Gazi Kars Şehrengizi - Ahmet ARSLAN
advertisement
Bakü-Tiflis-Kars Demir İpek Yolu Özel Uluslararası Kaşgar’dan Endülüs’e TÜRK - İSLAM ŞEHİRLERİ SEMPOZYUMLARI Gazi Kars Şehrengizi 29-31 Ekim 2011 KARS Basın Yayın Sponsoru 1855 KARS ZAFERİ ŞEREF MADALYASI 4 Ekim 1853’ten itibaren Türk-Rus savaşları başlamıştır. Anadolu cephesinde Kars ve Ardahan’da büyük savaşlar verilmiştir. Kırım Savaşı denilen bu savaşların üçüncü yılında müttefikleriyle birlikte Türkiye, Kırım’a asker çıkarıp, Karadeniz kuzeyinden Rusya içlerine yürüyüp onu barışa razı etmeğe çalışmıştır. Ruslarda büyük kuvvetlerle Kars üzerinden Anadolu’yu istilaya girişmişlerdir. Kars halkı, 1855 yılı boyunca altı ay düşman ordusuna karşı göğsünü siper ederek büyük kahramanlıklar yaratmıştır. Sonunda açlık, hastalık ve soğuktan takatsiz kalarak şartlı olarak düşmana bırakmak zorunda kalmışlardır. 16 Haziran 1855 günü General Muravyev komutasındaki, bizden 3 misli fazla bir ordunun kuşattığı Kars Kalesinde 14 yaşından yukarı çocuklar bile tabyalarda vuruşmaya başlamış, yüzleri peçeli analar, yaşlı babalar cepheye yiyecek ve su taşımışlardır. 19 Eylül’de Sivastopol’un Türk ve müttefiklerin eline düştüğünü haber alan Rus Komutanı, 50 bin kişilik ordusuyla Kars tabyalarına saldırmıştır. Yedi buçuk saat süren bu boğazlaşmadan, ordu ve halk büyük zafer kazanarak Rusları tabyalardan dışarı atmayı başarmışlardır. Sultan Mecit, gönderdiği bir fermanla Kars’a, bu üstün başarılarından dolayı “Gazilik” unvanı vermiştir. Kars’lıları üç yıl vergi ve askerlikten muaf tutmuştur. Bunun yanında İstanbul Darphanesinde kesilen ve üzerinde “Kars 1272” yazısı ile “Kars Kalesi” resmi bulunan aynı çeşitte altın, gümüş ve bronz “Kars Nişanı (Madalyası) yaptırmıştır. Karadeniz’de işleyen yeni bir vapura “Kars” adı verilmiştir. 29 Eylül 1855 Kars Muharebesinde Kars’lılardan 6 kadın ile 9 âliminde şehit düştüklerine işaret eden devrin vak’a nüvisi Cevdet Paşa şöyle demiştir. “Bu muharebe Silistre muharebesinden büyüktür” Yabancılardan bazıları da “Kars muharebesi için Sivastopol muzafferiyetinden daha büyük olduğunu itiraf etmişlerdir. Ebu’l-Hasan Harakanî Hazretleri Büyük ârif, fâdıl, kâmil ve mükemmil mürşid Ebu’l-Hasan Harakanî hazretleri, Bistam’a bağlı Harakan’da dünyaya gelmiştir. Asıl adı Ali b. Ca’fer, künyesi Ebu’lHasan, nisbeti el-Harakanî’dir. Üstâzı Bâyezid Bistâmî (k.s.) hazretlerinin hemşehrisi ve aynı zamanda türbedârıdır. O’nun rûhaniyetinden feyz alarak “üveysî” tarîkla/usûlle yetişmiş, manevi kemâlata o yolla erişmiştir. Mu’cemu’l-Büldân müellifi Yakut el-Hamevî (rh.) onun hicri 425’te 10 Muharrem Âşûre gününde (Aralık 1034’te) 73 yaşında iken vefat ettiğini bildirmektedir. Buna göre 352/963 senesinde dünyaya gelmiş olmalıdır ki; doğumu, Silsile-i Zeheb’in/ Altun halka’nın 5’incisi ve kendisinin mürşidi olan Bâyezid Bistâmî’nin (k.s.) hazretlerinin vefatından 91 yıl sonradır. Böylece Şeyh hazretleri Silsile-i aliyye’nin 6’ncı halkasını teşkil etmiş oluyorlar. Hicrî 421-429 tarihleri arasında vukû bulan Kars muharebelerine bir takım akraba ve dervişleriyle katılmış olan Ebu’l-Hasan Harakānî (k.s.), bu savaşların birinde sağ bacağından ve sol pazusundan aldığı darbelerden açılan yaralar neticesinde, Kars sınırında bulunan Yahniler Dağı mevkiinde şehid olmuştur. 1 Sözler; Ebu’l-Hasan Harakanî Hazretleri “Türkistan’dan Şam’a kadar birinin parmağına bir diken batsa, o diken benim parmağıma batmıştır. Aynı şekilde; Türkistan’tan Şam’a kadar birinin ayağı taşa çarpsa, onun acısı benim acımdır. Eğer bir kalpte bir hüzün olsa, o kalp benim kalbimdir.” Gam ve keder isteyin… Gam ve keder isteyin ki; göz yaşı doğsun. Allah ağlayanları sever. Tam kırk yıldır ki, yekpare bir zaman içindeyim; Allah gönlüme nazar eder ki, orada kendisinden başkasını görmez. Bir gönüle ram ol ki, ondadır avni Hûdâ. Tut aşkın dâmenini bulasın vasl-ı Hûdâ 2 Sözler; Her kim bu kapıya gelirse ekmeğini ve suyunu verin. Adını, dinini sormayın; zira Ulu Allah'ın katında ruh taşımaya layık olan herkes, elbette Ebü'l Hasan'ın sofrasında ekmek yemeğe layıktır. Mevlâna Celâleddin-i Rumi Hazretleri yüzyıllar sonra Ebul Hasan Harakani Hazretleri için işaret buyurmuştur ki... Bizim pazarımızda sattığımız mallar Ebû’l-Hasan Harakanî’den aldığımız mâna metaından başkası değildir. Ondan ne aldık ise irfan ilim mahfillerinde sizlere onları dağıtıyoruz. Onlardan başkası değil. 3 Türk Edebiyatında Şehrengiz Farsça’dan Türkçe’ye geçen; “şehr” ve “engîz” kelimelerinin birleşiminden oluşan ve “şehir karıştıran” anlamına gelen şehrengiz kelimesi, Türk Edebiyatı’nda (Divan Edebiyatı’nda) önceleri bir şehrin / kentin “güzelleri”ni ve “güzellikleri”ni konu alan kısa manzum eserlerin ortak adı olarak kullanılmıştır. Şehrengizler, bu edebî türün benimsenip sevilmesi, gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla sonraki dönemlerde, şehirlerin sosyal, kültürel, dinî, siyasî, ticarî, mimarî ve sanatsal… özelliklerini; ahalisini, mesleklerini, sanatkârlarını, zanaatkârlarını, fikir ve kalem erbabını (şairlerini, yazarlarını, mütefekkirlerini) topyekûn olarak anlatan / yansıtan edebî eserlerin ortak adı olmuştur. Dr. Semra ALYILMAZ Atatürk Üniversitesi Öğretim Görevlisi Kars 4 Chopin - CesarFamin - Eugene Bore / Paris - 1842 içindekiler Ebu’l-Hasan Harakanî Hazretleri....................1 Kars..............................................................18 Ebu’l-Hasan Harakanî Hazretleri Sözleri........2 Onur Kurulu..................................................19 Türk Edebiyatında Şehrengiz.........................4 Kars Ani Kalesi Ana Kapısı............................20 Kars Ani Harebelerinde Katedral....................6 Destekleyen Kuruluşlar.................................21 Davet.............................................................7 Sarıkamış Harekâtı.......................................22 Kars..............................................................8 Program........................................................24 Hedef............................................................9 Tebligler Listesi.............................................29 Kars Ani Harebelerinde Rum Kilisesi Girişi....10 Katılımcı Ülkeler............................................31 Sempozyumun Amacı...................................11 Dağa Düşen Gölge........................................32 Kars Arpaçay Kıyısında Bir Kilise Kalıntısı.....12 TDMMB Onur Kurulu....................................33 Genel Bilgiler.................................................13 TDMMB Yönetim Kurulu...............................33 Kars..............................................................14 TDMMB Denetim Kurulu...............................33 Yürütme Kurulu............................................15 TDMMB Danışma Kurulu..............................34 Kafkasya Üniversiteler Birliği.........................16 TDMMB Ülke Temsilcileri..............................35 Bilim Kurulu..................................................17 