................353
Kapalı Aralık .....................................................353
Yarı Açık Aralık .................................................353
Açık Aralık ........................................................353
Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler .......353
Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi .............................355
Mutlak Değer ..........................................................357
Özellikleri ..........................................................358
Çözümlü Test – 1 ....................................................362
Çözümler ................................................................364
Çözümlü Test – 2 ....................................................366
Çözümler ................................................................368
Çıkmış Sorular ........................................................370
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................371
8. BÖLÜM
ÜSLÜ SAYILAR ......................................................373
Özellikleri ..........................................................373
Üslü Sayılarda Dört İşlem .......................................377
Toplama – Çıkarma ..........................................377
Çarpma .............................................................377
Bölme ...............................................................379
Çözümlü Test - 1.....................................................382
Çözümler ................................................................384
Çözümlü Test – 2 ....................................................386
Çözümler ................................................................388
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................390
9. BÖLÜM
KÖKLÜ SAYILAR ...................................................391
Köklü Sayıların Özellikleri .......................................391
Köklü Sayılarda Dört İşlem .....................................395
Toplama-Çıkarma .............................................395
Çarpma .............................................................396
Bölme ...............................................................397
Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması ........399
Eşlenik ....................................................................400
İç İçe Sonlu Kökler..................................................402
İç İçe Sonsuz Kökler ...............................................403
A ∓ 2 B İfadesinin Kök Dışına Çıkarılması ..........405
Köklü Sayılarda Sıralama .......................................407
Köklü Sayılarda Denklem Çözme ...........................408
Çözümlü Test .........................................................409
Çözümler ................................................................411
Çıkmış Sorular ........................................................413
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................414
10. BÖLÜM
ÇARPANLARA AYIRMA .........................................415
Ortak Parantez Yöntemi ...................................415
Gruplandırma Yöntemi .....................................415
ax2+bx+c ifadesinin Çarpanlara Ayrılması ........416
Özdeşlikler ..............................................................418
İki Kare Farkı ....................................................418
Tam Kare İfadeler .............................................420
III. Dereceden Özdeşlikler ......................................423
Çözümlü Test – 1 ....................................................425
Çözümler ................................................................427
Çözümlü Test – 2 ....................................................429
Çözümler ................................................................431
Çıkmış Sorular ........................................................433
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................434
11. BÖLÜM
ORAN – ORANTI ...................................................437
Oran..................................................................437
Orantı................................................................437
Orantının Özellikleri ..........................................437
Orantı Türleri ..........................................................440
Doğru Orantı .....................................................440
Ters Orantılı Çokluklar ......................................441
Bileşik Orantı ....................................................443
Ortalamalar .............................................................444
Aritmetik Ortalama ............................................444
Geometrik Ortalama .........................................445
Çözümlü Test - 1.....................................................447
Çözümler ................................................................449
Çözümlü Test - 2.....................................................451
Çözümler ................................................................453
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................455
xi
12. BÖLÜM
PROBLEMLER .......................................................457
Denklem Kurma Problemleri...................................457
Yaş Problemleri ......................................................464
Yüzde Problemleri ..................................................466
Faiz Problemleri......................................................468
Kâr – Zarar Problemleri ..........................................469
Karışım Problemleri ................................................472
İşçi Problemleri .......................................................475
Havuz Problemleri ..................................................477
Hareket Problemleri ................................................478
Çözümlü Test - 1 ....................................................484
Çözümler ................................................................486
Çözümlü Test - 2 ....................................................488
Çözümler ................................................................490
Çözümlü Test - 3 ....................................................492
Çözümler ................................................................494
Çözümlü Test - 4.....................................................496
Çözümler ................................................................498
Çözümlü Test - 5 ....................................................500
Çözümler ................................................................502
Çözümlü Test - 6 ....................................................504
