KimyaKongreleri.org

AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TETRA- VE OKTA- SÜBSTİTÜE FTALOSİYANİNLERİN SENTEZİ VE
MEZOMORFİK ÖZELLİKLERİ
Ayşe Gül Gürek1, Mahmut Durmuş1, Vefa Ahsen1,2
1
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen fakültesi, Kimya Bölümü, PK.141, 41400,
Gebze, Kocaeli
2
TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi, Malzeme-Kimya Teknolojileri Araştırma
Enstitüsü, PK.21, 41470, Gebze, Kocaeli
Metallomezojenler içersinde diskotikmezofaz özellik gösteren bileşiklerden en iyi
bilinen bir sınıf ftalosiyanin(Pc) bileşikleridir. Pcler endüstride pigment, boyar madde ve
katalizör olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda ise yarıiletken, fotoiletken ve kimyasal
sensör olarak potansiyel kullanımları yüzünden ftalosiyanin metal kompleksleri ilgi
çekmektedir [1, 2]. Bu ilgi alanlarına, sıvı kristal özelliğinin de katılması sonucu hem mavi
ve yeşil tonlarında metallomesogenlerin eldesi mümkün olmuş hem de diğer özellikler
açısından olumlu gelişmeler gözlenmektedir [3,4].
Bu çalışmada, kükürt donör atomları üzerinden polioksietilen zincirleri içeren
dinitril türevlerinden metal tuzu( NiCl2) ve kuvvetli organik baz varlığında, tetra- ve
okta- periferal sübstitüe, metalsiz ve Ni(II) içeren Pcler sentezlenmiştir. Bu yeni
bileşiklerin mesogenik özellikleri diferansiyel taramalı kalorimetre (DSC), polarize
optik mikroskop ve X-ray incelemeleriyle belirlenmiştir. Okta-sübstitüe Pclerin oda
sıcaklığında sıvı olmalarına rağmen, tetra-sübtitüe Pclerin oda sıcalığı dahil olmak
üzere geniş bir sıcaklık aralığında diskotik mezofaz özelliğe sahip oldukları
belirlenmiştir [5].
Kaynaklar
1. C.C.Leznoff, A.B.P.Lever, (Eds.), Phthalocyanines: Properties and Applications,
VCH, Weinheim, 1989, 1993, 1996; Vol.1-4.
2. N.B. Mc Keown, Phthalocyanine Materials, Synthesis, Structure and Function,
Cambridge Univ. Press 1998.
3. A.G. Gürek, V. Ahsen, F. Heinemann, P. Zugenmaier, Mol. Cryst. Liq. Cryst., 338
(2000) 75-97.
4. T. Basova, B.A. Kolesov, A.G. Gürek, V. Thin Solid Films, 385 (2001) 246-251.
5. A.G. Gürek, M. Durmuş, V. Ahsen, New. J. Chem (in press).
251
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ METALLO-MESOGEN FTALOSİYANİNLERİN SENTEZİ
Devrim Atilla1, Fatma Yılmaz1, Vefa Ahsen 1,2
1
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen Fakültesi Kimya Bölümü, P.K.141, 41400,
Gebze, Kocaeli
2
TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi, Malzeme ve Kimya Teknolojileri Araştırma
Enstitüsü, P.K.21, 41470, Gebze, Kocaeli
Koordinasyon bileşiklerinden olan ftalosiyaninler ve metal kompleksleri, günümüz
teknolojik ürünleri arasında önemli bir yer tutmaktadır. Ftalosiyaninlere, farklı sübstitüe
grupların eklenmesi, bu bileşiklere kimyasal sensör, sıvı kristal, non-lineer optik ve
fotodinamik terapi gibi uygulama alanları için gerekli fonksiyonlara sahip yeni malzeme ve
nano malzeme üretimini sağlamaktadır [1,2].
Bu çalışmada sıvı kristal özellik gösteren ve periferal pozisyonlarda benzoaza
eterli sübstitüe Zn(II) ve Ni(II) komplekleri sentezlendi [3].
Sentezlenen tüm maddelerin yapıları spektroskopik yöntemlerle aydınlatıldı.
Ftalosiyaninlerin sıvı kristal özellikleri polarize mikroskop, DSC ve X-ışınları difraksiyon
incelemeleriyle aydınlatıldı.
R
N
O
O
O O
O
R N
O
O O
N N N
O O
N M N
O
N N N
N
R
O
O O
O
O
N
R
M= Zn,Ni
O
R=
OC10H21
OC10H21
OC10H21
Kaynaklar
1. C.C.Leznoff, A.B.P.Lever, (Eds.), Phthalocyanines: Properties and Applications, VCH,
Weinheim, 1989, 1993, 1996; Vol.1-4.
2. S.Huang, L.Dai, A.W.H.Mau, J.Phys.Chem. B, ,103(1999), 4223-4227.
3. D.Atilla, V.Ahsen, Journal of Porphyrins andPhthalocyanines, 6(2002), 593-601.
252
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
APPLYING OF ZEOLITES FOR THE ELEMENTARY SULPHUR OBTAINING
FROM WASTING SULPHURCONTAINING GAS
Mubariz M. Akhmedov, S.T.Rustamova, A.I.Guliyev, A.I.Agayev, Kh.Agayeva
Institute of Chemical Problems of NAS of Azerbaijan
Utilization of wasting sulphurcontaining gas is one of the main problems of
contemporary life. It makes a special trouble and has an international character in
connection with ability of these toxic pollutions of transbordering transference by air.
In scientific-technical and patent literature there is single information about usage
of natural zeolites in the process of obtaining the elementary sulphur out of wasting
sulphurcontaining gas of non-ferrous metallurgic industries. In the present report we have
stated the results of experiment, being obtained by reduction of sulphur dioxide by
hydrogen on the natural and modificated clinoptilolite out of Audag’s deposit (Az. Rep.).
Experiments have been carried out in the flowing quartz reactor with the stationary catalyst
layer. Reaction has been analyzed by chemical and chromatographic methods.
It has been studied the dependence of catalytic properties of natural clinoptilolite
upon its concentration in the content of ion-exchange cations and structure, terms of
preliminary thermo processing. It also has been defined, that catalytic properties of natural
clinoptilolite mostly depend on consentration in the content of ion-exchange cations and
structure. Increasing the degree of de-cationing of clinoptilolite up to 77 per cent leads to
reducting of sulphur outcome from 6 to 21 per cent (at 5000C). X-ray amorphous
clinoptilolite doesn’t show any activation at 5000C (output of sulphur 2,2 %). If zeolites
have powerful (as compared with initial form) Brenstedov acid centers, the output of
sulphur is reduced. On the base of regularity, obtained while studying the activities of
SiO2, aluminium oxide, aluminium silicates, we can suppose, that mainly responsible for
formation of sulphur are Lewis acid centers of catalyst.
Experimental results showed that the terms of preliminary thermo proceeding of
natural clinoptilolite (by the air and by hydrogen after air) don’t influence its activity
(besides, adsorbed in micropores water is extracted).
253
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PENTAERİTRİTOL KÖPRÜLÜ SİKLOTRİFOSFAZENLERİN GEMİNAL
OLMAYAN TETRAKİS-DİMETİLAMİN TÜREVLERİNDE
STEREOİZOMERİZASYON
Aylin Uslu 1, Simon J.Coles2, David B. Davies2, Robert J.Eaton2, Michael B. Hursthouse2,
Adem Kılıç1, Robert A. Shaw2
1
2
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kimya Bölümü, Gebze, Kocaeli, TÜRKİYE
Department of Chemistry, Birkbeck College, University of London, ENGLAND
3
Department of Chemistry, University of Southampton, ENGLAND
Bu çalışmada, pentaeritritol köprülü siklotrifosfazen (1) sentezlendi1 ve
dimetilamin ile olan reaksiyonları incelendi. Sekonder amin olan dimetilamin, trimer ile
daha çok geminal olmayan di-sübstitüe türevler veren bir reaktiftir2. Bu reaksiyondan üç
farklı izomer ince tabaka kromatografisi-kolon kromotoğrafisi tekniği ile izole edildi. Bu
izomerler uygun çözücülerde kristallendirilerek saflaştırıldı.
Elde edilen ürünlerin (2,3,4) yapıları; 1H, 31P NMR, kütle spektrometresi, elementel
analiz ve x-ışını kırınımı yöntemlerinden elde edilen bilgilerle aydınlatıldı.
H 3C
Cl
P
Cl
N
N
O
O
N
O
O
N
Cl
Cl
Cl
P
N
N
N
N
O
O
O
Cl
N
(1)
N
N
N
P
(2)
Cl
N
CH3
H3 C
Cl
P
P
P
P
Cl
O
P
Cl
+
NH
CH3
CH3
THF
2 gün oda
sıcaklığında karıştırma
H 3C
P
N
N
N
Cl
H3C
O
O
O
O
N
N
N
N
N
Cl
H3C
Cl
CH3
H3 C
CH3
Cl
N
Cl
N
P
N
N
H3C
P
N
(3)
CH3
H 3C
CH3
P
P
P
P
CH3
Cl
Cl
N
H 3C
CH3
P
P
CH3
Cl
N
N
P
P
H 3C
CH3
CH3
N
O
P
N
O
O
Cl
CH3
(4)
CH3
P
N
P
P
N
N
O
N
P
N
CH3
Cl
H3 C
Kaynaklar
1. H.A. Al-Madfa, L. S. Shaw, R. A.Shaw ,Phosphorus-Sulfur and Silicon, 56 (1991)
133-142.
2. R. A.Shaw, R. Keat, J.C.S.Phosphorus-Nitrogen Compounds. Part IX., (1965) 2215.
254
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PENTAERİTRİTOL KÖPRÜLÜ SİKLOTRİFOSFAZENLERİN BİS-GEMİNAL
(SPİRO) 3-AMİNO-1-PROPANOL TÜREVLERİNDE STEREOİZOMERİZASYON
Şule Şahin1, Aylin Uslu 1, Simon J.Coles3, David B. Davies2, Robert J.Eaton2,
Michael B. Hursthouse3, Adem Kılıç1, Robert A. Shaw2
1
2
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kimya Bölümü, Gebze, Kocaeli, TÜRKİYE
Department of Chemistry, Birkbeck College, University of London, ENGLAND
3
Department of Chemistry,University of Southampton, ENGLAND
Bu çalışmada, sentezi literatürde belirtilen yöntemle1 gerçekleştirilen pentaeritritol
köprülü siklotrifosfazen bileşiğinin(1) difonksiyonlu bir amino-alkol olan 3-amino-1propanol ile reaksiyonları incelendi2,3,4. Bu reaksiyonlardan elde edilen iki spiro izomer
(2,3) ince tabaka kromatografisi-kolon kromotoğrafisi tekniği ile izole edildi. Bu izomerler
uygun çözücülerde kristallendirilerek saflaştırıldı.
Elde edilen ürünlerin yapıları; 1H NMR, 31P NMR, kütle spektrometresi, elementel
analiz ve x-ışını kırınımı yöntemlerinden elde edilen bilgilerle aydınlatıldı.
HN
NH
Cl
Cl
Cl
P
N
N
N
N
O
O
O
N
N
P
Cl
Cl
O
P
P
P
P
Cl
O
Cl
Cl
+
NH2 OH
THF
2 gün oda sıcaklığında
karıştırma
P
N
N
O
P
Cl
O
Cl
N
N
P
HN
NH
O
P
N
N
O
N
Cl
N
O
O
O
(3)
O
P
N
P
P
P
Cl
Cl
Cl
(2)
(1)
O
P
P
O
N
N
O
P
N
P
Cl
Cl
Kaynaklar
1. H.A. Al-Madfa, L. S. Shaw, R. A.Shaw ,Phosphorus-Sulfur and Silicon, 56,133142 (1991).
2. Krishnamurty S.S.; Ramachandran K.; Murty A. R.; Shaw R.A.; Woods.M.;
J.Amer.Chem.Soc. 840 (1980).
3. Shaw R.A ; Phosphorus-Sulfur and Silicon Vol 45, 103-13 (1989).
4. Simon J. Coles, David B. Davies, Robert J. Eaton, Michael B. Hursthouse, Adem
Kılıc, Robert A. Shaw, Şule Şahin, Aylin Uslu and Serkan Yeşilot Inorganic
Chemistry Communication (basımda).
255
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SYNTHESIS OF YBIO3 AND STUDY OF ITS DOPED SYSTEMS WITH
METALLIC OXIDES
Abdol Ali Alemi * Ali akbar Khandar Mohamad Yosefi gale jog
Lab of Solid State Chemistry, Faculty of Chemistry, Tabriz University, Tabriz, IRAN
(*) aa_alemi@yahoo.com
Ion conductors are group of compounds due to their oxygen vacancy they have
ability to conduct ions in higher temperature. So their electrical conductivity are very low.
For example in between ion conductors the bismuth based compounds, which stabilized
with different ions such as Yttrium could be indicated. Bismuth oxides stabilized with
Yttrium ions are generally used as electrolyte in fuel cells. These electrolytes have ability
of oxygen transfer in high temperature.
In this research the solubility of Mn ion in YBIO3 and maximum amount of
manganese ion that can be doped , Temperature in which the reaction take place and the
maximum of heat treatments duration without any instability in the doped system are
studied with SEM,STD,XRD. The particle and unit cell size are also calculated with XRD
data analysis.
References
1. Zhou L. ; Vilarinho P. M. ; Baptista J.L. Mater.Res.Bull. 1996, 31, 699.
2. Parida K. ; Samal A. ; Das D. ; Chintalpudi S.N. Thermochimica Acta 1999, 325, 69.
3. Hon Y.M. ; Fung K.Z. ; Hon M.S. ; J. of the Euro.Ceram.Soc.2001, 21, 515.
4. Zeng Y. ;Akin F.T.; Lin Y.S. Applied Catal. A 2001, 213, 33.
256
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Co(II), Ni(II), Cu(II) VE Cd(II)-SKUARİK ASİT-TRİETANOLAMİN KARIŞIK
LİGANTLI KOMPLEKSLERİN SENTEZİ, YAPI VE TERMİK
ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ
Halis Ölmez1, Hasan İçbudak1, Okan Zafer Yeşilel1, Ahmet Bulut2
1
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 55139, Samsun
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü, 55139, Samsun
2
Oksokarbonların bir üyesi olan skuarik asit (3,4-dihidroksi-3-siklobüten-1,2-dion;
H2C4O4, H2Sq), önemli elektron delokalizasyonuna ve yüksek simetrili halkalı yapıya
sahiptir. Skuarik asit kuvvetli bir diasittir (pK1=0,5, pK2=3,5) ve anyonu (C4O42-) simetrik
bir yapı gösterir [1]. Şekil 1’de skuarik asit ve trietanolaminin yapısı görülmektedir.
OH
O
(1)
O
(2)
HO
N
(4)
HO
(3)
OH
(a)
HO
(b)
Şekil 1. Skuarik asit (a) ve trietanolaminin (b) yapısı
Sentezlenen skuarik asit-trietanolamin (tea) karışık ligantlı komplekslerin yapıları
elementel analiz, IR ve UV-Vis spektroskopisi, manyetik özellikler, iletkenlik çalışmaları
ve X-ışınları tek kristal yöntemi ile belirlendi. Komplekslerin termik bozunmaları
eşzamanlı termik analiz teknikleriyle (TG-DTG ve DTA) incelendi.
Yapıları [M(tea)2]·Sq·nH2O (M = Co(II) Ni(II), Cu(II) ve Cd(II); sırasıyla n = 2, 0,
0, 1) şeklinde olan komplekslerde skuarik asitin koordinasyona katılmadığı ve tamamlayıcı
iyon olarak davrandığı, tea’in ise ilk üç bileşikte metal iyonuna üç dişli koordine olduğu,
Cd(II) kompleksinde ise iki tea ligantından birinin üç, diğerinin dört dişli davrandığı
belirlendi. Co(II), Ni(II) ve Cu(II) kompleksleri paramanyetik, Cd(II) kompleksi ise
diyamanyetiktir. Komplekslerin termik bozunması üç kademede gerçekleşmektedir. ilk
bozunma basamağı dehidrasyondur. Kompleksler yaklaşık 200 ºC’de erimektedir. Son
bozunma ürünü olarak metal oksitler ele geçmektedir. X-ışınları tek kristal tekniği ile,
Ni(II) [2] ve Cu(II) komplekslerinin bozulmuş oktahedral geometrili, Cd(II) kompleksinin
ise yedi koordinasyonlu, kısmen bozulmuş şapkalı trigonal prizma geometrili olduğu ve
komplekslerin triklinik sistemde kristallendiği belirlendi.
Kaynaklar
1. P. S. Santos, J. H. Amaral and L. F. C. Oliveira, Journal of Molecular Structure, 243
(1991) 223-232.
2. O. Z. Yeşilel, A. Bulut, İ. Uçar, H. İçbudak, H. Ölmez and O. Büyükgüngör, Acta
Crystallographica Section E, E60 (2004) basımda.
257
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
STUDY OF VARIOUSLIGANDED COMPLEXES OF ZIRCONIUM(IV) WITH
SYNTHESIRED AZODERIVATIVE BASED ON PYROGALLOL
Damer Gambarov, Ulviya Gullerli, Khalil Nagiev, Famil Chiragov
Baku State University, Baku
Spectrophotometric method is more useful to determine a little amount of
zirconium(IV). This method serves to get important knowledge about the structure of
complex compounds, their stabilities and intensivities of their color. The reagent, 2,3,4trioxyphenilazo-5-silphonaphtalene (TSAN) has been used in this work which is
synthesired based on pyrogallol. Hidrophope amines- diphenylguanedene (DFG),
triphenylguanedene
(TFG),
phenantrolene
(Fen),
batophenantrolene
(Bfen),
diantipirylmethane (DAM), diantipirylphenylmethane (DAFM), diantipirylpropylmethane
(DAPM)
and
surface-active
substancescetylpiridene
bromide
(CPBr),
cetyltrimethylammonium bromide (CTABr), decamethocsym (DK) have been taken as a
third component. We have determined using spectrophotometric method that
variousliganded complexes are formed as a result of adding shown third components to
Zr(IV)-TSAN system. The main characteristics of binar and variousliganded complexes
are given in the table as below:
Complexes
pHopt
λМАХ, nm
∆λ
ε
Zr(IV)-TSAN
Zr(IV)-ТSAN-DFG
Zr(IV)-ТSAN-TFG
Zr(IV)-ТSAN-Bfen
Zr(IV)-ТSAN-CPBr
Zr(IV)-ТSAN-STABr
Zr(IV)-ТSAN-DK
Zr(IV)-ТSAN-Fen
Zr(IV)-ТSAN-DAM
Zr(IV)-ТSAN-DAFM
Zr(IV)-ТSAN-DAPM
1
1
0,5
3
3
0,5
3
0,5
1
1
1
430
440
441
437
439
441
446
437
443
442
440
48
58
71
55
57
79
64
55
61
60
58
14000
19000
15000
22000
24000
23500
19000
16750
21250
15750
15500
Determined
concentration
interval, mkg/ml
0,73-4,37
0,36-2,18
0,36-2,92
0,18-2,18
0,18-1,82
0,18-1,82
0,09-2,18
0,36-4,37
0,36-3,65
0,36-3,65
0,18-3,64
Stability constants of these complexes have been determined that the
variousliganded complexes are more stable and more selection than binary system. Also
the affection of margin ions and screening ions have been deterrmined in the determination
of zirconium(IV) in the binary and variousliganded complexes. Photometric determination
has been learned in the compound objects.
258
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
1,4-BİS-[(5-H/METİL/KLORO)-2-1H-BENZİMİDAZOLİL]-1,2,3,4BUTANTETRAOLLERİN ZnCl2 KOMPLEKSLERİ
Aydın Tavman
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü, 34810, Avcılar, İstanbul
E-posta: atavman@istanbul.edu.tr
Bazı benzimidazol türevleri biyolojik etkinliğe sahip olup aynı zamanda kuvvetli
çelat yapıcı ligand özelliğine de sahiptirler. Örneğin, 1,2-bis-(2-benzimidazolil)-etan
antipoliovirus [1] ve antifungal etkilere [2] sahiptir. 1,3-Bis-(2-benzimidazolil)-propan
antiviral özellik gösterirken, nitro ve hidroksi türevlerinin antifungal karakter ve poliovirus
oluşumunu önleyici özelliğe sahip olduğu [3] literatürde yer almaktadır. Alifatik hidroksil
grubu taşıyan 1,2-Bis-(2-benzimidazolil)-1,2-etandiol anti-fungal ve anti-polio virus
özelliğe sahiptir. Çalışmamızda yer alan ligandlardan olan 1,4-bis-(2-benzimidazolil)1,2,3,4-butantetraol (L1) ise hücre içi virüs oluşumuna karşı negatif etki göstermiştir [3,4].
Biyolojik etkiye sahip benzimidazol türevlerinin bazı metal komplekslerinin de
benzer etkiye sahip olması veya bu etkiyi artırması mümkündür. Bu düşünceyle 1,4-bis[(5-H/metil/kloro)-2-benzimidazolil]-1,2,3,4-butantetraollerin
ZnCl2
ile
verdiği
kompleksler sentezlenmiş, spektroskopik yöntemlerle yapılan yapı aydınlatma çalışmaları
sonucunda Şekil’de gösterildiği gibi, kompleksleşme hidroksil oksijenleri üzerinden
gerçekleşmiş ve M:L oranı 2:1 kompleksler oluşmuştur.
Cl
Cl
Zn
R
N
H
H
OH OH
H
C
C
C
C
H
N
OH OH H
H
N
N
R
Zn
Cl
Cl
Kaynaklar
1. K. Otaki, J. Inoue, Z. Yamazaki, M. Haya, Y. Takai, M. Yasue, D. Mizuno,
Yakugaku Zasshi, 85 (1965) 926; CA 64:2434f.
2. B. Çakır, E. Büyükbingöl, Ü. Uçucu, U. Abbasoğlu, N. Noyanalpan, J. Fac. Pharm.
Gazi, 5 (1988) 71.
3. S. Akihama, K. Takahashi, N. Miyajama, Yakugaku Zasshi, 94 (1974) 247; CA
81:9648x.
4. D. G. O’sullivan and A. K. Wallis, Nature, 198 (1963) 1270; A. Sumiyuki and S. T.
Katsuo, Meiji Yakka Daigaku Kenkyu Kiyo,4 (1974) 25.
259
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Gа-Pb-Te ÜÇLÜ SİSTEMİNİN TEDGİGİ
Yasin Bаbаyev
Nаhçıvаn Dövlet Üniversitesi, Nаhçıvаn, AZERBAYCAN
Gа-Pb-Te kаtılık üçbucаğının tereflerini ifаde eden ikili sistemler, PbTe-GаTe,
PbTe-Gа2Te3 dаhili kesikleri üzre edebiyyаt mаteriаllаrının ümumileşdirilmesi, hemçinin 4
dаhili kesiyi (PbTe-Gа, GаTe-Pb, Gа2Te3-Pb, Gа2PbTe3-Te) üzre mehsusi tedkikаt
neticelerinden istifаde edilmesi yоlu ile ilk defe üçlü sistemin likvidus sethinin
prоyeksiyаsı kurulmuş, sistemde bаş veren mоnоvаriаnt ve nоnvаriаnt reаksiyаlаr
müeyyenleşdirilmişdir.
Gа-Pb-Te üçlü sisteminin likvidus sethinde üçlü 6 evtektik, 1 peritektik nöktenin,
Gа2PbTe3 üçlü birleşmesinin, 9 kristаllаşmа ve 1 tebekeleşme sаhesinin mövcudluğu аşkаr
edilmişdir.
Аydındır ki, mаye hаldа оlаn erintiler оnlаrı emele getiren mаddelerin kimyevi
tebietinden ve sоyumа şerаitinden аsılı оlаrаk berkime zаmаnı prinsipce аmоrf, şüşevаri ve
kristаl hаlındа аlınа bilerler. Kimyevi elementlerin dövri sisteminin IVB, VB, kısmen ise
IIIB yаrımgrup elementlerinin kükürd ve selenle emele getirdiyi erintiler yüksek özülülüye
mаlik оlduklаrındаn nоrmаl sоyumа zаmаnı şüşe emele getirmeye meyllidirler. Tellurlu
erintiler ise аşаğı özülülüye mаlik оlduklаrındаn sоyumа zаmаnı kristаllаşmаnın kаrşısının
аlınmаsı üçün yüksek sоyumа süreti tetbik оlunur. Bu cehet nezere аlınmаklа Gа-Pb-Te
üçlü sisteminde tellurlu şüşelerin аlınmаsı üçün üçlü mаye erintiler 10÷20 K⋅sаn-1 sоyumа
süretile sudа sоyudulmuşdur. Bizim tedkikаtlаrdа ise mаye erintilerin sоyumа süreti
0,05÷0,07 K⋅sаn-1 оlduğundаn kristаllаşmа bаş vermişdir. Kоmpоnentlerin müeyyen
kаtılığı intervаlındа süretli sоyutmа zаmаnı (180 K⋅sаn-1) şüşelerin emele gelmesi Gа-TlTe üçlü sisteminde de müşаhide edilmişdir.
Gа-Pb-Te üçlü siteminin likvidus sethinin аnаlizi göstermişdir ki, süretli sоyumа
zаmаnı sistemde аlınаn şüşeler GаTe3 ve Gа2Te3 birleşmelerinin kristаllаşmа sаhesine
düşür.
260
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SODYUM VE MANGANIN HİPOFOSFİTLERİ VE KLORÜRLERİNDEN
OLUŞMUŞ DÖRTLÜ KARŞILIKLI SU-TUZ SİSTEMİNDE ÇÖZÜNÜRLÜĞÜN
VE FAZ DENGELERİNİN 25oC’DE ARAŞTIRILMASI
Vahit Alişoğlu1, Mehemmet Babanlı 2, Elnaz Kazımova3
1
Kafkas Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 36100, Kars
2
Bakü Devlet Üniversitesi, Kimya Fakültesi, Bakü,
3
Azerbaycan Mimarlık ve İnşaat Üniversitesi, Bakü
Na+,Mn2+/X-, (H2PO2)-//H2O (X = Cl, Br, NO3) dörtlü karşılıklı sistemlerin
çözünürlüğünün ve faz dengelerinin araştırılmasının büyük pratik önemi vardır [1]. Çünkü
elde edilebilecek deneysel sonuçların ve onların esasında kurulacak olan “BileşimÖzellik” dıyagramların kullanılmasıyla sodyum hipofosfit ile manganın iyi çözünen tuzları
(MnCl2, MnBr2, Mn(NO3)2 ve başkaları) arasında gerçekleştirilecek yer değiştirme
tepkimelerine dayanılarak, mangan hipofosfitin daha kolay ve pratik olabilecek bir
yöntemle elde edilebilmesi beklenebilir [2].
Bu çalışmada Na+, Mn2+/Cl-, (H2PO2)-//H2O dörtlü karşılıklı sistemde 250C’de
izotermik yöntemle çözünürlüğün ve faz dengelerinin araştırlması amaçlanmıştır. Sistemi
oluşturan iyonlar Mn2+, Cl- ve (H2PO2) - klasik analitik yöntemlerle analiz edilmiştir [3].
Na+ iyonun miktarı ise farka göre hesaplanmıştır. Elde edile sonuçlara dayanılarak adı
geçen dortlü karşılıklı su-tuz sistemin Yeneke yöntemine göre kristalleşme alanının
diyagramı çizilmiştir.
Araştırlınan Na+,Mn2+/Cl-, (H2PO2)-//H2O dörtlü karşılıklı sistem için iki tane dörtlü
invariant nokta bulunmuştur. Bileşimi (%kütle olarak) %4,12 NaCl, %41,50 MnCl2, %2,06
Mn(H2PO2)2 ve %52,32 H2O olan birinci dörtlü invariant noktada (E1) sıvı faz ile üç katı
fazın NaCl, MnCl2.4H2O ve Mn(H2PO2)2.H2O kristallerinin dengede bulundukları tespit
edilmiştir. Bileşimi %1,80 NaCl, %46,38 NaH2PO2 , %0,10 Mn(H2PO2)2 ve %51,72 H2O
olan ikinci dörtlü invariant noktada ise (E2) sıvı faz ile NaCl, NaH2PO2.H2O ve
Mn(H2PO2)2.H2O katı fazların dengede bulundukları saptanmıştır.
