Sınavlarına Hazırlık El Kitabı
advertisement
ÖN LİSANS MEZUNLARI İÇİN BANKACILIK “Banko Görevliliği” Sınavlarına Hazırlık El Kitabı Genel Yetenek - Genel Kültür Sınav S"stem"ne % 100 Uygundur. Komisyon Bankacılık Sınavlarına Hazırlık "Banko Görevliliği" El Kitabı ISBN 978-605-364-805-5 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. “Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.” 1. Baskı: Ağustos 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Türkçe Redaksiyon: Nuray Karaca Dizgi-Grafik Tasarım: Buğra Sindel Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle / ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net SUNU Değerli Memur Adayları, Kamu Kurum ve Kuruluş Sınavları’na hazırlık sektöründe, yayıncılık ve eğitim kalitesi açısından tüm adayların beğenisini kazanan, Kamu Kurumlarına binlerce öğrenciyi yerleştiren Pegem Akademi Ailesi olarak, Bankacılık Sınavlarına yönelik nitelikli bir yayını daha sunmaktan gurur duyuyoruz. KPSS kapsam ve içeriği esas alınarak titizlikle hazırlanmış Banko Görevliliği Konu Anlatım kitabınız, başka bir konu anlatım kaynağına gerek kalmadan sınava kadar size eşlik edecek yeterlilikte hazırlanmıştır. Kitapta yer alan konular, ilgili alanın gerekli-gereksiz tüm ayrıntılarından ziyade, Banko Görevliliği Sınavlarına yönelik filtre edilmiş alanlardan oluşmaktadır. Böylece öğrencinin sınav kapsamına uzak ve oyalayıcı bilgilerle değil, direkt sınava yönelik içerikle buluşmasına özen gösterilmiştir. Konu anlatımlarında öğrenmenin kalitesini artırma amacıyla gerekli yerlere tablo ve kavram haritaları konmuştur. Her ünitenin sonunda ilgili konuları tarayan ve öğrencinin kendisini sınamasını sağlayan testlere ve ilgili konularda ÖSYM’nin sorduğu sorulara yer verilmiştir. Düzenli, planlı bir çalışma ve nitelikli yayınlarla başarının kaçınılmaz olduğunu bir kez daha hatırlatmak istiyor, Pegem Akademi Ailesi olarak tüm geleceğin memurlarına başarılar diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık Bankacılık İÇİNDEKİLER TÜRKÇE Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlam Özellikleri ...................................................................................................................................................................................................................3 Edebi Sanatlar (Mecaza Dayalı Söz Sanatları) .........................................................................................................................................................................................5 Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ...........................................................................................................................................................................................................9 Kalıplaşmış Söz Öbekleri ......................................................................................................................................................................................................................12 Kalıplaşmamış Söz Öbekleri .................................................................................................................................................................................................................16 Cümlede Anlam Cümlenin Yorumu.................................................................................................................................................................................................................................17 Anlamlarına Göre Cümleler ..................................................................................................................................................................................................................19 İçerdiği Duygu, Düşünce Ve Duruma Göre Cümleler..............................................................................................................................................................................21 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler.....................................................................................................................................................................................................25 Cümlenin Yapısı ....................................................................................................................................................................................................................................29 Paragrafta Anlam Paragrafın Yapısı...................................................................................................................................................................................................................................32 Paragrafın İçeriği ..................................................................................................................................................................................................................................35 Paragrafta Anlatım Özellikleri ..............................................................................................................................................................................................................38 Düşünceyi Geliştirme Yolları .................................................................................................................................................................................................................38 Anlatım Nitelikleri ................................................................................................................................................................................................................................43 Ses Bilgisi Ses Olayları ..........................................................................................................................................................................................................................................45 Yapı Bilgisi Kökler...................................................................................................................................................................................................................................................49 Ekler .....................................................................................................................................................................................................................................................49 Yapılarına Göre Sözcükler ....................................................................................................................................................................................................................51 Sözcük Türleri İsim (Ad) .............................................................................................................................................................................................................................................. 53 Zamir (Adıl) .......................................................................................................................................................................................................................................... 54 Sıfat (Ön Ad)......................................................................................................................................................................................................................................... 54 Zarf (Belirteç) ...................................................................................................................................................................................................................................... 55 Edat (İlgeç)........................................................................................................................................................................................................................................... 56 Bağlaç .................................................................................................................................................................................................................................................. 56 Ünlem .................................................................................................................................................................................................................................................. 56 Fiiler (Eylemler).................................................................................................................................................................................................................................... 56 iviv Cümle Bilgisi Cümle Türleri ........................................................................................................................................................................................................................................ 62 Cümlenin Öğeleri ................................................................................................................................................................................................................................. 64 İçindekiler Yazım Kuralları Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ....................................................................................................................................................................................................... 67 Kısaltmaların Yazımı ............................................................................................................................................................................................................................. 70 Sayıların Yazılımı .................................................................................................................................................................................................................................. 71 Deyimlerin ve İkilemelerin Yazılımı ...................................................................................................................................................................................................... 