Anadolu - Kafkasya Kapısı.............................36 www.turkdunyasi.org.tr 5 Kars Ani Harebelerinde Katedral 6 Charles Texier / Paris - 1842 Davet Davet Dünyaya yayılmış Türk-İslâm Mimarlık eserlerinin dünya gündemine getirilerek varlıklarının bilimsel yöntemlerle belirlenmesi ve sınıflandırılarak kayıt altına alınması, Türk-İslâm kültürü açısından tartışılmayacak kadar önemli bir konudur. Mimarlık eserleri de her şey gibi elbette fanidir ve varlığını belirli bir zaman sürdürebilir. Zaman içerisinde gerek fiziksel koşullar ve insan eliyle yıpranarak yok olurlar, gerekse ideolojik kaygılarla kaderlerine terk edilir veya kasten yok edilirler. Nitekim özellikle son yıllarda devletler arası siyasi anlaşmazlıklar sebebiyle Türk ve İslâm karakteri taşıyan bir çok önemli eser yok edilmiş veya edilmektedir. Daha önce varlıkları bir kayda bağlanmayan eserler şimdi yok hükmündedirler. Bu duygu ve düşüncelerle mensubu bulunduğum ve Kars ili temsilciliğini yaptığım Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği’nin daha önceki yıllarda oluşturduğu bilim platformunun eriştiği seviyeyle Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Kurultayları’nın ardından “Uluslararası Kaşgar’dan Endülüs’e Türk-İslâm Şehirleri Sempozyumları” ile Türk-İslâm karakteri taşıyan şehirlerimizin, mimarlık, şehircilik ve kültürel değerlerimiz Şehir Şehrengizleri toplantılarıyla Dünya Kamuoyunda yaşayan tarih şeklinde, gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde intikal ettirilebilecektir. 29-31 Ekim 2011 tarihlerinde Kars ilimizde ger- çekleştirilecek “Gazi Kars Şehrengizi” Şehrimizin ev sahipliğinde, Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği’nin organizasyonunda Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Genel Sekreterliğinin koordinasyonunda ve yine Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği’nin temsilciliği bulunan 28 ülkenin çok değerli bilim insanlarının ve seçkin üniversiteleriyle kurum ve kuruluşlarının desteklerinde ve sizlerin katılımları ile gerçekleştirilecektir. Bu Şehrengiz toplantısı ile Dünya Mimarlık sanatına, tarihe mal olmuş değerlerimizin yanında; yeni orijinal ve üzerinde durulması gereken konuları ile birçok ülkeden bildirileri ve katılımları ile Türk-İslâm dünyasınca bilinen birçok bilim, sanat ve edebiyat insanı bir araya gelecektir. Bir zamanların Serhat Şehri iken yenidünya düzeninde Kafkasya’nın Merkezi durumuna gelerek yeniden Demir İpek Yolu adıyla hayata geçirilen tarihi ipek yolunun altın halkasını oluşturan Bakü-Tiflis-Kars Demir İpek Yolu’nun ana istasyonu durumundaki Kars Şehrimizin tarihi, bugünü ve geleceği üzerinde değerlendirmeler yapılacak, farklı coğrafyalarda fakat aynı kültürel alt yapıyla oluşturulmuş diğer Türk-İslâm şehirleri ile karşılaştırılıp dünya gündemine taşınacaktır. Sizleri Gazi Kars Şehrimizde görmekten, dinlemekten ve ağırlamaktan büyük onur duyarız. Nevzat BOZKUŞ Kars Belediye Başkanı 7 Kars 8 Henry Montague Hozier / London - 1878 Hedef Hedef “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın.” Türkiye Mühendisler ve Mimarlar Birliğinin azimli ve kararlı uzun bir çalışmanın sonucu olarak Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği kurulmuştur. Bu birlik belki de evlatlarımıza bırakabileceğimiz en büyük miras olacaktır. Böyle bir birliğin Onursal Başkanlığını üstlenmek büyük tarihi bir sorumluluktur. Bu sorumluluğun hassasiyetinin bilinci ve gururu ile ülkemizin her alanda lider ülke konumunu ve idealini Mühendislik ve Mimarlık camiasında da başı çekmesi en büyük emelimiz ve hedefimiz olacaktır. Çünkü Dünyamız yeni bir dünya düzeni kurma mücadelesi vermektedir. Türkiyemiz kurulan yeni düzende, lider ülkeler safında yer alabilmesi yönetilen değil yöneten ülke olabilmesi için her alanda güçlenmesi, gelişen çağdaş teknikleri kullanmakla kalmayıp kendine özgü yeni teknikler geliştirmelidir. Birliğimizin en önemli felsefesi “Birlikte hayır ayrılıkta azap vardır” inancı ve “Bir olalım iri olalım diri olalım” düsturudur. Çıktığı günden beri beğeni ile yayın hayatına büyük bir titizlikle devam eden birlik süreli yayını “İpek Yolu Medeniyetleri” adlı dergimiz “Dilde, fikirde, işte birlik” inancıyla güçlü adımlarla okuyucusuna koşmaktadır. Gelişen ve Küreselleşen dünyamızda Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği Türk İslam coğrafyasında sınırlı kalmayacak, Japonya’dan New York’a kadar dünyanın her noktasında hizmetler yaparak dünya insanlık ailesinin onurlu ve gururlu bir ferdi olarak çalışmasını sürdürecektir. Kaşgar’dan Endülüs’e Türk-İslam Şehirleri Sempozyumları adı ile, Bursa ve Kars Şehrengizlerinde olduğu gibi her yıl 2 Türk-İslam Şehirlerinde Şehir Şehrengizleri adı ile düzenlenen toplantılarla; Mühendis, Mimar ve Şehircilik camiasına alanlarındaki ortak kültür-sanat ve yaşam karakterlerini birbirlerine tanıtırken aynı zamanda Türk İslam ülkeleri arasında mevcut dostluğun ve kardeşliğin güçlenmesine vesile olacaktır. Birlikte daha nice başarılar temennilerimle… M. Cahit TURHAN T.C. Karayolları Genel Müdürü Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği Onursal Başkanı 9 Kars Ani Harebelerinde Rum Kilisesi Girişi 10 Charles Texier / Paris - 1842 Uluslararası Kaşgar’dan Endülüs’e TÜRK - İSLÂM ŞEHİRLERİ SEMPOZYUMLARI Gazi Kars Şehrengizi Amaç Amaç Kaşgar’dan Endülüs’e Türk-İslâm Şehirleri Sempozyumlarının amacı; Türk İslâm şehirlerinin tarihini, kimliğini ve kişiliğini oluşturan mimari eserlerin korunması, yaşatılması, kaybolmaya yüz tutmuş değerlerimizin açığa çıkarılması, gelecek kuşaklara aktarılarak Dünya İnsanlık Mirası listesinde hak ettikleri yerlerini almalarını sağlamaktır. Bu Sempozyumları gerçekleştirirken; Uzak Asya’nın bir ucu Kaşgar’dan başlayarak Endülüs’e kadar yüzlerce Türk-İslâm Şehirleri maddi ve manevi kimlikleri ile şehrengiz formatında tanıtılacaktır. Tarih, geniş anlamda Dünyamızın en büyük ticaret yolu olup hala güncelliğini koruyan İpekyolu’nun kontrolü ve bu yollarda hâkimiyet kurmuş Medeniyetlerin mücadelesinin hikâyesidir. İpekyolu’nu anlamadan tarihi doğru anlamak ve yazmak mümkün değildir. Ülkemizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk “ Bugün bütün dünya milletleri aşağı yukarı akraba olmuşlardır ve olmakla meşguldürler. Bu nedenle insan mensup olduğu milletin varlığını ve saadetini düşündüğü kadar, bütün dünya milletlerinin huzur ve refahını düşünmeli ve kendi milletinin saadetine ne kadar önem veriyorsa bütün dünya milletlerinin saadetine katkıda bulunmak için elinden geldiği kadar çalışmalıdır.” ifadesini buyurmuşlardır. Dünya ticaretine asırlardır yön veren Tarihi İpek Yolu, ticarette olduğu kadar kültürleri de üzerinde taşıyarak Milletlerarası Diyalog Köprüsü haline gelmiştir. Günümüzde unutulmaya yüz tutan İpek Yolu; Bakü-Tiflis-Kars ve Kars-Iğdır-Nahçivan Demir İpek Yolu Projesi ve Marmaray Projesi’nin tamamlanmasıyla Uzak Asya’yı kesintisiz Londra’ya bağlayacak, kültürlerarası diyalogu güçlendirerek dünya insanlık barışına katkı sağlayacaktır. 