Na+,Mn2+/Cl-, (H2PO2)-//H2O dörtlü karşılıklı sistemin çizilmiş olan 250C
sıcaklıkdaki kristalleşme alanı diyagramında, Mn(H2PO2)2.H2O kristalohidratın
kristalleşme alanı diğer bileşenlere göre en büyük olmak üzere %83,3 olarak tespit
edilmiştir. Na+,Mn2+/Cl-, (H2PO2)-//H2O dörtlü karşılıklı sistemin esasını oluşturan
2NaH2PO2 + MnCl2 ↔ 2NaCl + Mn(H2PO2)2 ― H2O
yer değiştirme tepkimesinde kimyasal etkileşme Mn(H2PO2)2 tuzun oluşumu yönünde
gerçekleşdiğinden dolayı, sodyum hipofosfit ile mangan klorür arasındaki yerdeğiştirme
tepkimesine dayanılarak manga hipofosfitin daha kolay ve pratik olabilecek bir yöntemle
elde edilebilmesi beklenebilir.
Kaynaklar
1. V.A.Aliev, S.M.Velieva, Zr.Neorg.Khim., 1985, 30, 798.
2. R.M.Dolinina, X.A.Aliev İ.N.Lepeschkov, Zr.Neorg.Khim., 1990, 34, 1324.
3. V.Alişoğlu, C.R.Acad.Sci., Paris, 1998, t.1, Serie IIc, 781.
261
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
spiro-ansa-spiro- VE spiro-bino-spiro-FOSFAZENLER
Amgalan Natsagdorj1, Selen Bilge1, Şemsay Demiriz1, Zeynel Kılıç1,
Barış Tercan2, Tuncer Hökelek2
1
Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 06100, Tandoğan, Ankara
Hacettepe Üniversitesi, Fizik Mühendisliği Bölümü, 06532, Beytepe, Ankara
2
Bu çalışmada, N3P3Cl6 bileşiğindeki klor atomlarının tetradentat aminopodand (1)
ile yer değiştirme reaksiyonları incelendi. Bu reaksiyon sonucunda, iki spiro-fosfazen
türevi (2 ve 3) elde edildi. Bu bileşikler, spiro-ansa-spiro-(2) ve spiro-bino-spiro-(3)
fosfazen olarak ifade edilen bileşik sınıfının ilk örnekleridir [1]. Bununla birlikte; yapısı Xışınları kristallografisi ile aydınlatılan bileşik (2), NCH2CH2N grubuna sahip ansaiskeletinin ilk örneğidir [2]. Geçiş metal katyonları için güçlü fosfazen ligandları olarak
öngörülen ve pirolidin halkaları içeren spiro-ansa-spiro-(4) ve spiro-bino-spiro-(5)
fosfazenleri, aşağıda verilen reaksiyon şemasına göre sentezlendi.
Cl
O
N
N
P
P
N
HO
OH
HN
NH
Cl
P
N
N
N
C4H9N
kuru THF, Ar
O
N
(2)
K2CO3, N3P3Cl6
kuru THF, Ar
Cl
(1)
Cl
P
N
P
P
Cl
Cl
P
N
O
O
N
N
O
N
N
N
P
P
N
O
N
(4)
Cl
N
P
N
Cl
N
P
P
Cl
Cl
N
(3)
C4H9N
N
N
N
N
N
P
P
N
N
N
kuru THF, Ar
P
N
O
O
N
N
P
N
N
P
P
N
N
N
(5)
Sentezlenen bileşiklerin yapısı element analizi, MS, 1H-, 13C ve 31P-NMR ve Xışınları kristallografi verilerinden yararlanılarak aydınlatıldı. 31P-NMR spektrumunda
bileşik (2) için A2X ve bileşik (3) için AX2 spin sistemi gözlendi ve özellikle 31P-NMR
spektrumlarının, bu iki sınıfın belirlenmesinde çok yararlı olduğu anlaşıldı..
Kaynaklar
1. S. Bilge, A. Natsagdorj, Ş. Demiriz, Z. Kılıç, N. Çaylak, T. Hökelek, Helv. Chim. Acta
(Yayına gönderildi).
2. B. Tercan, T. Hökelek, Z. Kılıç, S. Bilge, A. Natsagdorj, Ş. Demiriz, Acta Cryst.
(Yayına gönderildi).
262
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
LANTANOİDLER İŞTİRAKI İLE CAMSI YARIMKEÇİRİCİLER
SAHESİNDE ARAŞDIRMALAR
Teymur İlyasli
Bakü Devlet Üniversitesi, Kimya Fakültesi, Bakü, AZERBAYCAN
Uzun müddet erzinde demek olar ki, 1970 lerden Azerbaycanda camsı
yarımkeçiriciler sahesinde geniş işler aparılır.
Azerbaycanda ilk olarak camsı yarıiletkenler sahesinde araşdırmalar bizim
çalışmalarla elakadardır [1-4].
Camsı yarımkeçiriciler esasen Arsenikum halkogenidleri esasında önce gallium ve
onun halkogenidleri iştirak eden sistemlerde, sonralar ise lantanoid ve onun halkogenidleri
iştirak eden sistemlerde alınmışdır.
Tekdim etdiyimiz bilgi esasen hal diagramı ile camoluşma sahesi arasında elake, S
>Se >Te ve Eu >Yb >Sm >Dy >Ho sırasında sistemlerde camoluşmanın karakterine hesr
edilmişdir.
Fisiksal-kimyasal metodlarla Ln-As-X sistemleri tatkık edilmişdir. Sistemlerde
Arsen halkogenidleri ve halkogen esasında cam olusma sahesi müeyyen edilmişdir.
Telluridli sistemlerde ise erintileri havada tabladıkda bele camoluşma müşahide
edilmemişdir.
Tedkık olunmuş sistemlerin ayrı-ayrı kvazi ve geyrikvazibinar kesiklerinin T-Х
diagramları ve bütövlükde Ln-As-Х sistemlerinin likvidus sethlerinin proyeksiyaları
kurulmuşdur ve sistemde geden mono ve -non variant reaksiyaların getme şeraiti ve
karakteri müeyyenleşdirilmişdir.
Ln-As-X sistemlerinde As2Х3, AsХ ve halkogen terefden monovariant eyrilerle
camoluşma serhedlenir. Sintez edilmiş camların bazlarda, hüsusile de NaOH hellolma
süreti öyrenilmişdir. Hemçinin hellolmanın temperaturdan ve kalevinin katılığından
asılılığı da öyrenilmişdir. Hellolma süretine esasen bezi kinetik parametrler
hesablanmışdır. Tedkikat neticesinde camlarda yeni kuruluş vahidleri müeyyen edilmişdir.
Alınmış camlar «p» tip yarımkeçiricilerdir ve foto hessas maddelerdir.
Kaynaklar
1. Phase formation films of the As2Se3-Y6 sistem. Thin Solid Films 237, 1994, 213.
2. Исследования взаимодействия в системе As2Se3-MnSe. Жур. Неорг. Химии №1,
1978.
3. Исследования взаимодействия в системе As2Se3-Gas. Жур. Неорг. Химии №9,
1977.
4. Ликвидие тройной взаимной системы Ga, As ‫ ׀׀‬Se, Te. Жур. Неорг. Химии №2,
1978, стр. 476.
263
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SİKLOFOSFAZENLERİN POLİMORFİZM ÖZELLİKLERİNİN DSC İLE
İNCELENMESİ
Ferda Hacıvelioğlu1, Hanife İbişoğlu1, Simon J. Coles3, Robert Eaton2, David B. Davies2,
Adem Kılıç1, Robert A. Shaw2
1
Gebze Institute of Technology, Department of Chemistry, 41400, Gebze, Kocaeli
2
Birkbeck College (University of London), Department of Chemistry
3
University of Southampton, Department of Chemistry
2,2,4,4-bis-(2,2-dimetilpropan-1,3-dioksi)-6,6-diklorosiklotrifosfazatrien
hexaklorosiklotrifosfazatrienin 2,2-dimetil-1,3-propanediol ile reaksiyonundan elde edildi.
Elde edilen ürünün (I) polimorfik davranışı DSC ile incelendi ve X-ray ölçümü ile
ispatlandı.
H3C
Cl
Cl
Cl
N
P
Cl
P
N
N
P
H3C
Cl
Cl
+
O
CH3
Pyridine
OH
OH
CH3
THF
N O
P
P
N
Cl
O
Cl
N
O
P
CH3
CH3
I
(I) bileşiğinin farklı çözücülerde kristallendirilmesiyle iki farklı kristal formu elde
edildi. Bu formların birbirinin polimorfu olduğu DSC ile incelendi ve X-ray ölçümü ile
ispatlandı. Ortorombik kristaller THF-n-hexane (1:6) ve monoklinik kristaller THF-nhexane-diklormetan (1:6:5) çözücü sistemlerinde elde edildi.
264
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
AMP VE ANKS RЕÇINЕLЕRİ İLE Ag VE Hg İОNLARININ SОRBSİУASI
Eleddin Abbasоv, Fizze Memmedоva
Azerbaycan Milli Еlmler Akadеmiyası Naхçıvan Bölmesi Tebii Еhtiyatlar İnstitutu,
Nahçıvan, AZERBAYCAN
AMP ve ANKS rеçinеlеri ile civenin sоrbsiyası оnun tеtrahalоgеnid kоmplеksleri
(HgHal4)2- mehlullarından, gümüşün sоrbsiyası ise nitrat ve tiоsulfat mehlullarından
öyrenilmişdir. Prоsеslerin statik şeraitde tarazlık ve kinеtik paramеtrleri hеsablanmış,
gümüşün ANKS ile nitrat ve tiоsulfat mehlullarından, (HgCl4)2- aniоnunun ise 0,01 mоl
HCl mehlulundan her iki rеçine ile dinamik çıхış eyrilerinin G.Yеlkin tenliyi ile adеkvat
yazılmasının mümkünlüyü gösterilmişdir.
HNО3-ün katılılığı 0,01-den 3,0 mоl/l-e geder artırıldıkda ANKS ile gümüşün
paylanma emsalının kıymeti 4,9.104-den 4,9.102-ye, civeninki ise 6,75.104-den 2,55.102-ye
kadar azalır. ANKS ile sоrbsiya mехanizmlerinin aydınlaşdırılması gösterilmişdir ki,
gümüşe göre maksimal sоrbsiya tutumunun 3,1 mmоl/g, civeye göre 3,8 mmоl/g
kıymetleri mеrkaptid kоmplеksleri üçün stеkiоmеtriyanın ödenilmediyinin tesdikidir.
Pоtеnsiоmеtrik titrleme vasitesile rеçinеde tiоl (SH-) gruplarının mikdarının 2,78 mmоl/g,
kükürdün mikdarının ise 8,9 % оlduğu müeyyenleşdirilmişdir. ANKS-Ag+, ANKS[Ag(S2О3)]- ve AMP-[Ag(S2О3)]- sistеmlerini karaktеrize еden izоtеrmlerin Lеngmyür ve
Frеyndlik tenliklerine tabе оldukları müeyyen еdilmişdir. Gösterilen sistеmler üçün alınan
tenlikler A=334,4.10Ct/1+10Ct, A=148,6.12,2Ct/1+12,2Ct, A=88,4.9,2Ct/1+9,2Ct ve
A=426,6.6Ct 0,44 , A=316,2.Ct 0,58 , A=109,6.Ct 0,42 kimidir. Her iki rеçinеnin Cl-fоrması ile
0,01 mоl HCl mehlulundan (HgCl4)2- kоmplеksinin sоrbsiyası zamanı aniоnların
еkvivalеnt nisbetde deyişmesi Lеngmyür tenliyine tabе оlur: A=Amaх-√P/K (P-paylanma
emsalıdır). 298-328 K intеrvalında prоsеslerin kinеtikasının tеmpеraturdan asılılığı
öyrenilmiş, aktivleşme еnеrjisinin еkspоnеnsialönü vuruğun, süret sabiti ve diffuziya
emsallarının, aktivleşme еntrоpiyasiyanın, deyişme sabitinin, standart еntalpiyanın ve
serbest еnеrjinin kıymetleri hеsablanmış, bu kıymetlere esasen prоsеslerin kinеtik
mеkanizmi ve tеrmоdinamik menzeresi müeyyenleşdirilmişdir.
1 mоl Na2S2О3 ve 5%-li tiоkabamidden istifade еtdikde rеçinеlerden gümüşün, 8%li pеrklоrat turşusundan (HClО4) istifade еtdikde ise civenin tam dеsоrbsiyasına nail оlmak
mümkün оlmuşdur.
Aparılan araşdırmalar ANKS ile istеhsalat sularını civeden ≤0,005 mg/l heddinedek
temizlemeyin mümkünlüyünü teklif еtmeye imkan vеrir.
265
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Co(II), Ni(II), Zn(II) VE Cd(II)-OROTİK ASİT-İMİDAZOL KARIŞIK LİGANTLI
KOMPLEKSLERİN SENTEZİ, YAPI VE TERMİK ÖZELLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ
Okan Zafer Yeşilel1, Halis Ölmez1, Hasan İçbudak1, Cengiz Arıcı2
1
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 55139, Samsun
2
Hacettepe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü, Ankara
Organizmada nükleik asit pirimidin bazlarının sentezinde anahtar rol oynayan
orotik asit (1,2,3,6-tetrahidro-2,6-di-okso-4-pirimidin karboksilik asit; vitamin B13, H3Or)
ve metal kompleksleri biyolojik açıdan büyük öneme sahiptir [1, 2]. Orotik asit ve
imidazolun (im) yapısı Şekil 1.’de görülmektedir.
O
C
(4)
(5)
OH
(3)
N
H
H
(4)
(2)
O
(6)
N (1)
O
H
(a)
N(1)
(2)
(5)
N
(b)
(3)
Şekil 1. Orotik asit (a) ve imidazolun (b) açık yapısı
Sentezlenen orotik asit-imidazol karışık ligantlı komplekslerin yapıları elementel
analiz, IR ve UV-Vis spektroskopisi, manyetik moment, iletkenlik çalışmaları ve X-ışınları
tek kristal yöntemi ile belirlendi. Komplekslerin termik bozunmaları eşzamanlı termik
analiz teknikleri (TG-DTG ve DTA) ile incelendi.
Yapıları [Co(HOr)(H2O)2(im)2], [Ni(HOr)(H2O)2(im)2], [Zn(H2O)2(im)4]·2H2Or,
[Cd(HOr)(H2O)(im)3] şeklinde olan komplekslerden Co(II) ve Ni(II) paramanyetik, Zn(II)
ve Cd(II) kompleksleri ise diyamanyetiktir. Kompleksler, üç kademede bozunmaktadır. ilk
basamak dehidrasyondur. Takip eden basamakta, nötral olarak davranan imidazol ligantı
bozunmakta ve bu basamak tamamlanmadan orotato ligantı bozunmaya başlamaktadır. Son
ekzotermik basamakta ise organik kısım yanmaktadır. Son bozunma ürünleri ilgili metal
oksitlerdir. X-ışınları tek kristal yöntemi ile yapısı belirlenen [Co(HOr)(H2O)2(im)2]
kompleksinde, orotato ligantı N(3) ve karboksil oksijeninden çift dişli, imidazol ligantı ise
N(3)’den tek dişli olarak koordinasyona girmekte, bozulmuş oktahedral geometrili
kompleks triklinik sistemde kristallenmektedir.
Kaynaklar
1. G. Maistralis, A. Koutsodimou and N. Katsaros, Transition Metal Chemistry, 25 (2000)
166-173.
2. A. Bulut, H. İçbudak, O. Z. Yeşilel, H. Ölmez and O. Büyükgüngör, Acta
Crystallographica Section E, E59 (2003) m736-m738.
266
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BAZI YENİ ALKİLAMİNOİSONİTROSOASETİLBİFENİL TÜREVLERİNİN
VE METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Fatma Karipcin1, Filiz Arabalı1, İbrahim Karataş2
1
Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen- Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 32260, Isparta
2
Selçuk Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 42031, Konya
Oksimler, geçiş metalleriyle çok kolay kompleks oluşturdukları için koordinasyon
bileşikleri arasında önemli bir yere sahiptirler ve sanayinin birçok alanında, tekstil, tarım,
ilaç elektronik sanayi ve biyolojik mekanizmaların aydınlatılmasında model bileşik olarak
kullanılmaktadırlar. Son yıllarda, vic-dioksim klorürleri ile mono ve diaminler arasındaki
reaksiyonlardan birçok dioksim ve tetraoksim türevi sentezlenmiştir(1-2). Fakat keto
oksimler ile yapılan çalışmalar daha azdır.
Bu çalışmada üç dişli alkilaminoisonitrosoasetilbifenil ligandları 4bifenilhidroksimoil klorür(A) ile aminlerin(B) etil alkol ortamında 0o C’de reaksiyonundan
benzer literatürlerden faydalanılarak elde edilmiştir(3). Bu ligandların bazı geçiş metalleri
ile kompleksleri sentezlenmiştir.
Elde edilen ligand ve komplekslerin yapıları, elementel analiz, IR, AAS, manyetik
sübsebtibilite ölçümleri ve NMR teknikleriyle aydınlatılmıştır.
.
O
C
N
O
OH
+ R-H
C
Cl
C
N
C
OH
R
(B)
(A)
OH
N
R:
CH2-NH,
NH,
CH3
NH2-CH2-CH2-NH-
Kaynaklar
1. A. Chakravorty, Coor. Chem. Rev., 13 (1974) 3-46.
2. F. Karipcin and İ. Karataş, Synth.React. Inorg. Met.-Org. Chem., 28 (2001) 18171829.
3. F. Karipcin, H.İ. Uçan and İ. Karataş, Transition Met. Chem., 22 (2002) 813-817.
267
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Li2O–B2O3–Me2O3 ( Me: AI,Ga,In) SİSTEMLERİNDE CAM OLUŞUM
ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI
Firengiz Novruzova, Sh.A.Hamidova
Azerbaycan Milli İlimler Akademisinin Kimya Problemleri Enstitüsü,
Bakü, AZERBAYCAN
Bilindiği gibi, borat sistemlerinde camların formalaşmasında bor anhidritinden
başka, ikili ve üçlü bileşikler de önemli rol oynamaktadır. Onların bazıları cam oluşum
alanını B2O3'ün az olan kısmına kadar genişlendirebilirler.
Literatürde Li2O–B2O3–Me2O3 ( Me: AI,Ga,In) sistemlerinde sadece cam oluşumu
hakkında bilgi verilmiştir. Fakat cam oluşum özellikleri araştırılmamıştır.[1-2]
Bu çalışmanın amacı Li2O–B2O3–Me2O3 üçlü sistemde Al → Ga → In sırasında
cam oluşum alanının küçülmesi sebeplerinin araştırılmasıdır.
Sentezler platin kaplarda 1000-12000C sıcaklıklarda yapılmış ve açık havada
soğutulmuştur. Elde edilen camlar fiziko-kimyasal metotlarla ( DTA, RFA, IRspektroskopisi ile ) tespit edilmiştir.
Sonuç olarak belirlenmiştir ki, Li2O-B2O3-Al2O3(Ga2O3) üçlü sistemlerinde cam
oluşturma özelliğine sahip olan Li2O⋅Al2O3(Ga2O3)⋅2B2O3 yapılı üçlü bileşiğin eldesi, bu
sistemlerde cam oluşturma alanının bir hayli genişlenmesine sebep olmuştur.
Li2O-B2O3-In2O3 üçlü sistemlerinde cam oluşturma özelliğine sahip 1:1:2 oranında
üçlü bileşiğin olmaması analoji sistemlere göre bu sistemde cam oluşturma alanının
sıklaşmasına sebep olmuştur.
Ayrıca, AI → Ga → In sırasında metallik özelliklerin artması, büyük iyonik çapa
sahip olan Indiyum iyonunun çok sayıda borat gruplarını koordine edebilmesi de cam
oluşturma alanının sıklaşmasında önemli rol oynamaktadır.
Kaynaklar
1 O.V.Mazurin, MV.Strelsina, T.P.Shvaykovskaya , L.Spravocnik, Izd-vo, Nauka, 3
(1979) 68.
2.
F.A.Novruzova , M.I.Zargarova, G.K.Abdullayev, Rukopis Depon. V VINITI, №
8438-B85) 17.
268
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BAZI SİKLOTRİFOSFAZATRİENLERİN NÜKLEOFİLİK SÜBSTİTÜSYON
REAKSİYONLARINDA KONFİGÜRASYON DURAKLAMASI
Hanife İbişoğlu1, Simon J. Coles3, Robert Eaton2, David B. Davies2, Adem Kılıç1,
Robert A. Shaw2
1
Gebze Institute of Technology, Department of Chemistry, 41400, Gebze, Kocaeli
2
Birkbeck College (University of London), Department of Chemistry
3
University of Southampton , Department of Chemistry
Bu çalışmada; mono-(I), gem-disübstitutüe-tersiyerbütilamin (III) ve gemdisübstitutüefenil(V)-siklotrifosfazatrienler ile spermidin reaksiyonları incelendi.
Cl
Cl
P
N Cl
Cl N
P H
P
Cl
N
N
H3C
HN
CH3
+
NH2 NH
CHCl3
NH2
Cl
Cl
CH3
N
P
Cl
N
P
Cl
P
N
Cl H3C
CH3
N
NH CH3
P
NH
CH3
Cl
Cl
N
P
+
CHCl3
NH2 NH
NH2
CH3
(IV)
Cl
N
N
P
N
N
ButNH
P N
P
N
ButNH
Cl H
HN
(III)
P
N
P N
N
H
(II)
H3C
Cl
N
ButNH
(I)
Cl
P
HN
N
P
+ NH NH
2
CHCl3
NH2
(V)
N
P
P
N
N
P N
N
O H
C CH3
H2
(VI)
İzole edilen spiro-cis-ansa köprülü siklotifosfazatrien bileşiklerinin [(II),(IV),(VI)]
yapıları; elementel analiz, kütle spektroskopisi, X-ışınları kırınımı, 31P NMR
ölçümlerinden elde edilen bilgiler ile aydınlatıldı. Ayrıca sentezlenen bu
bileşiklerin[(II),(IV),(VI)], kiral konfigürasyon özellikleri ve rasemik karışım olduğu xışınları kırınım tekniklerinin kullanılmasıyla belirlendi.
269
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SİKLOFOSFAZEN ENANTİOMERLERİNİN AYRILMASI
Serkan Yeşilot 1, Simon J.Coles3, David B. Davies2, Robert J. Eaton2,
Michael B. Hursthouse3, Alex F Drake4, Adem Kılıç1, Robert A. Shaw2
1
2
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kimya Bölümü, Gebze, Kocaeli
Department of Chemistry, Birkbeck College, University of London, England
3
Department of Chemistry, University of Southampton, England
4
Department of Pharmacy, King’s College, University of London, England
Bu çalışmada, gem-disubstitüe siklofosfazatrien ile piperazinin reaksiyonu
incelendi. Rasemik formun enantiomerleri yüksek performanslı sıvı kromotografisi
(HPLC) yöntemiyle kiral analitik kolon ile ayrıldı. Enantiomelerin negatif veya pozitif
etkileri circular dicroism (CD) ile belirlendi.
Gem-disubstitüe siklofosfazatrien (1) ile piperazinin reaksiyonunda piperazin
köprülü gem-disubstitüe siklofosfazatrien türevi elde edildi (2). Elde edilen ürün (2) iki
kiral merkeze sahip ve beklendiği gibi mezo ve rasemik formları içeren bir diastereoizomer
karışımıdır. Mezo ve rasemik formlar kolon kromotografi yöntemiyle ayrıldı ve elementel
analiz, kütle spekrometresi, 31P NMR spektroskopisi ve X-ışınları kırınım ölçümleriyle
yapıları aydınlatıldı. Rasemik formdan, kiral analitik kolon kullanılarak HPLC ile
enantiomerler ayrıldı ve CD spektroskopisi ile aydınlatıldı.
N
Cl
Cl
P
P
N
THF
+
N
Cl
P
HN
N
NH
24 h
Cl
Cl
P
Cl
1
P
N
N
N
N
P
Cl
N
P
Cl
P
N
N
P Cl
Cl
2 (mezo +rasemik)
Reaksiyon Şeması
Fosfazen kimyasında ilk kez optikçe aktif enantiomerler ayrıldı. CD ölçümleri
enantiomerlerin aynı saflıkta
olduğunu gösterdi. Bu sonuçlar rasemik fosfazen
bileşiklerinin enantiomerlerinin ayrılmasında HPLC kullanılmasının yararlı bir yöntem
olduğunu gösterdi.
270
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SYNTHESIS AND STRUCTURAL ANALYSIS OF A NUMBER OF
HEXACOORDINATE HETEROLEPTIC d0 MOLYBDENUM AND TUNGSTEN
COMPLEXES
Shahriare Ghammamy
Department of Chemistry, Faculty of Science, Imam Khomeini International University,
Qazvin, IRAN
Under certain circumstances, metal complexes with a formal d0 electronic
configuration may exhibit structures that violate the traditional structure models, such as
the VSEPR concept or simple ionic pictures. However, the number of molecular examples
for “non-VSEPR” structures has increased dramatically during the past decade, in
particular in the realm of organometallic chemistry. Very different views have been put
forward on how to explain the non-VSEPR structures of certain d0 systems. [1, 2] These
range from modified ionic models through “extended VSEPR” approaches to molecularorbital (MO) and valence bond (VB) models emphasizing the covalent bonding
contributions. The data for these compounds based on the results of a large number of
quantum chemical calculations during the past years. Tungsten and molybdenum
complexes have important role in extention of non–VSEPR structures and bonding in d0
systems. In this research a number of hexacoordinate heteroleptic complexes of
molybdenum and tungsten have been synthesized This because of that the distortions from
the regular octahedron in heteroleptic hexacoordinate d0 complexes have played an
important historical role in drawing the attention of theoreticians to possible deviations
from the usual structures. The structure of these complexes characterized by X-ray single
crystal diffraction technique. Experimental data confirm the DFT computational
calculations and show good relationship with the Non-VSEPR model.
References
1. Kaupp, M., Angew.Chem.Int. Ed. 111, 3534 (2001).
2. Kaupp, M., Angew .chem. Int . Ed. 38, 1687 (1999).
271
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
OKTAKİS(1-NAFTİL-METİLTİYO) PORFİRAZİN TÜREVLERİNİN SENTEZİ
VE KARAKTERİZASYONU
Ergün Gonca1,2, Ahmet Gül1
1
İstanbul Teknik Üniversitesi, Kimya Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul
2
Fatih Üniversitesi, Kimya Bölümü, 34500, B.Çekmece, İstanbul
Tetrapirol türevleri olarak gruplandırabileceğimiz porfirinler, ftalosiyaninler,
tetrabenzoporfirinler ve porfirazinler, son yıllarda hem temel bilim, hem de uygulamalı
çalışmalar için üzerinde önemle durulan konulardan birini oluşturmaktadır. Porfirazin
olarak da adlandırılan tetraazaporfirinler (TAP) 1952’den sonra, kimyanın temel araştırma
konularından biri olmaya başlamıştır. TAP bileşikleri, organik çözücülerde
ftalosiyaninlerden çok daha iyi çözünürler. 1980’den itibaren ditiyomaleonitril disodyum
tuzundan yola çıkılarak porfirazin sentezi üzerinde yoğun araştırmalar gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmada porfirazinin periferal konumlarında 1-metil naftil grupları içeren bileşiklerin
sentezi amaçlanmıştır. Bunun için ilk önce ditiyomaleonitrildisodyum tuzu sentezlenmiş,
1-(klorometil)naftalen
ile
alkillendirildikten
sonra
oktakis(1-naftil-metiltiyo)
porfirazinatomagnezyum elde edilmiştir. Trifloroasetik asit ile muamele edilerek metalsiz
türevine dönüştürülen bileşik, bu ürünün Co(II), Zn(II) ve Cu(II) gibi çeşitli metal tuzları
ile reaksiyona sokulmasıyla metallo-porfirazinler elde edilmiştir. Bu ürünlerin
karakterizasyonu ESR, NMR, FT-IR, elementel analiz gibi çeşitli
verilerle
gerçekleştirilmiştir.
S
S
N
S
S
N
N
Mg
N
N
N
N
S
S
N
S
S
[2,3,7,8,12,13,17,18-Oktakis(1-naftil-metiltiyo)porfirazinato N21 N22 N23 N24 ]
Mg(II)
Kaynaklar
1. B.Ş.Sesalan, A.Koca, A.Gül, Polyhedron, 22 (2003) 3083-3090.
2. R.Öztürk, A.Gül, Tetrahedron Letters, 45 (2004) 947-949.
272
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SOLID-PHASE EQUILIBRIA AND THERMODYNAMIC PROPERTIES
OF THE Ag-Ga-CHALCOGEN SYSTEMS.