72 Birleşik Kelimelerin Yazılışı ................................................................................................................................................................................................................... 72 Yabancı Özel Adların Yazımı .................................................................................................................................................................................................................. 79 Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları ...................................................................................................................................................................................................... 79 Noktalama İşaretleri Nokta ( . ) ............................................................................................................................................................................................................................................ 81 Virgül ( , ) ............................................................................................................................................................................................................................................ 81 Noktalı Virgül ( ; ) ................................................................................................................................................................................................................................. 83 İki Nokta ( : )......................................................................................................................................................................................................................................... 83 Üç Nokta ( ... ) ...................................................................................................................................................................................................................................... 84 Soru İşareti ( ? ) .................................................................................................................................................................................................................................... 84 Ünlem İşareti ( ! ) ................................................................................................................................................................................................................................. 85 Kısa Çizgi ( - ) ....................................................................................................................................................................................................................................... 85 Uzun Çizgi (—).................................................................................................................................................................................................................................... 86 Tırnak İşareti ( “ ” ) ................................................................................................................................................................................................................................ 86 Parantez ( )........................................................................................................................................................................................................................................... 87 Kesme İşareti ( ‘ ) .................................................................................................................................................................................................................................. 87 Anlatım Bozuklukları Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ................................................................................................................................................................................................................. 90 Yapıya Dayalı Anlatım Bozuklukları ...................................................................................................................................................................................................... 92 MATEMATİK Sayılar Sayı Kümeleri .....................................................................................................................................................................................................................................101 Doğal Sayılar ......................................................................................................................................................................................................................................102 Tam Sayılar.........................................................................................................................................................................................................................................105 Tek ve Çift Tam Sayılar ........................................................................................................................................................................................................................106 Pozitif ve Negatif Sayılar.....................................................................................................................................................................................................................108 Ardışık Sayılar ....................................................................................................................................................................................................................................110 Asal Sayı.............................................................................................................................................................................................................................................115 Aralarında Asal Sayılar .......................................................................................................................................................................................................................115 Basamak Analizi .................................................................................................................................................................................................................................116 Çözümleme ........................................................................................................................................................................................................................................121 Faktöriyel ...........................................................................................................................................................................................................................................123 Sayma Sistemleri ...............................................................................................................................................................................................................................126 v Bankacılık Bölme – Bölünebilme Kuralları Bölme ................................................................................................................................................................................................................................................133 Bölünebilme Kuralları ........................................................................................................................................................................................................................137 Asal Çarpanlara Ayırma Ebob – Ekok Asal Çarpanlara Ayırma ......................................................................................................................................................................................................................145 Bir Tam Sayının Bölenleri....................................................................................................................................................................................................................146 Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı .................................................................................................................................................................................................148 En Büyük Ortak Bölen (EBOB) ........................................................................................................................................................................................................149 En Küçük Ortak Kat (EKOK) ............................................................................................................................................................................................................152 Birinci Dereceden Denklemler Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler ..................................................................................................................................................................................158 Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler ...................................................................................................................................................................................161 Denklem Sistemi ................................................................................................................................................................................................................................161 Özel Denklemler .................................................................................................................................................................................................................................163 Rasyonel Sayılar Kesir ve Kesir Türleri............................................................................................................................................................................................................................166 Rasyonel Sayılarda Dört İşlem ............................................................................................................................................................................................................169 Ondalık Kesirler ..................................................................................................................................................................................................................................174 Ondalık Sayılarda Dört İşlem ..............................................................................................................................................................................................................175 Devirli Ondalık Açılımlar .................................................................................................................................................................................................................... 