Çözümler ................................................................506
Çözümlü Test - 7 ....................................................508
Çözümler ................................................................510
Çözümlü Test - 8 ....................................................512
Çözümler ................................................................514
Çözümlü Test - 9 ....................................................516
Çözümler ................................................................518
Çıkmış Sorular ........................................................520
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................524
13. BÖLÜM
KÜMELER ..............................................................529
Küme ......................................................................529
Kümelerin Elemanı ve Eleman Sayısı ..............529
Kümelerin Gösterimi .........................................529
Küme Çeşitleri ..................................................530
Kümelerde İşlemler...........................................531
Alt Küme ...........................................................534
Küme Problemleri .............................................536
Çözümlü Test .........................................................539
Çözümler ...............................................................541
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................543
Modüler Aritmetik....................................................552
Modüler Aritmetiğin Özellikleri ..........................553
Modüler Aritmetikte Denklem Çözümü .............557
Çözümlü Test – 1 ....................................................559
Çözümler ................................................................561
Çözümlü Test – 2 ....................................................563
Çözümler ................................................................565
Çıkmış Sorular ........................................................567
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................568
15. BÖLÜM
PERMÜTASYON – KOMBİNASYON – OLASILIK .569
Saymanın Temel Kuralları ......................................569
Toplama Kuralı..................................................569
Çarpma Yolu ile Sayma ....................................569
Saymanın Temel İlkesi......................................569
Permütasyon (Sıralama).........................................571
Tekrarlı Permütasyon........................................572
Dairesel Permütasyon ......................................573
Kombinasyon (Gruplama) ......................................574
Olasılık....................................................................579
Olasılık Fonksiyonu .........................................579
Olasılık Hesabı .................................................580
Koşullu Olasılık .................................................584
Bağımsız ve Bağımlı Olasılık............................585
Çözümlü Test – 1 ....................................................587
Çözümler ................................................................589
Çözümlü Test – 2 ....................................................591
Çözümler ................................................................593
Çözümlü Test – 3 ....................................................595
Çözümler ................................................................597
Çıkmış Sorular ........................................................599
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................600
16. BÖLÜM
TABLO VE GRAFİKLER .........................................601
Tablo ve Yorumlama ...............................................601
Grafik ve Yorumlama ..............................................605
Çizgi Grafik .......................................................605
Sütun Grafiği.....................................................607
Daire Grafiği .....................................................607
Çözümlü Test – 1 ....................................................610
Çözümler ................................................................611
Çözümlü Test – 2 ....................................................613
Çözümler ................................................................615
Çıkmış Sorular ........................................................617
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................620
14. BÖLÜM
İŞLEM – MODÜLER ARİTMETİK...........................545
Bağıntı ....................................................................545
Fonksiyon ...............................................................545
İşlem .......................................................................546
İşlem Tabloları ..................................................549
İşlemin Özellikleri..............................................549
17. BÖLÜM
SAYISAL MANTIK PROBLEMLERİ........................623
Sayı Örüntüleri .......................................................623
Sayı Dizileri.............................................................626
Tablo ve Şekil Soruları ............................................629
Akıl Yürütme ve Mantık Soruları .............................637
Görsel Yetenek .......................................................645
Çözümlü Test .........................................................651
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................662
xii
GEOMETRİ İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
Ağırlık Merkezi ........................................................688
GEOMETRİK KAVRAMLAR VE
Kenarortay Bağıntıları.............................................690
DOĞRUDA AÇILAR ...............................................665
Özel Üçgenler .........................................................692
Geometrik Kavramlar..............................................665
İkizkenar Üçgen ......................................................692
Tanımsız Kavramlar ................................................665
Eşkenar Üçgen .......................................................694
Açılar ......................................................................665
Üçgende Alan .........................................................698
Açının Ölçüsü .........................................................665
Üçgende Benzerlik .................................................703
Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler.........................666
Açı – Açı – Açı Benzerlik Kuralı ..............................703
Açı Ölçü Birimleri ....................................................666
