EKONOMİK GELİŞMELER
advertisement
EKONOMİK GELİŞMELER DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI Nisan 2006 İÇİNDEKİLER I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler .............................. 1 II. Ödemeler Dengesi............................................................................................ 8 III.Merkezi Yönetim Bütçesi................................................................................. 14 IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler.................................... 18 V. Fiyat Gelişmeleri ………………...........…………………………………………………... 21 VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler...…………………………………………………. 23 TABLOLAR Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları ……………………………………………………….... Tablo 2:Talep Unsurundaki Gelişmeler …………………………………………………. Tablo 3:İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler ………………………………………………. Tablo 4: Aylık Sanayi Üretim Endeksi ……………………………………………………. Tablo 5: Aylık Kapasite Kullanım Oranı(%)…………………………………………….. Tablo 6: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları….... Tablo 7: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler ……… …………………………………... Tablo 8: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler ……………… ………………………... Tablo 9: Sektörel İhracat …………………………………………………………………... Tablo 10: Ülke Gruplarına Göre İhracat ……………………………………………….. Tablo 11: İhracatçı Birlik Kayıtlarına Göre İhracat ……………………………………. Tablo 12: Mal Gruplarına Göre İthalat ……………………………………………………. Tablo 13: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat ……………………………………………….... Tablo 14: Cari İşlemler Dengesi …………………………………………………………..... Tablo 15: Sermaye Hareketleri ……………………………………………………………... Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri ...........……………………………... Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri …………………………………………….. Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları ………………………………...…….. Tablo 19: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku.................................................... Tablo 20: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu................................................... Tablo 21: Merkez Bankası Analitik Bilançosu ...................................................... Tablo 22: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ……………………………………....... Tablo 23: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri ………………………………………………. Tablo 24: Ekim Ayı İtibarıyla Fiyat Endekslerinde Gelişmeler...………….............. Tablo 25: 2005 Ekim Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri……............ 2 2 4 5 6 6 7 8 9 9 10 10 10 11 12 14 15 16 17 18 19 19 20 22 22 ŞEKİLLER Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri ............................................... Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri ……………………………………….. Şekil 3: İç Borçlanma Faiz Oranları ………………………………………………………... Şekil 4: Reel Kur Endeksi …………………………………………………………………….. Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi ………………………………………………………………. Şekil 6: 2006 Yıl Sonu Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Politikası .............................. EKLER Başlıca Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/0401.xls Temel Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/0402.xls 5 13 18 20 21 21 Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler 1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hızları 2005 yılının son çeyreğinde GSYİH ve GSMH sırasıyla yüzde 9,5 ve yüzde 10,2 oranında büyümüştür. Böylece 2005 yılının tamamında GSYİH ve GSMH, sırasıyla, yüzde 7,4 ve yüzde 7,6 oranlarında artmıştır. 2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan aralıksız büyüme süreci 2005 yılının dördüncü çeyreğinde de devam etmiş, böylece ekonomide 16 dönemlik bir büyüme süreci yaşanmıştır. Öte yandan yılın dördüncü çeyreğindeki GSMH ve GSYİH büyüme rakamları, 2004 yılının ikinci döneminden itibaren kaydedilen en yüksek oranlı artış hızları olmuştur. 2005 yılının dördüncü çeyreğinde sanayi ve inşaat sektöründeki yüksek artışlarla birlikte ticaret ve ulaştırma-haberleşme sektörü katma değerlerindeki artışlar, GSMH artışını beklenilen seviyelerin üzerine çıkarmıştır. 2005 yılının dördüncü döneminde, 2004 yılının aynı dönemine göre tarım sektörü mevsimsel nedenler yüzünden yüzde 0,1 oranında daralırken, sanayi ve hizmetler sektörlerinde sırasıyla yüzde 10,1 ve yüzde 10,9 oranında katma değer artışları kaydedilmiştir. Bu gerçekleşmelerle birlikte 2005 yılında tarım sektörü katma değeri, yüzde 5,6, sanayi sektörü katma değeri yüzde 6,5 ve hizmetler sektörü katma değeri yüzde 8,2 oranında artmıştır. Tarım sektörü katma değerinin, ürün elde edilmesi açısından “yok yılı” olarak adlandırılan bir yılda yüksek oranda büyümesi 2005 yılı için dikkat çekici bir gelişme olmuştur. 2005 yılınında meyve üretiminde yüzde 16,2, hububat üretiminde yüzde 7,2 ve sebze üretiminde ise yüzde 4,8 oranında bir artış kaydedilirken, hayvancılık üretiminde yüzde 0,1 oranında bir daralma kaydedilmiştir. Böylece çiftçilik, hayvancılık katma değeri yılının tamamında yüzde 6,8 oranında artmıştır. Ormancılık sektöründeki yüzde 7,4 oranında daralma kaydedilirken, balıkçılık sektörü yüzde 2,6 oranında büyümüştür. 2005 yılının son döneminde imalat sanayi sektörü katma değeri yüzde 9,5, madencilik sektörü katma değeri yüzde 18,2, enerji sektörü katma değeri ise yüzde 11,9 oranında artmış; söz konusu sektörlerde yılın tamamında gerçekleşen katma değer artışı sırasıyla yüzde 6,1, yüzde 12,8 ve yüzde 7,5 oranında olmuştur. Madencilik sektöründe, 1989 yılındaki yüzde 13 oranındaki artıştan sonra 2005 yılında en yüksek büyüme hızı kaydedilmiştir. İnşaat sektörü katma değeri, 2003 yılının son çeyreğinde büyümeye başlamış ve 2005 yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 14,8 artmıştır. Böylece 2005 yılında inşaat sektörü katma değeri, 1987 yılından beri en yüksek artış hızına ulaşarak yüzde 21,5 oranında büyümüştür. Söz konusu yıldaki artışta özel kesim inşaat sektöründe gerçekleşen yüzde 29,9’luk artışın yanında, kamu kesimi inşaat sektörü yatırımlarının da (bina+bina dışı) yüzde 16,1 oranında yükselmesi etkili olmuştur. Söz konusu sektörün 2005 yılı büyümesine katkısı 0,7 puan olarak gerçekleşmiştir. Ticaret sektörü katma değeri yılın dördüncü döneminde yüzde 9,9 oranında artmıştır. Böylece, 2005 yılının tamamında ticaret sektörü katma değeri yüzde 7,4 oranında yükselmiştir. Yılın tamamında ticaret sektörünün alt kolları olan toptan ve perakende ticareti yüzde 8,1, otellokanta hizmetleri yüzde 3,1 oranında yükselmiştir. GSYİH içindeki payı yüzde 15 civarında olan ulaştırma sektöründe yılın son döneminde yüzde 15,2 ve yılın tamamında ise yüzde 8,8 oranında bir artış kaydedilmiştir. 2005 yılının dördüncü çeyreğinde mali kuruluşlar sektöründe yüzde 1,2 oranında bir daralma kaydedilirken, yılın tamamında sektör katma değeri yüzde 0,2 oranında gerilemiştir. İthalat vergisi yılın dördüncü döneminde yüzde 16,2, 2005 yılının tamamında ise yüzde 12,2 oranında artmıştır. 1 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) 2003 Yıllık 2004 2005 I.Ç. -2,5 7,8 8,6 6,7 -9,0 8,1 8,4 22,6 5,8 5,9 2,0 9,4 10,1 10,2 4,6 12,8 6,8 26,2 8,9 9,9 5,6 6,5 6,1 8,2 21,5 7,4 8,8 12,2 7,4 7,6 2,7 10,4 11,5 13,3 12,7 17,9 5,4 38,1 11,8 13,9 Tarım Sanayi İmalat Hizmetler İnşaat Ticaret Ulaştırma İthalat Vergisi GSYİH GSMH 2004 II.Ç. III.Ç. 4,3 15,7 17,1 15,0 6,5 19,7 12,0 33,2 14,4 15,7 -1,4 7,5 8,1 6,9 3,9 7,7 4,3 20,8 5,3 5,7 IV.Ç. I.Ç. 9,1 4,0 3,9 7,0 -0,5 8,9 6,2 15,7 6,3 6,6 4,3 6,6 6,6 6,8 20,6 7,0 6,8 8,7 6,6 7,5 2005 II.Ç. III.Ç 8,2 3,9 3,2 6,0 25,4 5,0 4,7 8,8 5,5 4,7 IV.Ç. 7,5 5,7 5,5 8,7 25,6 7,5 8,0 14,7 7,7 8,0 -0,1 10,1 9,5 10,9 14,8 9,9 15,2 16,2 9,5 10,2 2005 yılının dördüncü dönemi üretim verilerine göre, GSMH artış hızı, net dış alem faktör gelirlerindeki artış sonucunda GSYİH artış hızından 0,7 puan daha yüksek gerçekleşmiştir. 2005 yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 9,5 oranındaki GSYİH büyümesine sanayi sektörünün katkısı 2,9 puan ve hizmetler sektörünün katkısı da 6,7 puan olurken, tarım sektörünün 0,01 oranında bir negatif katkısı olmuştur. 2005 yılınında ise yüzde 7,6 oranındaki GSYİH büyümesine, tarım sektörünün katkısı 0,7 puan, sanayi sektörünün katkısı 1,9 puan ve hizmetler sektörünün katkısı da 4,9 puan olmuştur. 2. Talep Unsurlarındaki Gelişmeler 2005 yılının birinci, ikinci ve üçüncü üç aylık dönemlerinde, sırasıyla, yüzde 6,6, yüzde 5,5 ve yüzde 7,7 oranlarında artan GSYİH, 2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde yüzde 9,5 oranında, 2005 yılının tümünde de yüzde 7,4 oranında artmıştır. Tablo 2: Talep Unsurlarında Gelişmeler (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) Yıllık 2004 2003 2004 2005 Toplam Tüketim Kamu Özel Sabit Sermaye Yat. Kamu Özel 2005 IV. Ç. I.Ç. II.Ç. III.Ç. IV.Ç. 5,6 9,0 8,1 11,6 I.Ç. II.Ç. III. Ç. 15,4 5,9 4,7 4,1 3,9 9,8 14,1 6,6 0,5 2,4 2,6 -7,8 -7,0 11,1 4,4 4,0 3,2 0,0 -2,4 10,1 8,8 12,4 18,4 7,3 3,6 4,1 3,9 10,4 16,7 10,0 32,4 24,0 57,6 47,4 26,1 11,2 10,3 20,0 30,6 33,0 -11,5 -4,7 25,9 -5,9 -8,7 -10,8 0,9 30,7 30,2 38,2 17,1 20,3 45,5 23,6 65,5 63,1 38,9 17,7 8,8 18,4 29,0 41,6 Stok Değişimi(1) 3,0 1,1 -2.5 2,5 1,4 -1,2 2,5 0,6 -0,7 -3,0 -6,3 Toplam Nihai Y.İçi Talep Toplam Yurt İçi Talep 6,5 14,1 12,1 19,8 22,9 9,3 14,1 8,8 20,6 21,4 9,9 8,1 6,3 8,5 5,5 5,6 8,4 6,8 14,5 10,9 19,1 11,6 Net Mal ve Hizm. İhr.