Mahammad Babanly, Gulzar Ibrahimova, Yusif Shikhiyev, Leyla Mashadiyeva
Baku State University, General and Inorganic Chemistry Department, Baku
Results of complex research of solid phase equilibria in the Ag-Ga-X (X-S, Se, Te)
systems and studying of obtained ternary semiconducting compounds and phases of
variable composition are represented.
Investigations were carried out using a method of differential thermal and X-ray
analysis, as well as measuring of microhardness of alloys and EMF of the concentration
galvanic element of (-) Ag (solid)⎮solid electrolyte on Ag+ ions⎮(Ag-Ga-X) (solid) (+)
type, at the 300-430 K temperature range (for sulphide system 300-390 K).
Solid superionic conductor Ag4RbJ5 with pure ionic conductivity by Ag+ ions is
used as electrolyte, and equilibrium alloys of researched systems – as right electrode.
Known data on phase equilibria of the pointed systems is confirmed and specified,
and diagrams of solidphase equilibria were established. Results of EMF measuring let to
obtain linear equations of its temperature relations in different phase areas of the Ag-Ga-X
systems, and calculate from the last partial thermodynamic functions of silver in alloys.
By integration of Gubbs-Dugem’s equation on beam sections of Ag-Gay-X1-у type a
standard thermodynamic functions of formation and standard entropies of ternary
chalcogenide phases of silver with gallium were calculated (table).
System
Ag-Ga-S
Ag-Ga-Se
Ag-Ga-Te
Phase
Ag2Ga20S31
AgGaS2
Ag9GaS6
AgGaSe2
Ag9GaSe6
AgGa5Te8
AgGaTe2
Ag9GaTe6
0
∆G298
0
- ∆H 298
KJ/mole
4938 ± 28
310.4 ± 1.7
455.8 ± 2.4
237.0 ± 5.4
433.0 ± 4.0
522.1 ± 22.0
120.8 ± 4.6
276.8 ± 11.5
4974 ± 109
310.1 ± 7.4
401.1 ± 12.5
239.4 ± 7.0
413.1 ± 10.9
528.2 ± 15.7
119.6 ± 3.1
233.4 ± 11.0
0
S 298
,
J
K ⋅ mole
1704 ± 173
148.6 ± 9.2
798.4 ± 33.6
159.6 ± 15.6
741.6 ± 38.4
623.7 ± 33.6
186.8 ± 6.8
867.0 ± 30.4
For calculations except for own results on partial thermodynamic functions we used
more reliable data on thermodynamic characteristics of gallium chalcogenides, and also on
standard entropies of elements.
273
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
[2,4-(2,2,3,3-TETRAFOLURO-1,4-BUTANEDIOL)-2,4,6,6TETRAKLOROSİKLOTRIFOSFAZATRIEN] BİLEŞİĞİNİN AMİNOLİZ
REAKSİYONLARINDA DURAKLAMA
Serap Beşli 1, Simon J.Coles 3, David B. Davies 2, Robert J. Eaton 2, Michael B.
Hursthouse 3, Adem Kılıç 2, Robert A. Shaw 2
1
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kimya Bölümü, Gebze, Kocaeli, TÜRKİYE
Department of Chemistry, Birkbeck College, London University, ENGLAND
3
Department of Chemistry, University of Southampton, ENGLAND
2
Fosfazenler geniş kullanım ve uygulama alanına sahip bileşiklerdir. Fosfazen
bileşiklerinin bu kadar geniş bir uygulama alanına sahip olmalarına, fosfazen iskeletine
bağlı olan yan grupların farklılığı neden olmaktadır. Organik, organometalik ve anorganik
yan gruplar rahatlıkla fosfazen iskeletine bağlanabilmektedir.
Çalışmamızda;
[2,4-(2,2,3,3-tetrafoluro-1,4-butanediol)-2,4,6,6tetraklorosiklotrifos-fazatrien]1 bileşiğinin farklı şartlarda pirolidinle reaksiyonları
incelendi.
F
F
Cl
N
N
P
N
O
P
N O
P
N
Cl
(2)
F
O
Cl
pyrH(15:1)
5 gün, oda sıcaklığı /THF
F
F
P
N O
N
Cl P
P
N
Cl
Cl
(1)
pyrH(20:1)
2 gün reflux
F
pyrH(15:1)
2 gün, reflux / THF
F
N
F
F
F
N
N
N
P
N
F
O
P
N O
P
N
Cl
N
F
N
P
N
O
P
N O
P
N
N
F
F
F
F
(4)
(3)
Şekil 1. N3P3Cl4(OCH2CF2CF2CH2O) bileşiğinin prolidinle sübstitüsyon reaksiyonları
Bu reaksiyonlar sonucunda 3 yeni ürün elde edildi (Şekil 1). Elde edilen yeni
bileşiklerin yapıları mikroanaliz, spektroskopik ( MS, 31 P-NMR, 1H NMR) ve X-ışını
kırınımı yöntemlerinden elde edilen veriler ile aydınlatıldı. Bileşiklerin X-ışını yapılarının
aydınlatılmasıyla dokuz üyeli cis-ansa tetraflorobutandiol türevlerinde reaksiyon sırasında
konfigurasyonda duraklama olduğu belirlendi.
Kaynak
1. Serap Beşli , Simon J. Coles, David B. Davies, Robert J. Eaton, Michael B.
Hursthouse, Adem Kılıç and Robert A. Shaw (yayın için gönderildi).
274
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
LÜTESİUM TERKİBLİ YENİ RENİUM KАRBОNİL KОMPLEKSLERİNİN
SİNTEZI VE TEDKİKİ
Şemil Mаhmudоv
Nаhçıvаn Dövlet Universiteti, Nahçıvan, AZERBAYCAN
Аpаrılаn tedkikаtlаr göstermişdir ki, susuz lütesium
üç klоridle (LuCl3),
+
reniumpentаkаrbоnilin nаtrium duzu, Nа Re (CО)5 аrаsındаkı kаrşılıklı tesir reаksiyаlаrı
LuCl3 : Nа+Re(CО)5- nisbetlerinden аsılı оlаrаk müvаfik 1:1 nisbetleri götürüldükde
reаksiyа mehsulu, mоnо- (ОC)5Re- LuCl2·(THF)n; di- [(ОC)5Re]2 ·LuCl(THF)n ve tri –
[(ОC)5Re]3Lu (THF)n evezlenmiş kоmpleksler kаrışığı аlınır. Bu yоllа аlınmış
kоmplekslerin reаksiyа kаrışığındаn individuаl şekilde аyrılmаsı metоdik cehetden bunu
geyri mümkün edir. Оdur ki, (1) reаksiyаsı ile heyаtа keçirilen metоdikа, yüksek çıkım
(80-90%) ve аlınаn kоmpleksin yüksek temizlik derecesine mаlik оlmаsını temin edir.
Kоmpleks yüksek pаrçаlаnmа (Tpаr.135°C) temperаturunа mаlikdir.
3(ОC)5Re-Nа++LuCl3
n=4÷6
0°C,THF
(I)
[(ОC)5Re]3Lu(THF)n+3NаCl
(1)
İG – spektrаl metоdlа, аlınmış (I) kоmpleksinin CО –gruplаrının, vаlent
tezliklerinin udulmа zоlаklаrının νcо- 1800-2100sm-1 yerleşmesi, оnlаrın terminаl
оlduklаrını müeyyen etmek mümkün оlmuşdur. Bu ise (CО5)Re-frаgmentinin Lu –аtоmu
ile σ rаbite de birleşmesini sübut edir. Diger terefden Lu аtоmu ile birleşmiş THFmоlekullаrının sоlvаtаsiyа hesаbınа deyil, kооrdinаsiоn rаbite ile birleşdikleri müeyyen
edilmişdir. Bele ki, THF-а meхsus νc-о rаbitesinin vаlent tezliklerinin 930 (аs.) 1080 (s)
cm-1 udulmа zоlаglаrının sürüşerek νc-о→Lu 850 (аs.) 1010 (s) cm-1 yerdeyişmeye meruz
kаlmаsı yukаrıdа deyilenleri sübut etmeye esаs verir.
Belelikle, yeni tris-pentаkаrbоnilrenium tetrаkis-tetrаhidrоfurаnаt lütesium –
[(ОC)5Re]3Lu(C4H8О)4 sintez edilerek tedkik edilmişdir. Kоmpleks termiki stаbil оlmаsınа
bахmаyаrаk, аçık hаvаdа аsаnlıklа оksidleşmeye meruz kаlmаsı müşаhide оlunmuşdur.
THF-mоlekullаrının kоmpleksden аyrılmаsı ise оndаkı CО-gruplаrının mоlekuldаhili
gruplаşmаsınа getirib çıхаrır.
Kоmpleksin izоprоpаnоldаkı mehlulu H2-ni аktivleşdirmek gаbiliyyetine mаlikdir.
275
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
GEÇİŞ METALLERİNİN, HEKZAGONAL BOR NİTRÜRDE TABAKALAR
ARASI UZAKLIĞA, KRİSTALİT BÜYÜKLÜĞÜNE VE KRİSTALLENME
SICAKLIĞINA ETKİSİ
Erhan Budak , Çetin Bozkurt
Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Kimya Bölümü, 14280, Bolu
Hekzagonal bor nitrür, (h-BN), son yıllarda araştırmalara çokça konu olan sentetik
bir maddedir. Grafit benzeri yapısı olağanüstü özelliklerinin kaynağıdır.Yüksek termal ve
kimyasal kararlılık, elektriksel yalıtkanlık, nötron tutma gibi özelliklere sahip olan h-BN
beyaz grafit olarak da adlandırılmaktadır. Hakzagonal tabakalı yapısı metalik ve ametalik
maddelerle interkalasyon bileşikleri oluşturmasını sağlar. Bu türden kompozitleri ile ilgili
az sayıda araştırma bulunmaktadır.
Bu çalışmada O’Connor yöntemi ile h-BN kompozitleri, çeşitli geçiş metallerinin
nitratları [M(NO3)x, M= Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn ve Ag] kullanılarak sentezlenmiştir.
Oluşan kompozitler XRF, FTIR, XRD ve SEM ile analizlenmiştir.
Analiz sonuçlarında kullanılan metallerin yapıya girdiği kanıtlanmış, metal
varlığında kristallenme derecesi ve tanecik büyüklüğünün düşük sıcaklıklarda bile arttığı
ve h-BN ile metallerin valens elektronlarının elektronik etkileşiminden dolayı tabakalar
arası uzaklığın değiştiği görülmüştür.
276
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
[Cu(abpy)(H2O)Cl2].H2O KOMPLEKSİNİN SENTEZİ, YAPI VE TERMİK
ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ
Figen Arslan1, Halis Ölmez1, Hasan İçbudak1, Mustafa Odabaşoğlu1, Ahmet Bulut2
1
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 55139, Samsun
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü, 55139, Samsun
2
Azo grubu (-N=N-) içeren 2,2'-azobispiridin (abpy), koordine л-alıcı özelliğinden
dolayı az rastlanan elektronik ve yapısal özellikli kompleksler verebilmektedir. Bu
özellikler arasında, uzun dalga boylu yük-transfer absorbsiyonları, oldukça kısa metalmetal uzaklıkları, çeşitli izomerlerin oluşumları, radikal ara ürünler [1] ve farklı
yükseltgenme basamaklarına sahip metal iyonları içeren yapıların kararlılığı sayılabilir [2].
abpy ligantının yapısı Şekil 1’de gösterilmiştir.
N
N
N
N
Şekil 1. 2,2'-Azobispiridinin (abpy) yapısı
Sentezlenen [Cu(abpy)(H2O)Cl2].H2O kompleksinin yapısı elementel analiz, IR ve
UV-Vis spektroskopisi, manyetik moment ve X-ışınları tek kristal yöntemi ile belirlendi.
Kompleksin termik bozunması eşzamanlı termik analiz teknikleriyle (TG-DTG ve DTA)
hava atmosferinde incelendi. Termik analiz verilerinden [Cu(abpy)(H2O)Cl2].H2O
kompleksinin üç aşamada bozunduğu belirlendi. 56-136 ºC sıcaklık aralığına karşılık gelen
ilk aşamada endotermik olarak dehidrasyon gerçekleşmektedir. İkinci endotermik aşamada
(168-284 ºC) organik ligant kısmen bozunmakta, son aşamada ise kalan organik kısım aşırı
ekzotermik tepkimeyle yanmakta, son bozunma ürünü olarak CuO kalmaktadır. X-ışınları
tek kristal çalışması verilerinden [Cu(abpy)(H2O)Cl2].H2O kompleksinin triklinik sistemde
kristallendiği, karepiramit geometride olduğu ve abpy ligantının s-cis/E/s-trans şeklinde
düzenlenerek metale azo-N ile piridil-N atomları üzerinden iki dişli olarak koordine olduğu
belirlendi.
Kaynaklar
1. Kaim, W., Coordination Chemistry Reviews, 219-221 (2001) 463-488.
2. Kurosawa, M., Nankawa, T., Matsuda, T., Kubo, K., Kurihara, M., Nishihara, H.,
Inorganic Chemistry, 38 (1999) 5113-5123.
277
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PİRİDİN ADSORPSİYONU İLE SEPİYOLİT VE Fe-SÜTUNLU SEPİYOLİT’İN
YÜZEY ASİTLİĞİNİN FT-IR SPEKTROSKOPİK YÖNTEMLE BELİRLENMESİ
Mehmet Akçay
Dicle Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 21280, Diyarbakır
makcay@dicle.edu.tr
Sepiyolit lifli yapısı dahilinde düzensiz şekillere sahiptir.Doğal mineral örgüsü
hemen hemen nötraldir.Bu nedenle düşük katyon değişim kapasitesine sahiptir.500 oC ın
üzerindeki sıcaklıklarda lifli yapısı çökerek yüzey alanını küçültmektedir.
Bu çalışma,gaz fazında vakum altında piridin adsorpsiyonu ile bu killerin Brønsted
ve Lewis asit özelliklerini belirlemek için yapılmıştır.Asit katalizörler olarak kullanılması
düşünülen bu maddelerin fizikokimyasal özellikleri de incelenmiştir.
Sonuçta,sepiyolit ve Fe-sütunlu sepiyolitin güçlü Lewis asit özelliğine ve zayıf
Brønsted asit özelliğine sahip olduğu gözlenmiştir.
Bu maddeler hem asit katalizörler olarak ( Friedel-Crafts alkilasyon,esterleşme ve
açilasyon v.b.sentezlerde) hem de katalizör destek maddesi olarak kullanılma özelliğine
sahiptirler.Bu katalizörlerin bazı fizikokimyasal özellikleri Tablo-1’de, yüzey asitliklerini
belirleyen özellikler ise hesaplanarak Tablo-2’de verilmiştir [1,2].
Tablo 1. Sepiyolit ve Fe-sütunlu Sepiyolitin B.E.T. ve XRD verileri.
S. gözenek
Yüzey
Örnek
d001Å
2
Alanı(m /g) hacmi(cm3/g)
The raw
sepiolite
Fe-PILC
sepiolite
12.0
370
0.7
12.5
288
0.6
Tablo 2. Band Konumları ve Tablet Ağırlığına Bölünmüş olan İntegral Absorbanslar.
Örnek
Brønsted acid A(cm/mg) Lewis
acid A(cm/mg)
merkezi
merkezi
konumları(cm-1)
konumları(cm-1)
Sepiyolit
1575
0.111
1444
0.524
FeSütunlu
Sepiyolit
1576
0.016
1443
0.224
Kaynaklar
1. M.Akçay,at all.,Spectroscopy Letter, 31,8 (1998) 1719.
2. A.Tamasi,at all., J.Molecular Structure, 1 (1999) 482.
278
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
5-BENZOİL-4-HİDROKSİ-2-METİL-6-FENİL2H-PİRİDAZİN-3-ON KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
Mehmet Sönmez, Esvet Akbaş
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Van
Pirazol ve piridazin türevleri antipiretik, analjezik ve anti-inflammatuar özellikleri
şeklinde ortaya çıkan biyolojik aktiviteleri sebebiyle son yıllarda dikkatleri üzerine çeken
önemli heterosiklik bileşiklerdir [1].
Bu çalışmada, ligand olarak kullanılan 5-benzoil-4-hidroksi-2-metil-6-fenil-2Hpiridazin-3-on bileşiği, asetik asit ortamında metilhidrazin ile 4-benzoil-5-fenil-2,3furandion’un reaksiyonundan elde edildi [2].
Bu bileşiğin metanol-kloroform karışımında Cu (II), Ni (II) ve Co (II) tuzlarıyla
60ºC de 1-1.5 saat ısıtılmasından yeni heterosiklik kompleksler elde edildi. Elde edilen bu
komplekslerin yapıları elementel analiz, IR, UV, Magnetik Moment ve Elektrolitik
İletkenlik ölçümleri sonucunda aydınlatıldı.
O
Ph
Ph
O
O
O
OH
O
Ph
+ CH3NHNH2
O
Ph
N
N
CH3
Şekil 1. Ligandın sentezi
Kaynaklar
1. U. Beckmann, S. Brooker, Coord. Chem. Rev., 245 (2003) 17-29.
2. E. Akbaş, Doktora tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, (2003).
279
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
KLASİK OLMAYAN 1,2-BORKÖPRÜLÜ DİBORİRANLARIN SENTEZİ VE
KRİSTAL YAPILARI
Yüksel Şahin1, Armin Berndt2
1
Adnan Menderes Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 09100, Aydın,
TÜRKİYE
2
Universität Marburg, Fachbereich Chemie, 35032, Marburg, DEUTSCHLAND
Diboriranid anyonları 1a,b[1,2] yeni planar-tetrakoordineli bor atomlarının eldesi için
çıkış maddeleri durumundadırlar.[3] Diboriranid 1b’nin 3,5-Di-tert-butilfenildiflorboranla
tepkimesinden elde edilen ürünün konstitütisyonu NMR-verilerine ve 2u’nun MP2/6-31G*
düzeyi için yapılan teorik hesaplamaya dayanılarak 2b olarak düzenlenmiştir[1]. Klasik
olmayan 1,2-borköprülü diboriran 2 bileşikleri için şu ana kadar kristal eldesi çalışmaları
sonuçsuz kalmış, kristal yapı analizleri de gerçekleştirilememiştir.
R
R
Me
Si
B
Li
C
F 2 BAr
- LiF
B
Me
H
R
R
Me
B
Si
C
Ar
B
B
Me
(Me 3Si) 2C H
F
(Me 3Si) 2C H
1a,b
C
H
B
B
H
H
2u
2a,b
a: R = Dur
B
H
Ar = 3,5-Di-t-butyl phenyl
b: R = Mes
Dur = duril (2,3,5,6-tetrametilfenil), Mes = mezitil (2,4,6-trimetilfenil), Me = metil
Bu çalışmada ilk kez yapısı 2 gibi olan yeni, kristallenebilir yapıda ‘‘klasik
olmayan 1,2-borköprülü diboriran’’ sentezlenmiş ve X-ray yapı analizi gerçekleştirilmiştir.
Dur
Dur
R Si
B
C
Li
O
+ Cl
B
Dur
Dur
R Si
B
C
O
B
Kaynaklar
O
B
O
B
R
R
1. D.(MeSchweikart,
Ph.D.
thesis
of
Phlibs
University
Marburg
1995.
(Me3Si) 2C H
3Si) 2C H
1994
.
2. M. Menzel,
Ph.D.
thesis
of
Phlibs
University
Marburg
c: R = Et
1a,c
2c,d
3. M. Menzel, D. Steiner,d:H.R J.
Winkler, D. Schweikart, S. Mehle, S. Fau, G. Frenking,
= Me
W.Massa, A. Berndt, Angew. Chem. Int. Ed. 1995,34, 327-329
280
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-SİYANO-1,10-FENANTROLİN VE 2-SİYANO-2,2'-BİPİRİDİNİN KAREDÜZLEM PLATİNUM(II) KOMPLEKS BİLEŞİKLERİ
Abdurrahman Şengül
Karaelmas Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya, 67100, Zonguldak
Koordinasyon kimyasının gelişmesinde 2,2'-bipiridin (bpy), 1,10-fenantrolin (phen)
ve substitute türevleri çok önemli bir rol oynamaktadır, ve bunların metal komplekslerinin
tepkimelerinde bir çok anormallikler rapor edilmektedir. [M(bpy)3]n+ ve [M(phen)3]n+
gibi komplekslerin anormal özelliklerini ve sulu çözeltilerde nükleofillerle verdikleri
tepkimeleri açıklamak için, Gillard organic literatürden "kovalent hidratlar" fikrini almış ve
ilginç bir mekanizma önermiştir [1], hidroksil iyonunun koordine liganda nükleofilik
olarak bağlandığı merkez kovalent hidrat (CH) oluşturmaktadır; bu reaksiyon ilerleyerek
intramoleküler olarak OH- veya H2O nun son ürün oluşmadan önce metal üzerine
kayabilir.
L2M
N
N
L2M
N
HO
N
N
L2M
2+
2+
2+
HO
H
H
N
ürün
H
PB
CH
Şekil 1. [L2M(phen)2]2+ nın hidroksilenmesi için Gillard mekanizması (PB = Pseudo-baz)
CH ara-ürünü için yapısal kanıt eksikliği olduğundan mekanizma sorgulanmıştır
[2]. Ancak, eğer bpy ve phen için öne sürülen kovalent hidratlar izole edilebilirse, bu
ligandlar poli-nükleer metal komplekslerinin sentezi için şelat veya köprü-bağlı ligandlar
olabilirler. Bu yüzden phen ve bpy ligandlarının siyano türevleri hem organic heterosiklik
kimyada hem de olası köprülü bağlı koordinasyon kimyası için önemlidir.
Bilinen yöntemlerin kullanılması ile 2-siyano-phen ve 2-siyano-bpy bileşikleri
sentezlenmiştir. Sentezlenen bu ligandların kare-düzlem platinum(II) kompleksleri
sentezlenmiştir. Böylece yapısal olarak bu komplekslerin reaksiyonlarında meydana gelen
ara-ürünler spektroskopik yöntemlerle aydınlatılmış olup mekanizma üstüne ışık
tutulmuştur.
Kaynaklar
1. R. D. Gillard, Coord. Chem. Rev., 16 (1975) 67-94.
2. E. C. Constable, Metals and Ligand Reactivity, VCH, Weinheim, (1996) 245-262.
281
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
KLOR-AMPHİ-GLİOKSİM, ANTİ-N-(PİPERİDİL)AMİNOGLİOKSİM VE ANTİN-(MORFİL)AMİNOGLİOKSİM İLE BUNLARIN Ni(II), Cu(II), Co(II)
KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
Emine Özcan, Pervin Deveci, Bilge Yıldırım
Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Konya
Son yıllarda koordinasyon bileşikleri ilaç ,tarım ,boyar madde ,reçine gibi pek
çok kimya dalında gittikçe artan miktarlarda kullanılmakta hem bu yapıların,hem de yeni
türevlerin sentezi büyük önem arzetmektedir [1].Oksim bileşikleri ve bunların metal
komplekslerinin sentezi de aynı koordinasyon bileşiklerinin kullanılması gibi önem
kazanmaktadır. Bu amaçla yeni asimetrik anti aminoglioksim ve bunların bazı geçiş
metalleri ile kompleksleri elde edilmesi planlanmıştır.
Bu çalışmada morfolin ve piperidin ile anti-mono klorglioksim bileşiğinden yeni
ligantlar elde edilmiş,bu ligantlarla Ni(II), Cu(II) ve Co(II) nin kompleksleri
sentezlenmiştir [2,3].
Çalışmada sentezlenen 8 bileşiğin yapısı mikroanaliz ile IR, 1H-NMR, 13C-NMR ve
UV spektroskopik yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. G.N.Schrauzer,J. Kohnle,.Coenzym B12-Modelle.Chem.Ber.,97(1964)3056-3064.
2. Y. Gök and Ö. Bekaroğlu,Synth.React.Inorg.Met.-Org.Chem.,13(1981)781.
3. E.Özcan and R.Mirzaoğlu Synth.React.Inorg.Met.-Org.Chem.,18(1988)559-565.
282
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
4-KLORMETİL-2-(2-HİDROKSİBENZİLİDENHİDRAZİNO) TİYAZOL SCHİFF
BAZI İLE BUNUN Co(II), Ni(II), Cu(II) VE Cr(III) KOMPLEKSLERİNİN
SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Sinan Saydam1, Engin Yılmaz2
1
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23169, Elazığ
2
İstiklal İlköğretim Okulu, Elazığ
Tiyazol grububunu taşıyan heterosiklik bileşikler, tabiatta doğal olarak mevcut
olup, canlılar için hayati önemi olan heterosiklik bileşiklerdendir. Biyolojik olarak önemli
olan bileşiklerden olan B1 vitamini, pirinç kepeği, buğday embriyosu, maya, yumurta
sarısı, çavdar unu, havuç, patates, domates ve portakalda bulunmuktadır. B1 vitamini
beyin ve sinir metabolizması açısından çok önemlidir. Ayrıca, aldehid ve ketonların primer
aminlerle kondenizasyonu ile oluşan Schiff Bazları kimyanın birçok alanında, tıpta,
sanayide ve teknolojide çok geniş kullanım alanları bulmaktadır. Biyolojik aktivite
göstermesinden dolayı birçok antibiyotiğin yapısında da tiyazol grubu bulunmaktadır.
Bu tür özelliklerinden dolayı tiyazol grubu taşıyan koordinasyon bileşiklerinin de
önemli kullanım alanları bulacağı düşüncesi ile bu çalışma planlanmıştır. Bu amaçla
öncelikle 4-klormetil-2-(2-hidroksibenzilidenhidrazino) tiyazol Schiff bazı ligandı
sentezlenip [1], daha sonrada bu ligand ile bazı geçiş metallerinin komplekleri sentezlenip,
bileşiklerin yapısı elemental analiz, FT-IR, 1H-NMR, 13C-NMR ve UV-Görünür bölge
spektroskopik yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Çalışmada sentezlenen tiyazol grubu taşıyan Schiff bazı ligandının yapısı aşağıda
verilmiştir.
ClH2C
HO
N
S
N
H
N
Kaynaklar
1. E. Yılmaz, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
2. B. Dash, M. Patra and S. Praharaj, Ind. J. Chem., 19B, (1980), 1378.
283
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BAZI METAL-FOSFİN KOMPLEKSLERİNİN ANTİMİKROBİYAL
AKTİVİTELERİNİN İNCELENMESİ
Osman Serindağ1, Serhan Uruş1, Metin Diğrak2
1
2
Çukurova Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 01330, Adana
Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 46100, K.Maraş
Varolan antimikrobiyal ajanlarından daha düşük toksisiteye sahip ve daha aktif,
mikroorganizmanın ilaca karşı direnç geliştiremediği, sentezlenmesi kolay ajanlar
bulabilmek için fosfin-metal komplekslerinin in vitro antimikrobiyal etkisinin incelenmesi
bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır.
Önceden antimikrobiyal etkisi incelenmeyen
koordinasyon bileşiklerinin üzerine son yıllarda araştırmalar yoğunlaşmış olmasına rağmen
yeterince fazla değildir.
Çalışmada [M(P-P)2]X ( M= Cu(I), Au(I), Ag(I), Co(II); P-P= difenil fosfino etan ,
dppe, N, N bis(difenilfosfinometil)aminometan , dppam X= Cl, NO3, OAc) tipinde metalfosfin kompleksleri sentezlenerek yapıları spektoskopik yöntemlerle tayin edilmiştir. Metal
fosfinlerin antimikrobiyal aktiviteleri agar-disk difüzyon metodu ile 13 bakteri ve 4
mantar üzerine denenip, sonuçlar inhibisyon zonlarının (mm) oluşumuna göre
değerlendirilmiştir.
[Ph2P(CH2OH)2Cl]
HPh2
P
H3CN
NEt3/MeNH2
H2O/EtOH
HPh2
P
NCH3
M
P
HPh2
(Ph2PCH2)2NMe + Et3NHCl + HCHO
M: Ag(I), Au(I), Cu(I), Co(I)
P
HPh2
Kaynaklar
1. Osman Serindağ . , “The synthesis of aminobis(methylphosphynes) and their transition
metal complexes”, Phd Thesis, Department of Chemistry, University of Leicester, 1993.
2. R. Dagani, C&EN Washington, “The Bio Side of Organometlics”, Volume 80, Number
37, pp. 23-29, 2002.