Tales Teoremi .........................................................705
Derecenin Alt Birimleri ............................................666
Temel Orantı Teoremi .............................................705
Açı Çeşitleri ............................................................666
Çapraz Tales Teoremi .............................................706
Dar Açı....................................................................666
Kenar – Açı – Kenar Benzerlik Kuralı .....................707
Dik Açı ....................................................................666
Kenar – Kenar – Kenar Benzerlik Kuralı.................708
Geniş Açı ................................................................666
Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları ............................711
Doğru Açı................................................................666
Üçgen Eşitsizliği .....................................................711
Tam Açı...................................................................666
Komşu Açılar ..........................................................666
Açıortay ..................................................................667
Tümler Açılar ..........................................................667
Bütünler Açılar ........................................................667
Ters Açılar...............................................................668
Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile
Yaptığı Açılar ..........................................................668
Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen
İle Meydana Getirdiği Açılar ...................................668
Kenarları Paralel Açılar...........................................670
Kenarları Dik Açılar.................................................670
Üçgenler .................................................................673
Üçgen Çeşitleri .......................................................673
Açılarına Göre Üçgenler .........................................673
Kenarlarına Göre Üçgenler.....................................673
Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar .................674
Yükseklik ................................................................674
Açıortay ..................................................................674
Kenarortay ..............................................................674
Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler ...........................675
Dik Üçgen ...............................................................679
Pisagor Teoremi......................................................679
Öklid Bağıntıları ......................................................680
Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler ......................681
Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler ..........................682
Üçgende Açıortay Teoremleri .................................684
İç Açıortay Teoremi .................................................685
Dış Açıortay Teoremi ..............................................686
Üçgende Kenarortay Teoremleri .............................688
2. BÖLÜM
ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER .........................717
Çokgenler ...............................................................717
Dışbükey ve İçbükey Çokgenler .............................717
Düzgün Çokgen ......................................................718
Dörtgenler ...............................................................723
Özellikleri ................................................................723
Dörtgenlerde Alan...................................................724
Paralelkenar ...........................................................726
Paralelkenarda Alan ...............................................727
Paralelkenarın Alan Özellikleri................................727
Paralelkenarda Uzunluk İle İlgili Özellikler..............729
Eşkenar Dörtgen.....................................................730
Dikdörtgen .............................................................731
Kare ........................................................................733
Yamuk – Deltoid .....................................................735
İkizkenar Yamuk .....................................................738
Dik Yamuk ..............................................................740
Deltoid ....................................................................740
Çıkmış Sorular ........................................................741
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................742
xiii
3. BÖLÜM
Noktanın Simetriği ..................................................782
ÇEMBER VE DAİRE ..............................................745
Doğrunun Simetriği .................................................785
Çemberde Açı.........................................................745
Eşitsizlikler ..............................................................787
Çemberde Yardımcı Elemanlar ..............................745
Çemberde Yay ve Açı Özellikleri ............................747
Merkez Açı..............................................................747
5. BÖLÜM
Çevre Açı ................................................................747
KATI CİSİMLER ......................................................789
Teğet Kiriş Açı.........................................................748
Prizma ....................................................................789
İç Açı.......................................................................749
Dikdörtgenler Prizması ...........................................790
Dış Açı ....................................................................749
Küp .........................................................................791
Çemberde Kiriş Yay Özellikleri ...............................750
Silindir .....................................................................792
Kirişler Dörtgeni ......................................................750
Dönel Silindir ..........................................................793
Çemberde Uzunluk .................................................752
Piramit ....................................................................794
Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti .................752
Düzgün Piramit .......................................................795
Kuvvet Ekseni .........................................................754
Kesik Piramit...........................................................796
İki Çemberin Ortak Teğetleri ...................................755