(1) -3,1 -4,9 -1,7 -9,1 -7,7 -2,2 -2,2 0,5 -1,9 -2,7 -2,3 Mal ve Hizmet İhracatı 16,0 12,5 8,5 10,9 17,2 8,2 14,4 14,0 6,7 3,9 10,9 Mal ve Hizmet İthalatı GSYİH (Harcama) 27,1 5,8 24,7 9,0 11,5 31,3 32,7 7,4 11,8 14,4 16,1 5,3 19,6 6,3 10,6 6,6 9,1 5,5 11,2 7,7 15,3 9,5 (1) GSYİH Büyümesine Katkı. 2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde yüzde 9,5 oranında büyüyen GSYİH büyümesine temel katkılar; yüzde 16,7 oranında büyüyen özel tüketim ile yüzde 41,6 oranında artan özel kesim sabit sermaye yatırımlarından gelmiştir. İncelenilen dönemde; özel tüketimin GSYİH büyümesine katkısı yüzde 9,8 puan olarak gerçekleşirken, kamu ve özel kesim sabit 2 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 sermaye yatırımlarının katkısı, sırasıyla, yüzde 1,5 puan ve yüzde 6,8 puan olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde kamu tüketiminde artış gözlenmezken; mal ve hizmet ihracat artışı yüzde 10,9 oranında, mal ve hizmet ithalat artışı da yüzde 15,3 oranında gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler çerçevesinde, net mal ve hizmet ihracatının GSYİH büyümesine katkısı eksi yüzde 2,3 puan olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılında stok değişmelerinin büyümeye katkısı da eksi yüzde 6,3 puan olarak gerçekleşmiştir. Özel tüketimde bu dönemde gerçekleşen yüzde 16,7’lik büyüme hızında; yüzde 31,3 oranında artan dayanıklı tüketim malları harcamaları, yüzde 39,6 oranında artan yarı dayanıklı tüketim malları ile yüzde 8,7 oranında artan gıda ve içki tüketimi harcamaları belirleyici olmuştur. 2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde, toplam otomobil satışları ile dört ana beyaz eşya satışları, bir önceki yılın aynı dönemine göre, sırasıyla, yüzde 20,2 ve yüzde 2,2 oranlarında artmıştır. 2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde yüzde 41,6 oranında artan özel kesim sabit sermaye yatırımlarının bileşenleri incelendiğinde; bu dönemde makine-teçhizat yatırımlarının yüzde 43,5, inşaat yatırımlarının da yüzde 35,9 oranında arttığı gözlenmiştir. Aynı dönemde, yatırım malları ithalatı, yüzde 19 oranında artmıştır. Üç Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2005 yılı IV. Dönem verilerine göre, “başka yerde sayılmayan makine teçhizat imalatı” yüzde 7,8 oranında, “büro, muhasebe, bilgi-işlem makineleri imalatı” yüzde 59,4 oranında, “başka yerde sayılmayan elektrikli makine cihazları imalatı” da yüzde 33,2 oranında artmıştır. 2005 yılının son çeyreğinde maaş ve ücret ödemeleri yüzde 1,2 oranında artarken, diğer cari harcamaların yüzde 0,6 oranında azalmasının katkısıyla kamu tüketiminde bir önceki yılın aynı dönemine göre bir değişme gözlenmemiştir. İncelenilen dönemde, kamu makine–teçhizat yatırımları yüzde 47,3 oranında artarken, kamu bina yatırımları yüzde 1 oranında, kamu bina dışı yatırımları da yüzde 7,5 oranında artmıştır. Bu gelişmelerin sonucu olarak, dördüncü üç aylık dönemde toplam tüketim yüzde 14,1 oranında artarken, toplam sabit sermaye yatırımları da yüzde 33 oranında artmıştır. Toplam sabit sermaye yatırımları içinde de makine teçhizat yatırımları yüzde 44,2 oranında, inşaat yatırımları da yüzde 17,5 oranında artmıştır. 2005 yılının tümünde yüzde 7,4 oranında artan GSYİH büyümesinin kaynakları incelendiğinde; bu büyümede yüzde 8,8 oranında artan özel tüketim, yüzde 23,6 oranında büyüyen özel kesim sabit sermaye yatırımları ve yüzde 25,9 oranında artış gösteren kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının belirleyici rol oynadığı görülmektedir. 2005 yılında mal ve hizmet ihracatı yüzde 8,5 oranında artarken, mal ve hizmet ithalatı yüzde 11,5 oranında artmıştır. Bu çerçevede, net mal ve hizmet ihracatının GSYİH büyümesine katkısı eksi yüzde 1,7 puan olarak gerçekleşmiştir. Net mal ve hizmet ihracatının GSYİH büyümesine katkısı 2004 yılında eksi yüzde 4,9 puan olarak gerçekleşmişti. 2005 yılında stok değişmelerinin büyümeye katkısı da eksi yüzde 2,5 puan olarak gerçekleşmiştir. Bu yıl, toplam nihai yurt içi talebin büyümeye katkısı yüzde 11,5 puan olarak gerçekleşirken, toplam yurt içi talebin büyümeye katkısı da yüzde 9,1 puan olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılında toplam nihai yurt içi talebin büyüme hızı yüzde 12,1 olurken, toplam yurt içi talebin büyüme hızı yüzde 8,8 olarak gerçekleşmiştir. İşgücü piyasasındaki gelişmeler değerlendirildiğinde dikkati çeken ilk nokta, 2004 yılından bu yana istihdam düzeyinde gözlenen yüksek artış miktarlarıdır. 2004 yılında istihdam düzeyinde 644 bin artış gözlenirken 2005’te bu artış 255 bin olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu dönüşüme paralel olarak 2001 yılından bu yana hizmetler sektöründe %18, imalat sektöründe %13, inşaat sektöründe % 5 istihdam artışı yaşanırken tarım sektöründe %19 düzeyinde bir düşüş gerçekleşmiştir. 2005 yılındaki artış, sektörel bazda incelendiğinde söz konusu eğilimin devam etmekte olduğu görülmektedir. 2005’te en yüksek istihdam artışı, hizmetler sektöründe olurken bu sektörü imalat ve inşaat sektörü takip etmektedir; bununla birlikte tarım sektörü istihdam düzeyinde bir azalma gözlenmektedir. Özellikle inşaat sektörü, sektörün katma değer artışına paralel bir seyir izleyerek istihdam artışında %13 seviyesini yakalamıştır. 3 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 İşgücüne katılma oranı 2005’te % 48,3 düzeyinde gerçekleşerek 2003 ve 2004’teki seviyesini hemen hemen korumuştur. İşsizlik oranı da 2004 seviyesini korumuş ve %10,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Toplam istihdamda sağlanan hızlı artışa rağmen çalışma çağındaki nüfusta da kaydedilen artış işgücü büyüklüğünü etkileyerek işsizlik oranının daha düşük seviyelerde gerçekleşmesini engellemiştir. 2006 yılı Ocak döneminde istihdam edilenlerin sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 19 bin kişi artarak, 20 milyon 834 bin kişiye ulaşmıştır. Bu dönemde, sanayi sektöründe 260 bin, hizmetler sektöründe 774 bin ve inşaat sektöründe 68 bin istihdam artışı gözlenmektedir. Bu döneme ilişkin dikkat çeken nokta ise Türkiye'de tarım dışı işsizlik oranının geçen yılın aynı dönemine göre 0,3 puanlık bir düşüşle % 14,9 olarak gerçekleşmesi olmuştur. Türkiye genelindeki işsizlik oranı ise 0,3 puanlık bir artış ile % 11,8 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3: İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler YILLIK 2004 2005 Çalışma Çağındaki Nüfus İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde) Kadın Erkek İşgücü İstihdam İşsiz İşsizlik Oranı (Yüzde) Tarım Dışı İşsizlik Oranı Genç Nüfusta İşsizlik Oranı İstihdamın Sektörel Dağılımı Tarım Sanayi Hizmetler İnşaat (15+ Yaş, Bin Kişi) 2005 I II III IV 2005 2006 OCAK OCAK 49.906 50.826 50.449 50.686 50.921 51.133 50.364 51.281 48,7 48,3 46,9 49,2 49,6 47,8 46,7 46,1 25,4 24,8 23,4 26,0 25,9 24,1 23,2 22,5 72,3 72,22 70,6 72,7 73,6 71,8 70,6 70,0 24.289 24.565 23.628 24.937 25.251 24.419 23.512 23.633 21.791 22.046 20.948 22.591 22.877 21.819 20.815 20.834 2.498 2.520 2.68 2.346 2.374 2.600 2.697 2.799 10,3 10,3 11,4 9,4 9,4 11,0 11,5 11,8 14,7 13,6 15,0 12.8 12,8 13,7 15,2 14,9 19,7 19,3 21,2 17,9 18,0 19,9 21,4 21,9 7.400 6.493 6.312 7.190 7.113 5875 6.289 5.204 3.988 4.280 4.069 4.189 4.352 4.426 4.046 4.306 9.374 10.102 9.621 9.976 10.116 10.345 9.574 10.348 1.029 1.171 945 1233 1295 1172 907 975 Kaynak:TÜİK 3. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler a. Aylık Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranları Aylık verilere göre, sanayi üretimi, 2006 yılı Mart ayında bir önceki yılın Mart ayına göre yüzde 8,9 oranında artmıştır. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretim endeksinde ise Mart ayında Şubat ayına göre yüzde 1,1 oranında bir artış gözlenmiştir. 2006 yılı Mart ayında imalat sanayi, madencilik ve enerji sektörleri üretimlerinde sırasıyla, yüzde 8,9, yüzde 10,6 ve yüzde 7,5 oranında artış kaydedilmiştir. 4 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri Toplam Sanayi 2006-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2005-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2004-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2003-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2002-Ocak 140,0 135,0 130,0 125,0 120,0 115,0 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 İmalat Sanayi 2006 yılı Mart ayı imalat sanayi üretimindeki artışta; endeks içindeki payları yüksek olan gıda alt sektöründeki yüzde 3,9, kimya alt sektöründeki yüzde 18 ve ana metal imalatı alt sektöründeki yüzde 11,2 oranlarında kaydedilen üretim artışları etkili olmuştur. Endeks içinde önemli ağırlığı olan tekstil ürünleri imalatı üretiminde uzun süredir gözlenen azalma eğilimi 2006 yılı Mart ayında da devam ederken, giyim eşyası imalatı alt sektöründe Mart ayında, 2005 yılının Mart ayına göre, yüzde 11,6 oranında üretim artışı gerçekleşmiştir. Enerji sektöründe son üç yıldır gözlenen istikrarlı üretim artışı, 2006 yılının Mart ayında da devam etmiş ve sektörde Mart ayında yüzde 7,5 oranında üretim artışı olmuştur. Tablo 4: Aylık Sanayi Üretim Endeksi Sanayi Madencilik İmalat Gıda-İçecek Tekstil Giyim Petrol Ürün. Kimya Toprak Ürün. Ana Metal Metal Eşya Makine-Tech. Taşıt Araçları Enerji 2002 9,4 -8,3 10,9 2,9 12,5 3,3 9,1 14,2 10,9 10,1 0,5 21,4 27,1 5,4 Yıllık 2003 2004 8,8 9,8 -3,4 4,0 9,3 10,4 7,6 -0,5 2,1 -1,5 1,7 3,5 3,1 -4,7 8,8 16,1 10,0 9,1 11,9 11,6 3,2 9,4 22,4 31,0 47,6 53,3 8,5 6,8 (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) 2005 5,4 13,8 4,8 6,2 -11,8 -12,4 -0,1 6,3 10,2 3,4 32,0 1,2 9,6 7,6 2005 Kasım Aralık 10,0 20,2 9,4 6,5 -7,4 -18,9 4,5 27,6 16,5 0,8 16,7 15,5 6,1 11,2 7,5 14,8 7,1 12,0 -2,7 -6,2 -5,3 10,4 9,9 10,0 26,4 0,5 7,6 7,5 Ocak 2006 Şubat Mart -5,9 -0,9 -7,9 2,6 -20,3 -35,5 -5,2 -1,8 -13,8 -10,0 -27,7 -3,9 9,3 8,2 5,8 2,1 5,7 15,5 -8,2 1,1 -23,6 24,5 19,7 5,0 22,2 14,9 14,2 8,9 8,9 10,6 8,9 3,9 -2,9 11,6 -3,5 18,0 20,7 11,2 26,5 18,8 11,5 7,5 2006 yılı Nisan ayı toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı 2005 yılının Nisan ayına göre 2,5 puan artarak yüzde 82,3 oranında gerçekleşmiştir. 