21. yüzyılın en önemli bu projesinin kalbi Kars şehrinde Kars’ın dünü, bugünü ve yarını bilimsel ortamda ve şehrengiz formatında irdelenerek icra edilecektir. Kafkasya’nın merkezindeki Kars ilimiz, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2023 yılı için Türkiye Turizm Stratejisi ve Turizm Stratejisi Eylem Planı kapsamına alınan 15 il merkezinden birisidir. Bu proje ile hedeflenen, il merkezlerini “Kültür Turizmi Geliştirilecek Marka Kentler” ilan edip gelişmelerini sağlamaktır. Bu şehrengiz toplantısı ile Kars şehrimiz Türk İslam dünyası ve dünya kamuoyuna tanıtılacaktır. Vatan topraklarının yüzüne sinen anlamları okumak üzere 28 ülkeden temsilcilerimizin katılımları toplantımıza büyük bir güç katacaktır. Dr. İlyas DEMİRCİ Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği Genel Başkanı 11 Kars Arpaçay Kıyısında Bir Kilise Kalıntısı 12 M. James / Paris - 1864 Genel Bilgiler Genel Bilgiler Sempozyumun Yeri ve Tarihi Kars Belediyesi Kültür Merkezi 29-31 Ekim 2011 Gazi Ahmet Muhtar Paşa Caddesi No: 16 / KARS Sempozyumun Dili Sempozyumun dili Türkçe'dir. Sempozyum esnasında farklı dillerde yapılacak sunumlar için simultane tercüme yapılacaktır. Konaklama Sempozyumun organizasyon ofisi katılımcılara otel ve konaklama merkezlerinde konaklama imkanı sunacaktır. Otel ve konaklama merkezleri hakkında detaylı bilgiler organizasyon ofisinden edinilebilir. Bilgi Edinme ve İletişim Sempozyum ve kurumlar hakkında bilgi www.turkdunyasi.org.tr adresinden alınabilir. (Sempozyum sırasında katılımcıların, elektronik iletişimlerini sağlamaları için bir bilgi işlem merkezi kurulacaktır.) Program 29 Ekim 2011 Cumartesi • Kayıt / Yerleşim • Cumhuriyet Bayramı Törenlerine Katılım • Şehit Ebul Hasan Harakani Kültür Merkezi Açılış Töreni • Anı Kültürel Gezisi, Şehri Tanıma ve Sarıkamış Şehitliğini Ziyaret • Kültürel Etkinlik 30 Ekim 2011 Pazar • Kars'ın Kurtuluş Yıldönümü Kutlamalarına Katılım • Açılış, İstiklal Marşı ve Saygı Duruşu • Protokol Konuşmaları • Ödül Töreni • Bilimsel Oturumlar 31 Ekim 2011 Pazartesi • Bilimsel Oturumlar 21 Kasım 2011 Pazartesi Saat: 19.00 - 22.00 • Gazi Kars Şehrengizi Değerlendirmesi ve Sonuç Bildirgesi Okunması RIXOS GRAND ANKARA / Atatük Blv. 183 Kavaklıdere Ankara / TÜRKİYE Katılım Katılımcıların sempozyuma katılımlarının sağlanması ve gerekli izinleri almaları için resmi davet yazıları verilebilecektir. Gerekli bilgileri içeren bir yazıyla Organizasyon Ofisine başvurulması yeterli olacaktır. Katılım için son başvuru tarihi 21 Ekim 2011 Cuma günü mesai bitimine kadardır. www.turkdunyasi.org.tr 13 Kars 14 H. Deyrolle / Paris - 1878 Yürütme Yürütme Kurulu Kurulu • Nevzat BOZKUŞ (Ev Sahibi) Kars Belediye Başkanı • Ahmet ARSLAN (Yürütme Kurulu Onursal Başkanı) TBMM / Kars Milletvekili • Dr. İlyas DEMİRCİ (Yürütme Kurulu Başkanı) Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği Genel Başkanı • Prof. Dr. Düsen KASEİNOV (Koordinatör) Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Genel Sekreteri • Dr. Hüseyin TUTAR T.C. Kalkınma Bakanlığı / Serhat Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri • Prof. Dr. Sami ÖZCAN Kafkas Üniversitesi Rektörü • Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ (Sempozyum Bilim Kurulu Başkanı) Kafkasya Üniversiteler Birliği Başkanı • Faruk ŞAHİN T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı • Yahya AKENGİN TÜRKSAV (Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı) Genel Başkanı • Doç. Dr. Cengiz ALYILMAZ Valeyh Hacılar Uluslararası Bilimsel ve Kültürel Araştırmalar Vakfı Başkanı • Dr. İbrahim TERZİOĞLU Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi www.turkdunyasi.org.tr 15 KAFKASYA ÜNİVERSİTELER BİRLİĞİ 16 Ardahan Üniversitesi Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ Tiflis Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Darecan TVALTVADZE Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Hikmet KOÇAK Artvin Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet DUMAN Kafkas Üniversitesi Prof. Dr. Sami ÖZCAN Iğdır Üniversitesi Prof. Dr. İbrahim Hakkı YILMAZ Nahcivan Üniversitesi Prof. Dr. İsa HABİBBEYLİ Ahıska Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Tina GELAŞVİLİ Erzurum Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Muammer YAYLALI Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Prof. Dr. İrfan ASLAN Akaki Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Şalva KİRTADZE Ahılkelek Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ Dağıstan Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Kadir GOLKARİAN Asya Üniversitesi Prof. Dr. Celil NAGİYEV Qafgaz Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet SANİÇ İlia Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Elene CAVELİDZE Özel Nahçivan Üniversitesi Doç. Dr. Haneli KERİMLİ Sohumi Devlet Üniversitesi Prof. Dr. İndira DZAGANİA • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Bilim Kurulu Bilim Kurulu Ramazan KORKMAZ (Başkan) Kafkasya Üniversiteler Birliği Başkanı / Ardahan Üniversitesi Rektörü Ahat SALİHOV Ahmet AKGÜNDÜZ Akay KİNE Alemdar BAYRAKTAR Ali ÖZTÜRK Askar TURGANBAYEV Behicuddin ŞEHABİ Cavit DAĞDAŞ Ceval KAYA Dimitri VASILİEV Efendi BARUTÇU Elçin GAFARLI Fahri HACILAR Fevzi BUDAK Fırat PURTAŞ Gülçöhre MEMMEDOVA Güler FEDAİ H. Gürcan TÜRKOĞLU Hakan DOĞANAY Hakan KIRIMLI Halil İNALCIK Hasan Erkan FIRATLI Hasan Kamil YILMAZ Hayati ÇELENK İbrahim TAŞDEMİR İmambey ERTAN İsmail KAVUNCU Jeren HACIYEVA Kadirali KONKOBAYEV Kamil UĞURLU Kenan BEKİR Khaled TADMORİ Lesbek TAŞİMOV Lilia SATTAROVA Mehmet Ali KAHRAMAN Mehmet Zeki İBRAHİMGİL Mehmet İSLAMOĞLU Metin TÜRKER Mevluda YUSUPOVA Murat YAKAR Mücait DEMİRTAŞ N. Ahmet KUŞHANOĞLU Nuri GÜRGÜR Oktay ASLANAPA Orhan SÖYLEMEZ Orhan OKAY Osman MERT Resul DURMAZ Şakir İBRAYEV Şerafettin DOĞAN Şükrü KARATEPE Süleyman KAYIPOV Timur DEVLETOV Yakup DELİÖMEROĞLU Y. Metin TAHAN Başkurdistan TÜRKSOY Temsilcisi Rotterdam İslâm Üniversitesi Rektörü Altay Cumhuriyeti Ruhani Lideri Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekanı Birlik Vakfı Genel Sekreteri Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Kazakistan Temsilcisi Makedonya Kültür Eserleri Koruma ve Konservasyon Merkezi Genel Müdürü T.C. Hazine Müsteşar Yardımcısı Ardahan Üniversitesi Öğretim Üyesi Rusya Federasyonu / Türkolog Türk Ocakları Merkez Karar Kurulu Üyesi Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Azerbaycan Temsilcisi Azerbaycan Dış ilişkiler Bakanlığı Baltık Cumhuriyetleri Elçisi Kars Milli Eğitim İl Müdürü Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Azerbaycan İnşaat ve Mimarlık Üniversitesi Rektörü Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY K.K.T.C. Temsilcisi UNESCO Türkiye Daimi Temsilcisi Kars Kültür Turizm İl Müdürü Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi T.C. Başbakanlık TİKA Başkan Yardımcısı T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı Başkan Yardımcısı