Küre ........................................................................798
İki Çemberin Birbirine Göre Durumları ...................757
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................799
Üçgenin Çemberleri ................................................757
Üçgenin İç Teğet Çemberi ......................................757
Üçgenin Dış Teğet Çemberi....................................758
Teğetler Dörtgeni ....................................................758
Dairede Alan ...........................................................759
Dairenin Alanı ve Çevresi .......................................759
Daire Diliminin Alanı ...............................................759
Çember Yayının Uzunluğu......................................759
Daire Kesmesinin Alanı ..........................................759
Daire Halkasının Alanı ............................................760
Çemberde Benzerlik ...............................................761
Çıkmış Sorular ........................................................763
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................764
4. BÖLÜM
ANALİTİK GEOMETRİ ...........................................765
Noktanın Analitik İncelenmesi ................................765
Analitik Düzlem .......................................................765
İki Nokta Arasındaki Uzaklık ...................................766
Doğrusal Noktalar ...................................................767
Doğrusal Olmayan Noktalar ...................................769
Doğrunun Analitik İncelenmesi ...............................772
Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi ...............................772
Doğrunun Grafiğinin Çizimi.....................................774
Doğrunun Denklemleri ............................................775
Özel Doğrular .........................................................777
İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları ...................777
Doğru Demeti .........................................................779
Simetriler ................................................................782
akıcı
ayrıntılı
güncel
kpss
konu anlatımları
örnekler
yorumlar
uyarılar
2014
pratik bilgiler
ösym tarzında özgün sorular
ve açıklamaları
türkçe
sözel akıl yürütme
dil bilgisi
yazım kuralları
94
soru
e
kpss’
12
d
0
2
yeni s
arla
l
u
n
o
yeni k
la
r
a
l
u
r
o
tır
ş
ı
yeni s
m
n
ırla
z
a
h
e
gör
e
n
i
stem
i
s
v
a
ın
1. BÖLÜM
SÖZCÜKTE ANLAM
2006
2008
2010
2012
Ortaöğretim
6
3
4
3
Ön lisans
3
5
4
4
n SÖZCÜĞÜN ANLAM
ÖZELLİKLERİ
Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine “sözcük” denir.
Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok
anlam karşılamaktadır.
Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.
n
n
kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:
“Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor,
devrilecek gibi oluyordu.”
testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar
ve uzunca çelik araç:
“Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.”
(Kaynak: tdk.gov.tr)
Görüldüğü gibi yukarıdaki sözcüklerin başka anlamlara gelebilecek kullanımı yoktur.
2. Bulunduğu yerden ayrılarak veya dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek:
Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da
ağlayamamıştım.
3. Yere devrilmek, yere serilmek:
Çocuk koşarken yere düştü.
4. Yağmak:
Dağlara kar düştü.
5. Vurmak, değmek, rastlamak:
İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri
sahile inen keçi yoluna düşüyordu.
(Kaynak: tdk.gov.tr)
“Düşmek” sözcüğü kullanıldığı yere göre farklı anlamlar
kazanmıştır. Sözcüğün yukarıda belirtilenler dışında da
kazandığı daha birçok anlam vardır. Dilimizdeki sözcüklerin çoğunluğu çok anlamlıdır, yani temel anlamı
dışında kullanılmaya uygundur. Dilimizde sözcüklerin
kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara da “yan anlam” ya da “mecaz anlam” denir.
Gerçek Anlam
Temel Anlam
PÜR DİKKAT!
Bu konudan KPSS’de ortalama 3 soru gelmektedir.
Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısından ziyade,
cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması açısından çok önemlidir.
Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam
denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da
okunduğunda o sözcüğün temel anlamı akla gelir.
n
Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma
göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.
n
düşmek:
1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek:
Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa
düşüyor.
ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt
çene arasındaki boşluk:
Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.
n
n
boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı:
Sabaha kadar boynum ağrıdı.
durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak:
Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.
Yukarıdaki cümlelerde “göz, boyun, durmak” sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.
2
Yan Anlam
Mecaz Anlam
Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel
anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır.
Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak
kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.
n
n
Dilberin başında siyah saç olur.
(temel anlam)
PÜR DİKKAT !
n
ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “temel anlam” ve “yan anlam” değil, “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulmaktadır. Sorularda, seçenekler arasında yan anlamda
kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve
gerçek anlam başlığında ele alınır; oysa mecaz anlam
tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır.
Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı bir anlama geçmiştir.
Aşağıdaki altı çizili sözcükler de mecaz anlamda kullanılmıştır:
n
“Baş” sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak
kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir:
n
n
n
Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.
(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli)
“Baş” sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan
bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla
kullanılmıştır.
n
Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.
(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren,
üşümeyi önleyecek kadar ısıtan)
Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:
Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.
Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:
Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik.
n
n
n
Feryadı bırak, kendine gel çünkü zaman dar.