2006 yılının Ocak-Nisan döneminde ise imalat sanayinde kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı dönemine göre 0,5 puan artarak yüzde 79 seviyesine yükselmiştir. Nisan ayında özel sektör imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın Nisan ayına göre 1,2 puan artarak yüzde 80,8 olurken, kamu sektörü kapasite kullanım oranı 10,7 puan artarak yüzde 91,3 olmuştur. 5 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Tablo 5: Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%) İmalat Sanayi Kamu Petrol Ürünleri Gıda Kimya Ana Metal Özel Gıda-İçecek Tekstil Giyim Petrol Ürünleri Kimya Toprak Ürünleri Ana Metal Makine-Teçhizat Taşıt araçları 2002 76,2 82,7 84,9 76,6 89,9 89,9 72,2 67,7 80,9 86,0 55,2 77,0 79,1 69,4 74,4 50,0 Yıllık 2003 2004 78,5 81,5 83,7 84,3 86,4 88,1 78,2 71,6 84,3 87,5 95,7 87,7 75,3 79,9 70,0 71,1 80,1 81,4 85,7 82,7 54,5 60,3 76,4 76,6 78,6 82,0 75,8 80,1 83,4 86,9 63,8 79,0 2005 80,3 86,2 90,9 79,1 73,0 92,6 79,0 70,4 80,9 81,8 65,3 75,7 82,5 80,2 75,6 83,8 2005 Kasım 80,9 88,1 91,6 82,4 84,6 93,1 79,3 69,9 81,7 80,9 72,5 74,4 80,8 79,2 78,7 86,6 Ekim 82,3 91,4 94,5 94,2 83,5 104,4 80,4 73,0 80,4 80,7 70,8 77,8 85,7 78,8 81,2 86,9 Aralık 80,7 86,6 86,4 90,2 84,1 90,1 78,9 69,9 80,4 83,1 68,7 73,9 80,8 80,1 79,0 85,5 Ocak 75,5 82,9 83,8 88,8 91,8 80,7 74,3 66,2 79,5 82,7 42,7 70,8 74,1 78,5 73,2 74,4 2006 Şubat Mart 77,3 80,8 83,0 84,2 84,8 84,6 77,9 76,1 89,9 87,2 80,4 85,2 76,3 80,2 67,2 69,1 80,0 81,5 81,1 82,5 42,2 55,1 74,4 79,6 73,5 80,4 78,1 83,0 72,9 75,9 80,3 89,2 Nisan 82,3 91,3 94,8 66,1 92,9 89,5 80,8 69,6 80,4 83,1 45,3 77,6 85,6 82,9 82,9 88,7 2006 yılı Nisan ayında mevsimsel düzeltilmiş serilere göre toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı yüzde 83,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşyerlerinin üretim ve yurtiçi satışlar konusunda 2006 yılı Mayıs ayı beklentilerine ilişkin değerlendirmeye göre; üretimde artış beklediğini belirten işyerlerinin oranı yüzde 35,6 olurken, işyerlerinin yüzde 7,8’i üretimde azalış beklemektedir. İşyerlerinin yüzde 34,7’si yurt içi satışlarda artış beklerken, yüzde 8,2’si ise yurt içi satışların düşeceği beklentisinde olduklarını ifade etmişlerdir. Tablo 6: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları 2003 2004 2005 2006 Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Toplam 77,1 75,7 78,3 77,4 78,0 78,8 78,8 79,4 80,9 78,7 78,7 79,4 79,6 77,8 82,0 77,8 83,5 83,8 82,8 81,6 81,6 80,7 82,9 83,9 79,1 81,8 80,5 80,8 80,4 79,9 79,5 80,0 80,0 80,7 80,4 80,5 78,0 81,9 80,8 83,3 6 Kamu 82,4 85,4 84,5 82,8 81,5 85,5 85,4 86,7 86,2 78,1 84,4 80,3 83,2 79,9 88,7 72,9 85,4 89,6 84,7 85,4 83,2 82,7 86,7 87,5 83,2 84,4 85,1 85,0 87,8 88,0 87,3 84,9 85,6 89,3 86,3 86,7 87,9 90,8 87,2 96,2 Özel 74,6 70,6 75,1 74,4 75,0 75,2 74,8 75,3 77,2 78,1 74,2 78,7 79,1 76,8 79,2 81,2 81,5 80,8 81,5 79,5 80,1 78,4 79,5 81,5 79,2 80,7 79,4 78,9 78,8 78,1 77,9 81,3 78,4 78,2 78,5 78,6 77,7 79,9 79,7 80,0 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 b. Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler DİE verilerine göre; 2005 yılının ilk üç aylık döneminde, dayanıklı tüketim malları üretim ve satışları yüzde 17,8 oranında artmıştır. 2006 yılının ilk üç aylık döneminde dayanıklı tüketim malları üretimi yüzde 11,3 oranında artarken, dayanıklı tüketim malları satışı yüzde 14 oranında artmıştır. Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre, 2005 yılının Ocak-Mart döneminde, sırasıyla, yüzde 4,9, yüzde 0,4 ve yüzde 2,4 oranlarında artan dört beyaz ana ürünün üretim, iç satış ve ihracatı; 2006 yılının Ocak-Mart döneminde, sırasıyla, yüzde 21,1, yüzde 14,6 ve yüzde 22,8 oranlarında artmıştır. 2005 yılının Ocak-Mart döneminde yüzde 7,9 oranında artan dört beyaz ana ürünün ithalatı, 2006 yılının Ocak-Mart döneminde yüzde 61,3 oranında artmıştır. Tablo 7: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler Yıllık 2004 (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) 2005 2006 2005 Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Dayanıklı Tüketim Malları Üretimi 36,1 17,9 23,2 30,6 2,7 10,8 19,6 Dayanıklı Tüketim Malları Satışı* 34,4 23,2 27,2 37,6 6,4 13,9 19,9 Tüketim Malı İthalatı 54,9 15,2 21,3 30,7 35,7 52,4 25,1 Beyaz Eşya Yurtiçi Satışları** 64,0 2,9 11,1 7,9 7,1 30,0 8,4 Toplam Otomobil Üretimi 52,0 1,5 -14,8 11,2 7,8 14,4 22,9 22,1 Toplam Otomobil Satışları 98,7 -2,8 23,9 30,4 42,4 18,6 -3,0 11,0 0,7 -3,0 İthal Otomobil Satışları 102,4 -3,1 28,9 40,2 45,5 26,5 Trafiğe Kaydedilen Araç Sayısı 136,2 17,9 2,2 -13,2 126,1 61,2 53,6 16,9 23,0 12,4 29,5 24,8 6,7 8,4 9,6 14,5 17,3 -18,3 15,0 25,3 Yatırım Malı İthalatı Çimento Üretimi *Satışlar, ihracatı kapsamaktadır. ** Dört ana beyaz eşya ürününü kapsamaktadır. 2005 yılının Ocak-Nisan döneminde yüzde 25,4 oranında azalan otomobil satışları; 2006 yılının aynı döneminde yüzde 10,9 oranında artmıştır. 2005 yılının Ocak-Nisan döneminde otomobil üretimi ve toplam taşıt araçları üretimi, sırasıyla, yüzde 2 ve yüzde 11,3 oranlarında artarken; 2006 yılının aynı döneminde otomobil üretimi yüzde 17,8 oranında, toplam taşıt araçları üretimi de yüzde 11,8 oranında artmıştır. 2005 yılının Ocak-Nisan döneminde yüzde 15,6 oranında artan otomobil ihracatı, 2006 yılının aynı döneminde yüzde 19,6 oranında artmıştır. Bu gelişmelerin sonucu olarak; 2005 yılının Ocak-Nisan döneminde yüzde 72,4 olan otomobil ihracatı-üretim oranı, 2006 yılının aynı döneminde yüzde 73,5 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, 2006 yılının Ocak-Nisan döneminde gerçekleştirilen toplam otomotiv ana ve yan sanayii ihracatı, 2005 yılının aynı döneminde gerçekleştirilen ihracata göre yüzde 5,5 oranında artarak 4,2 milyar dolara ulaşmıştır. Otomobil ithalatı; 2005 yılının ilk yarısında tüm aylarda azalmış, ikinci yarısında tüm aylarda artmasına rağmen, yılın tümünde yüzde 3,1 oranında azalmıştır. 2006 yılının OcakNisan döneminde ise otomobil ithalatı, yüzde 15,9 oranında artmıştır. Bu gelişmelerin sonucu olarak, 2005 yılının Ocak-Nisan döneminde yüzde 68,4 olan ithal otomobil-toplam otomobil satış oranı, 2006 yılının aynı döneminde yüzde 71,4’e yükselmiştir. 7 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 II. Ödemeler Dengesi: 1. Cari işlemler Dengesi 2006 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre toplam mal ihracatı yüzde 7,2 oranında, toplam mal ithalatı ise yüzde 10,6 oranında artmıştır. Böylece ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle dış ticaret açığı yüzde 19,2 oranında artarak 3,2 milyar dolara ulaşmıştır. Mart ayında net hizmet gelirleri 2005 yılı Mart ayına göre yüzde 5 oranında azalırken, net yatırım giderleri de yüzde 17,2 oranında artmıştır. Cari transferler kalemi ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 22,7 oranında artmıştır. Bu gelişmeler çerçevesinde 2005 yılının Mart ayında 2,7 milyar dolar olan cari işlemler açığı, 2006 yılının aynı ayında 3,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. a. Dış Ticaret Dengesi 2006 yılının Mart ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5,8 oranında artarak 7 milyar dolara, ithalat da yüzde 9,7 oranında artarak 11,2 milyar dolara yükselmiştir. Bu gelişmeler çerçevesinde 2005 yılının üçüncü ayında yüzde 64,6 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı 2006 yılının aynı ayında yüzde 62,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu ayda, dış ticaret açığı, 2005 yılının aynı ayına göre yüzde 16,9 oranında artarak 4,2 milyar dolara yükselmiştir. Tablo 8: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler İhracat 2004 2005 Yüz. Değ. 2006 İthalat 05/04 06/05 2004 2005 Yüz. Değ. 2006 05/04 06/05 Dış Tic. Deng. (Milyon Dolar) Yüz. Değ. 2005 05/04 06/05 2004 2006 Ocak 4.620 4.997 5.077 8,2 1,6 6.330 7.213 8.138 13,9 12,8 -1.710 -2.215 -3.061 29,5 38,2 Şubat 3.665 5.652 5.932 54,2 5,0 6.139 8.323 9.796 35,6 17,7 -2.475 -2.672 -3.863 7,9 44,6 Mart 5.218 6.592 6.975 26,3 5,8 8.452 10.196 11.189 20,6 9,7 -3.234 -3.604 -4.214 11,5 16,9 Nisan 5.072 6.128 7.932 9.595 -2.860 -3.467 20,8 21,0 21,3 Mayıs 5.170 5.977 15,6 7.991 9.812 22,8 -2.820 -3.834 35,9 Haziran 5.284 6.034 14,2 8.468 9.867 16,5 -3.183 -3.833 20,4 Temmuz 5.632 5.763 2,3 8.728 9.596 9,9 -3.096 -3.832 23,8 Ağustos 4.707 5.552 17,9 7.883 10.271 30,3 -3.176 -4.718 48,6 Eylül 5.656 6.814 20,5 8.487 10.361 22,1 -2.830 -3.547 25,3 Ekim 5.867 6.772 15,4 8.088 10.069 24,5 -2.220 -3.297 48,5 Kasım 5.734 5.938 3,6 8.568 9.651 12,6 -2.834 -3.713 31,0 6.541 7.194 10,0 10.474 11.599 10,7 -3.933 -4.405 12,0 63.167 73.414 16,2 97.540 116.553 19,5 -34.373 -43.139 25,5 Aralık Toplam İhracatta Yaşanan Gelişmeler: 2006 yılının Ocak-Mart döneminde imalat sanayi ürünleri ihracatı , 2005 yılının aynı dönemine göre, yüzde 4,1, tarım-ormancılık ürünleri ihracatı yüzde 11,5 oranında artarken; madencilik sektörü ihracatı ise yüzde 4,1 oranında azalmıştır. Mart ayında ihracata artma yönünde en yüksek katkıyı yapan fasıllar, elektrikli makine-cihazlar, mineral yakıt-yağlar ve gemiler suda yüzen taşıtlar olurken; azalma yönünde en fazla katkı yapan fasıl, örülmemiş giyim eşyası olmuştur. 