3. Sadler P. J., “Medicinal Inorganic Chemistry”, Medicinal Chemistry and Biotechnology.
284
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
STEREOJENİK FOSFAZENLERDE ANİZOKRONİZM
Nuran Asmafiliz1, Elif Ece İlter1, Muhammet Işıklan2, Nagihan Çaylak3,
Zeynel Kılıç1, Tuncer Hökelek3
1
2
Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 06100, Tandoğan, Ankara
Kırıkkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Yahşihan, Kırıkkale
3
Hacettepe Üniversitesi, Fizik Bölümü, 06532, Beytepe, Ankara
Diaminlerle fosfazenlerin etkileştirilmesinden spiro-, ansa- ve bino- fosfazenler
oluşmaktadır [1]. Bu çalışmada düz zincirli (1) ve halkalı (2,3) ligandlarla aşağıda
formülleri verilen fosfazen türevleri elde edilmiştir. Bunlardan özellikle bileşik 6 ve 7,
stereojenik merkezler içermesi bakımından önemlidir. Bileşik 6 da ArCH-O-Ar karbonu ve
azot [bağ açıları toplamı 347,3(3)° olup piramidal yapıdadır] stereojenik merkezlerdir.
Bileşik 7 de ise eksosiklik altılı halkadaki azotların bağ açıları toplamı [NA=350,6(2)°,
NB=349,6(3)°] bu azotların piramidal yapıda ve stereojenik olduğunu göstermektedir.
Cahn-Ingold-Prelog (CIP) [2] kuralına göre NA’nın konfigürasyonu R, NB’ninki ise S
olduğu belirlenmiştir. 31P-NMR spetrumu da PCl2 fosforlarının eşdeğer olmadığını
(anizokronizm) göstermiştir.
Cl
Cl
P
Cl
N
N
P
P
N
Cl
Cl
H
O
NH
HO
2
3
N
N
N
N
N
N
P
P
N
4
Cl
N
Cl
N
N
P
P
N
N
P
P
N
Cl
N
N
N
5
Cl
P
P
Cl
N
A
N
B
N
O
P
P
O
O
O
Cl
HN
Cl
1
Cl
O
O
CH2
N
HC
HN
NH
N
6
Cl
N
N
P
P
Cl
Cl
N
Cl
Cl
7
Bileşiklerin yapıları, element analizi, FTIR, 1H-, 13C-, 31P-NMR, COSY, HETCOR
ve MS ve X-ışınları kristallografi teknikleriyle aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1-D. Mathew, C. P. R. Nair, K. N. Ninan, Polym. Int., 49 (2000) 48.
2-Cahn, R. S., Ingold, C. K., Prelog, V. IUPAC Rules for the Nomenclature of Organic
Chemistry, Section E, Stereochemistry. Pure Appl. Chem., 45 (1976) 10-30.
285
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
spiro-KRİPTA FOSFAZENLERDE STEREOJENİK AZOT ATOMLARI VE
ANİZOKRONİZM
Selen Bilge1, Şemsay Demiriz1, Zeynel Kılıç1, Nagihan Çaylak2, Tuncer Hökelek2
1
Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 06100, Tandoğan, Ankara
2
Hacettepe Üniversitesi, Fizik Mühendisliği Bölümü, 06532, Beytepe, Ankara
Bu çalışmada, aşağıda reaksiyon şeması verilen ve sınıfının ilk örnekleri olan spirokripta fosfazenler (4-7) elde edildi.
O
O
P
N
(1)
Argon
NEt3, kuru THF
Cl
Cl
NH
HN
Cl
(
P
O
+
R
R= (CH2)n
n=2 (2)
n=3 (3)
(
N
Cl
O
O
N
P
O
Cl
N
N
P
P
N
n=2 (6)
n=3 (7)
N
N
O
NS(R)
NR(S)
N
N
N
N
P
P
P
P
N
N
(
R
N
P
(
Cl
N
O
O
P
Cl
Cl
P
N
n=2 (4)
n=3 (5)
N
Argon
C4H9N, kuru THF
N
(
NR(S)
N
P
(
R
N
O
(
O
N
R
(
Cl
O
O
O
(
Cl
P
Cl
O
(
Cl
R
NR(S)
P
Cl
Cl
Cl
Cl
N
Cl
Cl
A2B veya A2X
(b)
ABX veya AMX
(a)
X-ışınları kristallografisinden bileşik (4-7) de kripta halkasındaki azot atomlarının
piramidal geometriye sahip olduğu belirlendi. Etrafında üç farklı grup bulunduran
(dördüncü grup ortaklanmamış elektron çifti) ve köprü başında olmasından dolayı
inversiyonun engellendiği bu azot atomlarının, stereojenik olduğu belirlendi. Bileşik (4 ve
5) in 31P-NMR spektrumu, iki PCl2 grubunun anizokronik olduğunu gösterdi. 31P-NMR
spektrumunda gözlenen spin sisteminden, bileşik (4 ve 5) in iki muhtemel yapıdan (a)
yapısına uygun olduğu belirlendi [1]. Bileşik (5) in X-ışınları verilerinde Flack
parametresinin (0.04(7)) gözlenmesi, iki tervalent kiral azot merkezinin mutlak
konfigürasyonunun
Cahn–Ingold-Prolog
(CIP)
kuralından
da
yararlanılarak
(PN3>CH2Ph>CH2CH2) R ve S olarak simgelenebileceğini gösterdi. Bu veriler de spirokripta fosfazenlerdeki (a) yapısını destekledi. Ayrıca, spiro-kripta fosfazen (5) in
makrosiklik boşluk büyüklüğü, N2O3-donor atomlarından meydana gelen 18-üyeli
dibenzo-diaza taç eter (3) ün boşluk büyüklüğünden daha küçük bulundu. Sentezlenen
bileşiklerin HETCOR, 1H-, 13C- ve 31P-NMR verileri karşılaştırılmalı olarak tartışıldı.
Kaynak
1. S. Bilge, Z. Kılıç, N. Çaylak, T. Hökelek, J. Mol. Struct. (Yayına gönderildi)
286
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
spiro-P-pivot-FOSFAZA LARİAT ETERLER
Bilgehan Özgüç1, Selen Bilge1, Şemsay Demiriz1, Zeynel Kılıç1,
Nagihan Çaylak2, Barış Tercan2, Tuncer Hökelek2
1
Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 06100, Tandoğan, Ankara
2
Hacettepe Üniversitesi, Fizik Mühendisliği Bölümü, 06532, Beytepe, Ankara
Geçiş metal katyonları için önemli bileşikler olan aminopodandlar ile
klorosiklofosfazenlerin reaksiyonları grubumuzun araştırma konularından biridir [1].
NH2 H2N
Aminopodand
R:
(1)
R
O
(2)
(3)
O
NH
P
P -Fosfazen
P Cl
spiro
N
Cl
O
NH
N
N
N
P
P
(7)
(8)
(9)
HN
P
N
Cl
Cl
R
O
(5)
(6)
HN
N
(4)
(
(
O
(
(
(
(
R
O
N
N
N
spiro
-Fosfazen
N
O
Bu çalışmada, o-nitrofenil eter türevlerinin kuru EtOH ortamında Pd/C-hidrazin ile
indirgenmesinden aminopodandlar (1-3) elde edildi. spiro-Klorofosfazenler (4-6), bileşik
(1-3) ün kuru THF de hekzaklorosiklotrifosfazatrien, N3P3Cl6, ile reaksiyonundan
sentezlendi. Bu reaksiyon, fosfazen halkasına bağlanabilecek iki fonksiyonel amin grubuna
sahip olan podandların N3P3Cl6 ile reaksiyonundan beklenen üç iskelet yapısına (spiro-,
ansa-, ve bino-) karşın sadece spiro-iskeletini vermesinden dolayı, yer seçimli bir
reaksiyondur. Pirolidin halkaları içeren spiro-fosfazenler (7-9), bileşik (4-7) nin kuru THF
de pirolidin ile etkileştirilmesi sonucunda elde edildi. Hem taç eter hem de fosfazen
iskeletinin tüm özelliklerine sahip görünen ve P-pivot lariat eter sınıfının ilk örnekleri olan
bu bileşikler, metal katyonları için çok dişli ligandlar olarak düşünülebilir. Sentezlenen
bileşiklerin spektroskopik verileri (MS, FTIR, 1H-, 13C- ve 31P-NMR) halka büyüklüklerine
göre irdelendi. Ayrıca, tüm spiro-fosfazenlerin yapısı, X-ışınları verilerinden de
yararlanılarak aydınlatıldı [2-3].
Kaynaklar
1. M. Yıldız, Z. Kılıç, T. Hökelek, J. Mol. Struct. 310 (1999) 227-235.
2. B. Tercan, T. Hökelek, Z. Kılıç, S. Bilge, B. Özgüç, Acta Cryst. (Yayına gönderildi).
3. N. Çaylak, T. Hökelek, Z. Kılıç, B. Özgüç, S. Bilge , Acta Cryst. (Yayına gönderildi).
287
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
5-BROMSALİSİLİDEN-p-AMİNOASETOFENONOKSİM LİGANDI VE ONUN
Co(II), Ni(II), Cu(II) VE Zn(II) KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE
KARAKTERİZASYONU
Erdal Canpolat, Mehmet Kaya
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23119, Elazığ
Schiff bazları tekstil boyacılığında pigment boya maddesi, tıp alanında, biyolojik
sistemlerde ve likit kristal polimerde yaygınca kullanılmaktadır. Ayrıca Schiff bazı metal
komplekslerinin son yıllarda katalizör olarak uygulama alanı bulması, bu konuda yoğun
çalışmalar yapılmasına yol açmıştır [1,2]. Çalışmada, yapısında aromatik aldehit ve
aromatik amin grubu içeren Schiff bazlarının sentezi amaçlanmıştır.
Bu nedenle 1 mol 5-bromsalisilaldehit, 1 mol p-aminoasetofenonoksim ile
reaksiyona sokularak yeni bir Schiff bazı ligandı sentezlendi. Elde edilen imin bileşiğinin
EtOH çözücü ortamında Co(II), Ni(II), Cu(II) ve Zn(II) iyonları ile M:L oranı 1:2 olan katı
kompleksleri hazırlanmıştır.
Sentezlenen ligand ve komplekslerin yapıları elementel analiz, IR, 1H-, 13C-NMR
ve UV-Vis, manyetik süsseptibilite, kondüktometri ve termogravimetrik analiz yöntemleri
kullanılarak aydınlatılmıştır.
Br
Br
CH3
N
CH3
N
N
OH
OH
LH
+
EtOH
M(CH3COO)2.nH2O
-2CH3COOH
-nH2O
N
O
HO
M
OH
O
N
N
n = 1, 2, 4
H3C
M(L)2
Br
+2
M = Co , Ni+2, Cu+2 and Zn+2
Kaynaklar
1. A. Pasini, F. Demartin, O. Piovesana, B. Chiari, A. Cinti and O. Crispu, J. Chem. Soc.
Dalton Trans.,, 19 (2000) 3467-3472.
2. A. A. İkizler, A. Demirbaş, C. B. Johansson, C. Çelik, M. Serdar and H. Yüksek, Acta
Polon Pharm., 55 (1998) 117-123.
288
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
{4-[3-METHYL-3-(2,4,6-TRİMETHYL-PHENYL]-CYCLOBUTYL]-THİAZOL-2YLAMİNO}-ACATİC ACİD AND 2-CYANO-N-{4-[3-METHYL-3-(2,4,6TRİMETHYL-PHENYL]-CYCLOBUTYL]-THİAZOL-2-YL}-ACETAMİDE
Metin Koparır, Misir Ahmedzade, Ahmet Cansız, A. Çetin, Memet Şekerci
Fırat University, Faculty of Arts and Sciences, Chemistry Department, 23119, Elazığ,
TURKEY
Çeşitli tiyazol türevlerinin antiinflamator, antimikrobik ve antiparazitik aktivite
özelliklerine sahip oldukları bilinmektedir [1-3].
Bu çalışmada 2-amino tiyazol bileşiği (1), [4] klorasetilklorür ile K2CO3 yanında
aseton ortamında 50-70Ċ'de çok kolay tepkimeye girerek % 60-75 verimle yeni
heterosiklik bileşik veriyor (2). Bu bileşiğin klorasetikasitle’de reaksiyona girerek
aminoasid türevi sentezlendi {4-[3-Methyl-3-(2,4,6-trimethyl-phenyl]-cyclobutyl]-thiazol2-ylamino}-acatic acid (3) Sentezlenmiş olan (2) bileşiği ile NaCN etilalkol ortamında
soğukta etkileştirilerek 2-Cyano-N-{4-[3-Methyl-3-(2,4,6-trimethyl-phenyl]-cyclobutyl]thiazol-2-yl}-acetamide (4). Sentezlendi.
ClCOCH2Cl
N
S
1
NaCN
N
S
Cl
N
S
2
klorasetikasit
O
N
N
O
N
O
N
O
S
N
N
4
3
Sentezlenmiş bileşiklerin yapıları 1H ve 13C-NMR ile aydınlatılmış ve fiziksel
özellikleri tespit edilmiştir.
Kaynaklar
1. H. Foersler, W. Hofer, V. Mues, L. Eue and R.R. Schimidt, German Patent, 2 155
(1979) 822 Chem. Abstr., 92 (1980) 754.
2. S.N. Sawhney, S.K. Arora, Y.V. Singh Indian J. Chem., 16B, 605 (1978), Chem. Abstr,
90 (1979). 22879 d.
3. K. Bronn, D.P. Cater, J.F. Cavalla, D. Green, R.A. Newberry and A.B. Wilson, J. Med.
Chem., 14, 1177 (1974).
4. M. Koparır, 2001. F.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmış doktora Tezi, Elazığ.
289
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TETRA PRİDİL FTALOSİYANİNLERİN DONÖR ÖZELLİKLERİNİN
İNCELENMESİ
Hande R. Pekbelgin, Ahmet Gül, Makbule Burkut Koçak
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, İstanbul
Ftalosiyaninler dört isoindol ünitesinden oluşan 18 π-elektron sistemine sahip
aromatik planar makrosiklik bileşiklerdir ve tetraazaporfirinlerin en iyi bilinen türevleridir.
Ftalosiyanin, kimyasal ve ısısal olarak çok kararlı bir madde olup aynı zamanda kolay
çözünmeyen bir maddedir ve çevresindeki sübstituentlere ve merkezdeki metal iyonlarına
bağlı olarak molekülün elektronik, optik, magnetik ve çözünürlük özelliklerinde
değişiklikler meydana gelebilir.
Bu çalışma kapsamında piridin türevlerinden ve 4-nitroftalonitrilden yola çıkarak
periferal konumlarda piridin grubu içeren yeni bir dinitril türevi ve bu dinitril türevinden
tetra sübstitue metalli ve metalsiz ftalosiyaninler elde edilmiştir. Bir yandan piridin
gruplarının kuarternize edilmesiyle değişik alanlarda kullanılmak üzere suda çözünür
ftalosiyaninlere ulaşılmış diğer yandan grubumuz tarafından yapılan çalışmaların bir
devamı olarak piridin gruplarının donör özelliklerinden yararlanılarak literatürde ilk olarak
piridin donör grupları ile vanadil kompleksleri reaksiyona sokulmasıyla multinükleer
yapılara ulaşılmıştır. Sentezlenen yeni maddelerin yapıları spektrokimyasal yöntemlerle
aydınlatılmıştır.
N
CH2
O
N
N N
N M N
N
CH2O
N
N
O CH2
N
N
O
CH2
N
Kaynaklar
1. Koçak M., Cihan A., Okur A. İ.., Bekaroğlu Ö., Dyes and Pigments, 45, 9, 2000.
2. Gürsoy A., Cihan A., Koçak M., Bekaroğlu Ö., Monatshefte für Chemie, 132, 813,
2001.
3. Öztürk R., Gül A., Tetrahedron Letters, 45, 947-949, 2004.
YENİ TİP ÇÖZÜNÜR FTALOSİYANİNLER
290
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Yasin Arslanoğlu, Esin Hamuryudan
İ.T.Ü., Fen – Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul
Titanyum okso ftalosiyaninler gösterdikleri yüksek fotoiletkenlik, ilginç nonlineer
optik özellikler, yakın IR bölgede yapmış oldukları absorpsiyon, diğer ftalosiyaninlerin
düzlemsel olmayan ve eksenel pozisyonlara farklı ligand bağlamaya elverişli yapıları
bizleri bu bileşiklerle çalışmaya yöneltmiştir.
Bu çalışmada, alkil zincir gruplarla okta- sübstitüe çözünür titanyum
ftalosiyaninlerin sentezi ve spektroskopik olarak karakterizasyonu amaçlanmıştır.
Ftalonitril türevleri çeşitli uzunluktaki alkil zincirlerle, hacimli gruplarla ve
makrohalkalarla sübstitüe edilebilir ve böylece sentezlenen ftalosiyaninlere benzersiz
birçok özellik kazandırılabilir. Bu çalışmada; 1,2-dikloro-4,5-disiyanobenzen’in 4 ve 5
pozisyonlarının hekzantiyol ile reaksiyonu ile periferal pozisyonlara substitüentler
bağlanmış ve sonuç olarak Oktakis(hekziltiyoftalosiyaninato)oksotitanyum(IV) bileşiğimiz
elde edilmiştir.
Sentezlenen bileşikler uygun şartlarda saflaştırılmış ve yapıları elementel analiz
yanında IR, NMR,UV-Vis ve kütle spektrumları yardımıyla aydınlatılmıştır.
H3 C
CH3
H3 C
CH3
S
S
S
S
N
N
O
N
Ti
N
N
N
N
N
S
S
S
S
H3 C
CH3
H3 C
CH3
Kaynaklar
1. W.F.law,R.C.W Liu ;J. Jiang, D. K.P.Ng,.Inorganica Chimica Acta,256(1997),147-150.
2. E. Hamuryudan, Ş. Merey, Z.A. Bayır, Dyes and Pigments, 59 (2003), 263.
3. W.F.Law, K.M.Lui, D.K.P.Ng, J. Mater. Chem. (1997), 7(10),2063-2067
4. Z.A.Bayır, E.Hamuryudan, A.Gürek, Ö.Bekaroğlu,. J. Porphyrins and Phthalocyanines,
1 (1997), 349.
SUDA ÇÖZÜNÜR TİTANYUM FTALOSİYANİNLERİN SENTEZİ
291
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Yasin Arslanoğlu, Esin Hamuryudan
İ.T.Ü., Fen – Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul
Ftalosiyanin ve substitue olmamış metal türevlerinin organik çözücülerde
çözünürlüklerinin çok düşük olması yapılacak araştırmaları ve kullanım alanlarını
kısıtladığından halka sistemlerine substituentlerin ilavesiyle çözünürlük problemleri
aşılabilmekte ve ftalosiyaninlere kazandırılan değişik özelliklerin incelenebilmesi mümkün
olabilmektedir.
Daha önce sentezlemiş olduğumuz 1,2-dikloro-4,5-disiyanobenzen’in 2dimetilaminoetantiyol
ile
reaksiyonu
sonucu
elde
edilen
Oktakis(2–
Dimetilaminoethilsulfanil)ftalosiyaninato) oksotitanyum(IV) bileşiğinin suda çözünebilen
kuarterner amonyum tuzu sentezlenmiştir. Yeni bileşiklerin yapıları spektral tekniklerle
aydınlatılmaya çalışılmıştır.
H3C
CH3
N
H3C
+
N +
CH3
H3C
CH3
S
S
S
H3C
S
+
N
N
CH3
H3C
N
H 3C
+
N
+
N
N
CH3
CH3
H 3C
N
CH3
Ti
N
H3C
O
N
N
8I-
CH3
H3C
N
S
+
N
CH3
S
S
S
+
N
CH3
H3C
+
N
CH3
H3C
H 3C
CH3
Kaynaklar
1. S.Dabak, G.Gümüş, A.Gül ve Ö.Bekaroğlu, J.Coord.Chem., 38 (1996) ,287 – 293.
2. E. Hamuryudan, Ş. Merey, Z. A. Bayır, Dyes and Pigments 59 (2003), 263.
3. E. Hamuryudan, Z. A. Bayır, Ö.Bekaroğlu, Dyes and Pigments 43 (1998),77.
4. M.Barthel, M. Hanack, J. Porphyrins and Phthalocyanines, 4 (2000), 635-638.
4-BİFENİLHİDROKSİMOİL KLORÜR’ÜN AMİN TÜREVLERİNİN
292
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
VE BAZI GEÇİŞ METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
Filiz Arabalı1, Fatma Karipcin1, İbrahim Karataş2
1
Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen- Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 32260, Isparta
2
Selçuk Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 42031, Konya
Kimyanın birçok alanında değişik amaçlarla kullanılmakta olan oksimler ile ilgili
ilk çalışmalar 1907 yılında Tschugaeff tarafından yapılmıştır (1). Oksimler geçiş
metalleriyle oldukça kararlı kompleks oluşturan ligandlar oldukları için bu bileşiklerle
ilgili çalışmalar günümüze kadar artarak devam etmiştir.
Daha önceki çalışmalarda 4-isonitrosoasetil bifenil (keto oksim) sentezlenmiş (2)
fakat bu maddenin amin türevlerine geçilememiştir. Bu çalışmada, başlangıç maddesi
olarak bifenil kullanılarak 4-bifenilhidroksimoil klorür (kloroketo oksim) literatürlere
benzer şekilde sentezlenmiştir (3). Daha sonra bu maddenin çeşitli aminlerle türevleri ve
bunların bazı geçiş metalleriyle kompleksleri elde edilmiştir.
Sentezlenen ligand ve komplekslerin yapıları, elementel analiz, IR, AAS, manyetik
sübsebtibilite ölçümleri ve NMR teknikleriyle aydınlatılmıştır.
.
O
N OH
C
C
R
O
R:
-NH
CH3
,
Cl , -NH
-NH
C
CH3
Kaynaklar
1. L. Tschugaeff, Ber., 40 (1907) 3498.
2. İ. Karataş and H.İ. Uçan, Synth.React. Inorg. Met.-Org. Chem., 28 (1998) 383-391.
3. F. Karipcin, H.İ. Uçan and İ. Karataş Transition Met. Chem., 22 (2002) 813-817.
293
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TETRA-HİDROKSİETİLTİO SÜBSTİTÜE YENİ TİP ÇÖZÜNÜR
FTALOSİYANİNLER
İbrahim Özçeşmeci, Ali İhsan Okur, Ahmet Gül
İ.T.Ü., Fen – Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul
Bu yüzyılın başında sentezlerinden bugüne kadar bir çok alanda kullanılmakta olan
ftalosiyaninlerin önemi her geçen gün daha da artmaktadır Sübstitüe olmamış
ftalosiyaninlerin organik çözücülerde çözünür olmamalarında dolayı yapılan çalışamaların
amacı çözünür ftalosiyaninlerin elde edilmesidir. Ftalonitril türevleri çeşitli uzunluktaki
alkil zincirlerle, hacimli gruplarla ve makrohalkalarla sübstitüe edilerek organik
solventlerde çözünürlüklerini artırılabilinir ve ayrıca sentezlenen ftalosiyaninlere benzersiz
birçok özellik kazandırılabilir.
Bu çalışmada, dört adet merkaptoetanol grubuyla sübstitüe olmuş çözünür
ftalosiyaninlerin sentezi ve spektroskopik olarak karakterizasyonu amaçlanmıştır.. Bunun
için 4-nitroftalonitril’deki nitro grubunun , 2-mercaptoetanol ile yer değiştirme reaksiyonu
sonucu elde edilen disiyano türevinden metalli ve metalsiz ftalosiyanin türevlerine
geçilmiştir.
Sentezlenen bileşikler uygun şartlarda saflaştırılmış ve yapıları elementel analiz
yanında IR, NMR ve UV-Vis spektrumları yardımıyla aydınlatılmıştır.
OH
S
OH
S
N
N
N
N
M
N
N
N
N
S
HO
S
HO
Kaynaklar
1. A.Gürek, Ö.Bekaroğlu,. J. Porphyrins and Phthalocyanines, 1 (1997), 227.
2. Z.A.Bayır, E.Hamuryudan, A.Gürek, Ö.Bekaroğlu,. J. Porphyrins and Phthalocyanines,
1 (1997), 349.
294
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
t-BÜTİL BENZİLTİYO GRUPLAR İÇEREN PORFİRAZİN TÜREVLERİNİN
GEÇİŞ METAL KOMPLEKSLERİNİN HAZIRLANMASI VE EPR
YÖNTEMİYLE İNCELENMESİ
Bahadır Keskin1, Ulvi Avcıata1, Ahmet Gül2
1
2
Yıldız Teknik Üniversitesi, Kimya Bölümü, 34210, Esenler, İstanbul
İ.T.Ü., Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 80626, Maslak, İstanbul
Tetrapirol türevleri olarak adlandırılan porfirazinler gösterdikleri yüksek simetri,
düzlemsellik ve elektron delokalizasyonu gibi özellikler nedeniyle elektrografi, optik veri
toplaması, sıvı kristal, boyar madde, yarı iletkenler, fotovoltaik ve yakıt pilleri vb. birçok
alanda kullanılmaları, bu komplekslere olan ilgiyi her geçen gün arttırmaktadır [1-2].
Porfirazinlerin bu gibi teknolojik alanlarda kullanılabilmesi için elektronik özelliklerinin
bilinmesi önemlidir.
Bu amaçla bu çalışmada daha önceden sentezlenen t-butilbenzil gruplar içeren
porfirazinin Cu, Co komplekslerine ilaveten Zn ve V kompleksleri elde edilmiştir. Bu
metal porfirazinlerin yapıları elementel analiz, IR, 1H-NMR ve UV spektrumlarıyla
aydınlatılmıştır.
Elektron paramanyetik rezonans tekniği (EPR) kullanılarak, elde edilen metal
porfirazinlerin toz ve çözelti hallerindeki paramanyetik özellikleri oda sıcaklığında ölçüldü
[3-4]. Toz ve çözelti formlarındaki ilk EPR sinyal türevi alındığında Cu(II) örneğinin
eksenel olarak simetrik olduğu görüldü. Bu eğilim bağ yapmayan elektronun başlıca 2B1
(temel hal) orbitalinde yer aldığını göstermiştir. Diğer metalli porfirazin türevlerinin oda
sıcaklığında toz ve çözelti hallerindeki paramanyetik özellikleri incelendi.
Absorption amplitude (a.u.)
Powder
2000
Solution
2500
3000
3500
4000
4500
5000
Magnetic field (G)
Kaynaklar
1. Kobayashi N., The Porphyrin Handbook, v:2, Academic Press., (2002).
2. A. Koca, M. Şahin, A. Gül, R. Z. Uslu, Monats. Chem., 133 (2002), 1135-1145.
3. A.C. Fabretti, G.C. Franchini, G. Peyronel, Inorg. Chim. Acta, 52 (1981), 11.
4. K. Golcuk, A. Altun, S. Guner, M. Kumru, B. Aktas, Spectrochimica Acta part A, 60
(2004), 303.
295
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
α-NAFTİLOKSİ SÜBSTİTÜENTLİ YENİ FTALOSİYANİNLERİN SENTEZİ
H. Yasemin Yenilmez, Ahmet Gül, A. İhsan Okur
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, 34469, Maslak, İstanbul
Tetrapirol türevlerinin boya ve pigment olarak genel kullanımları yanında PDT,
elekrokromizm ve kimyasal sensörler gibi yeni teknolojik uygulamalarında daha önceleri
gözlemlenmemiş özelliklerinin onları daha dikkat çeken ürün haline getirmesi nedeniyle
son yıllarda kullanımları hızlı bir artış göstermektedir. Multisiklik aromatik halka içeren
bileşikler (naftalen türevleri gibi) fotoemisyon çalışmalarında fonksiyonel grup olarak
etkilidir. Hacimli elektronca zengin bir birim olarak ftalosiyaninin periferal konumunda
naftalenil gruplarının bulunmasının temel haldeki molekül düzeninde değişime yol açması
beklenmektedir.
Bu çalışmada, α-naftiloksi grubuna sahip 1,2-disiyano türevi, α-naftol ve 4nitroftalonitril’in nükleofilik sübstitüsyonu sonucunda elde edilmiştir. Periferal konumda 4
adet α-naftol grubuna sahip metalli ve metalsiz ftalosiyaninlerin sentezlenmesi
gerçekleştirilmiş, bu orjinal bileşiklerin yapıları, elementel analiz, IR, UV-vis ve 1H NMR
spektral veriler kullanılarak aydınlatılmıştır.
O
N
O
N
N
M
N
N
N
N
N
O
O
Kaynaklar
1. C.G. Claessens, W.J. Blau, M. Cook, M. Hanack, R. J. M. Nolte, T.Rorres , D. Wöhrle,
Monatsh Chem, 132 (2001), 3.