(“Dar” sözcüğü, “yetersiz, az” anlamında kullanılmış.)
Gülen gözlerinin manası pek derin.
(“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor”
anlamında kullanılmış.)
Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.
(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmış.)
Aldanma cahilin kuru sözüne.
(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.)
Not
Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:
Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz / Suyu gürül gürül akan çeşme başında.
Yukarıya, üste gelen yön:
Yatağın başında oturmuş ağlıyordu.
0HFD]DQODPVDGHFHV¶]F¼NWHGHßLOELUV¶]
¶EHßLQGH\DQLELUV¶]F¼NJUXEXQGDELUGH\LPGHDUJRGD\DGDDWDV¶]¼QGHGHJ¶U¼OHELOLU%X
GXUXPGDPHFD]LIDGHQLQWDPDPñQGDG¼ğ¼Q¼O¼U
„ 2QDJHU§HNOHULDQODWDDQODWDGLOLPGHW¼\ELWWL
„ ‡RFXNODUñQRKDOLQLJ¶U¼QFHL§LPFñ]HGL\RU
„ .RPğXQXQWDYXßXNRPğX\DND]J¶U¼Q¼U
„ .D\PDßñVHYHQPDQGD\ñ\DQñQGDWDğñU
„ .¶UOHUPHPOHNHWLQGHğDğñODUSDGLğDKROXU
Temel, yan ve mecaz anlam ilişkisini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz:
Sözcük
Gerçek Anlam
Temel Anlam
Mecaz Anlam
Yan Anlam
1. Çene
kemiklerinin
üstüne dizili, ısırıp
koparmaya ve
çiğnemeye yarayan
sert, beyaz organlardan her biri
2. Çark, testere, tarak,
vb. çentikli şeylerdeki
çıkıntılardan her biri
3. Sarımsak dilimi,
karanfil vb.nde dişe
benzetilen tane
4. Bazı dantel ve
işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri
bölüm
5. Güçlü olduğunu
belli etmek, tehdit
etmek
(diş göstermek)
6. Kötülük yapmak
için fırsat beklemek
(diş bilemek)
7. Zorla veya inatla
istediğini yaptırmak
(diş geçirmek)
“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)
3
PÜR DİKKAT !
ÖSYM’nin son yıllarda sıkça sormaya başladığı “düşsel
öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da
da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir.
“Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır?
A)
Yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor.
B)
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır?
Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın.
C)
Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.
A)
Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam.
D)
Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına
su kaçmış.
B)
Onu, herkese örnek olan tavırları ile tanıdık.
E)
C)
Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola
çıktık.
Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne
düşünüyorsun?
D)
Bu sevimli çocuğa hemen kanım kaynadı.
E)
Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre
oturduk.
“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere
saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.
Cevap B
B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl”
anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer
seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır.
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili
sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
Cevap B
A)
B)
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
C)
A)
Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı
oluruz.
D)
B)
Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı.
E)
C)
Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir
köydü ilk burası.
D)
Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun
atkısı vardı.
E)
Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder.
C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı
“boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana
yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla
ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel
anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.
Cevap C
Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi
büyük bir sevinçle.
Beyaz at üstünde gelin görününce düğün
başladı.
Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı
dadı.
Bu boş sözleri dinlemekten artık bıkmıştık
hepimiz.
Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak istiyordu.
A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler mecaz
anlamda kullanılmamıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe
yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.
Cevap D
Terimsel Anlam
Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve
belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir.
n
Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı.
(matematik terimi)
n
Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar.
(spor terimi)
n
Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi
(müzik terimi)
4
PÜR DİKKAT !
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
E)
Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize.
Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir.
Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır.
Düşünceleriyle herkese örnek oluyordu.
Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır.
Benzetme, ÖSYM’nin tüm sınavlarında, en fazla soruların
sanatlardan biridir.
LYS (eski ismiyle ÖSS) tarzı sınavlarda, benzetme edatı,
benzetme yönü, benzetme çeşitleri gibi detaylara girilse
de KPSS’de cümlede ya da paragrafta benzetme olup olmadığı sorulmaktadır.