8 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Tablo 9: Sektörel İhracat (Milyon Dolar) Yıllık 2004 2005 63.167 73.414 2.542 3.326 649 810 59.579 68.756 Toplam Tarım ve Ormancılık Madencilik İmalat Seçilmiş Fasıllara Göre İhracat Kara taşıtları Örme giyim eşyası Elektrikli makina, cihazlar Kazan-makina-mek.cihaz Demir ve çelik Örülmemiş giyim eşyası Demir veya çelikten eşya Mineral yakıt, mineral yağlar Yenilen meyveler Dokumaya elv. mad. hazır eşya Plastik ve mamulleri İnci kıymetli taş ve mamülleri 8.289 6.259 4.790 4.126 5.313 4.537 2.227 1.429 1.903 1.857 1.324 1.064 9.566 6.590 5.421 5.242 4.968 4.862 2.730 2.638 2.500 1.969 1.720 1.314 (%) 05/04 16,2 30,8 24,7 15,4 15,4 5,3 13,2 27,1 -6,5 7,2 22,6 84,6 31,3 6,1 29,9 23,5 Ocak-Mart (%) 2005 2006 06/05 17.241 17.985 4,3 722 806 11,5 166 159 -4,1 16.228 16.897 4,1 2.432 1.650 1.194 1.109 1.297 1.288 656 581 431 482 343 254 2.429 1.603 1.362 1.259 1.261 1.119 652 712 520 442 430 333 -0,1 -2,8 14,1 13,5 -2,7 -13,1 -0,6 22,5 20,8 -8,2 25,4 31,1 2006 yılının ilk çeyreğinde OECD ülkelerine olan ihracatımız yüzde 4,2, AB ülkelerine yapılan ihracatımız ise yüzde 2,2 oranında artmıştır. Bu dönemde, OECD üyesi olmayan ülkelere olan ihracatımız ise yüzde 6,9 oranında artmıştır. Tablo 10: Ülke Gruplarına Göre İhracat (Milyon Dolar) OECD Ülkeleri AB Ülkeleri EFTA Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri OECD Üyesi Olmayan Ülkeler Avrupa Ülkeleri Afrika Ülkeleri Ortadoğu Ülkeleri Diğer Asya Ülkeleri Toplam Yıllık 2004 2005 40.518 44.280 34.451 38.394 667 821 5.889 6.032 20.085 5.971 2.968 7.921 2.544 63.167 26.163 7.961 3.627 10.164 3.028 73.414 (%) 05/04 9,3 11,4 23,1 2,4 30,3 33,3 22,2 28,3 19,0 16,2 Ocak-Mart 2005 2006 10.935 11.393 9.547 9.735 181 253 1.400 1.636 5.603 1.649 839 2.238 629 17.241 5.989 1.906 875 2.136 755 17.985 (%) 06/05 4,2 2,0 40,0 16,8 6,9 15,6 4,3 -4,6 20,0 4,3 İhracatçı Birliklerinin (TİM) kayıtlarına göre ihracatımız 2006 yılının Ocak-Nisan döneminde, 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 6,8 oranında artarak 25 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. TİM kayıtlarına göre, hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı son 6 aydır azalmaktadır. 9 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Tablo 11: İhracatçı Birlikleri Kayıtlarına Göre İhracat Ocak-Nisan 2005 2006 23.367 24.967 4.447 4.681 4.650 4.346 3.172 3.455 2.106 2.458 2.005 2.431 1.627 1.697 829 907 612 828 656 638 413 521 441 519 418 427 325 340 TOPLAM Taşıt Araçları ve Yan Sanayi Hazırgiyim ve Konfeksiyon Demir ve Demir Dışı Metaller Elektrik-Elektronik Kimyevi Maddeler ve Mamulleri Tekstil ve Hammaddeleri Makine ve Aksamları Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Çimento ve Toprak Ürünleri Fındık ve Mamulleri Maden ve Metaller Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri Yaş sebze ve Meyve % 6,8 5,3 -6,5 8,9 16,7 21,2 4,3 9,5 35,2 -2,7 26,1 17,5 2,3 4,5 (Milyon dolar) Nisan 2005 2006 % 6.067 6.428 6,0 1.122 1.264 12,7 1.139 1.028 -9,8 854 850 -0,5 594 661 11,4 549 678 23,4 438 437 -0,2 232 245 5,9 153 224 45,9 177 165 -6,3 113 124 10,4 122 165 35,6 109 105 -3,5 70 80 14,3 İthalatta Yaşanan Gelişmeler: 2006 yılının ilk çeyreğinde ithalat 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 13,2 oranında artarak 29,1 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönem itibariyle petrol dışı ara malları ithalatı, yüzde 7,3 oranında artarken, sermaye ve tüketim malları ithalatındaki artış sırasıyla yüzde 18,2 ve yüzde 36,3 oranında gerçekleşmiştir. Mart ayında ithalata artma yönünde en yüksek katkıyı yapan fasıllar; mineral yakıt-yağlar, kara taşıtları-bunların aksam-parçaları ve kazanlarmakineler-mekanik cihazlar olurken; azalma yönünde en yüksek katkıyı yapan fasıllar inci kıymetli taş-mamulleri ve gemiler-suda yüzen taşıtlar olmuştur. Tablo 12: Geniş Ekonomik Gruplara Göre İthalat (Milyon Dolar) Yıllık Toplam İthalat Sermaye Ara malları Petrol Petrol dışı Tüketim Petrol Dışı İthalat 2004 97.540 17.397 67.549 6.092 61.457 12.101 91.448 2005 116.553 20.344 81.677 8.649 73.028 13.965 107.904 % 05/04 19,5 16,9 20,9 42,0 18,8 15,4 18,0 Ocak-Mart 2005 2006 25.732 29.123 4.031 4.766 18.992 20.653 1.590 1.984 17.401 18.669 2.653 3.617 24.142 27.139 % 06/05 13,2 18,2 8,7 24,7 7,3 36,3 12,4 Tablo 13: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat Yıllık (%) 2004 2005 05/04 Toplam İthalat 97.540 116.553 -Mineral yakıt. Yağlar 14.354 21.233 -Kazan. makine. mek.cihaz 13.419 16.381 -Kara taşıtları 10.236 10.548 -Elek. Makine ve cihazlar 8.354 9.649 -Demir ve çelik 7.973 9.410 -Plastik ve mamulleri 4.761 5.782 -İnci, kıymetli taş ve metal mamulleri 3.763 4.227 -Organik kimyasal ürünler 2.974 3.529 -Eczacılık ürünleri 2.710 2.849 -Optik alet ve cihazlar 1.928 2.472 -Pamuk.pamuk ipliği 1.973 2.077 10 (Milyon dolar) Ocak-Mart (%) 2005 2006 06/05 19,5 25.732 29.123 47,9 4.187 6.152 22,1 3.469 3.876 3,0 1.882 2.460 15,5 2.199 2.517 18,0 2.422 2.144 21,4 1.374 1.484 12,3 1.266 761 18,7 896 788 5,1 685 722 28,2 526 612 5,3 522 490 13,2 46,9 11,7 30,7 14,4 -11,5 8,0 -39,9 -12,0 5,4 16,3 -6,0 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 b. Hizmetler Dengesi 2006 yılının Ocak-Mart döneminde hizmetler dengesi 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 3,7 oranında azalarak 1,2 milyar dolar fazla vermiştir. Söz konusu dönemde turizm geliri yüzde 0,4 oranında artış göstererek 2 milyar dolara ulaşmıştır. Bu dönemde hizmetler dengesinin diğer önemli kalemi olan net taşımacılık gideri yüzde 35,4 oranında azalarak 210 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. c. Yatırım Geliri Dengesi 2006 yılının ilk üç ayında net yatırım gideri yüzde 1 oranında azalarak 1,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın 1,2 milyar dolarlık kısmını diğer yatırımlar faiz giderleri oluşturmuştur. Bu dönemde yatırım geliri dengesinin portföy yatırımları ve diğer yatırımlar kalemlerinde sırasıyla 347 milyon dolar ve 897 milyon dolar net gider gerçekleşmiştir. d. Cari Transferler 2005 yılının ilk çeyreğinde 247 milyon dolar olarak gerçekleşen cari transferler 2006 yılının aynı döneminde 228 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde işçi gelirleri yüzde 26 oranında artarak 228 milyon dolara ulaşmıştır. Tablo 14: Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) Mart 2005 2006 -2.721 -3.244 6.592 6.975 -10.196 -11.189 883 970 542 515 -127 -56 567 545 73 57 2 -3 -7 -17 -13 -21 47 10 -373 -437 -66 -91 -66 -63 -402 -450 -241 -283 -310 -376 -284 -335 -77 -54 -77 -71 -12 -37 -118 -173 -26 -41 88 108 63 83 I. Dış Ticaret Dengesi 1.İhracat f.o.b. 2.İthalat c.i.f. 3.Diğer (1) II. Hizmetler Dengesi(Net) 1.Taşımacılık 2.Turizm 3.İnşaat Hizmetleri 4.Finansal Hizmetler 5.Diğer Ticari Hizmetler 6.Resmi Hizmetler 7.Diğer Hizmetler III. Yatırım Geliri Dengesi Doğrudan Yatırımlar Portföy Yatırımları Faiz Gideri (Borç Senetleri) Diğer Yatırımlar Faiz Gideri (Krediler) Uzun Vade -Merkez Bankası -Genel Hükümet -Bankalar -Diğer Sektörler Kısa Vade IV. Cari Transferler İşçi Gelirleri Cari İşlemler Dengesi -2.464 -3.058 (1) Bavul ticareti, parasal olmayan altın, navlun-sigorta uyarlama 11 Ocak-Mart 2005 2006 -6.235 -8.704 17.241 17.985 -25.732 -29.123 2.256 2.434 1.195 1.151 -325 -210 1.316 1.434 162 212 -8 -82 16 -55 -16 -70 50 -78 -1.402 -1.388 -101 -144 -405 -347 -888 -984 -896 -897 -1.083 -1.193 -974 -1.052 -262 -186 -372 -359 -42 -109 -298 -398 -109 -141 247 319 181 228 -6.195 -8.622 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 2. Sermaye Hareketleri Dengesi ve Uluslararası Rezervler 2005 yılının Ocak-Mart döneminde 5,7 milyar dolar olarak gerçekleşen net sermaye girişi (rezerv değişimleri dahil) 2006 yılının aynı döneminde yüzde 34,5 oranında artarak 7,6 milyar dolar olmuştur. 2006 yılının ilk üç ayında yurt içinde yabancılar tarafından yapılan doğrudan yatırımlar bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 43,6 oranında artarak 1,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın 806 milyon dolarlık kısmını gayrimenkul alımları oluşturmuştur. 2005 yılının ilk çeyreğinde yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında yaptıkları doğrudan yatırımlar net 126 milyon dolar olarak gerçekleşirken; bu yılın aynı döneminde bu kalemde Türk şirketlerine ait 323 milyon dolarlık yatırımın tasfiye edilerek ülkemize geri getirildiği gözlenmiştir. Böylece, söz konusu dönemde doğrudan yatırımlar kaleminde 1,2 milyar dolar tutarında net sermaye girişi gerçekleşmiştir. 2006 yılının ilk çeyreğinde portföy yatırımlarında net sermaye girişi, yüzde 5,7 oranında azalarak 3,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları başlığı altında yer alan varlıklar kaleminden, 2005 yılı Ocak-Mart döneminde yurt içi yerleşiklerin yurt dışında net 1,1 milyar dolar menkul değer alımı yaptıkları gözlenirken, 2006 yılının aynı döneminde bu kalem net 307 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Yükümlülükler kaleminde ise 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 21,3 oranında azalarak net 3,9 milyar dolarlık sermaye girişi gözlenmiştir. Bu miktarın 641 milyon dolarını yabancıların hisse senedi alımları, 938 milyon dolarını yabancılar tarafından satın alınan devlet iç borçlanma senetleri oluştururken, 2,3 milyar dolarını genel hükümetin yurtdışı piyasalara tahvil ihracı yoluyla net borçlanması oluşturmaktadır. 2006 yılı Ocak-Mart döneminde ihracat karşılığı yurtdışına açılan krediler; 2005 yılı Ocak-Mart dönemi seviyesine yakın olarak 9,4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2006 yılı Ocak-Mart döneminde ithalata ilişkin olarak kullanılan kısa vadeli kredilerin bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 29 oranında artarak 13 milyar dolara ulaştığı gözlenmiştir. 