177 Rasyonel Sayılarda Sıralama ............................................................................................................................................................................................................. 178 İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma ....................................................................................................................................................................................... 180 Üslü Sayılar Üslü Sayılarda Dört İşlem .................................................................................................................................................................................................................. 184 Toplama – Çıkarma ...................................................................................................................................................................................................................... 184 Çarpma ........................................................................................................................................................................................................................................ 185 Bölme .......................................................................................................................................................................................................................................... 187 Köklü Sayılar Köklü Sayıların Özellikleri .................................................................................................................................................................................................................. 191 Köklü Sayılarda Dört İşlem ................................................................................................................................................................................................................ 195 Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması ..................................................................................................................................................................................... 199 Eşlenik (Paydayı Kökten Kurtarma) ................................................................................................................................................................................................... 200 İç İçe Sonlu Kökler ............................................................................................................................................................................................................................. 202 vi Çarpanlara Ayırma İçindekiler Ortak Parantez Yöntemi ................................................................................................................................................................................................................ 209 Gruplandırma Yöntemi ................................................................................................................................................................................................................. 209 Özdeşlikler ........................................................................................................................................................................................................................................ 212 III. Dereceden Özdeşlikler .................................................................................................................................................................................................................. 217 Eşitsizlik – Mutlak Değer Eşitsizlikler ........................................................................................................................................................................................................................................ 219 Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları ............................................................................................................................................................................................................... 222 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler .................................................................................................................................................................................. 223 Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi ........................................................................................................................................................................................................ 224 Mutlak Değer .................................................................................................................................................................................................................................... 226 Oran – Orantı Orantı Türleri ..................................................................................................................................................................................................................................... 234 Ortalamalar....................................................................................................................................................................................................................................... 238 Problemler Denklem Kurma Problemleri .............................................................................................................................................................................................................. 241 Yaş Problemleri .................................................................................................................................................................................................................................. 247 Yüzde Problemleri .............................................................................................................................................................................................................................. 250 Faiz Problemleri ................................................................................................................................................................................................................................. 252 Kâr – Zarar Problemleri ...................................................................................................................................................................................................................... 253 Karışım Problemleri............................................................................................................................................................................................................................ 256 İşçi Problemleri .................................................................................................................................................................................................................................. 259 Havuz Problemleri.............................................................................................................................................................................................................................. 261 Hareket Problemleri ........................................................................................................................................................................................................................... 262 Kümeler Küme ................................................................................................................................................................................................................................................. 268 İşlem – Modüler Aritmetik İşlem .................................................................................................................................................................................................................................................. 278 Modüler Aritmetik.............................................................................................................................................................................................................................. 281 Permütasyon – Kombinasyon – Olasılık Saymanın Temel Kuralları ................................................................................................................................................................................................................... 291 Permütasyon (Sıralama) .................................................................................................................................................................................................................... 293 Kombinasyon (Gruplama) ................................................................................................................................................................................................................. 296 Olasılık ............................................................................................................................................................................................................................................... 