2. D. Wöhrle, Macromol Rapid Commun, 22 (2001), 68.
4. E. A. Lukyanets, J Porphyrins Phthalocyanines, 3 (1999), 424.
5. V. V. Rozhkov, M. Khajehpour, S. A. Vinogradov, Inorganic Chemistry, 42 (2003), 14.
296
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PHASE INTERACTIONS IN CuGaSe2-Bi AND CuGaSe2-Bi2Se3 SYSTEMS
Rena N. Kasumova, S.I.Bananyarly , F.G. Novruzova
Institute of Chemical Problems of NAS of Azerbaijan
Employment of the monocrystals growing out method from solution in the melt is
quite perspective for CuGaSe2 fusing at the high temperature (10400C). This method
allows to grow out the crystals at the temperature lower than the own melting point of the
compound. Investigation of state diagrams of CuGaSe2-Bi and CuGaSe2-Bi2Se3 systems
was made with the aim of studying the possibility of bismuth and Bi2Se3 use as a solvent
for the synthesis of monocrystals CuGaSe2 by above mentioned method.
The alloys were synthesized by direct melting of components in the pumped out up
to 0,133 Pa quartz ampoules in the vertical kiln at 1000-11000C with the further cooling in
the regime of cut out kiln. In order to achieve the equilibrium the alloys of CuGaSe2-Bi
system were sustained at 2000C and samples of CuGaSe2-Bi2Se3 system were sustained at
5500C during 300 hours. Investigation of alloys was made by the method of differentialthermal, microstructural analysis and microhardness measure-ment. On the basis of
obtained results there have been drawn up diagrams of state CuGaSe2-Bi and CuGaSe2Bi2Se3 systems.
CuGaSe2-Bi is a quasi-binary system of eutectic type. Two effects have been
crystalobtained on thermograms of all alloys. Effect at 2700C corresponds to eutectic
lization. Eutectic content is 4 mol % CuGaSe2.
CuGaSe2-Bi2Se3 system is also quasi-binary of eutectic type. Eutectic of 60 mol%
Bi2Se3 composition is melting at 6500C. On the basis of CuGaSe2 we have found out small
region of solid solutions, which becomes narrow while cooling from 1,5 mol % at 5000C
up to 0,7 mol % Bi2Se3 at the room temperature.
Thus, it has been established, that both CuGaSe2-Bi and CuGaSe2-Bi2Se3 systems
are quasi-binary of eutectic type. In both systems the region of primary crystallization of
CuGaSe2 is rather wide. The use of solution-melt of these systems for monocrystals
growing of CuGaSe2 is possible.
297
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SUDA ÇÖZÜNEBİLEN N-HETEROSİKLİK Rh(I) KARBEN KOMPLEKSLERİ
VE ÖZELLİKLERİ
Rafet Kılınçarslan, Bekir Çetinkaya
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
Son yıllarda N-heterosiklik karben kompleksleri fosfinlere alternatif olarak;
hidrojenasyon, furan oluşumu, siklopropanasyon, hidrosilasyon, olefin metatezi, siklik
izomerizayon gibi önemli tepkimelerde etkin homojen katalizörler olarak kullanılmasının
yanında antimikrobiyal özelliklerde gösterdikleri saptanmıştır.
N-heterosiklik karben
komplekslerinde azot atomu üzerindeki grupların seçimlilik ve katalitik aktivite üzerinde
çok önemli rol oynadığı anlaşılmaktadır [1]. Çalışmamızda azot atomu üzerinde
kuaternerleştirilebilecek amino grubu bulunan, dolayısıyla suda çözünen N-heterosiklik
rodyum-karben komplekslerinin sentezi hedeflenmiştir.
Bu çalışmada imidazoliyum tuzunu (1a) bir baz ile etkileştirilerek tetraaminoalken
sentezlenmiş ve tetraaminoalkenlerdeki C=C bağı elektrofilik nitelikteki [RhCl2(COD)]2
bileşiği ile bölünerek [2] 2a kompleksi ve 1b tuzunun [Rh(OMe)(COD)]2 ile
etkileştirilmesiyle 2b rodyum-karben kompleksi elde edilmiştir.
Ar
Ar
N
+) ClN
N
Ar
1
Ar
CH3
Cl
Rh
N
Ar:
NMe2
NEt2
a)
b)
2
Sentezlenen rodyum-karben komplekslerinin (2a,b) yapıları spektroskopik
yöntemlerle aydınlatılmıştır. Hazırlanan komplekslerin hidrojenasyon, sikloproponasyon,
hidrosilasyonda etkin katalizörler olması beklenmektedir. Bundan sonraki aşamada
komplekslerin katalitik aktivileri incelenecektir.
Kaynaklar
1. B. Çetinkaya, S. Demir, İ. Özdemir, L. Toupet, D. Semeril, C. Bruneau, P.H.
Dixneuf, Eur. J. Chem., 9 (2003) 2323 b) B. Çetinkaya, İ. Özdemir, P.H. Dixneuf,
J. Organomet. Chem., 534 (1997) 153 c) H.D. Maynard, R.H. Grubbs, Tetrahedron
Lett., 40 (1999) 4137 d) M.F. Lappert, R.K. Maskell, J. Organomet. Chem., 264
(1984) 217.
2. B. Çetinkaya, E. Çetinkaya, M.F. Lappert, J. Chem. Soc.,(1973) 906 b) B.
Çetinkaya, P.H. Dixneuf, M.F. Lappert, J. Chem. Soc., Dalton Trans.,(1974) 1873.
298
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TAÇ ETER GRUP İÇEREN YENİ BİR PORFİRAZİN SENTEZİ, ÖZELLİKLERİ
VE KARAKTERİZASYONU
Ali Erdoğmuş1, İbrahim Erden1, Ulvi Avcıata1, Ahmet Gül2
1
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34210,
Esenler, İstanbul
2
İ.T.Ü., Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 80260, Maslak, İstanbul
Hızla ilerleyen ve önem arzeden kimya sektörünün hem uygulamalı hemde temel
bilim alanında önemle durulan konularından biriside tetra pirol türevi makrosiklik
bileşikler olan porfirinler,ftalosiyaninler,tetrabenzoporfirinler ve porfirazinlerdir.
Porfirazinler sahip oldukları periferal konumdaki fonksiyonel grupların özelliklerine göre;
yeni optik, magnetik ve elektronik özellikleri sergileyecek potansiyele sahiptirler. Ayrıca
gösterdikleri yüksek simetri, düzlemsellik ve elektron delokalizasyonu gibi özellikleri
sebebiyle optik veri toplanması, elektrografi, gaz sensörleri, sıvı kristal, boyar madde ve
tek boyutlu metaller gibi çok geniş spektrumlu bir uygulama alanı açmıştır. Taç eter
gruplar içeren porfirazinlerin kompleksleri ise diğer bilinen özelliklerinin yanında Na+, K+
gibi alkali metal iyonlarına karşı seçicilik göstermektedirler.
Bu çalışmanın ilk bölümünde 4,5-Bis(bromomethyl)[benzo-15-crown-5]ether,
porfirazinlerin ana çıkış maddesi ditiyomaleonitrilsodyum tuzu ile uygun şartlarda
reaksiyona sokularak yeni bir porfirazin bileşiği ve bazı metal kompleksleri sentezlendi.
Sentezlenen bileşiklerin yapıları elementel analiz, IR, 1H-NMR ve UV-görünür bölge
spektrumlarıyla aydınlatılmıştır.
O
O
O
O
O
O
O
S
S
N
N
S
S
O
S
N
N
M
N
O
S
N
O
O
O
N
N
S
S
O
O
O
O
O
O
O
O
Kaynaklar
1. Kobayashi N, The Porpyrin Handbook, V:2, Academic Pres.
2. S. L. Murphy,; S. J. Loeb and G.K.H.Shimizu, Tedrahedron, (1998), 15137-15146.
299
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
5-AMİNO-1,10-FENANTROLİNDEN YENİ BİR SCHIFF BAZI VE GEÇİŞ
METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ KARAKTERİZASYONU
İbrahim Erden, Nebahat Demirhan, Ulvi Avcıata
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34210,
Esenler, İstanbul
Siklik polieterler (taç eterler), alkali ve toprak alkali metallere karşı aşırı ilgi
gösteren, sentetik membran sistemlerinde belirli katyonların geçişini sağlayan molekül
grubudur. Son yıllarda özellikle, analitik ve anorganik kimyada taç eterlerin sentezi ve
kullanımı ile ilgili olarak literatürde pek çok çalışmaya rastlanmaktadır. 1,10-Fenantrolinin
sübstitue türevleri sentezlenmiş ve kompleksleri ile ilgili başarılı sonuçlar alınmıştır. Biz
bu çalışmada 5-amino-1,10-fenantrolin ve 4-formilbenzo(15-crown-5)’den kondenzasyon
reaksiyonu ile N3O5 donör atomlarını ve taç eter grubu içeren yeni bir Schiff bazı ligandını
sentezlemeyi amaçladık.
Yaptığımız çalışmada, 1,10-fenantrolinden başlayarak sırasıyla; 5-nitro-1,10fenantrolin literatürde belirtildiği gibi sentezlendi ve nitro grubunun indirgenmesiyle 5amino-1,10-fenantrolin sentezlendi [1,2]. 5-Amino-1,10-fenantrolin ve 4-formilbenzo(15crown-5)’den susuz etanol ortamında kondenzasyon reaksiyonu sonucu yeni bir Schiff bazı
ve Co(II), Ni(II), Cu(II) kompleksleri sentezlendi.
Sentezlenen yeni Schiff bazı ve Co(II), Ni(II) ve Cu(II) kompleksleri elementel,
1
FTIR, H-NMR (DMSO-d6), LC-MS ve UV-vis spektrumları ile karakterize edildi.
O
N
NH2
O
+
N
C
O
H
H
O
O
N
O
O
O
O
N
O
+ H 2O
O
N
Kaynaklar
1. Amouyal E.; Homsi A.; Chambron J.C. and Sauvage J.P., J.Chem. Soc. Dalt. Trans.,
(1990) 1841-1845.
2. Bolger J.; Gourdon A.; Ishow E. and Launay J., Inorg. Chem., (1996), 35, 2937-2944.
3. Handyside T.M.; Lockhart J.C.; Mc Donnell M.B. and Subba Rao P.V., J. Chem. Soc.
Dalton Trans., (1982) 2331-2336.
300
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2,6-(t-Bu)2-4-(CH2NMe2)-C6H2 LİGANDININ GRUP 14 KİMYASI
Şebnem E. (Sözerli) Can1, Deniz Demir1, Bekir Çetinkaya2
1
Celal Bayar Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 45030, Manisa
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
Son yıllarda R2MII (M = Ge, Sn, Pb) türündeki bileşiklerin kimyasında önemli
çalışmalar yapılmış ve çok sayıda monomerik yapıda yeni bileşikler sentezlenmiştir [1,2].
Özellikle, sterik etkili ligandların mevcudiyetinde çeşitli t-butil sübstitüye fenoksitlerin
Grup 14 organometalik bileşikleri, (ArO)2M (Ar = 2,6-t-Bu2-C6H3, 2,6-t-Bu2-4-Me-C6H2,
2,4,6-(t-Bu)3-C6H2) karakterize edilmiştir [3].
Bu çalışmada, 2,6-di-t-butil-4-dimetilaminometil fenol ligandı (Ar'OH) ile yeni iki
değerlikli germanyum, kalay ve kurşunun organometalik bileşiklerinin sentezi yapılmıştır.
Li, Na ve K fenol tuzları (Ar'OM) (M = Li, Na, K) ile metal bileşikleri elementel analiz ve
NMR spektroskopisi ile karakterize edilmiştir.
tBu
HO
CH2NMe2
tBu
Ar'OH
Kaynaklar
1. M. F. Lappert, R. S. Rowe, Coord. Chem. Rev., 100 (1990) 267.
2. W. P. Neumann, Chem Rev. (Washington D.C.) , 91 (1991) 311.
3. B. Çetinkaya, İ. Gümrükçü, M. F. Lappert, J. L. Atwood, R. D. Rogers, M. J.
Zacorotko, J.Am. Chem. Soc. , 102 (1980) 2088.
301
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
C9N3O2H11’İN KRİSTAL VE MOLEKÜL YAPISININ ANALİZİ
Nursabah Sarıkavaklı1, Şamil Işık2, Yavuz Köysal2
1
Adnan Menderes Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya bölümü, Aydın
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü, Samsun
2
Aminoglyoximler ve meydana getirdikleri ligandlar, serbest amino
substituentlerinin metal komplekslerinde ya da ligand sistemlerinde meydana getirdikleri
etkiler dolayısıyla önemli gruplardır.Bu özellikleri dolayısıyla analitik kimyada büyük bir
öneme sahiptir[1].
Kristal verileri oda sıcaklığında, STOE Ipdc II Imaging Plate alan duyarlı
difraktometre sisteminde ve MoKα(λ=0.71073 Å) radyasyonu kullanılarak toplandı.
Kristal verileri: C9N3O2H11 , Ortorombik, Pcab, a=8.8584(7) Å, b=11.6618(9) Å,
c=19.163(2) Å, α=90.00, β=90.00 ,γ=90.00, V=1979.6(3) Å3, Z= 4, Fo= 816, µ=0.095
mm-1, R= 0.0341.Kristal yapı, direkt metotlar kullanılarak SHELXS97 [2] programı
kullanılarak çözüldü. Moleküler yapı parametreleri en küçük kareler yöntemi kullanılarak
SHELXL97 [2] programı ile arıtıldı. Yapıda Hidrojen atomları geometrik yöntemle,
“riding metotu” kullanılarak yerleştirildi.
Kaynaklar
1. Chakravorty, A.: Structural Chemistry of Translation Metal Complexes of Oximes,
Coord. Chem. Rev.,13, 1974.
2. Sheldrick, G.M. (1997). SHELXS97 and SHELXL97. University of Göttingen,
Germany.
302
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
1,10- FENANTROLİN İÇEREN YENİ POLİDENTAT LİGANDLARIN SENTEZİ,
KARAKTERİZASYONU VE BUNLARIN KOORDİNASYON
DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ
Akın Baysal, Feyyaz Durap, Murat Aydemir, Osman Akba, Bahattin Gümgüm
Dicle Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü, 21280, Diyarbakır
N-Heterosiklik bidentat 1,10-fenantrolin, şelat bileşiklerinin önemli bir sınıfını
oluşturur. Son yıllarda 1,10-fenantrolin ve analogları ile yapılan çalışmaların büyük bir
çoğunluğu bunların katalitik, redoks, fotoredoks özellikleri, biyolojik aktiviteleri ve supra
moleküler kimyadaki uygulamaları üzerine yoğunlaşmıştır.(1-2)
Çalışmada, 1,10-fenantrolin içeren indirgenmiş yeni Schiff bazı ligandların sentezi
ve bunların koordinasyon davranışlarının incelenmesi hedeflenmiştir.
Bu amaçla 2,9-dimetil-1,10-fenatrolin, 1,10-fenantrolin–2,9-dikarbaldehit’e
yükselt-genmiştir (3). Elde edilen bu dialdehitin ayrı ayrı etanol amin, etilendiamin ve 2amino etantiyol ile reaksiyonlarından yeni ligandlar hazırlanıp karakterize edilmiştir.(1HNMR, CHN, IR, UV-Vis, MS). Bu ligandların çeşitli geçiş metal (Cu(II), Ni(II), Co(II),
Zn(II), Pt(II), Pd(II)) kompleksleri hazırlanıp, karakterizasyonları yapılmıştır. (CHN, FABMS, IR, UV-Vis)
N
N
H
X
X=-OH,-NH2,-SH
N
X
H
N
Kaynaklar
1. P. T. Kaye and K.W. Wellington, synthetic Communications, 31(6),799-804 (2001).
2. G. Zhoo, H. Sun, H. Lin, S. Zhu, X. Su, Y. Chen, J. Inorg. Biochem. 72, 173-177
(1998).
3. C. J. Chandler, L.W. Deady and J. A. Reiss, J. Heterocyclic Chem. 18, 599-601,
(1981).
303
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BENZEN-1,3-DİYL VE PİRİDİN-2,6-DİYL İLE BAZI POLİDENTAT
FOSFİNOAMİN LİGANDLARININ SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Nermin Biricik1, Zhaofu Fei2, Rosario Scopelliti2, Paul J. Dyson2
1
2
Dicle Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Diyarbakır, TÜRKİYE
Institut de Chimie Moléculaire et Biologique, Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne,
EPFL-BCH, CH-1015 Lausanne, SWITZERLAND
Bis (fosfino)aminlerin(RN(PR2)) koordinasyon kimyası yaygınca kullanılan
bis(difenilfosfino)metanınkine benzerliğinden dolayı son yıllarda önemli ölçüde dikkat
çekmektedir [1]. P-N-P üniteli bisfosfinoaminler, P-C-P köprülü difosfinlerle
karşılaştırıldığı zaman daha çok işlevli ligandlardır. P ve N üzerindeki değişik gruplar
[2,3] fosfor merkezleri etrafındaki konformasyonları ve P-N-P bağ açılarında değişikliğe
neden olmaktadır. Bu ligandların yapısındaki en ufak bir değişiklik onların koordinasyon
davranışında ve oluşan komplekslerin yapısal özelliklerinde önemli farklılıklara yol
açmaktadır [4].
Buradan yola çıkarak çalışmamızda, amonyoliz yöntemi ile iki yeni tetradentat
benzen-1,3-diyl, piridin-2,6-diyl ligandları ve kompleksleri sentezlenip, karakterizasyonu
31
P-NMR, 1H NMR , FT-IR , ESI-MS spektrumu ve elementel analiz ile yapılmıştır.
4 P h 2 P C l, 4 N E t 3
H 2N
X
NH2
C H 2 C l2
P h2P
PPh2
N
PPh2
N
X
PPh2
X = CH 1, N 2
2 M o (C O )4(n b d )
to lu e n e , ∆
Ph2
Ph2
P
P
N
X
N
(C O )4 M o
M o (C O )4
P P h2 P h2P
4 Y
to lu e n e , ∆
Y
P h2P
Y
PPh2
N
X
PPh2
Y
N
PPh2
Y
X = CH 7, N 8
X
X
X
X
=
=
=
=
CH,
N, Y
CH,
N, Y
Y
=
Y
=
= S 3
S 4
= Se 5
Se 6
Kaynaklar
1. (a) R. B. King, Acc. Chem. Res., 1980, 13, 243; (b) J. T. Mague, J. Cluster Sci., 1995,
6, 217.
2. R. Keat, L. M. Muir, K. W. Muir, D. S. Ryscroft, J. Chem. Soc. Dalton Trans., 1981,
219.
3. H.-J. Chen, J. F. Barendt, R. C. Haltiwanger, T. G. Hill, A. D. Norman, Phosphorus,
Sufur, 1986, 26, 155.
4. J. S. Field, R. J. Raines,C. N. Sampson, J. Chem. Soc. Dalton Trans., 1987, 1933.
304
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
HALKA AÇILMA METATEZ POLİMERİZASYONUNDA AKTİF RUTENYUM
N-HETEROSİKLİK KARBEN KOMPLEKSLERİ
İsmail Özdemir1, Serpil Demir1, Bekir Çetinkaya2, Christian Bruneau3, Pierre H. Dixneuf 3
1
İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 44280, Malatya, TÜRKİYE
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Bornova, İzmir, TÜRKİYE
3
Institut de Chimie, Université de Rennes, FRANCE
Rutenyumun N-Heterosiklik karben kompleksleri, birçok organik tepkimeyi
katalizlediklerinden dolayı son yıllarda artan bir ilgiyle çalışılmaktadır [1].Bu tür
tepkimelere halka açılma metatezi (ROM), halka kapanma metatezi (RCM), halka açılma
metatez polimerizasyonu (ROMP), siklizasyon ve furanizasyon örnek olarak verilebilir.
Metatez tepkimeleri akademik alanlarda ilgi çekmenin yanı sıra endüstride de uygulama
alanı bulmuştur. Metatez tepkimeleri ile endüstrinin ihtiyaç duyduğu değişik özelliklere
sahip polimerler, bazı doğal bileşikler, ilaç hammaddeleri ve insektisitler gibi bileşiklerin
sentezi daha ılımlı koşullarda gerçekleştirilmektedir. Halka açılma metatez
polimerizasyonu ile siklik olefinlerden lineer makromoleküler yapıya sahip bileşiklerin
daha az maliyetle kısa sürede elde edilme olanağı doğmuştur [2-4].
Bu çalışma kapsamında pendant yapıya, 1, sahip rutenyum N-heterosiklik karben
kompleksleri
senezlenip
karakterizasyonları
spektroskopik
yöntemlerle
gerçekleştirilmiştir.
R3
N
Ru
N
R
Cl
Cl
1
Hazırlanan
bu
komplekslerin
norbornenin
halka
polimerizasyonundaki katalitik özellikleri araştırılmıştır (Şema 1).
açılma
metatez
[Ru-karben]
n
(Şema 1)
Kaynaklar
1. D.Bourissou, O.Guerriet, P.F.Gabbai, G.Bertrand, Chem.Rev. 100 (2000) 39-92.
2. R. H. Grubbs, S. Chang, Tetrahedron, 54 (1998) 4413.
3. A. Fürstner, Angew. Chem., 112 (2000) 3140.
4. B. Çetinkaya, S. Demir, İ. Özdemir, L. Toupet, D. Sémeril, C. Bruneau, P.H.Dixneuf,
New J. Chem., 25 (2001) 519.
305
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ARİL KLORÜRLERİN SUZUKİ EŞLEŞMESİNDE AKTİF N-HETEROSİKLİK
KARBEN LİGANTLARI
Bekir Çetinkaya1, Serpil Demir2, Nevin Gürbüz2, İsmail Özdemir2
1
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Bornova, İzmir
İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 44280, Malatya
Aril halojenürlerin aril boronik asit ile Pd-katalizörlüğünde eşleşmesine Suzuki
tepkimesi denir. Bu tepkime, C-C bağ oluşumunda önemli ve etkili bir yöntem olmasından
dolayı büyük bir ilgi ile araştırılmaktadır [1].
B(OH)2 +
R
Cl
[kat.]
baz
R
Aril halojenürlerin aktiflik sırası I > Br > Cl şeklindedir. Tepkin olmayan ve ucuz aril
klorürlerin Suzuki eşleşmesi önemlidir. Bu tür eşleşmelerde genellikle Pd-fosfin bileşikleri
kullanılmaktadır fakat fosfinlerin hazırlanması zor ve pahalıdır. Ayrıca tepkime sırasında
yüksek sıcaklıkta P-C bağı koparak katalitik aktiviteyi azaltmaktadır[2]. Oysa palladyumun
N-heterosiklik karben komplekslerinin yüksek sıcaklıklarda bozunmamalarının yanı sıra
hem çözeltide hem de katı halde kararlıdır.Bundan dolayıdı bu tür kompleksler sadece
Suzuki tepkimelerinde değil Heck, Stille ve Sonogashira gibi diğer C-C eşleşme
tepkimelerinde de kullanılmaktadır[3,4].
Bu çalışmada 1 tipi karben öncülleri hazırlanarak yapıları spektroskopik
yöntemlerle aydınlatılmıştır.
(CH2)n
N
+
N
N
+
2X
N
R
R
1
Sentezlenen bu yeni N-Heterosiklik karben öncülleri, uygun palladyum bileşiği ile
etkileştirilerek aktif olmayan aril klorürlerin Suzuki eşleşmelerinde ılımlı koşullarda
yüksek bir dönüşüm gerçekleştirdiği saptanmıştır.
Kaynaklar
1. N. Miyaruna, A. Suzuki, Chem. Rev. 95 (1995) 2457.
2. J. P. Wolfe, R. A. Singer, B. H.Yang, S.L.Buchwald, J. Am. Chem. Soc., 121, (1999)
9550.
3. V.P.W. Böhm, C.W.K. Gstöttmayr, W.A. Herrmann, J. Organomet. Chem., 595 (2000)
186.
4. N. Gürbüz, İ. Özdemir, S. Demir, B. Çetinkaya, J. Mol. Catal. A:, 209 (2004) 23.
306
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
RODYUM-İMİDAZOLİDİN-2-İLİDEN KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE
ÖZELLİKLERİ
Serpil Demir1, İsmail Özdemir1, Bekir Çetinkaya2
1
İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 44280, Malatya
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Bornova, İzmir
N-Heterosiklik karbenler organometalik kimyada yoğun olarak araştırılan bir
konudur[1,2]. Bunun temel nedeni C-C eşleşmesi, furan oluşumu, siklopropanasyon,
metatez ve hidrosilasyon gibi değişik organik tepkimelerde katalizör olarak
kullanılmalarıdır[3-5]. Sterik engelli N-Heterosiklik karbenler, fosfin benzerleriyle
karşılaştırıldığında oksijene karşı daha az duyarlılık gösterdiklerinden bu tür ligantların
metal komplekslerinin sentezinin önemi artmıştır. Bundan dolayı rodyum ve rutenyumun
imidazolidin-2-ilidenin komplekslerinin sentezi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bu
kompleksler hava ve neme karşı hem katı halde hem de çözeltide termal olarak kararlılık
gösterirler. Belirtilen özelliklerinden dolayı bu çalışmada sterik engelli fonksiyonel grup
içeren rodyum karben kompleksleri sentezlendi (Şema 1).
R
R'
N
N
R
N
+ 1/2 [RhClCOD]2
1/2
Rh
N
N
N
R'
R
R'
1
Cl
2
Şema 1
Yukarıda belirtilen 2 tipi karben komplekslerinin yapıları spektroskopik
yöntemlerle aydınlatılmıştır ve katalitik özellikleri araştırılmaktadır.
Kaynaklar
1. D.Bourissou, O.Guerriet, P.F.Gabbai, G.Bertrand, Chem.Rev.,100 (2000) 39-92.
2. W.A. Herrmann, Angew.Chem.Int.Ed., 41 (2002) 1290-1309.
3. N. Gürbüz, İ. Özdemir, S. Demir, B. Çetinkaya, J. Mol. Catal. A: 209 (2004) 23-28.
4. B. Çetinkaya, I. Özdemir, C. Bruneau, P.H. Dixneuf, J. Mol. Catal. A: 118 (1997) L1L4.
5. B. Çetinkaya, S. Demir, I. Özdemir, L. Toupet, D. Sémeril, C. Bruneau, P. H. Dixneuf,
Chem. Eur. J.,9 (2003) 2323-2330.
307
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
1, 2, 4-TRİAZOL HALKASI İÇEREN AZOT DONORLU LİGANDLARIN, Cr(CO)6
İLE FOTOKİMYASAL TEPKİMELERİ
Elif Subaşı1, Sevil Şener2, Ayşe Erçağ3, Ozan S. Şentürk2, Fadime Uğur2
1
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 35160, Buca, İzmir
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü 35100 Bornova, İzmir
3
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü 34850 Avcılar, İstanbul
M(CO)6 (M= Cr, W, Mo)’den, M(CO)5’in fotokimyasal olarak eldesi grubumuz
tarafından geniş bir şekilde çalışılmıştır (1). Bu 16-elektronlu parçacık uygun bir L donoru
ile hemen tepkimeye girerek M(CO)5L türü bileşiğini oluşturmaktadır. Eğer L ligandı şelat
yapıcı iki dişli bir ligand ise M(CO)4L veya M2(CO)5(µ-L) bileşikleri oluşabilir. Biyolojik
olarak önemli ligandlar olan triazollerden türeyen imin bileşiklerinin metal komplekslerine
ilgi giderek artmaktadır (2). Bu bileşiklerin, koordinasyon için uygun en azından iki donor
merkeze sahip olmalarından dolayı, metale koordinasyonları ile ilginç yapısal özellikler
gösterebileceği düşünülmektedir.
Bu çalışmada; 4-amino-3-hidrazino-5-merkapto-1,2,4-triazol, (AHMT)’den
türetilmiş bir seri ligandın, Cr(CO)6 ile fotokimyasal tepkimeleri yapıldı. Kompleksler,
Schelenk tekniği kullanılarak, 1 mmol Cr(CO)6 ile 1 mmol ligandın, THF içerisinde
çözülerek, inert atmosfer altında yaklaşık 2 saat 125 W gücünde UV-lamba ile
fotokimyasal tepkimesi sonucu elde edildi. Oluşan ürünler, çözgen uzaklaştırıldıktan sonra
süblimleşme ve çeşitli kromotografi teknikleri ile saflandırıldı. 1,2,4-Triazol halkası içeren
imin bileşiklerinin, Cr(CO)6 ile fotokimyasal tepkimeleri sonucu beş yeni kompleks elde
edildi ve sentezlenen komplekslerin yapıları elementel analiz, FT-IR, FAB-Kütle ve 1H
NMR spektroskopi yöntemleri ile aydınlatıldı.