E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da
genellenirse, edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim
anlamlıdır.
(I) Edebiyat sevgisi olmayınca kişi ister politikacı, ister bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun
gerçek bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst düşünemez. (III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz.
(IV) Batı’nın önemli politika adamlarını incelerseniz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o
konularda yazdıkları yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli birer çalışma olduğunu görürsünüz. (V) General de Gaulle’ün anıları bir edebiyat
anıtıdır; Mitterant’ın konuşmaları, kitapları da…
Cevap E
Not
%D]ñV¶]F¼NOHULQWHULPDQODPOñROXSROPDGñßñ
V¶]F¼ß¼QNXOODQñOGñßñF¼POH\HJ¶UHGHßLğLU
ȋð]OHGLßLPL]R\XQXQELULQFLSHUGHVLGDKD J¼]HOGL
WHULP
ȋ2GDQñQSHUGHVLQL\ñNDWPDNLVWL\RUDQQHP
WHULPDQODPOñGHßLO
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır?
A) I
n MECAZA DAYALI SÖZ
SANATLARI
Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık: göz
Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği
varlık: zeytin
Benzetme Yönü: Benzeyenin benzetilene hangi
yönden benzediği: siyah
Benzetme Edatı: Cümleye benzetme anlamı
katan sözcük: gibi
n Kar
benzetilen
n Tilki
benzetilen
gibi
benzetme
edatı
gibi
benzetme
edatı
gibi
benzetme
edatı
uzun
benzetme
yönü
Eğretileme, yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen”
ögeleriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir.
PÜR DİKKAT !
Benzetme örneklerinde hem “benzeyen” hem de “benzetilen” telaffuz edilir. Fakat eğretilmede benzetmeden farklı
olarak bu kavramlardan sadece biri söylenir; diğer kavram
karşı tarafça anlaşılır.
n
Her yaz bu cennette tatil yaparım.
benzetilen
(Benzeyen öge “tatil yeri”dir fakat söylenmemiştir.)
n
Meleğim beşiğinde uyuyor.
benzetilen
çamaşırlar
kurnaz
çocuk
benzetme
yönü
Eğretileme (istiare), aslında benzetme sanatından
çok da farklı değildir. Benzetmede de eğretilmede de
amaç, bir kavramın özelliğini güçlendirmek için onu
başka bir kavrama benzetmektir.
boy
benzeyen
beyaz
benzetme
yönü
E) V
2. Eğretileme (İstiare)
“Zeytin gibi siyah göz” benzetmesinde şu ögeler
vardır:
Selvi
D) IV
Cevap E
Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde
anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan
yararlanma yöntemine “benzetme” denir. Tam bir
benzetmede dört öge bulunur. Fakat bütün ögelerin
kullanılması şart değildir.
benzetilen
C) III
V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir.
1. Benzetme (Teşbih)
n
B) II
(Benzeyen öge “bebek”tir fakat söylenmemiştir.)
benzeyen
benzeyen
n
Güneş bugün gülümsüyor bize.
benzeyen
(Benzetilen öge “insan”dır fakat söylenmemiştir.)
5
2. İnsana ait bir özellik doğaya aktarılabilir, yani kişileş-
PÜR DİKKAT !
Eğretilme de aslında bir çeşit benzetmedir. Kavramlardan
biri gizlendiği ve benzetmeye göre daha fazla yorum gücü
gerektirdiğinden daha nitelikli bir sanat kabul edilir. Fakat
KPSS’de benzetme ve istiare ayrımına şu ana kadar yer
verilmemiş, her iki sanat da “benzetme, benzerlik ilgisi”
şeklinde tek başlık altında sorulmuştur.