2006 yılının ilk üç ayında Genel Hükümet, IMF kredileri dahil 2,3 milyar dolar kredi geri ödemesinde bulunurken, 344 milyon dolarlık kredi kullanmıştır. Tablo 15: Sermaye Hareketleri (Milyon Dolar) Mart 2005 1.505 142 -35 177 -751 472 -895 3.884 1.100 732 -349 -116 908 289 -1.770 Sermaye ve Finans Hesapları 1. Doğrudan Yatırımlar (net) -Yurtdışında -Yurtiçinde 2. Portföy Yatırımları (net) -Hisse Senetleri -Borç Senetleri 3. Diğer Yatırımlar (net) Ticari Krediler (Yükümlülükler) Krediler (Yükümlülükler) -Merkez Bankası -Genel Hükümet -Bankalar -Diğer Sektörler 4. Rezerv Varlıklar Net Hata Noksan 959 12 2006 2.085 311 -34 345 298 -23 761 2.625 616 1.677 0 -281 1.017 941 -1.149 973 Ocak-Mart 2005 2006 5.671 7.627 610 1.236 -126 179 736 1.057 3.796 3.578 1.851 641 3.083 3.244 4.540 9.921 650 459 -177 8.864 -1.008 0 -381 -1.993 754 2.074 458 8.783 -3.275 -7.108 524 995 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 2005 yılının ilk çeyreğinde bankalarca yurt dışına net 130 milyon dolarlık kredi açılırken, 2006 yılının aynı döneminde bu tutar net 262 milyon dolar olmuştur. Diğer taraftan bu dönemde, bankalar yurt dışından net 2,1 milyar dolar kredi kullanmışlardır. Diğer sektörler aynı dönemde yurt dışından 11,8 milyar dolar uzun vadeli kredi kullanırken, 3 milyar dolar uzun vadeli kredi geri ödemesinde bulunmuşlardır. Ayrıca, aynı dönemde diğer sektörler net 62 milyon dolar kısa vadeli krediyi geri ödemişlerdir. Yurt dışında çalışan işçilerin Merkez Bankasında açtıkları kredi mektuplu döviz tevdiat hesapları ile süper döviz hesaplarında 2006 yılının ilk üç ayında 184 milyon dolar çıkış gerçekleşmiştir. Bankaların yurtdışından topladıkları mevduat ise bu dönemde 98 milyon dolar azalmıştır. Böylece 2005 yılının Ocak-Mart döneminde 113 milyon dolar mevduat çıkışı gözlenirken, 2006 yılının aynı döneminde 184 milyon dolar mevduat girişi gözlenmiştir. 2005 yılının Ocak-Mart döneminde 3,3 milyar dolar artan resmi rezervler, 2006 yılının aynı döneminde 7,1 milyar dolar artmıştır. 2005 yılının ilk üç ayında net hata ve noksan kalemi 524 milyon dolar, 2006 yılının aynı döneminde 599 milyon dolar finansman kaynağı olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılı sonunda 50,5 milyar dolar seviyesinde bulunan Merkez Bankası brüt rezervleri, geçici verilere göre 2006 yılının ilk üç ayında 58,3 milyar dolara çıkmıştır. Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri (Milyar Dolar) 60 57 54 51 48 45 42 39 36 33 30 27 24 21 18 3 5 7 9 20 11 00 ,1 3 5 7 9 20 11 01 ,1 3 5 7 9 20 11 02 ,1 3 5 7 9 20 11 03 ,1 3 5 7 9 20 1 04 1 .1 3 5 7 9 20 1 05 1 .1 3 5 7 9 20 11 06 .1 3 19 99 ,1 15 13 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 III. Merkezi Yönetim Bütçesi 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 2006 yılı başından itibaren tam olarak uygulamaya girmiştir. Bu kapsamda, önceki yıllarda uygulanan konsolide bütçe sistemi terk edilerek, merkezi yönetim bütçesi sistemine geçilmiş ve bütçenin kapsamı hem kapsanan kurum hem de gelir ve harcama detayları açısından genişletilmiştir. Uygulamaya konulan merkezi yönetim bütçesi; I. Genel bütçe; devlet tüzel kişiliğine sahip olan kamu idarelerinin, II. Özel bütçe; bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen kamu idarelerinin, III. Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi; özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan kurumların bütçelerinden oluşmaktadır. Ayrıca, merkezi yönetim bütçesi, gelirlerden mahalli idarelere, fonlara veya diğer kurum ve kuruluşlara aktarılacak pay tahminleri ile gerçekleşmelerini de içermektedir. Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri (2006) (Milyon YTL) Bütçe Ocak-Mart Tah./Baş. Ödeneği Gerç. Oranı 38.325 160.326 23,9 Genel Bütçe Gelirleri 37.788 156.214 24,2 Vergi Gelirleri 31.251 132.199 23,6 6.235 21.372 29,2 95 2.269 4,2 207 374 55,3 475 2.963 16,0 62 1.149 5,4 39.375 174.322 22,6 28.093 128.062 21,9 Personel Giderleri 8.940 36.021 24,8 Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi 1.214 4.975 24,4 Mal ve Hizmet Alımları 2.639 17.721 14,9 13.139 49.108 26,8 Sermaye Giderleri 999 12.452 8,0 Sermaye Transferleri 320 1.834 17,4 Borç Verme 843 4.256 19,8 Yedek Ödenek 0 1.695 0,0 Faiz Harcamaları Gelirler Vergi Dışı Gelirler Sermaye Gelirleri Alınan Bağış ve Yardımlar Özel Bütçe Gelirleri Düzen. Denet. Kurulların Gelirleri Harcamalar Faiz Dışı Harcamalar Cari Transferler 11.282 46.260 24,4 Bütçe Dengesi -1.050 -13.996 7,5 Faiz Dışı Denge 10.232 32.264 31,7 Gelirler (Mah. İda. ve Fon Pay. Hariç) 34.851 146.161 23,8 Harcamalar (Mah. İda. Ve Fon Pay. Hariç) 36.908 160.157 23,0 Bütçe Den. (Mah. İd. ve Fon Pay. Hariç) -2.057 -13.996 14,7 9.225 32.264 28,6 Bilgi İçin Faiz Dışı Den. (Mah. İda. ve Fon Pay. Hariç) Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) 14 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 2006 yılının ilk çeyreğinde, merkezi yönetim bütçesi faiz dışı harcamaları 28,1 milyar YTL, faiz harcamaları 11,3 milyar YTL, toplam harcamalar ise 39,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, merkezi yönetim bütçesi gelirleri 38,3 milyar YTL olmuştur. Merkezi yönetim bütçesi gelirlerinin 37,8 milyar YTL’si genel bütçe gelirlerinden, 475 milyon YTL’si özel bütçe gelirlerinden ve 62 milyon YTL’si de düzenleyici ve denetleyici kurulların gelirlerinden oluşmaktadır. Bu gelişmeler sonucunda, yılın ilk üç ayında merkezi yönetim bütçe açığı yıl sonu bütçe hedefinin yüzde 7,5’i seviyesinde 1,1 milyar YTL, faiz dışı dengesi ise yıl sonu bütçe hedefinin yüzde 31,7’si seviyesinde 10,2 milyar YTL olmuştur. Ancak, mahalli idare ve fon payları hariç merkezi yönetim bütçe gerçekleşmeleri incelendiğinde, bütçe açığı 2,1 milyar YTL’ ye yükselirken faiz dışı dengenin ise 9,2 milyar YTL’ ye gerilediği görülmektedir. 2006 yılının Ocak-Mart döneminde, genel bütçe vergi gelirleri 31,3 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Gelir vergisi tahsilatı 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 19,4, kurumlar vergisi tahsilatı ise yüzde 5 oranında artış göstermiştir. Gelir vergisi tahsilatındaki artışta gelir vergisi tevkifatında görülen artış belirleyici olmuştur. Aynı dönemde, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 20,4, veraset ve intikal vergisi tahsilatı yüzde 35,7, motorlu taşıtlar vergisi tahsilatı ise yüzde 18,6 oranında artış göstermiştir. Motorlu taşıtlar vergisi tahsilatının artan araç satışlarından olumlu yönde etkilendiği görülmektedir. Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri (2006) Milyon YTL Bütçe Tahmini Ocak-Mart Toplam Genel Bütçe Gelirleri Vergi Gelirleri Gelir, Kar ve Ser. Kaz. Üz. Al. Ver. Gelir Vergisi Kurumlar Vergisi Mülkiyet Üzerinden Al. Ver. Banka ve Sig. Muam. Vergisi Motorlu Taşıtlar Vergisi Diğer Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Ver. Dahilde Alınan KDV ÖTV Diğer Uluslararası Tic. ve Mua. Alınan Ver. İthalde Alınan KDV Diğer Diğer Vergiler İd. Harçlar ve Üc. San. Dışı Arizi S. Vergi Dışı Gelirler Sermaye Gelirleri Alınan Bağış ve Yardımlar Özel Bütçe Gelirleri Düzen. Denet. Kurulların Gelirleri Gerç. Oranı 38.325 160.326 23,9 37.788 156.214 24,2 31.251 132.199 23,6 9.185 38.982 23,6 5.836 26.090 22,4 3.349 12.892 26,0 1.810 4.947 36,6 592 1.806 32,8 1.204 3.042 39,6 14 99 14,4 12.808 57.601 22,2 3.868 16.337 23,7 8.023 37.276 21,5 917 3.988 23,0 5.573 24.253 23,0 5.159 22.398 23,0 22,3 414 1.855 1.020 2.809 36,3 855 3.608 23,7 6.235 21.372 29,2 95 2.269 4,2 207 374 55,3 475 2.963 16,0 62 1.149 5,4 Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) Dahilde alınan mal ve hizmet vergileri tahsilatı yılın ilk üç ayında 12,8 milyar YTL olmuştur. Dahilde alınan KDV tahsilatı bu dönemde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,7 oranında artış göstermiştir. Aynı dönemde, doğalgaz ve petrol ürünleri üzerinden alınan ÖTV geliri yüzde 1,8, motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV geliri, artan taşıt satışlarının da etkisiyle, yüzde 26,9, alkollü içki ve tütün mamülleri üzerinden alınan ÖTV geliri, vergilendirme sisteminde geçen yıl yaşanan sorunların giderilmesinden dolayı, yüzde 78,0, dayanıklı tüketim 15 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 malları ve diğer mallar üzerinden alınan ÖTV geliri, bazı mallar üzerindeki ÖTV oranlarında yapılan artışın da etkisiyle, yüzde 77,4, toplam ÖTV geliri ise yüzde 23,2 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, damga vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde 26,6, harç gelirlerindeki artış oranı ise yüzde 22,5 olmuştur. Artan gayrimenkul satışlarından dolayı tapu harç gelirlerindeki artış harç gelirlerinde görülen artışta belirleyici olmuştur. 2006 yılının Ocak-Mart döneminde, uluslararası ticaret ve muamelelerden alınan vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24,6 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, ithalden alınan KDV geliri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25,4 oranında artarak 5,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Uluslararası ticaret ve muameleler üzerinden alınan vergi tahsilatı üzerinde ithalattaki artışın ve ithalatın kompozisyonundaki değişimin etkili olduğu görülmektedir. Yılın ilk üç ayında, genel bütçe vergi dışı gelirleri 6,2 milyar YTL, genel bütçe sermaye gelirleri 95 milyon YTL, genel bütçe alınan bağış ve yardımları ise 207 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, genel bütçe vergi dışı gelirleri, Türk Telekom AŞ’nin kasasında bulunan ve özelleştirilmesi nedeniyle Hazineye aktarılmasına karar verilen 1,4 milyar YTL tutarındaki nakit ile 600 milyon YTL tutarındaki 2006 yılı içinde tahakkuk edecek temettüden mahsup edilecek avans temettü ödemesinden olumlu etkilenmiştir. Öte yandan, faiz, ikraz ve taviz gelirlerinde geçen yılın ilk ayına göre görülen yüzde 15,7 oranındaki azalış vergi dışı gelirler üzerinde olumsuz etki yapmıştır. Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları (2006) (Milyon YTL) Bütçe Ocak-Mart Başlangıç Ödeneği Gerç. Oranı Toplam 39.375 174.322 22,6 Faiz Dışı Harcamalar 28.093 128.062 21,9 Personel Giderleri 8.940 36.021 24,8 Sos. Güv. Kur. Devlet Primi 1.214 4.975 24,4 Mal ve Hizmet Alımları 2.639 17.721 14,9 1.458 4.055 36,0 Sağlık Harcamaları Diğer 1.180 13.666 8,6 Cari Transferler 13.139 49.108 26,8 KİT Görev Zararları 227 670 33,9 Sos. Güv. Kuruluşları 8.274 23.384 35,4 Gelirden Ayrılan Paylar 2.467 14.165 17,4 Tarımsal Destekleme 1.410 4.000 35,3 761 6.889 11,1 Sermaye Giderleri 999 12.452 8,0 Sermaye Transferleri 320 1.834 17,4 Borç Verme 843 4.256 19,8 818 3.961 20,6 Diğer Yurtiçi Yurtdışı 25 295 8,5 Yedek Ödenekler 0 1.695 0,0 11.282 46.260 24,4 İç Borç Faizi 9.296 39.460 23,6 Dış Borç Faizi 1.986 6.800 29,2 Faiz Harcamaları Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) 16 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 2006 yılının ilk çeyreğinde, merkezi yönetim bütçesi personel giderleri 8,9 milyar YTL, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ise 1,2 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, mal ve hizmet alımları için, 1,5 milyar YTL’si sağlık, 466 milyon YTL’si savunma ve güvenlik gideri olmak üzere, bütçeden 2,6 milyar YTL harcama yapılmıştır. Tarımsal destekleme giderleri doğrudan gelir desteği ilk taksit ödemelerinin yılın hemen başında yapılmasından dolayı, bütçe ödeneğinin yüzde 35,3’ü seviyesinde 1,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Kamu iktisadi teşebbüslerine görev zararı olarak 227 milyon YTL, sosyal güvenlik kurumlarına 8,3 milyar YTL, il özel idareleri ve fonlara ise gelir üzerinden ayrılan paylardan 2,5 milyar YTL transfer yapılmıştır. Bu dönemde, sermaye giderleri özellikle yol yapımı için yapılan ödemelerden dolayı 999 milyon YTL olarak gerçekleşirken, sermaye transferleri, kapatılan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün devam eden hizmetleri için mahalli idarelere yapılan transferlerden dolayı 320 milyon YTL, borç verme kalemi ise KİT’lere yapılan transferler, risk hesabı ve Kıbrıs’a kredi teşvikinden dolayı 843 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Yılın ilk üç ayında faiz giderleri 11,3 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, iç borç faiz giderleri 9,3, dış borç faiz giderleri ise 2 milyar YTL olmuştur. Tablo 19: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku (Mart Sonu) (Milyon YTL) 2005 İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı Nakit Sabit Getirili Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli Nakit Dışı Sabit Getirili Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli Değişme (%) 2006 232.490 246.360 6,0 174.911 197.230 12,8 97.056 107.345 10,6 43.926 55.653 26,7 27.414 30.870 12,6 6.515 3.362 -48,4 57.579 49.130 -14,7 0 0 52.462 46.639 -11,1 3.438 936 -72,8 1.678 1.555 -7,3 Alıcılara Göre Dağılım Kamu Piyasa 81.977 74.760 -8,8 150.513 171.600 14,0 Dış Borç Stoku (Milyon $) 68.775 65.602 -4,6 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Merkezi yönetim bütçesi borç stoku verileri incelendiğinde ise, 2006 yılı Mart ayı sonu itibarıyla 2005 yılının aynı ayına göre nakit iç borç stokunun yüzde 12,8 oranında arttığı, nakit dışı iç borç stokunun yüzde 14,7 oranında azaldığı, toplam iç borç stokunun ise yüzde 6 oranında artış gösteriği görülmektedir. Aynı dönemde, toplam iç borç stoku içinde kamu payının ağırlığı azalırken piyasa payının ağırlığının ise arttığı izlenmektedir. 17 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Şekil 3 : İç Borçlanma Faiz Oranı İç Borçlanma Faiz Oranı (Yıllık Bileşik) 70 60 50 40 30 20 IV. ar t 20 06 M O ca k m uz Te m ar t 20 05 M O ca k m uz Te m ar t M O ca k 20 04 m uz ar t M Te m 20 03 O ca k 10 Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler Nisan ayında, Net Dış Varlıklar 1,1 milyar dolar artarken, İç Döviz Yükümlülüklerindeki artışın 0,2 milyar dolarda kalmasıyla, Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 0,9 milyar dolar artarak 23,7 milyar dolardan 24,5 milyar dolara yükselmiştir. Net Dış Varlıklar hesabı içinde temel kalem olan Merkez Bankası Net Rezervleri bu dönemde 1,5 milyar dolar artış göstermiştir. Net Rezervlerdeki artış, Merkez Bankası döviz alımları ve paritedeki değişim sonucunda, rezervlerin dolar değerinde görülen artıştan kaynaklanmıştır. Tablo 20: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu* (Milyon Dolar) Net Döviz Pozisyonu (NDP) - Net Dış Varlıklar Net Rezervler KMDTH ve SDMH(-) Diğer - İç Döv. Yük. Döv. Olarak T.Mev. Hazine Mevduatı Bankaların Döviz Mev. *Ayın son Cuma günü itibariyle 2004 Aralık 2.736,4 17.173,1 35.189,7 18.602,5 586,0 14.436,6 4.544,7 3.837,5 9.891,9 2005 Aralık 15.499,1 36.843,1 49.371,8 15.576,4 3.047,6 21.344,0 10.331,0 8.735,2 11.013,0 2006 Ocak 19.566,8 39.169,4 52.130,9 16.027,2 3.065,7 19.602,6 9.667,1 9.298,2 9.935,5 Şubat 23.237,3 42.887,4 55.453,7 15.595,4 2.988,0 19.650,1 9.652,8 9.208,7 9.997,3 Mart 23.660,3 44.947,4 57.281,2 15.670,9 3.337,1 21.287,1 10.798,8 10.305,2 10.488,2 Nisan 24.516,9 46.009,4 58.768,2 16.022,2 3.263,5 21.492,5 10.925,0 10.360,5 10.567,5 Nisan ayında, Toplam İç Kredilerin 296 milyon YTL, Diğer Hesabının 355 milyon YTL artmasıyla, Net İç Varlıklar 651 milyon YTL artarak 18,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu dönemde Hazinenin Borçları kaleminde önemli bir değişiklik görülmezken, Toplam İç Kredilerdeki yükseliş, dolar kurundaki gerileme nedeniyle Değerleme hesabında görülen artıştan kaynaklanmıştır. 18 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Tablo 21: Merkez Bankası Analitik Bilançosu* 2004 Aralık (Milyon YTL) 2005 Aralık 2006 Ocak Şubat Mart Nisan Net Döviz Pozisyonu+Net İç Varlıklar = MBP 24.743,1 38.547,7 44.099,2 49.313,4 49.796,4 51.028,4 Net Döviz Pozisyonu(NDP) - Net Dış Varlıklar - İç Döviz Yükümlülükleri Net İç Varlıklar (I+II) I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5) 1- Hazinenin Borçları a. DİBS b. Dövize Endeksli DİBS c. Diğer 2- Değerleme Hesabı 3- IMF Acil Yardımı 4 - Bankalara Açılan Krd. 5- TMSF'na Kullan. Krd. II- Diğer 3.672,6 23.048,0 19.375,4 21.070,6 25.581,9 23.239,4 19.577,2 3.715,3 -53,0 2.032,4 0,0 7,7 302,3 -4.511,3 20.815,3 49.480,2 28.664,9 17.732,4 21.440,2 19.429,1 19.470,0 0,0 -40,9 2.009,6 0,0 1,4 0,0 -3.707,8 25.769,5 51.586,1 25.816,6 18.329,7 21.695,6 19.422,4 19.454,3 0,0 -31,9 2.271,4 0,0 1,9 0,0 -3.365,9 30.503,6 56.298,3 25.794,7 18.809,9 21.985,0 19.417,5 19.442,9 0,0 -29,6 2.565,6 0,0 1,9 0,0 -3.175,1 31.768,7 60.350,8 28.582,1 18.027,7 20.897,7 19.478,1 19.520,4 0,0 -42,3 1.417,5 0,0 2,1 0,0 -2.870,0 32.350,0 60.709,4 28.359,4 18.678,4 21.193,4 19.536,0 19.582,9 0,0 -46,9 1.655,3 0,0 2,1 0,0 -2.515,0 REZERV PARA 20.327,7 32.696,4 31.266,6 32.311,2 Emisyon 13.465,2 19.612,0 19.598,7 19.239,9 Bankalar Zor. Karş. 3.115,3 0,0 0,1 0,0 Bankalar Serbest Mevduat 3.608,0 12.898,9 11.536,5 12.942,0 Diğer 139,2 185,5 131,3 129,3 PARASAL TABAN 23.949,7 37.679,4 38.856,1 45.579,8 APİ’den Borçlar 3.622,1 4.983,0 7.589,5 13.268,5 MERKEZ BANKASI PARASI (MBP) 24.743,1 38.547,7 44.099,2 49.313,4 Kamu Mevduatı 793,4 868,3 5.243,1 3.733,7 Kaynak: TCMB günlük vaziyet * Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir. 32.704,8 20.206,9 0,0 12.417,7 80,2 47.253,9 14.549,0 49.796,4 2.542,6 35.332,0 21.381,5 0,0 13.858,7 91,8 48.739,1 13.407,1 51.028,4 2.289,4 Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde, Nisan ayında Merkez Bankası Parasının 1,2 milyar YTL artarak, 49,8 milyar YTL’den 51 milyar YTL’ye yükseldiği görülmektedir. Emisyondaki 1,2 milyar YTL’lik ve Bankalar Mevduatındaki 1,4 milyar YTL artışla Rezerv Para Nisan ayında 35,3 milyar YTL’ye yükselmiştir. Rezerv Paradaki yükselişe karşılık bu dönemde APİ’den Borçlar 1,1 milyar YTL, Kamu Mevduatı 0,3 milyar YTL gerilemiştir. Tablo 22: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (% Değişme) Emisyon Rezerv Para M2 M2Y Toplam Mevduat (TL+YP) Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi) TÜFE 2006 Nisan/ 2005 Nisan 34,3 52,7 39,6 26,3 25,6 52,7 8,8 2006 Nisan/ 2005 Aralık 9,0 8,1 8,4 6,1 5,0 11,7 2,6 2006 Nisan/ 2006 Mart 5,8 8,0 2,3 1,0 0,2 3,4 1,3 Nisan ayında M1, M2 ve M2Y para arzları reel olarak artmıştır. Bu ay içinde bir önceki aya göre M1 para arzı yüzde 2,5 oranında artarak 41,4 milyar YTL’ye, M2 para arzı yüzde 2,3 oranında artarak 165,9 milyar YTL’ye, M2Y para arzı ise 1 oranında artarak 243,5 milyar YTL’ye yükselmiştir. Nisan ayında M2Y para arzındaki artışın M2 para arzındaki artışa göre daha sınırlı düzeyde kalmasında, YP mevduatların YTL değerinin azalması etkili olmuştur. Nisan ayında yurtiçi yerleşiklerin YTL mevduatları yüzde 1,1 oranında artarak 232,8 milyar YTL’ye, YP mevduatların dolar değeri yüzde 0,2 oranında artarak 58,8 milyar dolara yükselmiştir. YP mevduatların dolar değerindeki yükselişe karşın, doların YTL karşısında değer kaybetmesi sonucunda, yurtiçi yerleşiklerin YP mevduatlarının YTL değeri yüzde 1,6 oranında azalarak 78,8 milyar YTL’den 77,6 milyar YTL’ye gerilemiştir. Bu gelişmelerle birlikte, Nisan ayında yurtiçi yerleşiklerin toplam mevdutları bir önceki aya göre yüzde 0,2 oranında artarak 232,3 milyar YTL’den 232,8 milyar YTL’ye yükselmiştir. 