Kaynaklar
1. O. S. Senturk, U. Ozdemir, S. Sert, F. Uğur, Inorg. Chem. Commun., 6 (7) (2003) 926929; S. Sert, A. Ercag, O. S. Senturk, F. Uğur, Polyhedron, 22 (13) (2003)1689-1693; O.
S. Senturk, U. Ozdemir, S. Sert, F. Uğur, Inorg. Chem. Commun. 6 (7) (2003) 926-929; Ü.
Ozdemir, N. Karacan, O. S. Senturk, S. Sert, F. Uğur, Transit. Metal Chem., 28 (4) (2003)
443-446.
2. A. Erçağ, V.Tamimy, XVI. Ulusal Kimya Kongresi, AN-S9 (2002) 203.
308
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
[(η5-C5H5)Mn(CO)3] İLE Ph2P(CH2)nPPh2 (n=1, dppm; 2, dppe; 3, dppp)/
Ph2P(S)(CH2)nP(S)Ph2 (n=1, dppm(S)2 ; 2, dppe(S)2 ; 3, dppp(S)2) ARASINDAKİ
FOTOKİMYASAL TEPKİMELER
Elif Subaşı1, Ozan Sanlı Şentürk2, Fadime Uğur2
1
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 35160, Buca, İzmir
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
Geçiş metal-fosfor ve geçiş metal-kükürt karbonil kümeleri ilginç yapısal
özellikleri, küme büyütme tepkimelerinde önemli rol oynaması, yeni materyellerin ve
yapısal modellerin sentezine öncü olmasından dolayı ilgi ile çalışılmakla beraber,
hidroformilasyon, hidrojenasyon, hidrokinasyon gibi bir seri katalitik tepkimelerde de
kullanılmaktadırlar (1).
Grubumuz tarafından daha önce Re(CO)5Br’in, R2P(S)P(S)R2 (R= Me, Et, nPr, nBu,
Ph) ile fotokimyasal tepkimesi sonucu fac-[Re(CO)3Br{R2P(S)P(S)R2}] ve
[Re2(CO)8Br2{cis-µ-R2P(S)P(S)R2}] (R= Me, Et, nPr, nBu, Ph), (2) ve yine Re(CO)5Br’in
Ph2P(S)(CH2)nP(S)Ph2 ve Ph2P(CH2)nPPh2 ile fotokimyasal tepkimesi sonucunda da fac[Re(CO)3Br{Ph2P(S)(CH2)nP(S)Ph2}]; [Re2(CO)8Br2{cis-µ-Ph2P(S)(CH2)nP(S)Ph2}], (n=1,
2, 3), (3) ve fac-[Re(CO)3Br{Ph2P(CH2)nPPh2}]; [Re2(CO)8Br2{cis-µ-Ph2P(CH2)n PPh2}]
(n= 1, 2, 3), (4) elde edilmiştir.
Aynı grupta yer alan Re(CO)5Br ile benzer tepkimeler vereceği düşünülerek, bu
çalışmada [(η5-C5H5)Mn(CO)3] ile Ph2P(CH2)nPPh2 (n= 1, 2, 3) ve Ph2P(S)(CH2)nP(S)Ph2
(n= 1, 2, 3) ligandları arasındaki fotokimyasal tepkimeler denendi ve elde edilen
komplekslerin yapıları elementel analiz, FT-IR, FAB-Kütle, 1H-n.m.r. ve 31P-[1H]-n.m.r.
spektroskopi yöntemleri ile aydınlatıldı.
Kaynaklar
1. R. J. Puddephatt, Chem. Soc. Rev., 12, 99 (1983); B. Chaudret, B. Delavaux and R.
Poilblanc, Coord. Chem. Rev., 86, 191, (1988); H. Vahrenkamp, in: A. Muller, B. Krebs
(Eds.), “Sulfur: its significance for Chemistry, for the Geo-, Bio- and Cosmosphere and
Technology”, Elsevier, Amsterdam, 1984; R. D. Adams, S. Wang, Organometallics, 5
(1985) 1272; G. Hogarth, N. J. Taylor, A. J. Carty, A. Meyer, J. Chem. Soc., Chem.
Commun. (1988) 834.
2. O. S. Şentürk, H. Adil, S. Sert, F. Uğur and Ü. Özdemir, Polyhedron, 22 (13) (2003)
1659.
3. E. Subaşı, O. S. Şentürk and F. Uğur, Transit. Met. Chem., in press.
4. E. Subaşı, O. S. Şentürk and F. Uğur, Z. Naturforsch., in press.
309
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
POLİMER DESTEKLİ PALLADYUM KARBEN KOMPLESİ İLE SUZUKİ
EŞLEŞMESİ
Nevin Gürbüz1, İsmail Özdemir1, Turgay Seçkin1, Bekir Çetinkaya2
1
İnönü Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 44240, Malatya
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
Polimer destekli organometalik katalizörler, homojen katalizörlerdeki kimyasal
aktiviteyi, seçimliliği ve heterojen katalizöre özgü kararlılık ve ayırma kolaylığını biraraya
toplamaktadır. Çalışmaların çoğu rodyum, platin, palladyum ve rutenyum gibi soy metaller
üzerine yoğunlaşmıştır. Çünkü çok pahalı olan bu katalizörlerin geri kazanımı ve yeniden
kullanımı, azalan doğal kaynaklar gündemdeki yerini korumaktadır.
Aril halojenürlerin boronik asitle palladyum katalizörlüğünde C-C bağı oluşturması
Suzuki reaksiyonu olarak bilinir ve sentetik kimyada oldukça önemlidir. Böylece hacimli
biariller ve sübstitüye olefinler hazırlanmaktadır. Bu tür tepkimelerde genellikle ligant
olarak elektronca zengin hacimli fosfinler kullanılmakta ve tepkime homojen olarak
gerçekleşmektedir [1-2]. Son zamanlarda fosfinlerle benzer özellikler gösteren karbenler
ligant olarak kullanılmaktadır. Pd-N-heterosiklik karben kompleksleri Suzuki ve Heck
reaksiyonlarında yüksek oranda katalitik aktivite göstermektedir [3,4].
Bu çalışmada palladyum karben kompleksi hazırlanıp silika desteğe bağlanarak 1
bileşiği elde edilmiştir. Elde edilen bileşiklerin yapıları spektroskopik yöntemlerle
aydınlatılmıştır. Hazırlanan bileşiklerin Suzuki eşleşmesinde yüksek aktiviteye sahip
olduğu saptandı.
N
PdCl2
N
Si
O
O
O
1
Kaynaklar
1. N. Miyaruna, A. Suzuki, Chem. Rev. 95 (1995) 2457-2462; A. Suzuki, J. Organomet.
Chem., 576 (1999) 147-168.
2 . Liu, S.Y.; Choi, M.J.; Fu, G.C. Chem. Commun. (2001) 2408; W.A. Herrmann, Angew.
Chem. Int. Ed. Eng. 41(2002) 1291-1293.
3. N. Gürbüz, İ. Özdemir, B. Çetinkaya, T. Seçkin, Appl. Organometal. Chem.,17 (2003)
776-780.
4. N. Gürbüz, İ.Özdemir, S. Demir, B. Çetinkaya, J. Mol. Catal. A: Chem., 209 (2004) 2328.
310
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SİLİKA DESTEKLİ RODYUM KARBEN KOMPLEKSİNİN HAZIRLANMASI VE
KATALİTİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Nevin Gürbüz1, İsmail Özdemir1, Turgay Seçkin1, Bekir Çetinkaya2
1
İnönü Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 44240, Malatya
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
N- Heterosiklik karben kompleksleri önemli bazı dönüşümlerde (Heck reaksiyonu,
Suzuki eşleşme reaksiyonu, olefin metatezi, siklopropanasyon, furan sentzi,
hidroformilasyon ve hidrosilasyon) katalizör veya katalizör öncülü olarak
davrandıklarından yoğun bir ilgi ile araştırılmaktadır [1-3]. Bu katalizörlerin çoğu
homojendir. Homojen katalizörlerin tepkime ortamından kolaylıkla ayrılamamaları en
büyük dezavantajlarıdır. Homojen ve heterojen katalizörlerin özelliklerini bir araya
toplamanın yöntemlerinden biri uygun materyaller üzerine katalitik aktiviteye sahip metal
komplekslerini bağlamaktır. Silika gibi anorganik destekler katalitik reaksiyon boyunca
çözgenle bozunmadığından kararlı bir yapıya sahiptir. Böylece polimer desteklere
bağlanan N- heterosiklik karben komplekslerinin katalitik tepkimelerde geri dönüşümlü
katalizörler olarak kullanımları sağlanmıştır [4,5].
N
Rh
N Cl
Si
O
O
O
1
Bu çalışmada rodyum(I) karben kompleksi hazırlandıktan sonra, sol-jel yöntemiyle
silika desteğe bağlanarak 1 yapısındaki bileşik elde edilmiştir. Elde edilen bileşiklerin
yapıları spektroskopik yöntemlerle aydınlatılmış ve katalitik özelliği araştırılmaktadır.
Kaynaklar
1. D.S. McGuinnes , K.J. Cavell, Organometallics, 19 (2000) 741-746.
2. V.P.W. Böhm, W.A. Herrmann, Chem. Eur. J. 6 (2000) 1017-1019.
3. B. Çetinkaya, İ. Özdemir, P.H. Dixneuf, J. Organomet Chem., 534 (1997) 153.
4. J. Schwarz J, V.P.W. Bohm , M.G. Gardiner, M.Grosche M, W.A.Herrmann, W.
Hieringer G. Roud schl-Sieber, Chem. Eur. J., 6 (2000) 1773-1774.
5. B. Çetinkaya, T. Seçkin, N. Gürbüz, İ. Özdemir, J. Mol. Catal. A: 184 (2002) 31-38.
311
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SODYUM TATRABORAT KATKILANMIŞ BİZMUT TRİOKSİT FAZLARININ
0.001≤ x ≤ 0.2 ARALIĞINDA İNCELENMESİ
Hakan Çolak, Orhan Türkoğlu
Erciyes Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 38039, Kayseri
Literatürde Bi2O3’in dört kristal modifikasyonunun varlığı bilinmektedir. Bunlar;
monoklinik α-Bi2O3, tetragonal β-Bi2O3, yüzey merkezli kübik δ-Bi2O3 ve iç merkezli
kübik γ-Bi2O3 fazlarıdır. Bu fazlardan oda sıcaklığında kararlı olanı α fazıdır. Diğerleri
yüksek sıcaklıkta kararlı olan fazlardır. Kararsız olan bu formlar katı hal
reaksiyonlarıyla,bazı oksit bileşiklerinin Bi2O3 içerisine katkılanması ile oda sıcaklığında
kararlı hale getirilebilmektedir[1-4].
Yapılan bu çalışmada saf Bi2O3 içerisine Na2B4O7 katkılanarak, kararsız olan fazlar
oda sıcaklığında kararlı hale getirilmeye çalışıldı. Polimorfların sentezi için %0.1-20 mol
aralığında Na2B4O7 içeren Bi2O3 katı karışımları, uygun stokiyometride tartılarak ahat
havan içerisinde hazırlandı. Karışımlar 500 ve 550oC’de 24 saatlik kalsinasyon
işlemlerinden sonra sırasıyla 600, 650, 700, 750 ve 800oC’de 48’er saat kül fırınında, altın
krozeler içerisinde ve açık hava atmosferinde ısıl işleme tabi tutuldular. Ayrıca
karışımların dikey tüp fırınında ve su-buz karışımı içerisinde ani soğutma işlemleri yapıldı.
XRD ölçümleri Bruker Marka D8 Advanced toz difraksiyon sistemi ile yapıldı.
Deneysel çalışmalar sonucunda; ( Bi2O3 )1-x( Na2B4O7 )x, 0.001 ≤ x ≤ 0.009
sisteminde, sentezlenen örneklerin α- ve γ- fazlarından oluşan heterojen katı karışım
niteliğinde olduğu gözlendi. Bununla birlikte 750°C’de yapılan ani soğutma ısıl işlemleri
sonucunda 0.005≤ x ≤ 0.009 aralığında γ- fazının oluştuğu gözlenmiştir.0.01≤ x ≤ 0.1
aralığında yapılan çalışmalarda ise tek faz olan γ- fazının elde edildiği en geniş
stokiyometrik aralığın 750°C’de 0.04≤ x ≤ 0.008 olduğu gözlendi. 0.11≤ x ≤ 0.2 aralığı
için yapılan denemelerde ise 600°C’de 0.15 ≤ x ≤ 0.16 aralığının tek fazlı γ- fazı bölgesi
olduğu belirlenmiştir.
Kaynaklar
1. H . A . Harwig , Z . Anorg . Allg . Chem . 444, (1978), 151 – 166.
2. O. Turkoglu, M. Soylak,, I. Belenli, Bul. Mat. Science, 25, (2002), 583-588.
3. O. Turkoglu , I. Belenli, J. Therm. Anal. and Cal.,73, (2003), 5274-5285.
4. O. Turkoglu, F. Altıparmak, I.Belenli, Chem. Pap., 57, (2003), 304-308.
312
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BAZI BİTKİSEL ÇAY ÖRNEKLERİNİN AĞIR METAL İÇERİKLERİNİN
ATOMİK ABSORPSİYON SPEKTROSKOPİSİ İLE TAYİNLERİ
Hakan Çolak, Orhan Türkoğlu, Mustafa Soylak
Erciyes Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü, 38039, Kayseri
Ağır metal iyonlarının insan sağlığı açısından olumlu ve olumsuz etkilerinin
araştırılmasına yönelik çalışmalar kimyada önemli yer tutmaktadır. Bu iyonların değişik
ortamlardaki düzeylerinin belirlenmesi de bu çalışmaların önemli parçasıdır [1-4].
Günümüzde çeşitli bitkiler, bitki çayı olarak yoğun olarak tüketilmektedir. Bu tür
çaylardan vücudumuz diğer kimyasal bileşenlerin yanında bazı eser metal iyonlarını da
almaktadır.
Bu çalışmada iç Anadolu bölgesinde yetiştirilen ve bitkisel çay olarak tüketilen
çeşitli bitkilerin eser metal içerikleri alevli atomik absorpsiyon spektrometresi ile tayin
edilmiştir. Bu amaçla nitrikasit-hidroklorik asit karışımında çözünürleştirilen örneklerde
tayinleri yapılmıştır. Elementlerin
bakır, nikel, demir ve diğer metal iyonlarının
derişimleri arasındaki korelasyonlar araştırılmıştır.
Kaynaklar
1. M. Soylak, S. Saraçoğlu, L. Elçi, M. Doğan, Int. J. Environ. An. Ch., 82, (2002), 225231.
2. M. Soylak, İ. Narin, L. Elçi, M. Doğan, Fresen. Environ. Bull., 11, (2002), 132-136.
3. M. Soylak, S. Saraçoğlu, L. Elçi, Trace Elem. Electroly., 20, (2003), 160-165.
4. S. Saraçoğlu, M. Soylak, L. Elçi, M. Doğan, Anal. Lett., 35, (2002), 2603-2616.
313
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Cr(CO)6 ve Mo(CO)6 KOMPLEKSLERİNİN YERDEĞİŞTİRME TEPKİME
KİNETİKLERİNİN UV-VIS SPEKTROFOTOMETRESİ İLE İNCELENMESİ
Murat Emre Hanhan, Ayfer Menteş, Yakup Baran
Karaelmas Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 67100, Zonguldak
Bilindiği gibi, metal ile karbonil ligandı arasında geri bağlanma olarak adlandırılan
π-bağlanması vardır. Bu tür komplekslerde, CO ligandı ile yapılan her yerdeğiştirme
kızılötesi spektrumunda kolaylıkla farkedilir ve yorumlanır. Çünkü, kompleksteki bir
karbonil ligandı başka bir ligand ile yerdeğiştirdiğinde kompleksin elektron alışverişi ve
simetrisi değişir [2-4]. Karbonil ligandı, kızılötesi spektrumunda en rahat izlenebilen
ligandlardan birisi olduğu için, kompleksteki bu değişiklikler hemen kızılötesi
spektrumuna yansır. Böylece yeni oluşan kompleksi karakterize etmek, yeni giren ligandın
dönor-akseptör özelliklerini karşılaştırmak çok kolaylaşır [1-3].
N
N
Toluen
Mo(CO)6 +
S
NH2
S
NH CO CO
Mo
reflux
OC
CO
CO
Buna göre yeni metal karbonil kompleksleri, [Cr(CO)6] ve [Mo(CO)6] ile azot ve
kükürt içeren heterosiklik ligandların kullanılmasıyla sentezlenmiştir. FT-IR ve TGA
spektrumları yardımıyla karakterize edilmiştir. Sentezlenen her bir kompleksin
yerdeğiştirme kinetiği UV-VIS spektroskopisi ile incelenmiştir. Çalışmada sentezlenen 6
kompleksin de asosyatif mekanizmayı izlediği görülmüştür.
Kaynaklar
1. E.W. Abel, M.A. Bennett, G. Wilkinson, J. Am. Chem. Soc., 467, (1959) 2323-2327.
2. A. T. S. Torr, Inorg. Chim. Acta, 143 (1988), 3-5.
3. L. Lukosava, J. Ludvik, J: Cisarova, P. Stepika, Collect. Czech. Chem. Commun., 65
(2000) 1897-1910.
4. V. T. Yılmaz, H. İçbudak, Thermochimica Acta, 276 (1996) 115-122.
314
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
GEÇİŞ METAL KOMPLEKSLERİ KATALİZÖRLÜĞÜNDE METİL
METAKRİLATIN RADİKALİK POLİMERİZASYONU
Murat Emre Hanhan, Ayfer Menteş
Karaelmas Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 67100, Zonguldak
Yaşayan polimerizasyon, sonlanma ve zincir transferi gibi zincir kırılma
reaksiyonları olmadan başlama ve büyüme içeren zincir-büyüme polimerizasyonu olarak
adlandırılır (1). Polimerizasyonda metal kompleksi varlığında, başlatıcı olarak kullanılan
karbon tetraklorür (CCl4) bir radikal meydana getirir ve MMA’ın (metil metakrilat)
radikalik polimerizasyonunu başlatır. Metal merkezi, başlatıcıdan aldığı klor ile
yükseltgenir ve oluşan karbon radikali MMA monomerine eklenerek polimerik büyüyen
radikaller oluşmasını sağlar (2).
CHCl3 + Mo(0)
CHCl2. + .ClMo(I)
CH3
CH2=C
COOCH3
-Mo(0)
CH3
HCCl2CH2CCl
COOCH3
CH3
CH3
HCCl2CH2CCl
COOCH3
CH2=C
COOCH3
-Mo(0)
Mo(0) = [Mo(CO)4(Schiff bazı)]
CH3
CH2C.
+ ClMo(I)
COOCH3
PMMA
Bu çalışmada, karbon halojenürler başlatıcı olarak kullanılarak, molibden
tetrakarbonil Schiff bazı katalizörlüğünde MMA’ın polimerizasyonu incelenmiştir.
Sentezlenen metal komplekslerinin farklı sıcaklık ve konsantrasyonlarda MMA
polimerizasyonundaki etkileri karşılaştırılmıştır.
Kaynaklar
1. M. Sawamato, M. Kamigaito, Trends Polym. Sci., 4, (1996) 371-377.
2. T. Ando, M. Kamigaito, M. Sawamato, Tetrahedron, 47, (1997) 15445-15457
315
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-HİDROKSİASETOFENON METANSÜLFONİLHİDRAZON BİLEŞİĞİNİN
BAZI KOMPLEKSLERİNİN YARI-DENEL PM3 YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ
Saliha Çelik, Nurcan Karacan
Gazi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 06500, Ankara
Bu çalışmada önce M(afmsh)2 ve trans-M(afmsh)2(H2O)2 (M = Mn, Fe, Co, Ni,
Cu, Zn) komplekslerinin Irwing-Williams kararlılık serileri [1] HYPERCHEM 6 programı
ve yarı-denel PM3 yöntemi ile incelenmiştir. Optimizasyonların uygulanmasında Polac
Ribiere Konjuge Gradient algoritması kullanılmıştır, RMS gradient 0.001 Å-1mol-1 olarak
uygulanmıştır.
Hesaplamalar sonucunda Irwing-Williams kararlılık serisi sadece komplekslerin
toplam enerjileri ile elde edilmiştir,
komplekslerin oluşum entalpileri ise bu seri ile
uygunluk göstermemiştir. Hesaplamalar sekizyüzlü komplekslerin dörtyüzlülerden daha
kararlı; sekizyüzlü komplekslerde ise trans- izomerlerin cis- izomerlerden daha kararlı
olduğunu göstermiştir. Aşağıda Co(II) ve Mn(II) komplekslerinin hesaplanan toplam
enerjileri verilmektedir.
= -139376,18 kcal/mol
Co(afmsh)2
= -154439,56 kcal/mol
Co(afmsh)2(H2O)2
Mn(afmsh)2
Cis-Mn(afmsh)2(H2O)2 = -145037,48 kcal/mol
trans-Mn(afmsh)2(H2O)2 = -145208,87 kcal/mol
Deneysel çalışmalar sonunda Co(II) kompleksi dörtyüzlü, Mn(II) kompleksi ise
sekizyüzlü olarak elde edilmiştir. Hesaplamalara göre daha karalı olan sekizyüzlü
Co(afmsh)2(H2O)2 yerine dörtyüzlü Co(afmsh)2 kompleksinin elde edilmesinin sebebinin
susuz ortamda çalışılmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Kaynak
1. Irvig, H., Williams, R. J. P., “The stability of transition-metal complexes”, J. Chem.Soc.,
3192 (1953)
316
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-HİDROKSİASETOFENON METANSÜLFONILHİDRAZON BİLEŞİĞİNE AİT
TAUTOMERLERİN BAĞIL KARARLILIKLARININ AB İNİTİO HF/ 3-21G**
YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ
Saliha Çelik, Nurcan Karacan
Gazi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 06500, Ankara
Bu çalışmada 2-hidroksiasetofenon metansülfonilhidrazon bileşiğine ait aşağıda
verilen 6 tane tautomerinin bağıl kararlılıkları gaz fazında Hartree-Fock yöntemi ve 321G** temel seti ile incelenmiştir.
CH3
H
CH3
C
N
C
H
CH3
N
R
N
N
R
C
H
N
R
H
H
H
O
O
(a) hidrazo-enol
CH3
H
C
N
N
N
O
(b) keto
(c) hidrazo-enol
CH3
H
H
H
R
C
H
N
N
R
CH3
C
H
N
N
R
O
H
H
(d) hidrazo-keto
O
O
(e) hidrazo- keto
(f) hidrazo-keto
Her bir tautomeri ab initio HF/3-21G** yöntemi ile optimize edilmiş ve toplam
enerjileri 3-21G** ve 6-31G** temel setleri ile GAUSSIAN 03 paket programı
kullanılarak hesaplanmıştır. Tautomerlerin toplam enerjilerine göre bağıl kararlılıkları
şöyledir:
a>b>c>d>e>f
317
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-HİDROKSİASETOFENON METANSÜLFONİLHİDRAZON’UN AB İNİTİO
HF/6-31G** YÖNTEMİ İLE KONFORMASYON ANALİZİ
Saliha Çelik, Nurcan Karacan
Gazi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 06500, Ankara
Sülfon amitler,
antitümör etkisi gösteren [1] ve kemoterapide kullanılan
bileşiklerdir[2,3]. Hem sülfon amit hem de hidrazin grubu içeren “2-hidroksiasetofenon
metansülfonilhidrazon” (afmsh) bileşiği de biyolojik aktifliğe sahiptir ve bu nedenle
izomerik yapılarının bilinmesi önemlidir[4].
Bu çalışmada ab initio HF/6-31G** yöntemi ile GAUSSIAN 03 paket programı
kullanılarak aşağıda yapısı verilen afmsh bileşiğinin konformasyon analizi yapılmıştır.
Şekil üzerinde gösterilen τ1, τ2, τ3, τ4 ve τ5 torsiyon açılarını değiştirerek sekiz tane
izomerik yapı elde edilimiş, bunların toplam enerjileri hesaplanmış ve bağıl kararlılıkları
tespit edilmiştir.
H
CH3
τ1 C τ2 τ3 N
τ4
S
N
O
H
O
τ5 O
CH3
Yapılan hesaplamalar gaz fazında en kararlı izomerin(1) olduğunu göstermiştir,
kristal halinde ise (2) nolu izomer daha kararlıdır.
(1)
(2)
Kaynaklar
1. N. R. Lomax and V.L. Narayanan , Chemical Structures of Interest to the Division of
Cancer Treatment, Developmental Therapeutics Program, National Cancer Institute.
Bethesda, MD, 6 (1988).
2. A. Albert, Selective Toxicity, Chapman and Hall, London, New York, 1985.
3. S.Topiol, M.Sabio and P.W.Erhardt, J.Chem.Soc., Perkin Trans, 2 (1988) 437.
4. N.I. Dodoff,Ü.Özdemir,N. Karacan,M. Ch.Georgieva,Spiro M. Konstantinov and M.
E.Stefanaova, Z. Naturforsch.54 b, (1999) 1553-1562.
318
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
4-AMİNO-3-HİDRAZİNO-5-MERKAPTO-1,2,4-TRİAZOL (AHMT)’ DEN ELDE
EDİLEN LİGANDLAR İLE W(CO)6’ İN FOTOKİMYASAL TEPKİMELERİ
Sevil Şener1, Elif Subaşı2, Ayşe Erçağ3, Ozan S. Şentürk1, Fadime Uğur1
1
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 35160, Buca, İzmir
3
İstanbul Üniversitesi, Müh. Fakültesi, Kimya Bölümü, 34850, Avcılar, İstanbul
Daha önce grubumuz tarafından VI B grubu geçiş metal karbonilleri ile bazı azot
donorlu ligandlar arasındaki fotokimyasal tepkimeler incelenmiştir (1). Biyolojik olarak
önemli ligandlar olan triazollerden türeyen imin bileşiklerinin metal kompleksleri
üzerindeki çalışmalara ilgi giderek artmaktadır (2). 4-Amino-3-hidrazino-5-merkapto1,2,4-triazol (AHMT)’in aldehit belirleyicisi olarak (3) kullanılmasının yanında,
antifouling ve antikorozif etkisinin de olduğu bilinmektedir (4).
Bu çalışmada, AHMT’den türetilmiş; 4-salisilidenamino-3-hidrazino-5-merkapto1,2,4-triazol, (SAHMT);
4-(2-hidroksinaftilidenamino)-3-hidrozino-5-merkapto-1,2,4triazol, (2HNAHMT); 4-(3-hidroksinaftilidenamino)-3-hidrazino-5-merkapto-1,2,4-triazol,
(3HNAHMT);
4-(4-hidroksibenzilidenamino)-3-hidrazino-5-merkapto-1,2,4-triazol,
(4HBAHMT); 4-(5-Bromosalisilidenamino)-3-hidrazino-5-merkapto-1,2,4-triazol,
(5BrSAHMT) ligandlarının, W(CO)6 ile fotokimyasal reaksiyonu incelenmiştir. Schlenk
tekniği kullanılarak 1 mmol W(CO)6 ile 1 mmol ligand, THF içerisinde çözülerek, tepkime
karışımı inert atmosfer altında, 2 saat 125 W’ lık UV-lamba ile ışınlandı. Oluşan ürünler,
çözgen uzaklaştırıldıktan sonra çeşitli kromotografi teknikleri ile saflandırıldı ve yapıları
elementel analiz, FT-IR, FAB-Kütle ve 1H NMR spektroskopi yöntemleri ile aydınlatıldı.
Kaynaklar
1. O. S. Senturk, U. Ozdemir, S. Sert, F. Uğur, Inorg. Chem. Commun., 6 (7) (2003) 926929; S. Sert, A. Ercag, O. S. Senturk, F. Uğur, Polyhedron, 22 (13) (2003)1689-1693; O.
S. Senturk, U. Ozdemir, S. Sert, F. Uğur, Inorg. Chem. Commun. 6 (7) (2003) 926-929; U.
Ozdemir, N. Karacan, O. S. Senturk, S. Sert, F. Uğur, Transit. Metal Chem., 28 (4) (2003)
443-446.