Not
(ßUHWLOHPHGHDPD§EHQ]H\HQ\DGDEHQ]HWLOHQ
NDYUDPODUñQGDQELULQLV¶\OH\HUHNGLßHUNDYUDPñ
NDUğñGDNLNLğLQLQVH]PHVLQLVDßODPDNWñU%XGD
DQODWñPñGDKD§HNLFLKDOHJHWLUPHNWHGLU
$ğDßñGDNLHßUHWLOHPH¶UQHNOHULLQFHOHQGLßLQGH
EXVDQDWñQJ¼]HOOLßLGDKDGDL\LJ¶U¼OHFHNWLU
„ <DğRWX]EHğ<ROXQ\DUñVñHGHU
'DQWHJLELRUWDVñQGD\ñ]¶PU¼Q
&DKLW6ñWNñ7DUDQFñ
„ $UWñNGHPLUDOPDNJ¼Q¼JHOPLğVH]DPDQGDQ
0H§KXOHJLGHQELUJHPLNDONDUEXOLPDQGDQ
<DK\D.HPDO%H\DWOñ
ðONGL]HGH¶P¼U\RODLNLQFLGL]HGHLVHWDEXW
JHPL\HEHQ]HWLOPLğ
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eğretileme
(istiare) örneklenmiştir?
A)
B)
C)
D)
E)
Ağalıktan ve ağalardan kurtulmuş, başka
diyarlara gidiyordu.
Kültürün mayası, edebiyatta oluşup olgunlaşır.
Bahçedeki söğüt ağacında yaşayan serçe
yavrusu daldan düşmüştü.
Bu kitapta yedi yazarın hikâyeleri bulunmaktadır.
Eskiden, herkes birbirine selam verirdi.
B seçeneğinde, “kültürün mayası” ifadesinde “kültür”
kavramı mayalanabilen bir kavrama (yoğurt, hamur vs.)
benzetilmiş ama bu kavram söylenmemiştir. Dolayısıyla
istiare (eğretileme) yapılmıştır.
Cevap B
tirme yapılabilir:
n
Yılların hüznünü taşıyordu yollar.
n
Güneş gülmüyor bugün yine.
tarılabilir:
n
Yıldızlar akıyor damların üzerine.
n
Bulutlar salkım salkım.
n
Babam geciktiğimi öğrenince yine esip gürleyecek.
rüzgârın özelliği
(üzümün özelliği bulutlara aktarılmış)
için kullanılabilir; buna “duyular arası aktarma” denir:
n
Sıcak bir gülümseyişi vardı.
dokunma
görme
n
Birbirinize tatlı
n
Yumuşak sesiyle herkesi büyüledi.
n
Dışarıdan acı bir fren sesi geldi.
tatma
dokunma
sözler söyleyin.
işitme
işitme
tatma
işitme
PÜR DİKKAT !
Bu aktarma çeşitlerine bazı kaynaklarda “Deyim Aktarmaları” başlığıyla da rastlanır.
3. Kişileştirme (Teşhis)
İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara verilmesidir.
n
Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış.
(Bu cümlede “bülbül” kişileştirilmiştir, insana ait bir özellik (ağlama) insan dışındaki bir varlığa yüklenmiştir.)
n
Poyrazla
n
O kuşun ömrü bir güzel gecede
söyleşir
insana ait
özellik
yaprakların sesi.
kişileştirilen
varlık
kişileştirilen
varlık
Bir güzel beste söylemekle geçer.
insana ait özellik
n
sıvılara ait
özellik
(suyun özelliği yıldızlara aktarılmış)
4. Bir duyuyla ilgili bir kavram başka bir duyuyu anlatmak
1. Doğaya ait bir özellik insana aktarılabilir:
O, cıvık bir insandır.
insana ait
özellik
3. Doğaya ait bir özellik, doğadaki başka bir varlığa ak-
Eğretileme çeşitli şekillerde yapılabilir:
n
insana ait
özellik
Rıhtımda
uyuyan
insana ait
özellik
gemiyi
hatırladın mı?
kişileştirilen
varlık
PÜR DİKKAT !
Kişileştirme, ÖSYM’nin sınavlarında çıkan soruların bir
konudur.
6
5. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)
(I) Yaşar Kemal’i bence diğer tüm yazarlardan
ayıran özelliği okur ile kendisini ayrı varlıklar
olarak görmemesidir. (II) Anlattığı öykünün yüceliğinden neredeyse okur kadar o da etkilenir.