19 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Nisan ayında mevduat bankalarının yurtiçi kredileri Mart ayına göre yüzde 3,4 oranında artarak 135,1 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Bu dönemde, kredi türleri içinde en büyük artış konut kredilerinde gerçekleşmiştir. Konut kredileri önceki aya göre yüzde 9,1 oranında artarak 17,6 milyar YTL’ye yükselmiş ve toplam mevduat bankaları yurtiçi kredileri içindeki payı yüzde 13,1’e ulaşmıştır. Nisan ayında diğer tüketicilerinde, ticari kredilerde ve ihtisas kredilerinde de artış olmuştur. Nisan ayında mevduat bankaları yurtiçi kredilerinin mevduatlara oranı da artarak Mart ayı sonundaki yüzde 56,3 seviyesinden yüzde 58’e çıkmıştır. Tablo 23: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri Vadesi Gün 2003 Ocak-Aralık 2004 Ocak-Aralık 2005 Ocak-Aralık 2005 Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2006 Ocak Şubat Mart Nisan 290 372 560 688 613 582 561 890 1.070 873 792 810 Faiz Oranı Yıllık Basit Yıllık Bileşik 42,72 24,84 16,60 16,57 15,09 14,82 14,11 13,73 14,22 14,21 14,13 14,42 45,01 25,66 16,90 16,83 15,33 15,21 13,92 14,06 14,50 14,50 14,16 14,13 Nisan ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, Mart ayındaki 14,2’lik seviyesinden, yüzde 14,1’e gerilemiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan ortalama vade Mart ayına göre 18 gün uzayarak 810 gün düzeyinde gerçekleşmiştir. Nisan ayında büyümenin istikrarlı bir eğilim göstermesi, yatırımlar ve verimlilik artışlarının devam etmesi ve petrol ve diğer emtia fiyatlarının ikincil etkilerinin sınırlı kalmasından hareketle Merkez Bankası kısa vadeli faiz oranlarını 0,25 puan düşürmüş ve böylelikle gecelik borçlanma faiz oranı 13,25 puana gerilemiştir. Şekil 4: Reel Kur Endeksi Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) (1987 = 100) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Nisan ayında YTL dolar karşısında değer kazanırken, euro karşısında değer kaybetmiştir. TÜFE bazlı ve 1$+1,5 euro sepetine göre hazırlanan reel kur endeksi ise Mart ayında 192,6 seviyesinde iken, Nisan ayında 192,1’e gerilemiştir. 20 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi 2 .5 0 0 5 0 .0 0 0 4 6 .0 0 0 4 2 .0 0 0 3 8 .0 0 0 3 4 .0 0 0 3 0 .0 0 0 2 6 .0 0 0 2 2 .0 0 0 1 8 .0 0 0 1 4 .0 0 0 1 0 .0 0 0 6 .0 0 0 2 .0 0 0 2 .0 0 0 1 .5 0 0 1 .0 0 0 500 20 01 -1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 20 0212 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 20 0312 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 20 0412 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 20 0512 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 20 0612 -1 2 3 4 0 T L B a z ınd a D o la r B a z ı n d a Mart ayında önemli ölçüde gerileyen İMKB-100 Bileşik Endeksi, Nisan ayında Mart ayına göre yüzde 2,3 oranında artış göstererek 42.911 seviyesinden 43.880 seviyesine yükselmiştir. V. Fiyat Gelişmeleri: 2006 yılı Nisan ayında TÜFE yüzde 1,34 oranında artmıştır. Endeksteki 12 aylık artış yüzde 8,83, 12 aylık ortalama artış ise yüzde 8,11 olarak gerçekleşmiştir. Nisan ayı TÜFE artış beklentisi, TCMB beklenti anketine göre yüzde 0,47 idi. ÜFE, Nisan ayında yüzde 1,94 oranında artmıştır. Bu dönemde ÜFE’nin ana alt kalemleri olan tarım kesimi fiyatları yüzde 2,29, sanayi kesimi fiyatları yüzde 1,85 oranında artmıştır. ÜFE artış beklentisi Reuters beklenti anketine göre yüzde 0,69 idi. Nisan ayında tüketici fiyatlarının beklentilerin üzerinde arttığı görülmektedir. Mart ayında tekstil ürünlerine yapılan KDV indiriminin etkisinin Nisan ayında gözleneceği tahmin edilirken, giyim ve ayakkabı sektöründeki yüzde 9,19 oranındaki artış vergi indiriminin fiyatlara çok sınırlı düzeyde yansıdığına işaret etmektedir. Gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarındaki yüzde 0,61 oranındaki artış ise geçen yıllara göre yüksek kalarak, tüketici fiyatları artışına katkı yapmıştır. Çeşitli mal ve hizmetler ve ulaştırma harcama gruplarında görülen yüzde 2,92 ve yüzde 1,40 oranlarındaki fiyat artışları, yüksek oranlı TÜFE artışında rol oynayan diğer unsurlar olmuştur. Nisan ayında fiyat gerilemesi gözlenen tek harcama grubu ise yüzde –0,13 ile haberleşme olmuştur. Şekil 6: 2006 Yılı Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Patikası 10 9 8 % 7 6 5 4 3 2 01 02 03 12 Aylık TÜFE Artışı 04 05 06 Hedefle Tutarlı Patika 21 07 08 09 İç Aralık +/- %1 10 11 12 Dış Aralık +/- %2 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Merkez Bankası tarafından “2006 yılı Para ve Kur Politikası” başlıklı duyuruda açıklanan yıl sonu hedefiyle tutarlı patikada, 2006 yılı Haziran ayında 12 aylık artış yüzde 6,5 olarak öngörülmüştür. IMF programı için program şartlılığı +/- yüzde 2 olarak belirlenirken, hedef patikadan yüzde 1’lik bir sapma halinde karşılıklı değerlendirme yapılması kararlaştırılmıştır. Haziran ayı için belirlenen hedefe ulaşılabilmesi için Mayıs ve Haziran aylarında kümülatif enflasyonun yüzde –1,14, iç aralıkta kalınması için yüzde –0,21, dış aralık içinde kalınması için ise en fazla yüzde 0,71 oranında gerçekleşmesi gerekmektedir. Tablo 24: Nisan Ayı İtibariyle Fiyat Endekslerinde Gelişmeler (2003=100) Aylık 12 Aylık Yıllık Ortalama 1,34 0,61 0,02 9,19 0,21 0,63 0,28 1,40 -0,13 2,37 0,11 1,15 2,92 8,83 9,66 31,20 -1,84 10,57 2,26 -0,18 7,86 2,39 5,95 8,47 12,84 15,13 8,11 5,61 21,51 1,83 10,34 5,64 1,74 12,77 2,28 5,81 10,45 14,34 8,77 1,94 2,29 1,85 1,67 1,96 0,37 4,96 7,25 4,34 11,80 4,13 4,18 4,09 1,80 4,74 11,96 4,92 -0,52 Tüketici Fiyatları Endeksi Genel - Gıda ve alkolsüz içecekler - Alkollü içecekler ve tütün - Giyim ve ayakkabı - Konut - Ev eşyası - Sağlık - Ulaştırma - Haberleşme - Eğlence ve kültür - Eğitim - Lokanta ve oteller - Çeşitli mal ve hizmetler Üretici Fiyatları Endeksi Genel Tarım Sanayi - Madencilik - İmalat Sanayi - Elektrik, gaz, su Nisan ayında özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin seyri incelendiğinde de yüksek oranlı fiyat artışları göze çarpmaktadır. Nitekim; yüzde 56,1 oranıyla en dar kapsama sahip olan ve işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ile tütün ürünleri, fiyatları yönetilen veya yönlendirilen diğer ürünler ve dolaylı vergileri dışarıda bırakan G kodlu özel TÜFE göstergesinin, yüzde 1,94, mevsimlik ürünleri dışarıda bırakan A kodlu TÜFE göstergesinin ise yüzde 0,82 oranında arttığı görülmektedir. Tablo 25: Nisan Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100) Grubu A B C D E F G Kapsamı TÜFE Mevsimlik ürünler hariç İşlenmemiş gıda ürünleri hariç Enerji hariç (B) ve (C) (C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç (E) ve fiyatları yönetilen/ yönlendirilen diğer dolaylı vergiler hariç ürünler, (F) ve (B) Yüzdelik Payı Aylık 12 Aylık Yıllık Ortalama 100,0 87,2 85,8 85,1 70,9 80,4 1,34 0,82 1,40 1,44 1,52 1,54 8,83 8,86 7,76 8,98 7,73 7,67 8,11 8,80 8,20 7,83 7,90 7,02 70,3 1,76 9,27 7,40 56,1 1,94 7,90 7,33 Nisan ayında, balıkçılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 4,24; tarım, avcılık, ormancılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 2,25 oranında yükselmesiyle, tarım fiyatları yüzde 2,29 oranında artmıştır. Sanayi fiyatlarının Nisan ayındaki gelişimi incelendiğinde, sektör içinde en yüksek paya sahip olan imalat sanayi fiyatlarının yüzde 1,96 oranında arttığı görülmektedir. İmalat sanayi artışında; kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri fiyatlarındaki yüzde 10,02 oranındaki 22 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 artış belirleyici olmuştur. Bu gelişmelerle birlikte madencilik alt sektörü fiyatlarının yüzde 1,67 ve elektrik, gaz ve su fiyatlarının yüzde 0,37 oranında artması sonucunda sanayi fiyatları Nisan ayında yüzde 1,85 oranında artış göstermiştir. VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler 1. Gelişmiş Ülkelerdeki Gelişmeler Uluslararası Para Fonu (IMF), Nisan ayında yayınladığı Dünya Ekonomik Görümü Raporunda, 2005 yılı Eylül ayı raporundaki 2006 yılı dünya ekonomisi büyüme tahminini artırarak yüzde 4,9’a yükseltmiştir. Raporda, dünya ekonomisindeki yüksek büyüme trendinin devam edeceği öngörülerek, 2007 yılına ilişkin dünya ekonomisi büyüme hızı da yüzde 4,7 olarak tahmin edilmiştir. IMF, 2005 yılında yüzde 3,5 oranında büyüyen ABD ekonomisinin 2006 yılında yüzde 3,4 oranında büyüyeceğini öngörerek, dünya ekonomisindeki büyümede önemli bir rol oynayacağını belirtmiş; aynı zamanda Çin, Hindistan, Rusya gibi ülkelerde yüksek büyüme hızlarının devam edeceğini tahmin etmiştir. 2005 yılında yüzde 1,3 oranında büyüyen euro bölgesi ekonomisinin 2006 yılında yüzde 2 ile daha yüksek oranda büyüyeceği, 2005 yılında yüzde 2,7 oranında büyüyen Japon ekonomisinin ise 2006 yılında yüzde 2,8 oranında büyüyeceği öngörülmüştür. Raporda, yüksek petrol fiyatları, global düzeyde artan cari işlemler dengesizlikleri, faiz oranlarındaki olası hızlı yükselişler ve kuş gribi virüsünün yayılması dünya ekonomik büyümesine yönelik riskler olarak belirtilmiştir. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Orta ve Doğu Avrupa’daki gelişmekte olan ülkeler için cari işlemler açığının risk oluşturduğu ifade edilmiştir. Nisan ayında petrol fiyatlarında önemli ölçüde artış görülmüştür. Nitekim, Mart ayında 60,1 dolar/varil olan Brent tipi petrolün aylık ortalama fiyatı, Nisan ayında 67,5 dolar/varile yükselmiştir. ABD: Mart ayında ABD’de tarım dışı istihdam 211.000 ile beklentilerin üzerinde artış göstermiştir. Şubat ayında yüzde 4,8 olan işsizlik oranı ise yüzde 4,7’ye gerilemiştir. Mart ayında ABD’de tüketici fiyatları hızla artan enerji fiyatlarının etkisiyle yüzde 0,4 oranında yüksek bir artış gösterirken, artan giyecek fiyatları çekirdek enflasyonun yüzde 0,3 ile beklentilerin üzerinde gelmesine neden olmuştur. Aynı dönemde üretici fiyatları enerji fiyatlarındaki yükselişle birlikte yüzde 0,5 artmış, gıda ve enerji sektörleri dışındaki fiyat artışını gösteren çekirdek endeks ise yüzde 0,1 ile son dört ayın en küçük artışını göstermiştir. ABD’de Şubat ayında dış ticaret açığı, ABD’nin Çin’le dış ticaret açığının gerilemesinin etkisiyle, yüzde 4,5 oranında azalarak 65,7 milyar dolara gerilemiştir. Öte yandan, dış ticaret açığının finansmanına ilişkin bir gösterge olan net sermaye girişi Ocak ayında 66 milyar dolar iken, Şubat ayında beklentileri aşarak 86,9 milyar dolara yükselmiştir. ABD’de Şubat ayında revize edilmiş rakamlarla yüzde 0,8 oranında gerileyen perakende satışlar, Mart ayında yeni otomobil satışlarındaki artışın etkisiyle bir önceki aya göre yüzde 0,6 oranında artmıştır. Mart ayında otomotiv sektörü hariç satışlar ise yüzde 0,4 oranında yükselmiştir. 28 Mart tarihindeki toplantısında faiz oranlarını yüzde 4,75’e çıkaran FED, 10 Mayıs tarihindeki toplantısında da faiz artırımına devam ederek kısa vadeli faizlerini yüzde 5’e yükseltmiştir. Japonya: Mart ayında bankacılık sistemine aşırı fon akıtma şeklindeki beş yıllık "nitel gevşeklik" politikasını sona erdiren Japonya Merkez Bankası (BOJ), Nisan ayındaki toplantısında faiz oranlarını değiştirmemiş ve faiz oranlarını bir süre daha sıfıra yakın tutacağını açıklamıştır. Öte yandan, 2005 yılı Kasım ayından itibaren artmaya başlayan çekirdek tüketici fiyatları, Mart 23 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 ayında da artış sürdürmüştür. Çekirdek tüketici fiyatlarındaki artışın devam etmesi halinde önümüzdeki dönemde faiz oranlarında artış olabilecektir. Japonya’da dış ticaret fazlası Mart ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 11,9 oranında azalarak 978,1 milyar yene (8,3 milyar dolar) gerilemiştir. Mart ayında ihracattaki yüksek artış trendi devam etmesine karşın, enerji fiyatlarındaki yükselişin ithalat maliyetlerini artırması, dış ticaret fazlasının gerilemesinde etkili olmuştur. Mart ayında bir önceki yıla göre ihracat yüzde 18,1 oranında artarak 6,8 trilyon yene, ithalat ise yüzde 25,2 oranında artarak 5,8 trilyon yene yükselmiştir. Kanada: Kanada’da Şubat ayında yüzde 6,4 olan işsizlik oranı, Mart ayında yüzde 6,3’e gerileyerek son 32 yılın en düşük düzeyine inmiştir. Enerji ve bazı yiyecek fiyatlarının dahil edilmediği çekirdek tüketici fiyatları endeksi bir önceki aya göre yüzde 0,4 oranında artarken, yıllık çekirdek tüketici fiyatları artışı yüzde 1,7 ile bir önceki aya göre değişmemiştir. Kanada Merkez Bankası Nisan ayında gecelik faiz oranlarını yüzde 3,75’ten yüzde 4’e yükseltmiştir. Bu faiz artırımı, Bankanın Eylül ayından bu yana gerçekleştirdiği altıncı çeyrek puanlık faiz artırımı olmuştur. Euro Bölgesi Mart ayında euro bölgesi tüketici fiyatlarındaki aylık artış oranı yüzde 0,6 olmuştur. Yıllık tüketici fiyatları enflasyonu, enerji fiyatlarının yıllık artış oranında gerileme olmasının etkisiyle, Şubat ayındaki yüzde 2,3 seviyesine göre gerileyerek yüzde 2,2’ye düşmüştür. Mart ayında enerji ve işlenmemiş gıda fiyatlarının dışarıda bırakıldığı tüketici fiyatları, bir önceki aya göre yüzde 0,6, bir önceki yıla göre ise yüzde 1,4 oranında artış göstermiştir. AB25’te tüketici fiyatları enflasyonu ise aylık bazda yüzde 0,5, yıllık bazda ise yüzde 2,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2005 yılı Mart ayında yüzde 8,8, 2006 yılı Şubat ayında yüzde 8,2 olan euro bölgesinin işsizlik oranı, Mart ayında yüzde 8,1’e gerilemiştir. AB25’te ise 2005 yılı Mart ayında yüzde 8,9 olan işsizlik oranı, 2006 yılı Mart ayında yüzde 8,4’e inmiştir. AB25’te en düşük işsizlik oranları Hollanda (yüzde 4), İrlanda (yüzde 4,2), Danimarka (yüzde 4,3), Lüksemburg (yüzde 4,8) ve İngiltere’de (yüzde 5) görülürken; en yüksek işsizlik oranları Polonya (yüzde 16,8), Slovakya (yüzde 15,7), Yunanistan (yüzde 9,6) ve Fransa’da (yüzde 9,1) gerçekleşmiştir. 2005 yılı Şubat ayında 3,4 milyar euro fazla veren euro bölgesinin dış ticaret hesabı, 2006 yılı Şubat ayında 3,1 milyar euro açık vermiştir. Aynı dönem itibariyle AB25’te dış ticaret açığı 7 milyar eurodan 15 milyar euroya yükselmiştir. Euro bölgesi ve AB25’in dış ticaret açıklarındaki artışta enerji maliyetlerindeki artış etkili olmuştur. En son 2 Mart tarihindeki toplantısında faiz oranlarının çeyrek puan artırarak yüzde 2,5’e yükselten Avrupa Merkez Bankası (ECB), 6 Nisan ve 4 Mayıs 2006 tarihlerindeki toplantılarında faiz oranlarını değiştirmemiştir. 4 Mayıs tarihindeki toplantının ardından yapılan açıklamada enflasyon beklentilerinin güçlü bir şekilde kontrol altına alınması gerektiğinin belirtilmesi önümüzdeki aylarda faiz artırımlarının olabileceği bekletisini artırmıştır. Fransa: Fransa’da sanayi üretimi Şubat ayında beklenmedik şekilde düşerek yüzde 0,9 oranında gerilemiştir. Fransa’da tüketici fiyatları Mart ayında beklentilerin altında gerçekleşerek bir önceki aya göre yüzde 0,4 oranında artmıştır. Yıllık tüketici fiyatları enflasyonu ise yüzde 1,7 olarak gerçekleşmiştir. 24 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Fransa’da Şubat ayında yüzde 1,4 oranında artan hanehalkı tüketim harcamaları, Mart ayında bir önceki aya göre yüzde 0,6 oranında azalmıştır. Tüketim harcamalarındaki gerilemede, önceki iki ay boyunca artan giyim harcamlarının Mart ayında düşmesi etkili olmuştur. Giyim dışındaki harcamaların artmaya devam etmesi, tüketim harcamalarındaki gerilemenin yüksek artışlardan sonra bir düzeltme niteliği taşıdığını göstermektedir. Almanya: Almanya’da Ocak ayında 12,1 milyar euro olan dış ticaret fazlası, Şubat ayında 12,5 milyar euro olarak gerçekleşmiştir. Şubat ayında bir önceki aya göre mevsimsellikten arındırılmış olarak ihracat yüzde 4,6 oranında artarak 72,9 milyar euroya, ithalat ise yüzde 4,8 oranında artarak 60,4 milyar euroya yükselmiştir. Almanya’da Ocak ayında önceden 0,1 oranında gerilediği açıklanan sanayi üretiminin, yüzde 0,4 oranında arttığı açıklanmıştır. Şubat ayında ise sanayi üretimi yüzde 1 ile beklentilerin üzerinde artmıştır. Sanayi üretimine ilişkin bu veriler, 2005 yılı son çeyreğinde büyümeyen Alman ekonomisinin 2006 yılı ilk çeyrek büyümesine ilişkin olumlu sinyaller vermiştir. IFO enstitüsünün Alman iş alemi endeksi Nisan ayında 105,4 seviyesinden 105,9’a yükselerek son 15 yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. İngiltere: İngiltere’de Şubat ayında yüzde 2 seviyesinde gerçekleşen tüketici fiyatları enflasyonu, Mart ayında yüzde 1,8’e gerilemiştir. Şubat ayında yüzde 1,4 olan çekirdek tüketici fiyatları ise, Mart ayında 1,3’e inmiştir. Şubat ayında revize edilmiş rakamlara göre yüzde 0,3 oranında artan perakende satışlar, Mart ayında yüzde 0,7 ile beklentilerin üzerinde artmıştır. Ancak Ocak ayında perakende satışların yüzde 1,6 ile oldukça büyük bir düşüş göstermesi, 2006 yılının ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre perakende satışların azalmasına neden olmuştur. İngiltere’de GSYİH, 2006 yılının ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,6 oranında, yıllık bazda ise yüzde 2,2 oranında artış göstermiştir. GSYİH büyümesinde sanayi üretimindeki artış etkili olurken, servis sektöründeki büyüme yavaşlamıştır. 2. Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Gelişmeler: Çin: Çin Merkez Bankası, 27 Nisan tarihindeki toplantısında gösterge niteliğindeki yıllık borç verme faizlerini 18 aydan bu yana ilk kez artırarak yüzde 5,58'den yüzde 5,85'e yükseltmiştir. Faiz artırımıyla, krediler ve yatırımlardaki artışın belli ölçüde frenlenmesi amaçlanmaktadır. Çin’de 2006 yılının ilk çeyreğinde GSYİH, bir önceki yıla göre büyümüştür. yüzde 10,2 oranında Brezilya: Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 1,3 oranında gerileyen sanayi üretimi, Şubat ayında yüzde 1,2 oranında artmıştır. Sanayi üretimindeki yıllık artış ise yüzde 5,4 oranında gerçekleşmiştir. Brezilya’da Mart ayı cari fazlası, ihracattaki artışın etkisiyle bir önceki aya göre artarak 0,7 milyar eurodan 1,4 milyar euroya yükselmiştir. Bir önceki yılın Mart ayındaki 1,7 milyar euro değerine göre ise cari fazlada gerileme olmuştur. 2006 yılı Mart ayı itibarıyla Brezilya’da cari fazlanın GSYİH’ya oranı yüzde 1,6 seviyesindedir. 25 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2006 Brezilya’da Şubat ayında 2,8 milyar dolar olan dış ticaret fazlası, Mart ayında 3,7 milyar dolara yükselmiştir. G. Kore: Güney Kore’de 2006 yılının ilk çeyreğinde GSYİH bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,3, bir önceki yıla göre ise yüzde 6,2 oranında yükselmiştir. Polonya: Polonya’da Mart ayında sanayi üretimi beklentilerin üzerinde artarak bir önceki yıla göre yüzde 16,4 oranında yükselmiştir. Mart ayında işsizlik oranı yüzde 17,8’e gerilemiştir. İşsiszlik oranı bir önceki yılın aynı döneminde yüzde 19,3, bir önceki ay ise yüzde 18 olarak gerçekleşmişti. Bulgaristan: Bulgaristan’da sanayi üretimi Şubat ayında bir önceki aya göre yüzde 2,4, yıllık bazda ise yüzde 8,3 oranında artış göstermiştir. Çek Cumhuriyeti: Çek Cumhuriyetinde Mart ayında yıllık enflasyon oranı yüzde 2,8 olarak gerçekleşmiştir. Ülkede sanayi üretimi artarken, işsizlik oranında da gerileme görülmektedir. Sanayi üretimi Şubat ayında yıllık bazda yüzde 11,8 oranında yükselmiştir. Bu yükselişte, otomotiv sektörü üretimindeki yüksek artış belirleyici olmuştur. Şubat ayında yüzde 9,1 olan işsizlik oranı ise Mart ayında yüzde 8,8’e gerilemiştir. 26 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/04.pdf