301 Tablo ve Grafikler Tablo ve Yorumlama ........................................................................................................................................................................................................................... 309 vii Bankacılık GEOMETRİ Geometrik Kavramlar ve Doğruda Açılar Geometrik Kavramlar ......................................................................................................................................................................................................................... 318 Tanımsız Kavramlar ............................................................................................................................................................................................................................ 318 Açılar .................................................................................................................................................................................................................................................. 318 Açı Çeşitleri ........................................................................................................................................................................................................................................ 319 Açıortay.............................................................................................................................................................................................................................................. 319 Tümler Açılar ...................................................................................................................................................................................................................................... 320 Bütünler Açılar ................................................................................................................................................................................................................................... 320 Ters Açılar ........................................................................................................................................................................................................................................... 321 Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar................................................................................................................................................................................321 Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen İle Meydana Getirdiği Açılar .................................................................................................................................................321 Kenarları Paralel Açılar ......................................................................................................................................................................................................................323 Kenarları Dik Açılar ............................................................................................................................................................................................................................323 Üçgenler............................................................................................................................................................................................................................................326 Üçgen Çeşitleri ..................................................................................................................................................................................................................................326 Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar ..............................................................................................................................................................................................327 Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler ......................................................................................................................................................................................................328 Üçgende Açıortay Teoremleri.............................................................................................................................................................................................................337 Üçgende Kenarortay Teoremleri ........................................................................................................................................................................................................341 İkizkenar Üçgen.................................................................................................................................................................................................................................345 Eşkenar Üçgen...................................................................................................................................................................................................................................347 Üçgende Alan ....................................................................................................................................................................................................................................351 Üçgende Benzerlik ............................................................................................................................................................................................................................356 Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları........................................................................................................................................................................................................364 Üçgen Eşitsizliği ................................................................................................................................................................................................................................364 Çokgenler ve Dörtgenler Çokgenler ..........................................................................................................................................................................................................................................369 Dörtgenler ........................................................................................................................................................................................................................................375 Paralelkenar ......................................................................................................................................................................................................................................378 Eşkenar Dörtgen................................................................................................................................................................................................................................382 Dikdörtgen .......................................................................................................................................................................................................................................383 Kare...................................................................................................................................................................................................................................................385 Yamuk – Deltoid ...............................................................................................................................................................................................................................387 Çember ve Daire Çemberde Açı ....................................................................................................................................................................................................................................393 Çemberde Yardımcı Elemanlar...........................................................................................................................................................................................................393 Çemberde Yay ve Açı Özellikleri .........................................................................................................................................................................................................394 Çemberde Kiriş Yay Özellikleri............................................................................................................................................................................................................398 Kirişler Dörtgen .................................................................................................................................................................................................................................398 Çemberde Uzunluk ............................................................................................................................................................................................................................399 İki Çemberin Ortak Teğetleri ..............................................................................................................................................................................................................402 İki Çemberin Birbirine Göre Durumları ..............................................................................................................................................................................................404 Üçgen Çemberleri..............................................................................................................................................................................................................................404 Teğet Dörtgeni ..................................................................................................................................................................................................................................405 