T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı DSİ Kars Bölge Müdürü T.C. Serhat Kalkınma Ajansı Planlama Birim Başkanı T.C. Sosyal Hizmetler ve ÇEK. Genel Müdür Yardımcısı Türk Dünyası Belediyeler Birliği Genel Başkan Yardımcısı Türkmenistan / Aşkabat Mimarlar Birliği Temsilcisi Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Kırgızistan Destek Vakfı Başkanı Karaman Belediye Başkanı Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi Lübnan - Tripoli Belediyesi Kültürel Miras Başkanı Uluslararası Türk - Kazak Ahmet Yesevi Üniversitesi Rektörü Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Tataristan Temsilcisi T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürü Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi - Sanat Tarihi Bölümü T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı T.C. Tarım Reformu Genel Müdür Yardımcısı Özbekistan Güzel Sanatlar Akademisi Başkanı Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı T.C. Ulaştırma Bakanlığı DLH Genel Müdür Yardımcısı Türk Ocakları Genel Başkanı Sanat Tarihçisi Ardahan Üniversitesi Öğretim Üyesi Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Redaktörü / Araştırmacı - Yazar Yüzüncü Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi TİKA Gürcistan Program Koordinatörü Türk Dünyası Akademisi Başkanı / Kazakistan Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Eski Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Rektörü Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Hakas Ülke Temsilcisi Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı T.C. Ulaştırma Bakanlığı DLH Genel Müdürü www.turkdunyasi.org.tr Kurul üyeleri alfabetik olarak sıralanmıştır. 17 Kars 18 Pazmaveb / Venedig - 1864 Onur Kurulu Onur Kurulu • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Binali YILDIRIM (Başkan) T.C. Ulaştırma Bakanı Abdurrahman ŞENTÜRK Abdulkerim EMEK Adnan SÜER Ahmet Haluk KARABEL Akif ÖZKALDI Ali GÜVENSOY Ayhan SÜLEYMANOV M. Bahaettin CEBECİ Bekir BOZDAĞ Bilal ÇELİK Celal AKIN Cumaali DEMİRTAŞ Ekrem CENGİZ Ercan TIRAŞ Erdoğan BAYRAKTAR Erdoğan YILDIRIM Ertuğrul GÜNAY Faig BAGIROV Fahrettin KURT Halil AKINCI Hayrettin GÜNGÖR Hüseyin Avni KARSLIOĞLU Hicabi ECE Hidayet ATASOY Hulusi KILIÇ İbrahim ŞAHİN İbrahim ÇEÇEN İlsur METHSİN İsmail KAHRAMAN İsmail AYTEMİZ İsmet YILMAZ İsrafil KIŞLA Kadir TOPBAŞ Kemal Fahir GENÇ Lütfi ELVAN Mehmet Cahit TURHAN Mehmet CEYLAN Mehmet CENGİZ Mehmet YALÇIN Metin ÖZKAN Mihail FORMUZAL Murat YALÇINTAŞ Mustafa CEMİLOĞLU Mustafa İSEN Mustafa TEKMEN Nevzat YALÇINTAŞ Nihat GÜL Nihat ÖZDEMİR Nurettin ÇARMIKLI Orhan ATALAY Osman ÇELİK Osman GÜNDÜZ Özgür ÖZARSLAN Selahattin DÜZBASAN Serdar ÇAM Şenay BAŞER Talgat TACETTİN Tariel LEBANİDZ Tülay SELAMOĞLU Yunus KILIÇ Yusuf Selahattin BEYRİBEY Zeki PİLGE www.turkdunyasi.org.tr Bayburt Holding Yönetim Kurulu Başkanı T.C. Başbakanlık / Müsteşar Yardımcısı TRT Avaz Kanal Koordinatörü T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanı T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürü Kars Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Azerbaycan Kars Başkonsolosu T.C. Cumhurbaşkanı Baş Danışmanı T.C. Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı ÇELİKLER HOLDİNG Yönetim Kurulu Üyesi YÜKSEL Proje Yönetim Kurulu Başkanı T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı CENGİZ HOLDİNG Yönetim Kurulu Üyesi T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanı Kars-Ardahan-Iğdır Serhatlılar Birliği Federasyonu Başkanı T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Azerbaycan Ankara Büyükelçisi T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Eski Bakanı Türk İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri Türkiye Belediyeler Birliği Genel Sekreteri T.C. Cumhurbaşkanı Özel Kalem Müdürü T.C. Danıştay Üyesi T.C. İller Bankası Genel Müdürü Türkiye Azerbaycan Büyükelçisi TRT Genel Müdürü IC Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tataristan Cumhuriyeti Kazan Belediye Başkanı Birlik Vakfı Başkanı Aytemiz Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı T.C. Milli Savunma Bakanı TBMM / Artvin Milletvekili İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı TBMM Plan Bütçe Komisyonu Başkanı / Karaman Milletvekili T.C. Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürü T.C. Kalkınma Bakanlığı / Bakan Yardımcısı CENGİZ Holding Yönetim Kurulu Başkanı AÇILIM İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Türkiye Radyo Televizyon ve Gazeteciler Derneği Başkanı Gagauz Cumhurbaşkanı İstanbul Ticaret Odası Başkanı Kırım Tatar Milli Meclis Başkanı T.C. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Ardahan Valisi / Serhat Kalkınma Ajansı Başkanı TBMM istanbul Eski Milletvekili / Hocaların Hocası T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı LİMAK Holding Yönetim Kurulu Başkanı Gürcistan - Akdeniz - Ege Fahri Başkonsolosu TBMM / Ardahan Milletvekili ÇELİKLER Holding Yönetim Kurulu Başkanı GÜN-ER İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı ILGAZ HOLDİNG Yönetim Kurulu Başkanı T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Rusya Federasyonu Şeyhülislamı Gürcistan Ankara Büyükelçisi TBMM / Ankara Milletvekili TBMM / Kars Milletvekili 20-22. Dönem Kars Milletvekili Kazak - Türk İş Adamları Birliği Başkanı Kurul üyeleri alfabetik olarak sıralanmıştır. 19 Kars Ani Kalesi Ana Kapısı 20 Charles Texier / Paris - 1842 Destekleyen Kuruluşlar Destekleyen Kuruluşla T.C. Başbakanlık Tanıtma Fonu 19 45 Şehit E’bul Hasan Harakan-i Vakfı www.turkdunyasi.org.tr 21 Sarıkamış Harekâtı Osmanlı devleti , Almanya ile yapılan anlaşmanın ardından Birinci Dünya Savaşına girmek zorunda kalmıştır. Ancak Balkan Savaşlarının açtığı yaraları saramadan ve yeterince hazırlık yapma imkân ve fırsatı bulamadan girdiği bu savaşın ilerleyen dönemlerinde büyük talihsizliklerle karşı karşıya kalmıştır. Osmanlı donanmasına bağlı Yavuz ve Midilli gemilerinin,bir emrivakiyle Rus limanlarını topa tutmasının ardından, 1 Kasım 1914 günü Rus Ordusu da Osmanlı Devletinin Doğu hududunu geçerek baskın tarzında taarruza başlamıştır. Erzurum genel istikametinde ilerleyen Rus Kuvvetleri, 7-12 Kasımda Köprüköy ve 17-20 Kasımda cereyan eden Azap muharebelerini kaybederek geri çekilmek zorunda kalmıştır. Tarihe Sarıkamış Harekâtı olarak geçen vak’anın asıl seyri bundan sonradır. Bu Rus Ordusu, esasen 1914 Ekim ayı sonlarında, Tiflis Ordugâhından kaldırılarak, başta Erzurum müstahkem mevkii olmak üzere bütün Doğu Anadolu’yu işgâl etme maksadı ile Sarıkamış Karargâhına sevkedilen ordudur. Vaziyetin farkında olan Osmanlı Erkân-ı Harbiyesi ve bilhassa Başkumandan Vekili Enver Paşa’nın, Doğu Cephesinde Rusların imhâsını hedef alan büyük ölçüde kuşatıcı bir taarruza karar vermiş olması da bundan sonradır. Enver Paşa , icrâ edilecek bir taarruzla Kars, Ardahan, Artvin ve Batum’un geri alınmasını ve müteakiben harekâtın Kafkasya’ya aktarılmasını mümkün görüyordu. Bu gaye ile 14 Aralık 1914 ‘de İstanbul’dan Köprüköy’e gelmiş ve taarruzun bahara bırakılmasında direten 3’üncü Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa’yı görevinden alarak bu Ordunun Kumandasını doğrudan kendi üzerine almıştır; zira, Hasan İzzet Paşa’nın zannettiği gibi, Rusların bu kadar zaman yerlerinde bekleyeceklerinin hiçbir garantisi yoktu. Bütün bunlardan, “Enver Paşa’nın, Alman Başkomutanlığının da etkisiyle ve müttefiklerin Avrupa’daki yükünü hafifletmek için Sarıkamış Harekâtına girişmiş olduğu” tezininde doğru olmadığı anlaşılmaktadır. Bu savaşta Türk Ordusu sayıca biraz daha fazla olmasına rağmen Ruslar, ağır silâh, topçu ve donatım bakımından kesin bir üstünlüğe sahiptiler. 