2. A. Kumar, G. Singh, R. N. Handa, Indian J. Chem., 38A (1999) 613-617.
3. R. G. Dickinson and N. W. Jacobsen, Chem. Comm., (1970) 1719; R.C. Seccombe,
C.H.L. Kennerd, J. C. S. Perkin II (1973) 4.
4. A. B. Tadros, Paint and Resin, 57 (1987) 25-27.
319
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
İMİN VE OKSİM İÇEREN YENİ SCHİFF BAZI LİGANDININ BAZI METAL
KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE YAPILARININ SPEKTROSKOPİK
YÖNTEMLERLE İNCELENMESİ
Sümeyra Tuna, Erdal Canpolat, Mehmet Kaya
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23119, Elazığ
Schiff bazlarının çeşitli kalitatif ve kantitatif tayinlerde, radyo aktif maddelerin
zenginleştirilmesinde, ilaç sanayinde, boya ve plastik sanayinde kullanımının
yaygınlaşması, biyokimyasal aktiviteleri yönünden büyük ilgi çekmeleri ve özellikle son
yıllarda sıvı kristal teknolojisinde kullanılabilecek pek çok Schiff bazının sentezlenmesi,
bu maddelerle ilgili çalışmaların önemini arttırmıştır [1]. Geniş kullanım alanının yanında
oksijen taşıyıcılığı ve enzimatik reaksiyonlarda ara ürün oluşturma gibi yetenekleri
sayesinde giderek artan bir öneme sahiptir [2]. Bu bileşiklerin esas önemi, metal iyonları
ile seçici ve özel reaksiyonlar vermeleridir. Schiff bazları içerdikleri donör atomlardan
metale elektron transfer etmekte ve kompleks oluşturmaktadır. Bu çalışmada amaç, yeni
bir Schiff bazı ligandı ve onun komplekslerinin sentezi ve yapılarının aydınlatılmasıdır.
Bu amaçla literatürdeki yöntemler kullanılarak çift dişli ligand (LH) ile mononükleer
kompleksleri sentezlenmiştir. Komplekslerin tetrahedral yapıda, ligandın fenolik oksijeni
ve azometin azotu üzerinden şelat oluşturduğu bulunmuştur.
Komplekslerin karakterizasyonu çalışmaları devam etmektedir. Bileşiklerin
yapılarının aydınlatılması için elementel analiz, IR, 1H-, 13C-NMR ve UV-Vis, manyetik
süsseptibilite, kondüktometri ve termogravimetrik analiz gibi spektroskopik yöntemler
kullanılacaktır.
Şekil. Ligandın yapısı
Kaynaklar
1. E. Canpolat, Doktora Tezi F.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Elazığ, 2003.
2. D. Chen, A. E. Martell and Y. Z. Sun., Inorg. Chem., 28 (13), (1989) 2647-2652.
320
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
N-KOORDİNE AZOL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE ÖZELLİKLERİ
Neslihan Şahin1, İsmail Özdemir1, Yetkin Gök1, Bekir Çetinkaya2
1
İnönü Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 44069, Malatya
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Bornova, İzmir
Son zamanlarda N-donör atomlu ligantları içeren, geçiş metal komplekslerinin
organik bileşiklerin dönüşüm tepkimelerinde katalitik aktiviteye sahip olduğu görülmüştür.
Bu gelişme N-koordine ligantlı yeni metal komplekslerinin eldesi ve katalitik özelliklerinin
araştırılmasına neden olmuştur. Bu 1 yapısındaki metal kompleksleri seçici ve atom
ekonomi ilkesine uygun olarak katalitik dönüşümleri başarılı bir şekilde
sürdürmektedir[1,2].
R
N
A
N
MLn
1
M : Pd, Ru; A : CH2CH2 ve o - C6H4
Bu dönüşümlere furanizasyon, siklopropanasyon, siklizasyon, Heck ve Suzuki
reaksiyonları örnek olarak verilebilir[3-5].
Bu araştırmanın amacı farklı sübstitüent içeren 1-alkilazol türevlerini hazırlayarak,
Pd ve Ru ile oluşturdukları N-koordine metal komplekslerini sentezlemek ve bu
bileşiklerin özelliklerini araştırmaktır. Çalışma kapsamında nükleofilik özelliğe sahip olan
sübstitüye azol ligantları uygun metal bileşikleriyle etkileştirilerek yeni N-koordine metal
kompleksleri sentezlenmiştir ve özellikleri incelenmektedir.
Kaynaklar
1. F.Fache , E. Schulz , M.L. Tommasino, M. Lemaire . Chem. Rev. 100 (2000) 2159.
2. B. Çetinkaya B, İ.Özdemir, C. Bruneau, P.H. Dixneuf, Eur. J. Inorg. Chem. (2000) 29.
3. B. Çetinkaya , E. Çetinkaya , P.B. Hitchcock , M.F.Lappert , İ.Özdemir ,. J.Chem. Soc.
Dalton Trans. (1997) 1359.
4. İ. Özdemir, E. Çetinkaya, B. Çetinkaya, M. Çiçek, D. Semeril, C. Bruneau, P.H.
Dixneuf, Eur. J. Inorg. Chem., (2004) 418.
5. N. Gurbuz, İ. Özdemir, B. Çetinkaya, T. Seçkin, Appl. Organometal. Chem. 17 (2003)
776; İ. Özdemir, S. Demir, B. Çetinkaya, J. Mol. Catal. A: 208 (2004) 109.
321
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BİS(1,10-FENANTROLİN)SKUARATOBAKIR(II) TRİHİDRAT
KOMPLEKSİNİN KRİSTAL YAPISI
Ahmet Bulut1, Okan Zafer Yeşilel2, Hasan İçbudak2, Halis Ölmez2,
Orhan Büyükgüngör1
1
2
Ondokuzmayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü, Samsun
Ondokuzmayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Samsun
Dört tane verici atom ve yüksek simetrili halkalı bir yapıya sahip olan skuarik asit, bu
özelliklerinden dolayı farklı hidrojen bağları ile uzun zincir yapılı bileşikler oluşturarak iki veya üç
boyutlu yapılar meydana getirmektedir [1,2]. Ayrıca çok sayıda verici atoma sahip olması ve
şartlara bağlı olarak farklı koordinasyon davranışları göstermesi koordinasyon kimyası açısından
da önemlidir. Son yıllarda skuarik asit kompleksleri ile ilgili çalışmalar büyük bir yoğunluk
kazanmıştır [3]. Sentezlenen çeşitli skuarik asit kompleksleri farklı biyolojik ve tıbbi çalışmalarda
kullanılmaktadır.
Bu çalışmada, [Cu(phen)2(sq)].3H2O kompleksi sentezlenerek yapısı x-ışınları tek kristal
kırınım yöntemiyle aydınlatılmıştır. Monoklinik sistemde kristallenen kompleks, P21/n uzay
grubuna sahiptir. Örgü parametreleri ise; a=12.557(5), b=16.291(5), c=12.621(5), β=96.897(5),
Z=4 şeklindedir. Fenantrolin ligantları azot atomları üzerinden çift dişli, skuarato ligantı ise
karbonil oksijeni üzerinden tek dişli olarak Cu(II)’ye koordine olmuştur (Şek. 1). Skuarato oksijeni
[Cu1-O1=1.9623(16) Å] ile fenantrolin ligantlarından gelen üç azot atomu [Cu1-N uzaklıkları
1.9623(16)-2.0378(18) Å aralığındadır] ekvator düzemini oluşturmaktadır. Dördüncü azot atomu
ise apikal konumda yer almakta ve kompleksin geometrisi bozulmuş kare piramittir. Her bir
fenantrolin ve skuarato ligantları yaklaşık olarak düzlemseldir. Fenantrolin ligantları arasındaki
dihedral açı 78.7(2)º dir. [Cu(phen)2(sq)] birimleri arasındaki π-π etkileşimi ve kristal sularının
oluşturduğu hidrojen bağları kristal yapıyı meydana getirmektedir.
Şekil 1. [Cu(phen)2(sq)].3H2O kompleksinin ORTEPIII gösterimi
Kaynaklar
1. Bertolasi, V., Gilli, P., Ferretti, V.& Gilli, G. (2001). Acta Cryst. B57, 591-598.
2. Bulut, A., Yeşilel, A.Z., Dege, N., İçbudak, H., Ölmez, H., Büyükgüngör, O. (2003).
Acta Cryst. C60, o1-o3.
3. Yeşilel, A.Z., Bulut, A., Uçar, İ, İçbudak, H., Ölmez, H., Büyükgüngör, O. (2003). Acta
Cryst. E60, m228-m230.
322
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
α-ELİMİNASYONU ve N-HETEROSİKLİK KARBEN KOMPLEKSLERİ
M. Emin Günay, Bekir Çetinkaya
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
N-heterosiklik karbenler (NHC) organometalik kimyada ve homojen katalizörlerde
önemli ligantlardır [1]. Metal merkezine oldukça kuvvetli bağlanırlar. NHC
komplekslerinin sentezi için bir çok yöntem mevcuttur. Bunlar içinde en yaygın kullanılan
imidazolyum tuzlarının deprotonasyonu ve elektronca-zengin olefinlerdeki C=C bağının
bölünmesidir [2,3]. Bu çalışmada literatürde daha az kullanılan [4] α-eliminasyonundan
yararlanılmıştır. Önce N,N’-diariletilendiaminden havaya ve neme karşı kararlı 1
bileşikleri hazırlanmış, daha sonra bu bileşikler elektrofiller varlığında ısıtılarak karben
türevlerine (2-4) dönüştürülmüştür. Bu yöntem kullanım açısından büyük kolaylık
sağlamaktadır.
Ar
NH2
H
N
NH2
O
CH3
Ar =
Ar =
CCl3
N
O
Ar
1a, b
i) PdCl2(PPh3)2, PhMe, 1100C;
Ar
N
Pd
N
Cl
Ar
2
Ar = a
b
iii) PdCl2(PPh3)2, PhMe, 1100C;
ii) S8 , PhMe, 1100C
Ar
N
Cl
N
S
PPh3
H3C
a
Ar
Cl
O
H3C
Pd
N
N
Ar
3
PPh3
Cl
Ar
4
Ar = a
Ar = b
Sentezlenen NHC türevlerinin (2-4) yapıları NMR, IR, elemental analiz ve X-ray
(2, 3) gibi spektroskopik yöntemlerle aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. (a) D. Bourissou, O. Guerret, F.P. Gabbai, G. Betrand, Chem. Rev., 100 (2000) 39-92.
(b) W.A Herrmann, Angew. Chem. Int. Ed., 41 (2002) 1290-1309.
2. D.J. Cardin, B. Çetinkaya, E. Çetinkaya, M.F. Lappert, J. Chem. Soc. Dalton Trans,
(1973) 514-522.
3. B. Çetinkaya, İ. Özdemir, P.H. Dixneuf, J. Organomet. Chem., 534 (1997) 153-158.
4. (a) M.E. Günay, B. Çetinkaya, XX. International Organometallic Chemistry
Conference, Corfu-Greece, July, (2002) p223. (b) T.M. Trnka, J.P. Morgan, M.S.
Sanford, T.E. Wilhelm, M. Scholl, Tae-Lim Choi, S. Ding, M.W. Day, R.H. Grubbs,
J. Am. Chem. Soc., 125 (2003) 2546-2558.
323
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
DİAQUABİS(N,N′-DİMETİL-1,2-ETANDİAMİN)NİKEL(II) Dİ(ACESULFAMAT)
KOMPLEKSİNİN TERMİK BOZUNMA MEKANİZMASININ TERMİK ANALİZ
TEKNİKLERİ VE KÜTLE SPEKTROSKOPİSİYLE İNCELENMESİ
Hasan İçbudak1, Zerrin Heren1, Mustafa Odabaşoğlu1, Ahmet Uyanık1, Cengiz Arıcı2
1
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Samsun
2
Hacettepe Üniversitesi, Fizik Mühendisliği Bölümü, Ankara
Komplekslerin termik bozunma mekanizmalarının belirlenmesi teorik ve pratik
açıdan önemlidir. Çünkü komplekslerin özellikleri ve yapıları arasındaki bazı farklılıklar
termik davranışlara daha iyi yansımaktadır. Bunları belirlemek amacıyla termik analiz
tekniklerinin yanında kütle spektroskopisi gibi yardımcı teknikler de kullanılmaktır.
Termik bozunma mekanizması ile iyonlaşma mekanizması arsında ilişki kurulabilmesi
önemlidir [1-2].
Bu çalışmada, [Ni(C4H12N2)2(H2O)2](C4H5SO4N)2 kompleksinin durgun hava
atmosferindeki termik bozunma mekanizması termik analiz teknikleri (TG, DTG ve DTA)
ve kütle spektroskopisiyle belirlendi. Komplesin FAB kütle spektrumunda az sayıda
parçacık oluştuğu gözlendi. Moleküler pik oluşmadı. Kompleksin termik bozunma ürünleri
ile kütle spektrumunda oluşan parçacıklar arasında ilişki olduğu belirlendi. Termik
bozunma sırasında oluşan uçucu ürünler kütle spektrumunda da gözlendi. Kompleks dört
aşamada bozunmaktadır. 84-132 ºC sıcaklık aralığındaki ilk aşamada dehidrasyon
gerçekleşmektedir. İkinci aşama N,N′-dimetiletilendiamin ligantının bozunması ile
ilgilidir. Bunu tamamlayıcı iyonun SO2 çıkışı ile bozunması takip etmektedir. Ekzotermik
olan son aşamada ise kalan organik kalıntı yanmaktadır. Son bozunma ürünü NiO dir.
Kaynaklar
1. M.E. Brown, Introduction to Thermal Analysis, Chapman and Hall, London, 1988.
2. G.A.M. Hussein, H.M. Ismail, S.A.S. Mansour, J. Anal. Appl. Pyrolysis, 36 (1996) 17.
324
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-AMİNOBENZOFENON ESASLI YAPISINDA AZO VE İMİN FONKSİYONEL
GRUBU BULUNDURAN YENİ TETRADENTAT LİGAND VE
KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE KAREKTERİZASYONU
Hüseyin Köksal, Ayşe Kazancı
K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü,
46100, K.Maraş
Yapısında azo, imin, oksim grubu bulunduran organik ve anorganik bileşiklerin
sentezine olan ilgi artarak devam etmektedir. Bu grupların gösterdiği biyolojik aktivite,
boyar madde özelliği ve farklı anorganik bileşiklerin sentezinde şelat teşkil edici vb.
özelliklerinden dolayı ilgi farklı alanlarda devam etmektedir.
2-Aminobenzofenon’un H2SO4 ile diazonyum tuzu oluşturuldu 0-5 °C’de NaAc ile
tamponlandı. Etilalkolde çözülen fenollere 0°C’de diazonyum tuzu kenetlendi (I). Elde
edilen I bileşiği n-bütanol de 1:1mol oranında 1,2 fenilendiaminle reaksiyona sokularak II
bileşiği sentezlendi. Yapılan analizler NH2’lerden birinin reaksiyona girmediğini
göstermiştir. Daha sonra elde edilen II bileşiğinin Co, Ni ve Cu geçiş metalleriyle
mononükleer kompleksleri sentezlenmiştir.
Elde edilen ligand ve komplekslerin yapıları elementel analiz, NMR, IR, Uv-Vis,
MS, magnetik süsseptibilite, iletkenlik ölçümleri ile aydınlatılmıştır. Elde edilen veriler
ışığında komlekslerin yapılarının mononükleer ve iyonik kompleksler olduğu gözlenmiştir.
Kaynaklar
1. D. Aizenberg, S. Gur, Z. Zemislany, Clin. Neuropharmacol, 1997, 20, 210.
2. H. Köksal, M. Dolaz, M. Tümer, and S. Serin, Synth. React. Znorg. Met.-Org Chem.,
2001, 31(7), 1141-1162.
325
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-AMİNOBENZOFENON’DAN ELDE EDİLEN UNSİMETRİK SCHIFF BAZI
LİGANDLARI VE ONLARIN Cu(II), Ni(II) VE Co(II) KOMPLEKSLERİ
Hüseyin Köksal, H.Mehmet Ateş
K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü,
46100, K.Maraş
Schiff bazlarından ve oksimlerden elde edilen ligandların geçiş metalleriyle
oluşturdukları koordinasyon bileşiklerinin sentezi biokimyasal, analitiksel, antibakteriyel,
antifungal, katalizör ve boya özelliklerinden dolayı güncelliğini korumaktadır.
Birinci basamakta çeşitli sübstitüe salisilaldehitlerle 2-aminobenzofenon’un
kondezsyonundan I bileşiği EtOH’de reflux edilerek sentezlendi. İkinci basamakta I
bileşiği ile 1,2- diaminobenzen n-bütanol’de reflux edıldi II bileşiği sentezlendi. Son
basamakta sentezlenen Schiff Bazlarının Co, Ni ve Cu geçiş metallerinin klor tuzlarıyla
mononükleer koordinasyon bileşikleri sentezlendi.
Ligand ve komplekslerin yapıları spektroskopik ve analitik metodlarla karekterize
edildi.
Kaynaklar
1. Bachcha.S, Ashutash K. S And Preeh S., Trans. Met. Chem., 1988, 13, 463-466.
2. Serin, S., Trans. Met. Chem, 2001, 26,300-306.
3. Christodoulou. D, Kanatzidis. M.G. and Coucouvanis. D, Inorg. Chem., 1990, 29,
191-201.
326
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ÇOK DİŞLİ SCHİFF BAZI-OKSİM LİGAND VE KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
VE YAPILARININ AYDINLATILMASI
Hüseyin Köksal
K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü,
46100, K.Maraş
Schiff bazı ve oksim komplekslerinin birçok reaksiyonlarda etkili katalizör olarak
kullanılması son yıllarda yaygınlaşmaktadır. Yine son yıllarda bu ligandların Co, Ni, Cu ve
Pd metalleriyle yapmış olduğu komplekslerin yapıları çok detaylı olarak incelenmiş, ve bu
bileşiklerin kristalografik özellikleri, enzimatik reaksiyonları, sterik etkileri, yapı-redox
ilişkileri, mesojenik karakteristikleri, katalizör özellikleri ve magnetik özellikleri ilgi
uyandırmıştır. Ayrca bu tür çok dişli ligandların metal iyonlarının ekstrakte edilmesinde
kullanılabilirliği yönünde çalışmalar sürmektedir.
4-Amino tiyofenol çeşitli sübstitüe salisilaldehit türevleri ile EtOH’de 60 -70°C’de
2 saat süreyle karıştırılarak I bileşiği sentezlendi. Sentezlenen I bileşiği ile
monoklorglioksim 1:1 oranında karıştırılarak kompleksi teşkil edilecek Schiff bazı-oksim
ligandaları sentezlendi. Sentezlenen bu imin-oksim ligandının Co, Ni, Cu, Zn, Cd ve Sn
metal tuzları ile mono nükleer kompleksleri sentezlendi.
Bileşiklerin yapıları spektroskopik, magnetik ve analitik metodlarla tayin edildi.
Mono nükleer komplekslerde metal karedüzlem geometri içinde bulunduğu yapının iyonik
karakterde olmadığı gözlenmiştir. Metal iyonları koordinasyon merkezinde kareedüzlem
çevre içerisinde bulunmaktadır.
Kaynaklar
1 K.Srinivasan, P.Michand And J.K.Kochi, J. Am. Chem. Soc., 1986, 108, 2309.
2 A.A. Khondar, K.Nejati, Polyhedron, 2000, 19, 607-613.
327
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-AMİNO-4-NİTRO-ANİLİNDEN ELDE EDİLEN SCHIFF BAZLARININ OKSİM
LİGANDLARININ VE KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE YAPILARININ
AYDINLATILMASI
Hüseyin Köksal
K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü,
46100, K.Maraş
Son yıllarda koordinasyon kimyasında önemli bir yer tutan ligand dizaynında aynı
anda farklı ligand özelliklerinin aynı yapıda bulundurulmaya çalışılması gibi çalışmalar
giderek önemli bir yer tutmaktadır. Bu yapılar sentezi gerçekleştirilecek komplekslerinde
çok farklı kimyasal ve fiziksel özelliklere sahip olmasına neden olmaktadır. Yine son
yıllarda bu ligandların geçiş metalleriyle yapmış olduğu komplekslerin yapıları çok detaylı
olarak incelenmiş, ve bu bileşiklerin kristalografik özellikleri, enzimatik reaksiyonları,
sterik etkileri, yapı-redox ilişkileri, mesojenik karakteristikleri, katalizör özellikleri ve
magnetik özellikleri ilgi uyandırmıştır. Ayrca bu tür çok dişli ligandların metal iyonlarının
ekstrakte edilmesinde kullanılabilirliği yönünde çalışmalar sürmektedir.
2-amino-4-nitro-anilin ile sübstitüe salisialdehit türevleri 1:2 oranında reaksiyona
sokularak Schiff bazı sentezlenmiştir. Daha sonra bu ligandın NaBH4 ile nitro grubu
indirgenerek amine dönüştürülmüştür. Bu amin grubu monoklor glioksim ile reaksiyona
sokularak (1:1 oranında) sentezi düşünülen yeni oksim-imin ligandı sentezlenmiştir. Daha
sonra bu yeni ligandların çeşitli geçiş metalleriyle trinükleer ve mononükleer kompleksleri
sentezlenmiştir.
İndirgeme sırasında CH=N grubunun -CH2-NH- grubuna indirgendiği tesbit
edilmiştir. Bileşiklerin yapıları spektroskopik, magnetik ve analitik metodlarla tayin edildi.
Mono nükleer komplekslerde metal karedüzlem geometri içinde bulunduğu yapının iyonik
karakterde olmadığı gözlenmiştir.
Kaynaklar
1. Cynthia.T.B and Brewer.G., J.Chem.Soc.Chem.Commun., 1988, 854-856.
2. Sanjib. G. and Karmakar. S., Indian j. Chem., 1999, 335-338.
328
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SEMİKARBAZON VE TİYOSEMİKARBAZONLARIN OKSİMLİ TÜRLERİNİN
SENTEZİ VE ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
İlknur Babahan1, Hüseyin Anıl2
1
Adnan Menderes Üniversitesi, Fen-Edb. Fakültesi, Kimya Bölümü, 09010, Aydın
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, İzmir
Oksim ve tiyosemikarbazonlar metal iyonlarının spektroskopik olarak tayininde
kullanılan iki önemli bileşik sınıfıdır. Oksim-tiyosemikarbazonlar içerdikleri fonksiyonel
gruplardan dolayı yeni bir tür bileşik sınıfı olarak düşünülebilirler [1].
Tiyosemikarbazonların antitümor, antiviral, antibakterial, antimalarial, antifungal
özelliklerinden dolayı çok geniş biyolojik uygulamaları vardır [2].
Semikarbazonlar ve tiyosemikarbazonlar ilk defa antitüberküloz aktiflikleri ile
dikkat çekmişlerdir. Bu özelliğinin anlaşılmasından sonra bu bileşiklerin Farmakolojisi
üzerine çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bunların aktifliğinin, biyolojik sistemlerde eser
halde bulunan metal iyonları ile şelat oluşturmasından ileri geldiği düşülmektedir [3].
Semikarbazit ve tiyosemikarbazitin aldehit ve ketonlardan bilinen metotlar
kullanılarak semikarbazon ve tiyosemikarbazonlar elde edilir [4,5]. Elde edilen bu
maddeler alkol sisteminde vic-dioksim türevleriyle reaksiyona sokularak semikarbazon ve
tiyosemikarbazonların vic-dioksimli türevleri elde edilir. Daha sonra bu maddelerin çeşitli
özellikleri incelenmiştir.
X
R C N N C NH 2
H
H3C
+ N
OH
Cl
N
OH
OH
NH 2
X
C
H
N
H3C
N
R
OH
N N
CH
X= O,S
Çalışmada sentezlenen bileşiklerin yapısı elementel analiz IR, 1H-NMR, 13C-NMR
ve UV spektroskopik yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. R.Pogni, M.C.Baratto, A.Diaz and R.Basosi, Jour.of İnor. Biochem.., 79 (2000) 333-337.
2. K.H.Reddy, N.B.L.Parasad and T.Sreenivasulu Talanta, 59 (2003) 425-433.
3. N.Sarıkavaklı, G.İrez., Dok.Tez. (1998), Konya.
4. G.İbrahim, M.A.Khan, P.Richomme, O.Benali-Baitich and G.Bouet., Polyhedron,16
(1997) 3455-3461.
5. G.Akgemci, T.Atalay., Turk.J.Chem., 24(2000) 89-94.
329
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
HİDRAZONLARIN OKSİM TÜREVLERİNİN SENTEZİ VE ÖZELLİKLERİNİN
İNCELENMESİ
İlknur Babahan1, Hüseyin Anıl2, Nursabah Sarıkavaklı3
1
Adnan Menderes Üniversitesi, Fen-Edb. Fakültesi, Kimya Bölümü, 09010, Aydın
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, İzmir
3
Adnan Menderes Üniversitesi, Fen-Edb. Fakültesi, Kimya Bölümü, 09010, Aydın
Hidrazonlar spektofotometrik özelliklere sahip bileşik türüleridir [1]. Ayrıca bazı
hidrazonların antibakteriyel aktivitelerinin olduğu bilinmektedir [2]. Vic-dioksimlerin
metal komplekslerinin, biyolojik aktivite ve yarı iletkenlik özellikleride literatürede rapor
edilmiştir [3].
Hidrazinhidrat ve glioksim alkollu ortamda etkinleştirilerek glioksim hidrazin elde
edilir. Oluşan bileşik aldehit ve ketonlarla alkollü ortamda reaksiyona sokularak
hidrazonlar sentezlenmiştir [4]. Daha sonra bu maddelerin çeşitli özellikleri incelenmiştir.
OH
N N
N N C CH
CH 3 H
OH
R C N NH 2
H3C
+ N
OH
Cl
N
R
OH
Çalışmada sentezlenen bileşiklerin yapısı elementel analiz, IR, 1H-NMR, 13C-NMR
ve UV spektroskopik yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. S.Pas, The Chem.of.Open-Cham Organic Nitrojen Com.,2 (1966) 119-201.
2. S.Ersan, S.Nacak and R.Berkem.,IL Farmaco., 53(1998) 773-776.
3. Y.Gök, E.Özcan.,Tran.Met.Chem., 16(1991)393-396.
4. N.Sarıkavaklı, G.İrez., Dok. Tez. (1998), Konya.
330
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ÜÇ DİŞLİ SCHİFF BAZLARININ DİMETİL KALAY(IV) KOMPLEKSLERİNİN
SENTEZİ VE YAPILARININ AYDINLATILMASI
Nilgün Ancın, Selma Gül Öztaş, Mürşide Tüzün
Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Ankara
Kalay(II) ve kalay(IV) kompleksleri biyolojik olarak aktiftirler ve antitümör
aktivitesi göstermektedirler. Bu nedenle Schiff bazlarının organo kalay(IV) kompleksleri
son yıllarda önem kazanmaya başlamıştır. Ayrıca Schiff bazlarının kalay kompleksleri
biyolojik sistemler için model olarak kullanılmaktadır. Çalışmanın amacı biyolojik
sistemlere model olabilecek ONO donör atomlu Schiff bazlarının dimetil kalay
komplekslerinin sentezi ve yapılarının aydınlatılmasıdır. 2-amino-3-hidroksi piridin ile
bazı salisil aldehit türevlerinin kondensasyon reaksiyonundan Schiff bazları
sentezlenmiştir. Elde edilen Schiff bazları dimetil kalay diklorür ile reaksiyona sokulmuş
ve diorgano kalay kompleksleri elde edilmiştir.
Schiff bazlarının ve dimetil kalay(IV) komplekslerinin yapısı NMR, IR, element
analizi ve kütle spektrometrisi ile aydınlatılmıştır. 2D-NMR spektrumlarından Schiff
bazlarının molekül içi hidrojen bağı yaptıkları tespit edilmiş, ayrıca Schiff bazlarında ve
bunların kalay komplekslerinde bulunan farklı sübstitüentlerinin imin protonuna etkileri
incelenmiştir.
CH
N
OH
N
CH
N
+ (CH3)2SnCl2
X
O
HO
N
X
Sn
CH3
O
CH3
X : 5-OH , 5-Cl , 3-OCH3 , 3-OC2H5
Kaynaklar
1. G.C. Percy, D.A.Thornton, J. Inorg. Nucl. Chem.: 1972, 34, 3357.
2. A.G.J. Ligtenborg, R. Hage, A. Meetsma, B.L. Feringa, J.Chem.Soc. Perkin Trans 2
1999, 807.