Dairede Alan .....................................................................................................................................................................................................................................406 viii Analitik Geometri İçindekiler Noktanın Analitik İncelenmesi ..........................................................................................................................................................................................................410 Doğrunun Analitik İncelenmesi .........................................................................................................................................................................................................417 Simetriler ..........................................................................................................................................................................................................................................427 Eşitsizlikler ........................................................................................................................................................................................................................................432 Katı Cisimler Prizma................................................................................................................................................................................................................................................. 434 Piramit ................................................................................................................................................................................................................................................ 440 Küre .................................................................................................................................................................................................................................................... 443 TARİH İslamiyet Öncesi Türk Tarihi Orta Asya’da Kurulan Türk Devletleri...................................................................................................................................................................................................................448 Orta Asya’da Kurulan Diğer Türk Devletleri .........................................................................................................................................................................................................450 İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ..............................................................................................................................................................................452 Önemli Kavramlar ..............................................................................................................................................................................................................................................456 İlk Türk - İslam Devletleri İlk Türk – İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ............................................................................................................................................................................................460 Türkiye Tarihi ......................................................................................................................................................................................................................................................465 Orta Asya ve Yakındoğu’da Kurulan Diğer Devletler ............................................................................................................................................................................................467 Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde Kültür ve Medeniyet ...........................................................................................................................................................................................................................................468 Kuruluş Dönemi (1299-1453) Yükselme Dönemi (1453 – 1579) .......................................................................................................................................................................................................................473 Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti ................................................................................................................................................................................................................474 Duraklama Dönemi (1579-1699) Duraklama Dönemi Siyasi Olayları......................................................................................................................................................................................................................487 XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) .......................................................................................................................................................................................................488 Gerileme Dönemi (1699 - 1792).........................................................................................................................................................................................................................489 Dağılma Dönemi (1792 - 1922) ..........................................................................................................................................................................................................................492 Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Osmanlıya Etkileri Yeni Çağda Avrupa .............................................................................................................................................................................................................................................497 Yakın Çağda Avrupa............................................................................................................................................................................................................................................499 XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri ile İmzaladığı Antlaşmalar ......................................................................................................................................................................505 I. Dünya Savaşı ...................................................................................................................................................................................................................................................505 Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler .........................................................................................................................................................................................................507 Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları ve Gizli Antlaşmalar ..........................................................................................................................................................................508 Kurtuluş Savaşı’nın Hazırlık Dönemi .................................................................................................................................................................................................... 514 Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı ......................................................................................................................................................................................................................514 Havza Bildirgesi (28 Mayıs 1919).................................................................................................................................................................................................................514 Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) ...........................................................................................................................................................................................514 ix Bankacılık Kurtuluş Savaşında Cepheler Doğu Cephesi (Ermeni Sorunu) ..........................................................................................................................................................................................................................524 Güney Cephesi (Fransa) ...............................................................................................................................................................................................................................525 Batı Cephesi (Yunanistan) .......................................................................................................................................................................................................................... 