22 Aralık 1914 – 15 Ocak 1915 tarihleri arasında cereyan eden Sarıkamış Muharebelerinde Türk ordusunun uyguladığı plan, bir kolorduyla düşmanın cepheden tesbitini, iki kolorduyla kuzey kanadından kuşatılarak bu cephenin 30–35 km kadar gerisindeki Sarıkamış’ın ele geçirilmesiyle asıl büyük Rus kuvvetlerinin imhâsını öngörüyordu. Tamamen karlarla kaplı, çok yüksek dağlık ve yolsuz bir arazide o günün şartları altında kış donatımı nisbeten zayıf yaya ve atlı birliklerle yapılan bu harekât, muhakkak ki bir hayli tehlikeliydi. Nitekim, Allahuekber Dağlarını aşıncaya kadar bu birliklerden donarak ölenlerin sayısı 3.000’in üzerindedir. Sarıkamış’a girebilen 300 kişilik bir kuvvet de Ruslar tarafından geri atılmıştır. Sarıkamış kuşatma harekâtının neticesiz kalması üzerine, Türk Ordusu, taarruzdan önce işgâl etmiş olduğu Azap mevziine (Tutak-Narman Hattı) çekilmiş ve takviye kuvvetler 22 alarak Rus taarruzlarını bu hatta karşılamaya hazırlanmıştır. Sarıkamış muharebeleri sonucunda, iki taraf da kesin bir üstünlük sağlayamamış ve bu cephedeki savaş da Avrupa’daki gibi uzun sayılabilecek bir müddet “mevzi ve siper harbi”ne dönüşmüş ve Rus kuvvetleri 1916 yılı başlarına kadar neredeyse yerlerinden kımıldayamamışlardır. Enver Paşa, 10 Ocak 1915’de 3. Ordu Kumandanlığını Hafız Hakkı Paşaya devrederek İstanbul’a dönmüştür. Münhasıran Sarıkamış Harekâtı esnasında, yani 22 Aralık 1914 ve 15 Ocak 1915 arasındaki muharebelerde Rusların zâyiâtı 16.000 civarında, bizim zâyiâtımız ise 26.500 kadardır (ki, bizim kayıplarımıza, Rus esir kamplarında soğuk ve bakımsızlıktan ölen 5.000 askerimiz de dâhildir). Türk Ordusunun toplam kayıpları konusunda verilen ve ne yazık ki, hiçbir vesîka ile doğrulanmamış mübalâğalı rakkamlar hatalıdır. Aydınlar ve okur-yazar insanlar arasında dahi, dillere peleseng edilen, “Allahuekber Dağlarında, Turan emelleri uğrunda tek kurşun atamadan donarak ölen 90.000 askerimiz” sözünün hiçbir gerçek tarafı yoktur. Türkiye Cumhuriyeti Genel Kurmay Başkanlığı’nın yakın zamanlarda neşrettiği bilgilere itibar etmek gerektiğine göre, donarak ölenlerin sayısı 7.000 civarındadır. “Tek kurşun atamadan” sözü ise hem Mehmetçiğe haksızlık, hem de tarihe karşı sorumsuzluktur. Cephedeki Rus generallerinden birinin, daha sonra neşredilen hâtıralarında, “Sarıkamış’ta bizi Türklerin elinden Tanrı kurtardı” demesi bile bizlere çok şey ifade etmelidir. “Turan emelleri uğrunda…” diye başlayan ibareninse hangi emele hizmet ettiği mechûldür; zira, Sarıkamış, Erzurum’un bitişiğinde ve 93 Harbi’nde Ruslara terk etmek zorunda kaldığımız 850 senelik Türk toprağıdır. Sarıkamış Kuşatma Harekâtı, esasen, düşman kuvvetlerinin arkasına düşmeyi hedef alan iyi düşünülmüş bir plana ve hareket yeteneği ile cesaret isteyen atak bir stratejiye dayanıyordu. Harekâtın başarıya ulaşamayışı ve zâyiâtın büyüklüğünde, çetin arazi ve şiddetli kış şartları ile teçhizat eksikliği ve ikmal yetersizliğinin de elbette küçümsenmeyecek bir payı vardı. Ne var ki, başarısızlığın esas âmillerini, bunlardan ziyade, Üçüncü Ordunun kumanda kademeleri arasındaki kopukluk veya kararlaştırılan kuşatma planına aykırı vahim keyfîlikler, komuta katlarındaki bazı yetersiz subay ve kurmayların taarruz planını zaafa uğratışının önüne geçilemeyişi cinsinden müşahhas hatâ ve görevi kötüye kullanma vak’alarında aramak daha doğru olur. Sarıkamış, Türk harp tarihinin en zorlu muharebelerine sahne olmuştur. Türk ordusu, ağır şartlar altında yapılan birçok muharebede kahramanca savaşmıştır. Muharebelerin sonuna kadar direnmiş, vatanını korumak ve o kanlı boğuşmalardan galip çıkmak için sonsuz denecek bir gayret göstermiştir. Bütün bunlara rağmen netice alınamamışsa ne söylenmelidir? Sarıkamış Harekâtı, muhakkak ki bir zafer değildir, ama hezîmet de değildir; başarıya ulaşamamış olmasına rağmen şanlı ve şerefli bir “destan”dır ancak, yahut da kaderin muktezasından ibarettir; çünkü bu kadar fedakârlık ve azimle yürütülüp de bu kadar aksilik ve talihsizlikle karşılaşılan bir savaş tarihte de pek yoktur. Büyük Fransız tarihçisi Coulange’ın söylediği, “Tarih bir anlamda kazâ ve kaderden ibarettir!” sözünü, Sarıkamış Harekâtındaki kahramanlık ve fakat başarısızlıktan daha fazla haklı çıkaracak bir misali başka bir milletin tarihinde bulmak ise neredeyse imkânsızdır. 23 Uluslararası Kaşgar’dan Endülüs’e TÜRK - İSLÂM ŞEHİRLERİ SEMPOZYUMLARI Gazi Kars Şehrengizi Program 29 Ekim 2011 Cumartesi KARS’A VARIŞ VE YERLEŞME CUMHURİYET BAYRAMI KUTLAMA TÖRENLERİNE KATILIM ŞEHİT E’BUL HASAN HARAKANİ KÜLTÜR MERKEZİ AÇILIŞ TÖRENİ KARS ŞEHRİNİ TANIMA (Kars Kalesi, Muradiye Hamamı, Namık Kemal’in Evi, Aşıklar Otağı, Kars Antlaşmasının İmzalandığı Bina, Gazi Ahmet Muhtar Paşa Evi, Tabyalar ...) ÖĞLE YEMEĞİ ANI HARABELERİ, SARIKAMIŞ ŞEHİTLİĞİ AKŞAM YEMEĞİ KÜLTÜREL ETKİNLİK ADRES Kars Belediyesi Kültür Merkezi Gazi Ahmet Muhtar Paşa Caddesi No: 16 / KARS I.gün www.turkdunyasi.org.tr 24 Sempozyum Gazi Kars Şehrengizi Program 30 Ekim 2011 Pazar II.gün 08.30 - 09.00 KAYIT 09.00 - 09.30 KARS İLİ KURTULUŞ YILDÖNÜMÜ KUTLAMALARINA KATILIM 09.30 - 10.30 AÇILIŞ VE PROTOKOL KONUŞMALARI Kars Tanıtım Klibi KAŞGAR’DAN KARS’A TÜRK İZLERİ / Doç. Dr. Cengiz ALYILMAZ İlyas DEMİRCİ Nevzat BOZKUŞ Düsen KASEİNOV Yunus KILIÇ Ahmet ARSLAN Ahmet KARA Mehmet CEYLAN Erdoğan BAYRAKTAR Binali YILDIRIM Sempozyum Yürütme Kurulu Başkanı Kars Belediye Başkanı Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Genel Sekreteri TBMM Kars Milletvekili TBMM Kars Milletvekili Kars Valisi T.C. Kalkınma Bakanlığı / Bakan Yardımcısı T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanı T.C. Ulaştırma Bakanı 10.30 - 11.00 ÖDÜL TÖRENİ 11.00 - 11.15 Çay Molası I 11.15 - 12.15 SULTAN ALPARSLAN OTURUMU / Demir İpek Yolu Özel Ahmet ARSLAN Oturum Başkanı TBMM Kars Milletvekili • Süleyman KARAMAN Türkiye’deki Demir Yollarındaki Gelişim ve Kars (YHT ve Lojistik Merkezleri) T.C. Ulaştırma Bakanlığı / TCDD Genel Müdürü • Y. Metin TAHAN Kars - Iğdır - Nahçivan Demir Yolu T.C. Ulaştırma Bakanlığı / DLH Genel Müdür Vekili • N. Ahmet KUŞHANOĞLU Bakü-Tiflis-Kars Demir İpek Yolu Projesi ve Önemi T.C. Ulaştırma Bakanlığı / DLH Genel Müdür Yrd. • Celal AKIN Bakü-Tiflis-Kars Demir İpek Yolu Projeleri YÜKSEL Proje Yönetim Kurulu Başkanı 12.15 - 14.00 Öğle Yemeği www.turkdunyasi.org.tr 