(III) Bazen başladığı cümlede heyecanın giderek
arttığını hissederiz. (IV) Çılgınca renklere bürünmüş toprak ve coşkulu deniz, yarpuzlar, hatmiler, baş döndürücü bir etki yaratır. (V) Ama bu
baş döndürücü etki sadece okurda değil, yazının
kendi içinde de varlığını sürdürür.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin başka bir
sözün yerine kullanılmasıdır. Ad aktarmasında asıl
anlatılmak istenenle onun yerine kullanılan söz arasında bir çeşit ilginin olması gerekir. Bu anlam ilgilerinden bazıları aşağıda gösterilmiştir:
a) Parça - Bütün İlgisi
n
b) İç - Dış İlgisi
n
IV cümledeki “coşkulu deniz” ifadesinde insanın özelliği
denize aktarılarak kişileştirme yapılmıştır.
Cevap D
4. Kinaye (Değinmece)
n
Ateş düştüğü, yeri yakar.
(“Ateş düştüğü yeri yakar.” atasözü mecaz anlamda
“Acıyı yaşayan bilir.” demektir. Gerçek anlamı da anlaşılacağı üzere ateşin düştüğü yeri tutuşturacağıdır.)
Çorba çok güzeldi, iki kase içtim.
(Burada, “iki kase içtim” sözüyle “İki kase çorba
içtim.” denilmek istenmiştir. “Dış (kase)” söylenmiş
“iç (çorba)” kastedilmiştir.)
c) Sanatçı - Eser İlgisi
n
Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak biçimde kullanılmasıdır. Fakat elbette mecaz anlam kastedilmektedir.
Ellerim dolu, arabayı sen açar mısın?
(Bu cümlede “araba” sözcüğü ile kastedilen aslında
“kapı”dır. Araba (bütün) söylenmiş, kapı (parça) kastedilmiştir.)
Şiiri sevmek için Yahya Kemal’i okumalısın.
(“Yahya Kemal(sanatçı)” söylenmiş “Yahya
Kemal’in şiirleri” kastedilmiştir.)
d) Yer - Kişi (Topluluk) İlgisi
n
Bizim mahalle bu olayı asla unutmaz.
(“Mahalle (yer)” söylenerek “mahalledeki insanlar
(topluluk)” kastedilmiştir.)
n
Dikensiz gül olmaz.
e) Kişi - Araç ilgisi
n
Hamama giren terler.
n
n
Taşıma su ile değirmen dönmez.
Değerli kalemlerimizden birini daha yitirdik.
(“Kalem” söylenmiş, “yazar” kastedilmiştir.)
n
İstanbul’a ünlü raketler geldi.
(“Raket” söylenmiş, “tenisçiler” kastedilmiştir.)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kinaye sanatı örneklenmiştir?
A)
B)
C)
D)
E)
Gençliği, gözünde birden canlandı yaşlı kadının.
Kaldırım çalışmalarında dükkân sahipleri
büyük zorluk çıkardı.
Bu konular üzerinde çok fazla düşünmemelisin.
Romanın görevi insanı insana anlatmaktır.
Kendisine hakaret edildiğinde yüzü hiç kızarmazdı onun.
E seçeneğinde “yüzü kızarmak” deyimi hem “tenin renk
değiştirmesi” anlamında hem de “utanmak” anlamında
kullanılabilir. Bu ifadede kinaye örneklenmiştir.
Cevap E
f) Yer - Olay İlgisi
n
Erzurum ve Sivas, bağımsızlık savaşının ilk adımlarıdır.
(“Yer” söylenmiş, “olay (kongreler)” kastedilmiştir.)
g) Yön - Yer / Ülke İlgisi
n
Batı, Doğu’daki olaylara müdahale etmek zorunda.
(“Yön” söylenmiş, “ülkeler” kastedilmiştir.)
PÜR DİKKAT !
Anlatım bozukluğu sorularında seçeneklerde ad aktarması gören bazı öğrenciler, ad aktarmasını anlatım bozukluğu zannedebilmektedir. Ad aktarmaları anlatım bozukluğu
sayılmaz.
Download