525 Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ekim 1922) ................................................................................................................................................................................................529 Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) .............................................................................................................................................................................................................530 Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) .......................................................................................................................................................................................................530 II. TBMM.......................................................................................................................................................................................................................................................531 Cumhuriyet Dönemi Siyasal Alanda İnkılaplar ...................................................................................................................................................................................................................................532 Hukuk Alanında İnkılaplar .................................................................................................................................................................................................................................536 Eğitim Alanındaki İnkılaplar .........................................................................................................................................................................................................................537 Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar ........................................................................................................................................................................................................................538 Ekonomik Alandaki Gelişmeler ..........................................................................................................................................................................................................................540 Atatürk İlkeleri ..................................................................................................................................................................................................................................................542 Cumhuriyet Dönemi Türk Dış Politikası 1923 - 1930 Yılları Arası..............................................................................................................................................................................................................................545 1930 - 1938 Yılları Arası..............................................................................................................................................................................................................................546 1939 - 1945 Yılları Arası ....................................................................................................................................................................................................................................547 Atatürk Sonrası Yaşanan Gelişmeler ..................................................................................................................................................................................................................548 COĞRAFYA Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu Matematik Konum ............................................................................................................................................................................................................................................553 Özel Konum .......................................................................................................................................................................................................................................................558 Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları ...............................................................................................................................................................................................................558 Türkiye’nin Yerşekilleri ve Özellikleri Fizikî Haritalar ...................................................................................................................................................................................................................................................560 Türkiye’nin Dağları.............................................................................................................................................................................................................................................561 Türkiye’de Depremler.........................................................................................................................................................................................................................................563 Türkiye’nin Ovaları .............................................................................................................................................................................................................................................563 Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri ..............................................................................................................................................................................................................565 Türkiye’de Göller ................................................................................................................................................................................................................................................567 Türkiye’de Toprak Tipleri ....................................................................................................................................................................................................................................572 x Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler .............................................................................................................................................................................................................578 Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü ...............................................................................................................................................................................................................583 İçindekiler Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme Türkiye’de Nüfus Artışı ve Sonuçları ..................................................................................................................................................................................................................587 Yerleşme ..........................................................................................................................................................................................................................................................593 Türkiye’de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri........................................................................................................................................................................... 595 Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler ...........................................................................................................................................................................................................599 Türkiye’de Tarım................................................................................................................................................................................................................................................599 Türkiye’de Hayvancılık ......................................................................................................................................................................................................................................608 Türkiye’de Ormancılık .......................................................................................................................................................................................................................................610 Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi Türkiye’de Madenler .........................................................................................................................................................................................................................................613 Türkiye’de Enerji Kaynakları ..............................................................................................................................................................................................................................614 Türkiye’de Sanayi ..............................................................................................................................................................................................................................................617 Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm Türkiye’de Ulaşım .............................................................................................................................................................................................................................................625 Türkiye’de Ticaret ..............................................................................................................................................................................................................................................627 Türkiye’de Turizm ..............................................................................................................................................................................................................................................629 Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri .............................................................................................................................................................................................................................638 KARADENİZ BÖLGESİ.........................................................................................................................................................................................................................................639 MARMARA BÖLGESİ..........................................................................................................................................................................................................................................645 EGE BÖLGESİ .....................................................................................................................................................................................................................................................651 