25 II 14.00 - 15.00 Prof. Dr. FAHRETTİN KIRZIOĞLU OTURUMU / Kars’ın Tarihi Prof. Dr. Orhan ATALAY Oturum Başkanı TBMM Ardahan Milletvekili • Prof. Dr. Meşedihanım NİMET Kars ve Kafkasya Akademisyen / Araştırmacı - Yazar • Prof. Dr. Oktay BELLİ Kars Bölgesindeki Kayaüstü Resimler ve Urartular İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi •Prof. Dr. İsa HABİBBEYLİ Rus Arşivelerine Göre Kars Şehri Tarihi Nahçivan Üniversitesi Rektörü • Doç. Dr. Vefa GULİYEVA Bir Rus Subayı Dilinden Anadolu’daki Ermeni Olayları Azerbaycan Devlet Üniversitesi Öğretim Üyesi 15.00 - 15.15 Çay Molası III 15.15 - 16.15 HASAN HARAKANİ HZ. OTURUMU / Kars’ın Manevi Mimarları Dr. İsrafil KIŞLA Oturum Başkanı TBMM Artvin Milletvekili • Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ Ebu’l Hasan Harakani ve Tasavvuf T.C. Diyanet İşleri Başkan Yardımcısı • Sadık YALSIZUÇANLAR Medeniyetin Kalbi Şehir, Şehrin Kalbi Yetkin İnsan Araştırmacı - Yazar •Yavuz Selim UZGUR Kars’ın Manevi Mimarları ve Edebi Şahsiyetler Hasan Harakani Vakfı Başkanı • Yrd. Doç. Dr. Mustafa TATCI Osmanlı Kaynaklarda Hasan Harakani Hz. Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi 16.15 - 16.30 Çay Molası IV 16.30 - 17.30 AŞIK ŞENLİK OTURUMU / Kars’ta Kültür Sanat M. Bahaettin CEBECİ Oturum Başkanı T.C. Cumhurbaşkanı Baş Danışmanı • Yrd. Doç. Dr. Mitat DURMUŞ Karslı Halk Ozanlarının Şiirlerinde Osmanlı Algısı Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi • Yücel FEYZİOĞLU Kars Boyları Hazine Diyarı ve Ağrı Dağı’nın Devleri Araştırmacı - Yazar •Yrd. Doç. Dr. Cengiz GÖKŞEN Dede Korkut Hikayelerinde Kars Aşıklık Geleneği Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi • Prof. Dr. Sırrı AKBABA Kars Şehrinin Sosyo-Psikolojik Yapısı Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi 19.00 - 21.30 AKŞAM YEMEĞİ VE KÜLTÜREL ETKİNLİK 26 Sempozyum Gazi Kars Şehrengizi V Program 31 Ekim 2011 Pazartesi III.gün 09.00 - 10.00 GAZİ AHMET MUHTAR PAŞA OTURUMU / Kars’ın Şehirciliği Tülay SELAMOĞLU Oturum Başkanı TBMM Ankara Milletvekili • A. Haluk KARABEL Kars’ta Moden Şehircilik Uygulamaları T.C. TOKİ Başkanı • Nevzat BOZKUŞ Kars Şehri Kalkınma Projeleri Kars Belediye Başkanı •Prof. Dr. Ahmet AKGÜNDÜZ Osmanlı Dönemi Kars Şehir İdaresi Rotterdam İslam Üniversitesi Rektörü • Mehmet Ali KAHRAMAN Kars’ta Mekansal Planlama Uygulamaları T.C. Çevre ve Şehircilik Bak. / Mekansal Planlama Gen. Müd. 10.00 - 10.15 Çay Molası VI 10.15 - 11.15 Prof. Dr. ABDÜLMECİT DOĞRU OTURUMU / Kars Şehrinin Turizm ve Tabiat Varlıkları Prof. Dr. Sami ÖZCAN Oturum Başkanı Kafkas Üniversitesi Rektörü • Dr. Halit TADMORİ Trablusşam’da Mevlevilik ve Hasan Harakani Hz. TDMMB Lübnan Ülke Temsilcisi • Yrd. Doç. Dr. Mustafa KOL Kars ve Kafkasya’nın Yabancılar Gözüyle Görünümü Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi •Yrd. Doç. Dr. Ahmet Ali ASLAN Kars ve Ardahan Yöresinde Yemeği Yapılan Yaban Otları Ardahan Üniversitesi Öğretim Üyesi • Dr. Hüseyin TUTAR Kars-Ardahan-Iğdır-Ağrı Kalkındırma Projeleri SERKA Genel Sekreteri 11.15 - 11.30 Çay Molası VII 11.30 - 12.30 KAZIM KARABEKİR PAŞA OTURUMU / Kars ve Türk İslam Şehirlerindeki Benzerlik Mehmet Cahit TURHAN Oturum Başkanı T.C. Karayolları Genel Müdürü • Dr. Kamil UĞURLU Kars, Kâzım Karabekir ve Karaman Karaman Belediye Başkanı • Doç. Dr. Osman MERT Türk Dünyasında Halıcılık ve Kars Halılarındaki Damgalar Atatürk Üniversitesi Öğretim Üyesi •Dr. Yunus ZEYREK Karslı Türkoloji Bilgini Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi • Dr. Fahri HACILAR Kafkasya’da Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliğinin Önemi Azerbaycan Baltık Cumhuriyetleri Elçisi 12.30 - 14.00 Öğle Yemeği 27 VIII 14.00 - 15.00 SULTAN ABDÜLMECİT HAN OTURUMU / İpekyolu Medeniyetleri Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ Oturum Başkanı Kafkasya Üniversiteler Birliği Başkanı • Prof. Dr. Tina GELAŞVİLİ Global Sosyal-Eko. Problemler ve Dev. Politikası Ahıska Devlet Üniversitesi Rektörü • Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ Günümüz Gürcü Basınında BTK Demiryolu İnşaatı Ahılkelek Dev. Yük. Eğt. Kur. Rektörü • Prof. Dr. Şalva KİRTADZE Gürcistan ve Osmanlı Devleti İlişkileri Akaki Devlet Üniversitesi Rektör Yrd. • Prof. Dr. Eflatun NİMETZADE Türk Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan’ı Kurtarmıştır Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi 15.00 - 15.15 Çay Molası IX 15.15 - 16.15 BAHRİ DAĞDAŞ OTURUMU / Kars’ta Tarım ve Hayvancılık Prof. Dr. Yunus KILIÇ Oturum Başkanı TBMM Kars Milletvekili • Prof. Dr. Hidayet Metin ERDOĞAN Kars’ta Hayvancılığın Durumu ve Geliştirilmesi Önerileri Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi • Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali KIRPIK Türkiye’nin 13. Ramsar Alanı Kuyucuk Gölü Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi •Dr. Metin TÜRKER Kars - Ardahan - Artvin Kırsal Kalkınma Projeleri T.C. Tarım Reformu Genel Müdür Yardımcısı • Hayati ÇELENK Kars İlindeki Baraj ve Sulama Projeleri DSİ Kars Bölge Müdürü 16.15 - 16.30 Çay Molası X 16.30 - 17.30 AŞIK MURAT ÇOBANOĞLU OTURUMU / Şair ve Şehir Ölçeğinde Kars Prof. Dr. Nevzat YALÇINTAŞ Oturum Başkanı Akademisyen - Araştırmacı - Yazar - Siyaset Bilimci • Yahya AKENGİN Hoş Gelişler Ola Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı Başkanı • D. Mehmet DOĞAN Kars’ta Aşıklık Edebiyatı Türkiye Yazarlar Birliği Onursal Başkanı • Efendi BARUTÇU Şehir ve İnsan Türk Ocakları Merkez Karar Kurulu Üyesi •Aşık Şeref TAŞLIOVA Aşık Şenlik ve Aşıklık Geleneği Halk Ozanı 19.00 - 21.30 AKŞAM YEMEĞİ VE KAPANIŞ 28 GAZİ KARS ŞEHRENGİZİ TEBLİĞLER LİSTESİ (1 / 2) 1. A. Haluk KARABEL Kars’ta Moden Şehircilik Uygulamaları 2. Aşık Şeref TAŞLIOVA Aşık Şenlik ve Aşıklık Geleneği 3. Celal AKIN Bakü-Tiflis-Kars Demir İpek Yolu Projeleri 4. D. Mehmet DOĞAN Kars’ta Aşıklık Edebiyatı 5. Doç. Dr. Ali BORAN Orta Asya’dan Anadolu’ya Anadolu’dan Üç Kıtaya Türk Kaleleri 6. Doç. Dr. Askar TURGANBAYEV Dede Korkut Ata’nın Türk Kültürü Üzerindeki Etkileri 7. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK General Doktor Yakov Kefelinin Kars İzlenimleri 8. Doç. Dr. Osman MERT Türk Dünyasında Halıcılık ve Kars Halılarındaki Damgalar 9. Doç. Dr. Vefa GULİYEVA Bir Rus Subayı Dilinden Anadolu’daki Ermeni Olayları 10. Dr. Cengiz ALYILMAZ “Anı” Adının Kaynağı 11. Dr. Fahri HACILAR Kafkasya’da Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliğinin Önemi 12. Dr. Halit TADMORİ Trablusşam’da Mevlevilik ve Hasan Harakani Hz. 13. Dr. Hüseyin TUTAR Kars-Ardahan-Iğdır-Ağrı Kalkındırma Projeleri 14. Dr. İbrahim TERZİOĞLU Türk İslam Şehirleri İçersinde Kars Şehrimizin Yeri 15. Dr. İlyas DEMİRCİ Türk – İslam Şehirleri Sempozyumlarının Anlam ve Önemi 16. Dr. Kamil UĞURLU Kars, Kazım Karabekir ve Karaman 17. Dr. Metin TÜRKER Kars - Ardahan - Artvin Kırsal Kalkınma Projeleri 18. Dr. Mustafa Baş Türklerde Mezar Geleneği ve İkinci Şehirlerimiz 19. Dr. Mustafa ÇALIK Sarıkamış Harekâtı 20. Dr. Semra ALYILMAZ Gelmeler 21. Dr. Yunus ZEYREK Karslı Türkoloji Bilgini Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu 22. Efendi BARUTÇU Şehir ve İnsan 23. Gençay AKGÜL Çıldır ve Aktaş Gölleri (Ardahan) Arasında Kalan Bölgenin Florası 24. Güler FEDAİ Geçmişten Geleceğe Türk Destanları 25. Güzin Sühran BELLİ Kars Bölgesi’nin Geleneksel Mutfak Kültürü ve Yemekleri 26. Halide SERT Tarihi Köprüler 27. Hayati ÇELENK Kars İlindeki Baraj ve Sulama Projeleri 28. Matloob ALAM Demir İpek Yolu’nun Hindistan’a Etkileri 29. Mehmet Ali KAHRAMAN Kars’ta Mekansal Planlama Uygulamaları 30. N. Ahmet KUŞHANOĞLU Bakü-Tiflis-Kars Demir İpek Yolu Projesi ve Önemi 31. Nevzat BOZKUŞ Kars Şehri Kalkınma Projeleri 32. Öğr. Gör. Berna KARAHAN Türk Kültüründe “Kült”ler ve Kars’taki Yansımaları www.turkdunyasi.org.tr 29 GAZİ KARS ŞEHRENGİZİ TEBLİĞLER LİSTESİ (2 / 2) 33. Prof. Dr. Ahmet AKGÜNDÜZ Osmanlı Dönemi Kars Şehir İdaresi 34. Prof. Dr. Eflatun NİMETZADE Türk Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan’ı Kurtarmıştır 35. Prof. Dr. H. Kamil YILMAZ Ebu’l Hasan Harakani ve Tasavvuf 36. Prof. Dr. Hasan ÇİFTÇİ Eski Kaynaklarda Ebul’l Hasan Harakani ile ilgili Yorumlar 37. Prof. Dr. Hidayet M. ERDOĞAN Kars’ta Hayvancılığın Durumu ve Geliştirilmesi Önerileri 38. Prof. Dr. İsa HABİBBEYLİ Rus Arşivelerine Göre Kars Şehri Tarihi 39. Prof. Dr. Meşedihanım NİMET Kars ve Kafkasya 40. Prof. Dr. Mevluda YUSUFOVA Büyük İpek Yolu Üzerindeki Antik Kentler 41. Prof. Dr. Oktay BELLİ Kars Bölgesindeki Kayaüstü Resimler ve Urartular 42. Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ Günümüz Gürcü Basınında BTK Demiryolu İnşaatı 43. Prof. Dr. Sırrı AKBABA Kars Şehrinin Sosyo-Psikolojik Yapısı 44. Prof. Dr. Şakir İBRAYEV Hoca Ahmet Yesevi 45. Prof. Dr. Şalva KİRTADZE Gürcistan ve Osmanlı Devleti İlişkileri 46. Prof. Dr. Tina GELAŞVİLİ Global Sosyal-Eko. Problemler ve Dev. Politikası 47. Prof. Dr. Nevzat YALÇINTAŞ 21. Asır’da Türk Birliği 48. Prof. Dr. Bekrimjan GLAUDİNOVA Antik ve Orta Çağ Mimaride Yenilik 49. Prof. Dr. Bayan TUYAKBAYEVA Türk Kağanatı Döneminde İpek Yolu Şehirleri 50. Sadık YALSIZUÇANLAR Medeniyetin Kalbi Şehir, Şehrin Kalbi Yetkin İnsan 51. Süleyman KARAMAN Türkiye’deki Demir Yollarındaki Gelişim ve Kars 52. Tarkan CİNEVİZ Ebû’l Hasan Harakani’den Mevlana’ya Giden Yol 53. Tülay SELAMOĞLU Türk Dünyası Mühendislik Mimarlık ve Şehircilik Olimpiyatları 54. Y. Metin TAHAN Kars - Iğdır - Nahçivan Demir Yolu 55. Yahya AKENGİN Hoş Gelişler Ola 56. Yavuz Selim UZGUR Kars’ın Manevi Mimarları ve Edebi Şahsiyetler 57. Yrd. Doç. Dr. Ahmet Ali ASLAN Kars ve Ardahan Yöresinde Yemeği Yapılan Yaban Otları 58. Yrd. Doç. Dr. Cavit YEŞİLYURT Rakamların Dili ile Kars 59. Yrd. Doç. Dr. Cengiz GÖKŞEN Dede Korkut Hikayelerinde Kars Aşıklık Geleneği 60. Yrd. Doç. Dr. Mehmet A.KIRPIK Türkiye’nin 13. Ramsar Alanı Kuyucuk Gölü 61. Yrd. Doç. Dr. Mitat DURMUŞ Karslı Halk Ozanlarının Şiirlerinde Osmanlı Algısı 62. Yrd. Doç. Dr. Mustafa KOL Kars ve Kafkasya’nın Yabancılar Gözüyle Görünümü 63. Yrd. Doç. Dr. Mustafa TATCI Osmanlı Kaynaklarda Hasan Harakani Hz. 64. Yrd. Doç. Dr. Levent KÜÇÜK Malakanlar 65. Yücel FEYZİOĞLU Kars Boyları Hazine Diyarı ve Ağrı Dağı’nın Devleri www.turkdunyasi.org.tr 30 Katılımcı Ülkeler Katılımcı Ülkeler * Altay Cumhuriyeti Ukrayna Kırım Özerk Cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Afganistan İslam Cumhuriyeti Lübnan Cumhuriyeti * Başkurdistan Cumhuriyeti Makedonya Cumhuriyeti Bosna-Hersek Mısır Arap Cumhuriyeti Çin Halk Cumhuriyeti Moğolistan Cumhuriyeti Filistin Cumhuriyeti Özbekistan Cumhuriyeti Moldova Cumhuriyeti (Gagavuzya) Tuva Cumhuriyeti * * Hakasya Cumhuriyeti Saha (Yakutya) Cumhuriyeti * Hindistan Cumhuriyeti Suriye Arap Cumhuriyeti Irak Cumhuriyeti Tacikistan Cumhuriyeti İran İslam Cumhuriyeti Tataristan Cumhuriyeti * Kazakistan Cumhuriyeti Türkmenistan Cumhuriyeti Kırgızistan Cumhuriyeti Türkiye Cumhuriyeti * Rusya Federasyonuna bağlı özerk cumhuriyetler www.turkdunyasi.org.tr 31 Dağa Düşen Gölge; Ardahan’ın Damal ilçesinin Gündeş köyü dağına düşen Atatürk’ün bu silüeti Temmuz ayının 15 ile Ağustos ayının 15’i arasında saat 17.45’den 18.30’a kadar görsel bir şölen oluşturmaktadır. 32 Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği ONUR KURULU M. Cahit TURHAN / Başkan Abdullah SATOĞLU Abdurrahman ŞENTÜRK Ahmet ARSLAN Ahmet ÇALIK Ahmet MALKAN Ali Talip ÖZDEMİR Atilla KANBUR Binali YILDIRIM Burhan KAYATÜRK Cafer TATLIBAL Cemal KALYONCU Düysen KASEİNOV Erdoğan BAYRAKTAR Erol KAYA Faruk ÇELİK Hayrettin GÜNGÖR Hayrettin ÖZALTIN Hicabi ECE Hidayet ATASOY Hüdaverdi ÇAKIR İbrahim ŞAHİN İsmail KAVUNCU İsmet SU İsmet YILMAZ İsrafil KIŞLA Kadir TOPBAŞ Kemal YALÇIN Lütfi ELVAN M. Bahaettin CEBECİ Mahmut ASMALI Mahmut EVKURAN Mehmet CENGİZ Mehmet CEYLAN Metin VARLIBAŞ Murat YALÇINTAŞ Mustafa İSEN Naci ÖZDEMİR Nihat GÜL Nihat ÖZDEMİR Nihat ZEYBEKCİ Nuri GÜRGÜR Oktay ASLANAPA Osman İYİMAYA Serdar ÇAM Süleyman KARAMAN Süleyman SAZAK Şahabettin HARPUT Veysel TİRYAKİ Yahya AKENGİN Yaşar KARAYEL Zeki ERGEZEN Zeki PİLGE YÖNETİM KURULU İlyas DEMİRCİ Tülay SELAMOĞLU Ahmet Haluk KARABEL Ekrem CENGİZ Bilal ÇELİK İbrahim TERZİOĞLU Mehmet Cahit TURHAN Ahmet KUŞHANOĞLU Metin TÜRKER Alaattin NALCIOĞLU Sefer AKKAYA Kamil UĞURLU İbrahim USTA Osman GÜNDÜZ Tarkan CİNEVİZ Aydan Işıl AYDIN Hakan BİLİR Müberra GÜL DENETİM KURULU Ali ÖZTÜRK Harun ÖNALAN Abidin ARIKÖK Münire ÇATAKÇI Alihan NALCIOĞLU Seyfettin TERZİOĞLU 33 Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği DANIŞMA KURULU A. Rahman KÖROĞLU Abdulkadir URALOĞLU Abuzer Ali YILDIRIM Adem DOĞANGÜN Ahmet AĞIRMAN Ahmet AKGÜNDÜZ Ahmet UYSAL Akif ÖZKALDI Alemdar BAYRAKTAR Ali BOZ Ali ÇİFTÇİ Ali ERBAĞ Ali KINLI Ali SALMAN Arif GÖKÇE Arif KORKMAZ Baki AYDIN Cengiz ALYILMAZ Dursun Ali ÇODUR Efendi BARUTÇU Ekrem KELEŞ Ekrem YÜCE Enver BÜYÜK Ercan TIRAŞ Ergin MERT Erkan TALAS Erol İNAL Erol Tuna AŞKIN Ertan YETİM Ethem GÜNEN Faruk BİLEN Fatih KİRİŞÇİOĞLU Fazıl ÖLMEZ Fikret YILDIRIM 34 Kamil UĞURLU / Başkan Galip YENİDÜNYA Gazi ŞAHİN Gökalp YILMAZ Gökhan GÜRLER Gürcan TÜRKOĞLU H. Hüseyin ÖZTÜRK Habib GÜL Hamit YILDIRIM Hasan TOSUN Hasan YALÇINTAŞ Haydar ÇİFTÇİ Hüseyin DİLAVER Hüseyin KARACA İbrahim BAZ İdris AYDIN İhsan KARAGÖZ İlhan KIROĞLU İrfan BOZKAYA İsmail GÜNEŞ İsmail YÜKSEK Kadir KOÇ Kenan YILDIRIM M. Çağlar BOZOĞLU Mahmut BEŞİRLİ Mahmut ÜRKÜT Mehmet İBRAHİMGİL Mehmet MEMİŞ Metin ÖZKAN Muammer MERT Muharrem POLAT Murat BAKIR Murat BİLBAY Murat YAKAR Musa BÜYÜKAYDIN Mustafa AK Mustafa BABAL Mustafa BAŞ Mustafa ŞAHİN Muzaffer ÖZDEMİR Necmi YILDIRIM Nesim SÖNMEZ Orhan KAVUNCU Osman KILIÇ Osman MERT Öner KABASAKAL Refik TURAPHANOĞLU Remzi KOZAL Resul DURMAZ Saffet AYDIN Sami ÖZER Selahattin DÜZBASAN Semra ALYILMAZ Sinan KABALOĞLU Sinan VANLI Suat ALTUN Suha ÜNSAL Şerafettin DOĞAN Tarık ÇELENK Turgay KALEMCİ Vacip MERT Vakıf KASIMOĞLU Y. Metin TAHAN Yakup DELİÖMEROĞLU Yaşar BAYRAMOĞLU Yılmaz GÜRCÜM Yılmaz ÜNLÜ Zekeriya