AKDENİZ BÖLGESİ .............................................................................................................................................................................................................................................655 İÇ ANADOLU BÖLGESİ .......................................................................................................................................................................................................................................659 DOĞU ANADOLU BÖLGESİ .................................................................................................................................................................................................................................663 GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ ......................................................................................................................................................................................................................668 xi Bankacılık ANAYASA Hukukun Temel Kavramları Hukukun Tanımı .............................................................................................................................................................................................................................................................................681 Kamu Hukuku Dalları .....................................................................................................................................................................................................................................................................689 Özel Hukuk Dalları ..........................................................................................................................................................................................................................................................................692 Devlet Biçimleri ve Hükümet Sistemleri Devlet .............................................................................................................................................................................................................................................................................................706 Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi Anayasa ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................710 Türk Anayasa Tarihi..................................................................................................................................................................................................................................................................................................712 1982 Anayasası’nın Temel İlkeleri 1982 Anayasası’na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri ......................................................................................................................................................................................................................720 Yasama Yasama Organı ................................................................................................................................................................................................................................................................................726 Yürütme Yürütme ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................737 Cumhurbaşkanı ...............................................................................................................................................................................................................................................................................739 Bakanlar Kurulu ..............................................................................................................................................................................................................................................................................740 Olağanüstü Yönetim Usulleri ...........................................................................................................................................................................................................................................................741 Yargı Yargı Organı ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................744 Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ................................................................................................................................................................................................................................................................744 Yüksek Mahkemeler .......................................................................................................................................................................................................................................................................................745 Temel Hak ve Hürriyetler Temel Hakların Türleri .....................................................................................................................................................................................................................................................................................751 İdare Hukuku İdare (Kamu Yönetimi) ...................................................................................................................................................................................................................................................................................753 Kamu Görevlileri .............................................................................................................................................................................................................................................................................................759 Kamu Kuruluşları ............................................................................................................................................................................................................................................................................................760 Güncel Olaylar Güncel Bilgiler ................................................................................................................................................................................................................................................................................................765 21 Ekim 2007 Referandumu Tam Metni Halkoyuna Sunulan Tam Metin ......................................................................................................................................................................................................................................................................797 xii TÜRKÇE SÖZCÜKTE ANLAM Anlamı olan ya da anlamı olmadığı hâlde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine “sözcük” denir. Dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları ise birden çok anlam karşılar. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. ,Bldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme: “Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.” 5Fstere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç: “Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.” 5Fncere: İçinde yemek pişirilen, kapaklı, genellikle metal kap: “Bir çocuğa tencere getirmesini tembihliyordu.” (TDK, 2005) Yukarıdaki sözcüklerin başka anlamlara gelebilecek kullanımı yoktur. Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları farklı anlamları vardır. Sözcük, cümle içinde farklı anlamları çağrıştıracak biçimde kullanılmışsa buna da “yan veya mecaz anlam”da kullanım diyoruz. Dilimizdeki sözcüklerin çoğunluğu çok anlamlıdır, yani gerçek anlamlarının dışında kullanılmaya uygundur. Aslında bütün sözcükler tek bir anlamı karşılamak üzere doğmuştur. Ancak, ihtiyaçlar arttıkça ya bunları karşılayacak sözcükler üretilmiş ya da var olan sözcüklere yeni anlamlar yüklenmiştir. Gerçek Anlam Temel Anlam Bir sözcüğün, söylendiğinde aklımıza getirdiği ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına kullanıldığında o sözcüğün temel anlamı akla gelir. %àşmek: Ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk. 1. Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu. 2. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek: “Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor.” - R. N. Güntekin. Durduğu, bulunduğu, tutunduğu yerden ayrılarak veya dayanağını, dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek: “Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım.” - S. F. Abasıyanık. 3. Yere devrilmek, yere serilmek: “Çocuk koşarken yere düştü.” 4. Hava taşıtları kaza sonucu hızla yere inerek çarpmak. 5. Vücuda bol gelen giysi aşağı kaymak. 6. Yağmak: “Dağlara kar düştü.” 7. Vurmak, değmek, rastlamak: “İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu.” - Ö. Seyfettin. 8. Vakti gelmeden ölü doğmak. 9. Atlanmak, aradan çıkmak, eksik kalmak: “Kitabın yeni baskısında buradan bir kelime düşmüş.” 10. Eksilmek: “Gündelikleri yarı yarıya düşmüştü.” - N. Cumalı. Sözcükte Anlam SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ Görüldüğü gibi, “düşmek” sözcüğü kullanıldığı yere göre çok farklı anlamlar kazanmıştır. Sözcüğün yukarıda belirtilenler dışında da kazandığı birçok anlam vardır. 9 9 Boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı. Sabaha kadar boynum ağrıdı. 9 Durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak. Babası odanın ortasında durup biraz düşündü. ÖRNEK SORU Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır? A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan, mükemmel bir insandı babam. B) Onu, herkese örnek olan tavırları ile tanıdık. C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık. D) Bu sevimli çocuğa hemen kanım kaynadı. E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk. Çözüm: B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında olmak üzere temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. (TDK, 2005) 3 Bankacılık Türkçe ÖRNEK SORU Çözüm: “Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır? C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda kullanılmıştır. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. A) Bu mavi sanki biraz yeşile kaçıyor. B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın. C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi. D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına su kaçmış. E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış. Çözüm: “Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlamda da B seçeneğinde kullanılmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir. ayrımı sorulmamaktadır. Kurum sınavlarında “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulmaktadır. Böyle bir soruyla karşılaşıldığında, seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış bir sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir; oysa mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır. Yan Anlam Mecaz Anlam Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel anlamıyla az çok ilişkili olarak kazandığı diğer anlamlardır. Yan anlamlar sözcüğün temel anlamıyla ilişki kurularak oluşturulmuştur. Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir. Sıcak sözcüğünün aşağıdaki gerçek ve mecaz anlamdaki kullanımlarını karşılaştırınız: Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler. (Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan) Dostluklar sıcak, sevgiler sonsuz. Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı. (Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı bir anlama geçmiştir. Aşağıdaki altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır: 9 Feryadı bırak, kendine gel çünkü zaman dar. “Dar” sözcüğü, “yetersiz, az” anlamında kullanılmış. 9 Gülen gözlerinin manası derin “Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor” anlamında kullanılmış. 9 Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın. “Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmıştır. 9 Aldanma cahilin kuru sözüne. “Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmıştır. Mecaz anlam sadece sözcükte değil, bir söz öbeğinde (yani bir sözcük grubunda), bir deyimde, argoda ya da atasözünde de görülebilir: Ona gerçekleri anlata anlata dilimde tüy bitti. Çocukların o hÉlini görünce içim cız ediyor. Bu işi de alamazsak topu dikeriz. “Baş” sözcüğünün temel anlamı: İnsan ve hayvan bedenlerinin en yukarı kısmı; beyin, göz, kulak, ağız, burun gibi organlarının toplandığı en mühim kısmı: 9 Dilberin başında siyah saç olur. “Baş” sözcüğünün, gerçek anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamları yani yan anlamları ise aşağıda verilmiştir: Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: 9 Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam. Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: 9 Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik. Bir şeyin yanı, yakını, çevresi: 9 Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz/Suyu gürül gürül akan çeşme başında. Yukarıya, üste gelen yön: 9 Yatağın başına oturmuş ağlıyordu. ÖRNEK SORU Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi yan anlamda kullanılmıştır? 4 Kurum sınavlarında “temel anlam” ve “yan anlam” A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz. B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı. C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü ilk burası. D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı. E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder. Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür. Kaymağı seven mandayı yanında taşır. Temel, yan ve mecaz anlam ilişkisini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz: Sözcük Temel Anlam Yan Anlam 1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri 2. Çark, testere, tarak vb. çentikli şeylerdeki çıkıntıların her biri 3. Sarımsak dilimi, karanfil vb.nde dişe benzetilen tane 4. Bazı dantel ve işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri bölüm Mecaz Anlam 5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek.(diş göstermek) 6. Kötülük kötülük yapmak için fırsat beklemek (diş bilemek) Zorla veya inatla 7. zorla istediğini yaptırmak (diş geçirmek) “Diş” sözcüğünün anlamları (TDK, 2005) ÖRNEK SORU Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır? Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi) 9 Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi) 9 Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi) ÖRNEK SORU Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır? A) Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize. B) Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir. C) Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır. D) Düşünceleriyle bir savaşçı gibi hep “İleri!” diyordu. E) Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır. Çözüm: E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da genellenirse, edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim anlamlıdır. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi. B) Az sonra beyaz at üstünde gelin göründü. C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü. D) Bu boş sözleri dinlemekten bıkmıştı. cüğün kullanıldığı cümleye göre değişir: E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak istiyordu. İzlediğimiz oyunun birinci perdesi daha güzeldi. Çözüm: A, B, C, ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmamıştır. D’de “boş” sözcüğü mecaz anlamıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. Terim (Terimsel) Anlam Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. Matematik terimleri: Açı, üçgen, dikdörtgen, üslü sayılar... Edebiyat terimleri: Roman, öykü, anı, kafiye, aruz... Dil bilgisi terimleri: İsim, kök, gövde, fiil, zamir... Spor terimleri: Pota, minder, skor, penaltı... Hukuk terimleri: Dava, mahkeme, yargıç, sanık... Sözcükte Anlam Gerçek Anlam 9 Bazı sözcüklerin terim anlamlı olup olmadıkları söz(Terim) Odanın perdesini yıkatmak istiyor. (Terim anlamlı değil) EDEBİ SANATLAR (MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI) 1. Benzetme (Teşbih) Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan yararlanma yöntemine “benzetme” denir. Eksiksiz bir benzetmede dört öge bulunur. “Zeytin gibi siyah göz” örneğinde şu ögeler vardır: Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık: göz Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği varlık: zeytin Benzetme Yönü: Benzeyenin benzetilene hangi yönden benzediği: siyah Benzetme Edatı: Cümleye benzetme anlamı katan sözcük: gibi 5 9 Selvi Bankacılık Türkçe Benzetilen gibi Benzetme Edatı uzun boy Benzetme Yönü ÖRNEK SORU Benzeyen (“Selvi boy”, “selvi gibi boy” şekillerinde de söylenir. ) 9 Kar Benzetilen gibi Benzetme Edatı beyaz çamaşırlar Benzetme Yönü Benzeyen (“Kar beyazı çamaşırlar, kar gibi çamaşırlar” şekillerinde de söylenir.) 9 Tilki Benzetilen gibi Benzetme Edatı kurnaz çocuk Benzetme Yönü Benzeyen A) I C) III D) IV E) V (I) Edebiyat sevgisi olmayınca, kişi ister politikacı, ister bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun gerçek bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst düşünemez. (III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz. (IV) Batı’nın önemli politika adamlarını incelerseniz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o konularda yazdıkları yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli birer çalışma olduğunu görürsünüz. (V) General de Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır; Mitterant’ın konuşmaları, kitapları da… IV cümledeki “coşkulu deniz” ifadesinde insanın özelliği denize aktarılarak kişileştirme yapılmıştır. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. B) II C) III D) IV E) V Çözüm: V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 2. Kişileştirme (Teşhis) İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara yüklenmesidir. 9 Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış. Bu cümlede “bülbül” kişileştirilmiştir, insana ait bir özellik (ağlama) insan dışındaki bir varlığa yüklenmiştir. 9 Poyrazla söyleşir yaprakların sesi. İnsana ait özellik O kuşun Kişileştirilen varlık ömrü bir güzel gecede Kişileştirilen varlık Bir güzel beste söylemekle geçer. İnsana ait özellik Rıhtımda uyuyan İnsana ait özellik 6 B) II Çözüm: A) I 9 Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde kişileştirme yapılmıştır? ÖRNEK SORU Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır? 9 (I) Yaşar Kemal’i bence diğer tüm yazarlardan ayıran özelliği okur ile kendisini ayrı varlıklar olarak görmemesidir. (II) Anlattığı öykünün yüceliğinden neredeyse okur kadar o da etkilenir. (III) Bazen başladığı cümlede heyecanın giderek arttığını hissederiz, (IV) Çılgınca renklere bürünmüş toprak ve coşkulu deniz, yarpuzlar, hatmiler, baş döndürücü bir etki yaratır. (V) Ama bu baş döndürücü etki sadece okurda değil, yazının kendi içinde de varlığını sürdürür. gemi, Kişileştirilen varlık hatırladın mı? İnsana ait özellik 3. Eğretileme (İstiare) Eğretileme (istiare) aslında benzetme sanatından çok da farklı değildir. Benzetmedeki amaç, bir kavramın özelliğini güçlendirmek için onu başka bir kavrama benzetmektir. Benzetmede, örneklerde görüldüğü gibi, hem “benzeyen” hem de “benzetilen” telaffuz edilir. Eğretilemede de amaç bir kavramı, başka bir kavrama benzetmektir; fakat benzetmeden farklı olarak bu kavramlardan sadece biri söylenir; diğer kavram karşı tarafça anlaşılır. Bu açıklamaya göre eğretileme (istiare), yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen” öğeleriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir. 9 Her yaz bu cennette tatil yaparım. benzetilen (benzeyen öğe “tatil yeri”dir ve söylenmemiştir) 9 Meleğim beşiğinde uyuyor. benzetilen (benzeyen öğe “bebek”tir ve söylenmemiştir) 9 Güneş bugün gülümsüyor bize. benzeyen (benzetilen öğe “insan”dır ve söylenmemiştir) Eğretilemede amaç, benzeyen ya da benzetilen kavramlarından birini söyleyerek diğer kavramı karşıdaki kişinin sezmesini sağlamaktır. Bu da anlatımı daha çekici hale getirmektedir. Aşağıdaki eğretileme örnekleri incelendiğinde bu sanatın güzelliği daha da iyi görülecektir: 9 Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. Cahit Sıtkı Tarancı (Yukarıdaki dizede ömür, yola benzetilmiş) 9 Artık demir almak günü gelmişse zamandan Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan. Yahya Kemal Beyatlı (Yukarıdaki dizede tabut, gemiye benzetilmiş)