TURFANDA Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği ÜLKE TEMSİLCİLERİ Abbas ALESKEROV Ahad SALİHOV Akay KİNE Akybek ABDYKALYKOV Amanjol ÇİKANAYEV Amirlan KUSSEİNOV Arslan AHMEDOĞLU Askar TURGANBAYEV Bakıtjan ABİYEV Baktıbay TAYTALİEV Behuciddin ŞEHABİ Cafer GİYASİ Cumali Kazımoviç ŞABANOV Elçin GAFFARLI Eflatun NİMETZADE Fahri HACILAR Fikret HÜSEYNOV Gölçöhre MEMMETOVA Güler FEDAİ Gülnar ABDRASSILOVA Gülnar KUSEİNOV Halid TADMORİ Halil AVŞARATA Hayrullah POLATOV İlsur METHSİN Jeren HACIYEVA Kadirali KONKABAEV Kamil İSHAKOV Kemal DÜRÜST Lesbek TAŞİMOV Lubov NYSSANBAYEVA Maksat DÖVLETSAHEDOV Mambetjunus ABYLOV Matloob ALAM Mevluda YUSUPOVA Mihail FORMUZAL Mustafa CEMİLOĞLU Najma HAPTULLA Nihat KARAALİ Nizami CAFEROV Nizami NAĞIYEV Rahman ODEKOV Ramiz ABDURRAHİMOV Sağındık CANPOLATOV Sarsembek ZHUNUSOV Süleyman KAYIPOV Şakir İBRAYEV Tacettin TALGAT Takashi ÖSAWA Timur SÜLEYMANOV Ulfat KADİROV Zhamila ZHAPAKOVA 35 Anadolu - Kafkasya Kapısı Anadolu coğrafyasının giriş kapısı konumunda dağlık arazide tabiat şartlarına uygunluğu, askerî ve ticarî önemi nedeniyle tarih boyunca yoğun bir yerleşmeye sahip olan Kars şehri, askerî bir kale olarak 1750 metre yüksekliğindeki plato üzerine kurulu geçidi bekleyen bir şehir konumundadır. Urartular Döneminde (M.Ö. 860-665) “Diavehi Ülkesi” ya da “Akhuryan Ülkesi” olarak adlandırılan bölge, Aras Nehri’nden Çıldır’a kadar uzanmakta ve Ani’yi de içine alan Arpaçay Nehri’nin havzasındadır. M.Ö. 860’tan itibaren Urartu hâkimiyetinde uzun süre kalmış olan şehir, M.Ö. 665 yılında bir Türk Kavimi olan İskitlerin eline geçmiştir. M.Ö. 549-330 yılları arasında Pers İmparatorluğu hâkimiyeti altında bulunan bölge, İmparator Darius tarafından zapt edilmiştir. M.Ö. 331 yılında, Büyük İskender’in Asya seferi sırasında Pers İmparatoru III.Darius’u yenmesiyle bölge Makedonya İmparatorluğu’na dahil olmuştur. 1040 yılında Bizanslılar araziyi kesin olarak imparatorluk topraklarına katmıştır. 1045 yılında Bizans İmparatorluğu tarafından Ani Bagratlıları Beyliği’ne son verilmiştir. Kral Gagik Abas, Kapadokya’da Tzanmantos’a yerleşmiştir. 1054-1055 arası, Selçuklular Kars’a saldırarak tahrip etmiş, ancak kalesine dokunmamıştır. 1064 yılında Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan komutasındaki Selçuklu ordusu, Bizans yönetiminde bulunan ve kaynaklarda asla zapt edilemez denilen Ani’yi kuşatmıştır. Bizans İmparatorluğu’na bağlı generaller Bagrat ve Krikor tarafından savunulan şehir, sultanın başarılı savaş taktiğiyle Selçuklular tarafından ele geçirilmiştir. Sultan Alparslan Ani’yi, Dvin Emiri Şeddadlı Ebu’l Esvar’a bırakmış, Esvar yaşlı olduğu için oğlu Manuçehr Bey Selçuklulara bağlı olarak Ani’yi yönetmiştir. Böylece Ani’de Selçuklulara bağlı olarak Şeddadlı yönetimi kurulmuştur. Şeddadlı Beyi Manuçehr (1064-1110), Ani’nin yıkılan surları ve yapılarını onartmış, saray, cami, kervansaray ve suyolları gibi yeni yapılar inşa ettirmiştir. Böylece şehir eski canlı ticarî hayatına kavuşmuş, hem Müslüman hem de Hıristiyanların rahat yaşadıkları bir kent olmuştur. Türklerin Bizanslıları Malazgirt’te yenmesinden sonra bölgedeki Bizans İmparatorluğu’na hizmet eden Ermeni aristokratlar batıya göç etmiştir. Sivas’tan Antakya’ya kadar olan bölgeye yerleşen Ermeniler, zamanla Kilikya’ya yayılmaya başlamıştır. 1072 yılında Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan’ın ölümünden sonra başa oğlu Melikşah (1072-1092) geçmiştir. Bu dönemde, Kars’ın bulunduğu bölge, Bizans Kars /Anı Ahmet Arslan İmparatorluğu’na bağlı olan Gürcüler tarafından 1079-1080 yılları arasında yeniden denetim altına alınmıştır. 1080 yılında, Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın Emir Ahmet komutasında bölgeye gönderdiği orduya Gence, Dvin ve Ani’deki Şeddadlı emirleri de katılmış ve bölge yeniden Selçukluların eline geçmiştir. 1092 yılında Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın ölümünden sonra çocukları arasında çıkan taht kavgaları ve toprak hâkimiyeti edinme çabasından Ani de nasibini almış, bölgede huzursuz bir süreç başlamıştır. Şeddadlı Beyi Fadlun’un 1131 yılında ölmesinin ardından beyliğin başına sırasıyla Khoşçehr (1131), Mahmud (1131), Fahrettin Şeddad (1131-1155) ve II. Fadlun (1155-1161) geçmiştir. 1161 yılında Ani’ye tekrar Gürcüler hâkim olmuştur. 1164 yılında Ani, Selçuklulara bağlı Atabek İldeniz’in baskıları sonucunda Gürcüler tarafından boşaltılmıştır. Atabek İldeniz Ani’yi II. Fadlun’un kardeşi Şeddadlı Şahinşah’a (11641200) teslim etmiştir. Şahinşah’ın Ani’de harap olan binaları yenileme gayreti ona Ebu’l-Muammeran unvanını kazandırmıştır. 1199/1200 yılında Gürcü Kraliçesi Tamara (1184-1212) tarafından şehrin ele geçirilmesiyle Ani Şeddadlı Beyliği son bulmuştur. Kars ve Ani çevresi, 1239-1358 yılları arasında Moğolların eline geçmiştir. Ani Şehri, 1319 yılında meydana gelen şiddetli depremle bir kez daha harap olmuştur. Bölgeye 1358-1380 arasında İlhanlılar/Celayirliler, 1380-1386 yılları arasında Karakoyunlular hâkim olmuştur. Bölge, 1386 yılında Timur tarafından zapt edilmiştir. Ani, Timurlular zamanında valilik merkezi olmuştur. Bölge, 1406-1467 yılları arasında Karakoyunluların, 1467-1534 yılları arasında Akkoyunluların yönetimine geçmiştir. Akkoyunlular Döneminde savaş alanına dönen bölgede, pek çok şehir gibi Kars ve Ani de harap olmuştur. Bölge, 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın Irakeyn Seferi sırasında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. Ani, 1605 yılında meydana gelen 8 şiddetindeki depremden sonra artık oturulamayacak hâle gelmiş ve tamamen terk edilmiştir. Kars Ani Harabeleri Charles Texier / Paris - 1842 1877 yılında başlayan Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi), Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisiyle sonuçlanmış, 3 Mart 1878 yılında Ruslarla Ayastefanos Antlaşması imzalanarak Kars, Batum ve Ardahan onlara bırakılmıştır. 1917 yılında Çarlık Rusyası dağılınca 3 Mart 1918 yılında Ruslarla imzalanan Brest-Litowsk Antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum tekrar Osmanlı topraklarına katılmıştır. Ancak 1918 yılında Osmanlı topraklarının İtilaf Devletleri tarafından istilâsı sırasında, Kars, Ardahan ve Batum’u, 1921 yılına kadar Ermeniler ve Gürcüler kontrolleri altında tutmuşlardır. Ruslarla 16 Mart 1921’de Moskova’da, 13 Ekim 1921’de Kars’ta yapılan antlaşmalarla, TürkiyeRusya sınırı çizilmiş, Kars ve çevresi Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılmıştır. Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Kurultayı 2012 / İSTANBUL Türk Dünyası Mühendislik, Mimarlık ve Şehircilik Olimpiyatları Ülke Yarışma Projeleri̇ Aralık 2012’de İstanbul’da Toplanacak Olan Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Kurultayı Esnasında Değerlendirilecektir. Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği Birlik Mah. 415. Cad. 406. Sok. No: 2/4 06610 Çankaya / ANKARA • Tel: +90 312 360 72 88 • Fax: +90 312 360 90 88 www.turkdunyasi.org.tr