3. L.E. Khoo, Y. Xu, N.K. Goh, L.S. Chia, L.L. Koh, 1997, 16, 573.
331
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BOR EKSTRAKSİYONU
Pelin Özay1, Mürüvvet Yurdakoç1, Mehmet Karakaplan2, Halil Hoşgören2
1
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 35160, Buca, İzmir
2
Dicle Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 21280, Diyarbakır
Bor cam, çimento, çelik, savaş, deterjan, ilaç endüstrisine kadar çok geniş bir
alanda kullanılmaktadır. Özellikle bor hidrür’ün yakıt olarak gelecekte motorlu taşıtlarda
yaygın bir şekilde kullanılacak olması Bor’un stratejik önemini göstermektedir. Bor ayrıca
bitki, insan ve hayvan içinde önemli bir elementtir. Eksiklik ve zehir etkisi arasındaki
derişim aralığı dardır. Bor’un 0,2 ppm civarında bulunması eksiklik olarak kabul edilirken,
1 ppm miktarı ise zehir etkisi olarak değerlendirilir[1-3]. Çalışmanın amacı bor kirliliğinin
uzaklaştırılması ve sıvı-sıvı ekstraksiyon tekniğiyle Bor’un uzaklaştırılmasını hızlı ve
ekonomik şekilde gerçekleştirebilmektir.
Bu amaçla çalışmada petrol eteri (80-100°C), n-amil alkol, kloroform çözücülerinde
2-Etil-1,3hegzandiol (EHD), 1,2-dihidroksi-4-oksadodekan (DHD) ve 3-(4-t-bütilfenoksi)1,2propandiol (BFPD) ekstraktantları kullanılarak bor çözeltisiyle sıvı-sıvı ekstraksiyonu
yapılmıştır. Bor’un ekstraksiyonu için en iyi şartlar araştırılmıştır. Bor miktarı azomethinH yöntemiyle spektrofotometrik olarak belirlenmiştir.
Çalışılan ekstraktantların bor’un sıvı-sıvı ekstraksiyonu için uygun oldukları
sonucuna varılmıştır.
Kaynaklar
1. M. Yurdakoç, M. Karakaplan, and H. Hoşgören, Separation Science and Technology, 34
(1999) 2615-2625.
2. H. Hoşgören, S. Tural, F. Kahraman, M. Toğrul, M. Karakaplan, Solvent Extraction and
Ion Exchange, 15 (1997) 249-257.
3. P. Ayers, A. W. L. Dudeney and F. Kahraman, J. Inorg. Nucl. Chem., 43 (1981) 20972100.
332
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
o- VE p-FENİLENDİAMİN GRUPLARI İÇEREN DÖRT DİŞLİ SCHİFF BAZLARI
İLE Zn(II) KOMPLEKSLERİNİN İKİ FARKLI YÖNTEMLE
KARŞILAŞTIRMALI OLARAK SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Pelin Sözen, A. Atak, F. Demirhan
Celal Bayar Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Anorganik Kimya
Anabilim Dalı, 45030, Muradiye, Manisa
Alifatik diaminler örneğin etilendiamin veya türevleri ile asetil aseton ve
salisilaldehitin kondenzasyon reaksiyonu sonucu elde edilen N2O2 vericisi olarak davranan
dört dişli salen Schiff bazları üzerine sayısız çalışma mevcuttur [1,2]. Çok uzun yıllardan
bilinen bu tip salen kompleklerinin Jacobsen ve Katsuki tarafından olefinlerin
epoksidasyonunda katalizör olarak kullanılması bilim adamlarının bu bileşikler üzerinde
yoğun çalışmalar yapmasına neden olmuştur [3,4]. Son zamanlarda kiral çinko salen
komplekslerinin asimetrik Lewis asiti ile katalizlenen reaksiyonlarda kullanımı bu tip
kompleksler üzerinde çalışılmasına yol açmıştır [5].
Bu çalışmada dört dişli salpphenH2 ve salophenH2 ligandları ile karşılaştırmalı
olarak farklı iki yöntem kullanmak suretiyle Zn(II) Schiff baz kompleksleri
sentezlenmiştir. Birinci yöntemde Schiff baz ligandları Et3N varlığında ZnCl2 ile, ikinci
yöntemde ise Schiff baz ligandları doğrudan ZnEt2 ile reaksiyona sokulmuştur. Bu
yöntemler verim, süre ve ürünlerin izolasyonu açısından karşılaştırılarak oluşan metal
komplekslerinin yapıları elementel analiz ve çeşitli spektroskopik yöntemlerle (IR, NMR)
aydınlatılmıştır. ZnEt2 bileşiğinin doğrudan kullanılması durumunda reaksiyon veriminin
diğer yönteme göre yüksek olduğu ve bu yöntemle ürünün daha kolay kristallendirebildiği
gözlenmiştir.
Kaynaklar
1. M. D. Hobday and D. T. Smith, Coordination Chemistry Rev., 9, 311-337, (19721973).
2. Y. Maeda, Y. Takashima, A. Matsumato and Ohyashi ., J. Chem. Soc., Dalton Trans.,
115, (1986).
3. E. N. Jacobsen, W. Zang, A. R. Muci, R. J. Ecker and L. Deng, J. Am. Chem. Soc.,
113, 7063-7064, (1991).
4. K. Irrie, K. Noda, Y. Ito, N. Matsumato and T. Katsuki, Tetrahedron Lett. 31, 7345,
(1990).
5. G. A. Morris, H. Zhou, C. L. Stern and S. T. Nguyen. Inorg. Chem., 40, 3222-3227,
(2001).
* Bu çalışmada desteklerinden dolayı TBAG’na (TBAG 100T127 no’lu proje)
teşekkürlerimizi sunarız.
333
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
HEKZAKLOROSİKLOTRİFOSFAZATRİENİN FENOLİZİ
Saliha Begeç1, Adem Kılıç2
1
2
İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Malatya
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Gebze, Kocaeli
Fosfor azot arasında P=N bağı bulunduran bileşikler fosfazenler olarak
adlandırılırlar. Fosfazenler taşıdıkları sübstitüentlere bağlı olarak yanmayı geciktirici
materyal [1], antikarsinojen [2] ve antibakteriyel özellik [3] gösterirler.
Bu çalışmada hekzaklorosiklotrifosfazatrien, N3P3Cl6 ile 2-ter-bütil-4-metilfenol ve
2-metil-4-ter-bütilfenolün reaksiyonları incelendi. Bu reaksiyonlar sonucunda iki yeni
bileşik, (II) ve (III), izole edildi.
Cl
Cl
Cl
P
P
N
N
P
P
Cl
Cl
N
Cl
O
Me
Me
N
N
P
P
Cl
Cl
Cl
(II)
N
O
Cl
(III)
Sentezlenen bileşikler ince tabaka ve kolon kromatografisi teknikleri kullanılarak
saflaştırıldı. Elde edilen yeni bileşiklerin (II , III) yapıları elementel analiz, 1H, 31P NMR
ve IR teknikleri kullanılarak aydınlatıldı.
Kaynaklar
1. R. Puyenbroek and et all. Phosphorus-Sulfur and Silikon. 227 (1994) 93-94.
2. J. F. Laberre, O. J. Bovin and J: Galy, Acta Cryst. B35 (1979) 1182-1186.
3. A. I. Oztürk, and et all. Cell Biochem. Funct. 18. (2000) 117-126.
334
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
HEKZAKLOROSİKLOTRİFOSFAZATRİENİN TİYAZOL TÜREVLERİ İLE
REAKSİYONUNUN İNCELENMESİ
Saliha Begeç1, Adem Kılıç2, Sümeyya Alataş1
1
2
İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Malatya
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Gebze, Kocaeli
Beşli halkada 1,3-konumlarında bir kükürt ve bir azot atomu içeren bileşikler
‘Tiyazol’ olarak adlandırılırlar. Özellikle 2,5-tiyazol türevleri antitümör, antibakteriyel,
antihistiminik, antiülser özellik gösterirler [1]. Ayrıca bu bileşikler biyolojik aktivite
gösterdikleri için pestisit ve ilaç yapımında da kullanılmaktadır.
Çalışmamızda bütün bu özellikleri dikkate alınarak tiyazol türevleri ile
hekzaklorosiklotrifosfazatrien, N3P3Cl6 (I) in reaksiyonları incelendi. Ligant olarak 5metil-1,3,4-tiyadiazole-2-tiyol (II) ve 2-merkaptotiyazolin (III) bileşikleri seçildi.
Cl
Cl
N
P
N
N
Cl
Cl
P
P
N
(I)
Cl
Cl
H3C
N
S
(II)
N
SH
S
SH
(III)
Seçilen bu ligantların tetrahidrofuran içinde metalik sodyum ile tuzları hazırlandı ve
(I) bileşiği ile etkileştirildi.
İncelenen reaksiyonda oluşan bileşikler ince tabaka ve kolon kromatografisi
teknikleri kullanılarak ayrıldı ve uygun yöntemler kullanılarak saflaştırıdı. Yeni
bileşiklerin yapı aydınlatma çalışmaları devam etmektedir. Yapı aydınlatılmasında
elementel analiz, 1H, 31P NMR ve IR teknikleri kullanılacaktır.
Kaynak
1. M. G. Mamolo, V. Falagiani and et all. II Farmaco, Volume 56, (587-592), 2001.
* Bu çalışma İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (2003 / 60) tarafından
desteklenmiştir.
335
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BOR’UN SULU ÇÖZELTİDEN ADSORPSİYONU
Senem Karahan, Mürüvvet Yurdakoç, Yoldaş Seki, Kadir Yurdakoç
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen –Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 35160, Buca, İzmir
Bor’un toprakta aşırı miktarda bulunması ürün verimini olumsuz yönde
etkilemektedir. Çeşitli bor işleme endüstrileri ya da bor madenlerinden, gübrelerden,
yıkama sularından, sulama sularından yüksek derişimde bor toprağa ve yeraltı sularına
karışmaktadır. Topraktaki bor derişimleri, bor adsorpsiyonu ile kontrol edilebilir. Bitkiler
sadece çözünmüş olan boru kullanabilirler. Adsorplanmış olan bor bitkiler için zehir etkisi
göstermez. Toprakta bulunan kil mineralleri önemli bor adsorplayıcılarıdır. Kil içeriğinin
düşük olduğu topraklarda yüksek bor derişimine rastlanması olasıdır. İçme sularındaki
yüksek bor derişimleri de insan ve hayvan sağlığını tehdit etmektedir [1-2].
Çalışmanın amacı, yurdumuzdaki bentonit, illit gibi doğal kil ve K10
(Montmorillonit, Fluka No: 69866) örneklerinin borun sulu çözeltiden uzaklaştırılmasına
olan etkisini araştırmaktır. Katyon değişim kapasiteleri, “Amonyum Asetat Yöntemi’ne”
göre belirlenmiştir. Örneklerin BET özgül yüzey alanları ve gözenek boyutu dağılımları,
77 K de azot gazı adsorpsiyonu yöntemiyle “Sorptomatic 1990” cihazı ile ve X-ışını toz
kırınımı analizleri, Chemnitz Teknik Üniversitesi/Almanya, Endüstriyel Kimya
Enstitüsünde yapılmıştır. Bor tayini, Azomethin-H yöntemiyle SHIMADZU UV-1601
model UV spektrofotometresi kullanılarak belirlenmiştir.
Adsorpsiyon izotermlerinin bentonit ve K10 için S tipi, illit için ise L tipi olduğu
gözlenmiştir. Bor’un illite olan ilgisinin orta düzeyde olduğu ve bentonit, K10 üzerine
adsorpsiyonunun ise muhtemelen fiziksel olarak gerçekleştiği sonucu çıkarılmıştır.
Bentonit ve K10’un Freundlich denklemine, illitin ise hem Freundlich hem de Langmuir
denklemine uyduğu gözlenmiştir. Freundlich denkleminden hesaplanan Kf (bağıl
adsorpsiyon kapasitesi) değerlerinin birbirine yakın olduğu bulunmuştur.
Kaynaklar
1. S. Goldberg, Plant and Soil 193 (1997) 35-48.
2. L. V. Rajakovic M.D. Ristic, Carbon 34 (1996) 769-774.
336
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
İŞLEVSEL VE HACİMLİ GRUP İÇEREN METAL KARBEN KOMPLEKSLERİ
Sedat Yaşar1, Serpil Demir1, İsmail Özdemir1, Bekir Çetinkaya2
1
İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 44280, Malatya
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
N-heterosiklik karbenler ve metal komplekslerinin homojen katalizde, materyal
biliminde, ilaç ve biyoanorganik kimyada kullanımı büyük bir ilgi ile araştırılmaktadır [1].
Karben kompleksleri fosfin komplekslerine benzer katalitik özellikler sergilemektedirler.
Fakat metal–fosfor bağları oksidasyon koşullarında ve yüksek sıcaklıkta kolayca
bozunurken karben kompleksleri daha kararlıdır. Bu özellik karben komplekslerinin daha
yaygın olarak kullanılmasına olanak sağlamıştır [2-4].
1991 yılında kararlı ve kristal yapılı ilk serbest karben kompleksinin sentezinden
sonra birçok geçiş metal karben kompleksleri değişik katalitik reaksiyonlarda katalizör
olarak kullanılmıştır. Karben ligantı üzerinde bulunan sübstitüyentler katalitik özellikleri
önemli ölçüde etkilemektedir. Bu amaçla elektronca zengin ve işlevsel grup içeren ( I )
yapısındaki N-heterosiklik karben kompleksleri sentezlendi.
R
N
A
MLn
N
'
R
(I)
Hazırlanan bileşiklerin yapıları spektroskopik yöntemlerle aydınlatılmıştır ve
özellikleri araştırılmaktadır.
Kaynaklar
1. M. F. Lappert, J. Organometal. Chem., 358 (1988) 185.
2. W. A. Herrmann, Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 41 (2002) 1291.
3. O. Guerret, S. Sole, H. Gornitzka, G. Trinquier and G. Bertrand, J. Organometal.
Chem., 600 (2000) 112.
4. B. Çetinkaya, S. Demir, İ. Özdemir, L. Toupet, D. Sémeril, C. Bruneau, P. H. Dixneuf,
Chem. Eur. J., 9 (2003) 2323.
337
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
[MoTp*(O)Cl](µ-O)[MoTp*(Cl)(≡NC6H4Br)] (cis VE trans)
BİLEŞİKLERİNİN SENTEZ VE KAREKTERİZASYONLARI
Işıl Topaloğlu Sözüer, Seçkiner Dülger İrdem
İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü,
Gülbahçe Köyü, Urla, 35430, İzmir
İlk olarak Trofimenko1 tarafından sentezlenen trispirazolborat ligandı {Tp*,
(HB(3,5-Me2C3HN2)3}, siklopentadienil, η5-C5H5 ligandıyla benzer özelliklere sahip olup
modern koordinasyon kimyasında önemli rol oynamıştır. Molibden ise çok çeşitli
oksidasyon hallerine sahip olabildiğinden hem tek çekirdekli hemde çok çekirdekli
bileşikler oluşturabilir.2
Bu çalışmada [MoTp*(O)Cl2] bileşiğinin BrC6H4NH2 (p-bromo anilin) ile tolende
reaksiyonu gerçekleştirilmiştir. Bu reaksiyon sonunda literatürde3-5 verilen ligandın köprü
olarak bağlandığı yapların aksine, Mo-O-Mo köprüsü içeren dimerik yapıda iki klorür
atomunun birbirine göre cis ve trans konumda olduğu iki imido Mo(V) bileşiği ele
geçmiştir.
X
X
N
H
B
O
N
N
N
N
N
Cl
O
Mo
Cl
N
Mo
N
N
N
N
N
N
B
H
H B
trans-[MoTp*(O)Cl](µ-O)[MoTp*(Cl)(≡NC6H4Br)]
O)[MoTp*(Cl)(≡NC6H4Br)]
N
N
N
N
N
N
N
O
O
Mo
Cl
Cl
Mo
N
N
N
N
N
N
B H
cis-[MoTp*(O)Cl](µ-
Elde edilen bileşiklerin yapıları 1H-NMR, IR spektroskopisi, kütle spektrometresi,
elementel analiz yöntemleri ve X-Ray difraksiyon methoduyla aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. S. Trafimenko, Inorg. Chem. 10 (1971) 504.
2. D. Seddon, W.G. Kita, J. Bray and J. A. McCleverty, Inorg. Synth., 16 (1976) 24.
3. S.M.Lee, R.Kowallick, M. Marcaccio, J.A. McCleverty, and M. D. Ward, J. Chem.
Soc. Dalton Trans., 1998, 3443.
4. M.B. Kassim, R. L. Paul, J. C. Jeffery, J. A. McCleverty, M. D. Ward, Inorganica
Chimica Acta, 2002, 327, 160.
5. S. Bayly, J. A. McCleverty, M. D. Ward, D. Gatteschi, F. Totti, Inorganic Chemistry,
2000, 39, 1288.
338
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SPERMİN TÜREVİ SİKLOTRİFOSFAZATRİEN İLE 2,2-DİMETİL-1,3PROPANDİOLÜN REAKSİYONU
Esra Tanrıverdi1, Gönül Yenilmez Çiftçi1, Simon J.Coles3 David B. Davies2,
Michael B. Hursthouse3, Adem Kılıç1, Robert A. Shaw2
1
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Kocaeli, TÜRKİYE
2
Birkbeck College, London University, ENGLAND
3
University of Southampton, ENGLAND
Genel olarak, difonksiyonlu reaktiflerle hekzaklorosiklotrifosfazatrien dört tip ürün
oluşturur: (a) Spiro, (b) Ansa, (c) Açık zincir (d) Köprülü. Çalışmamızda, spermin türevi
siklotrifosfazatrien (1) ile 2,2-dimetil-1,3-propandiolün (2) reaksiyonu incelendi.
HN
Cl
Cl
N C C C
H2 H2 H2
N
Cl
P
P
N
Cl
N
P
(1)
NH
C N
P
H2
N
N
Cl
Cl
P
P
Cl
N
Cl
+
H3C
CH3
OH
OH
HN
N C C C C N
NH
P
H2 H2 H2 H2
N
N
N
N
Cl
Cl
Cl
Cl
THF
P
P
P
P
N
N
NaH
O
O
O
O
P
(2)
H3C
CH3
(3)
H3C
CH3
İzole edilen di-monoansa siklotrifosfazatrien bileşiğinin (3) (verim:0.4g.17%,
e.n>250oC) yapısı; elementel analiz, kütle spektroskopisi, X-ışınları kırınımı, 1H ve 31P
NMR ölçümlerinden elde edilen bilgiler ile aydınlatıldı.
339
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
5,6-DİAMİNO-1,10-FENANTROLİNİN SALİSİL ALDEHİTLE OLUŞTURDUĞU
SCHİFF BAZININ STEARİK ASİT DİESTERİNİN SENTEZİ VE
KAREKTERİZASYONU
Gülnur Keser1, Ulvi Avcıata1, Nebahat Demirhan1, Ahmet Gül2
1
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, 34210, Esenler, İstanbul
2
İstanbul Teknik Üniversitesi Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü, Maslak, İstanbul
Salisil aldehit ve o-diaminlerden türetilen schiff bazları, bazı geçiş metalleri ile
stabil kompleksler oluşturduklarından koordinasyon kimyasında yaygın bir şekide
kullanılmaktadır. Bunların karmaşık biyolojik sistemlerde oksijen bağlama
özelliklerinden dolayı oksijen taşınımında oynadıkları rol özellikle dikkat çekicidir (1).
Schiff bazı ligandları metal atomuna birden fazla donör atomu ile bağlanarak kararlı
kompleks oluştururlar. Schiff bazı esterleri ise hidroliz olayı sonucu oluşturdukları
sabunlaşma reaksiyonları nedeniyle endüstride yaygın bir kullanım alanına sahiptirler.
Yaptığımız bu çalışmada başlangıç maddesi olarak 1,10-fenantrolin kullanılarak
sırasıyla 5-nitro-1,10-fenantrolin, 5-nitro-6-amino-1,10-fenantrolin ve 5,6-diamino-1,10fenantrolin literatürde belirtildiği gibi sentezlendi (2). 5,6-Diamino-1,10-fenantrolinin,
salisil
aldehitle
reaksiyonundan 5,6-bis(salisilidenimino)-1,10-fenantrolin olarak
isimlendirilen Schiff bazı ligandı ve bu Schiff bazı ligandının stearik asitle olan
reaksiyonu sonucu diester yapılı yeni bir ligand elde edildi (3). Elde edilen tüm
maddelerin yapıları, LC-MS, FTIR, 1H NMR yöntemleri kullanılarak aydınlatıldı.
H
N
H
N
HO
+ 2HOOCC
N
N
17
N
N
N
N
O
H 35
C 17 H 35
O
+ 2H 2 O
HO
H
H
O
O
C 17 H 35
Kaynaklar
1. Akira.N., Shokubai, 17 (5) (1975),133-40.
2. Bolger J.;Gourdon A.; Ishow E. and Launay J., Inorg. Chem., 35 (1996), 2937-2944.
3. Shono T.; Ishıge O.; Uyama H.; Kashimura S., J.Org. Chem., 51 (1986), 546-549.
340
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
AMİNOLİZ REAKSİYONU İLE BAZI FOSFAZEN TÜREVLERİNİN SENTEZİ
VE KARAKTERİZASYONU
Rumeysa Ataş, Nebahat Demirhan , Ulvi Avcıata
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak, Kimya Bölümü, 34210, Esenler, İstanbul
Son yıllarda fosfor-azot bileşiği olan fosfazenler ile ilgili çalışmalarda önemli
gelişmeler olmuştur. Fosfazenler, etkileştikleri molekül gruplarına, reaksiyon şartlarına
göre çok sayıda, farklı özellikte ve farklı kullanım alanlarına sahip ürünler oluşturmaktadır.
Günümüzde, fosfazenlerin değişik nükleofillerle reaksiyonlarından elde edilen ürünlerin
sentezi ve endüstriyel önem taşıyan maddelerin kullanım alanlarının tanımlanması ile ilgili
literatürde pek çok çalışmaya rastlanmaktadır. Fosfazanlere değişik amin gruplarının
bağlanması ile farklı izomer yapısında polimerleşme özelliği olan, düz zincir şeklinde ve
oligomerik yapıda ilginç kullanım özelliği olan fosfazen türevleri sentezlenebilmektedir
(1-6).
Çalışmamızda, 5-amino-1,10-fenantrolin ve 3-amino-1H-1,2,4-triazol (amitrol) ün
heksaklorosiklotrifosfazatrien ile reaksiyonlarında uygun şartlar saptanarak yeni fosfazen
türevleri sentezlendi. Sentezlenen yeni maddeler, IR, 1H NMR, 31P NMR ve elementel
analiz ile tanımlandı.
Kaynaklar
1. C. W. Allen and J. A. MacKay, American Chemical Society, 25 (1986) 4628-4632.
2. Masood-ul-Hasan, R. A. Shaw and M. Woods, J. Chem. Soc. Dalton, (1975) 2202-2207.
3. L. Vıdaud and J. F. Labarre, Journal of Molecular Structure, 176(1988) 337-343.
4. D. Ganapathiappan and S. S. Krishnamurty, J. Chem. Soc. Dalton, (1987) 585-590.
5. S. K. Das, D. Feakins, W.A Last, S. N. Nabi, S. K. Ray, R. A. Shaw and B. C. Smith, J.
Chem. Soc. (A), 1970 616-617.
6. J. F. Labarre, G. Gıerche, F. Sournies, R. Lahana, R. Enjalbert and J. Galy, Journal of
Molecular Structure,116(1984) 7588.
341
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BAZI YENİ PİRAZOL KOMPLEKSLERİNİN Cu(II), Co(II) ve Ni(II)
KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Mehmet Sönmez, Metin Çelebi
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 65080, Van
Biyolojik sistemlerde koordinasyon bileşiklerinin önemi gün geçtikçe artmaktadır.
Özellikle pirimidin, pirazol ve imidazol türevleri ve bunların metal kompleksleri çeşitli
farmakolojik etkilere sahiptir. Bu nedenle pirazol halkalı metal komplekslerinin sentezi
amaçlanmıştır.
Bu
çalışmada,
literatürde
verildiği
üzere
Dibenzoilasetik
asit-Nkarboksimetilamit’in fenilhidrazin ile reaksiyonundan ligand olarak kullanılan, 4-benzoil1,5-difenil-3-pirazolon elde edildi. Daha sonra bu bileşiğin Cu(OAc)2.H2O,
Co(OAc)2.4H2O ve NiCl2.6H2O ile MeOH/CHCl3 ortamında reaksiyonundan ML2
yapısında kompleksleri elde edildi.
Sentezlenen komplekslerin yapıları, elementel analiz, molar iletkenlik, magnetik moment,
IR ve elektonik spektroskopi ile aydınlatıldı.
O
O
O
Ph
NH
OH
Ph
N
N
Ph
N
Ph
Ph
Ph
Şekil 1. Ligandın yapısı
Kaynaklar
1. M. Sönmez, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri (1991).
2. E. C. Okafor, Spectrochimica Acta Vol. 38A (9) 981-987 (1982).
342
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
vic – DİOKSİMLERİN p- AMİNO BENZOİK ASİT HİDRAZİN ARİL HİDRAZON
TÜREVLERİNİN SENTEZİ VE Ni(II), Cu(II) KOMPLEKSLERİNİN
İNCELENMESİ
Bülent Kırkan, Emrah Giziroğlu, Ramazan Güp, M. Ali Özler
Muğla Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 48000, Kötekli, Muğla
vic – Dioksimlerin ve bunların mono-, di-, tri-(homo- ve hetero) nükleer
komplekslerinin önemi bunların endüstride ve tıp alanındaki uygulamalarından
görülmektedir. Bu yüzden arzu edilen ligand malzemesinin boyutu, şekli ve de taşıdığı
donör atomların sayısı ve cinsi yada reaktif gruplar elde edilebilecek olan komplekslerin
özelliklerinde önemli bir değişiklik yapacaktır [1]. Ayrıca hidrazonlar çok yönlü
şellatlayıcı davranışları nedeniyle kapsamlı araştırma konusu olmaktadır [2].
Bu çalışmada p - aminobenzoik asit hidrazin aril hidrazon türevleri [2] alkollü ve
NaHCO3 ‘lı ortamda anti-kloroglioksim ile reaksiyona sokularak, p-aminobenzoik asit aril
hidrazonları içeren iki tane yeni vic-dioksim bileşiği sentezlenmiştir.
R
O
H
O
NH
M
Cl
O
N
H
Cl
O
N
N
NH
C
M
C
NH
N
N
O
H
M
HN
O
H
O
N
O
R
M : Ni, Cu R : H, OCH3
Elde edilen ligandlar Ni(II), Cu(II) tuzlarıyla etkileştirilerek mono ve tri nükleer
kompleksleri elde edilmiştir. Ligandların ve komplekslerin yapıları UV, FTIR, 1H NMR,
elementel analiz ve manyetik süssebilite teknikleriyle aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Kaynaklar
1. Kandaz, M., Yılmaz, I., Keskin, S., Koca, A., Polyhedron, 21 (2002) 825.
2. Komurcu, S.G., Rollas, S., Ulgen, M., Gorrod, J.W., Cevikbas, A., Boll Chim. Farm.
134(7) (1994) 375-379.
343
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
FONKSİYONEL SÜBTİTÜENTLER İÇEREN YENİ PORFİRAZİNLER
Rabia Zeynep Uslu, Ahmet Gül
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, Maslak,
İstanbul
Önemli bir tetrapirol grubunu oluşturan porfirazinler, pek çok özellikleri yönünden
ftalosiyaninlerle porfirinlerin arasında yer alırlar. Porfirazinlerin kimyasal ve fiziksel
özellikleri üzerinde değişiklikler yapmak, ancak merkezdeki metal iyonu veya periferal
sübtitüentlerle oynayarak başarılabilir. Periferal sübstitüenler genellikle aynı grubu taşıyan
uygun bir doymamış dinitril çıkış maddesi kullanılarak sağlanır. Daha sınırlı sayıdaki
örnek ise porfirazin halkası üzerine reaktif bir sübstitüent yerleştirip, buradan
gerçekleştirilen
reaksiyonlarla
farklı
sübstitüentlere
ulaşmaktır.
Oktakis(hidroksietiltiyo)porfirazin bu amaçla etkin bir biçimde kullanılmıştır (1-3).
Reaktif sübstitüent olarak sekiz adet tosilaminoetiltiyo grubu taşıyan porfirazin
daha önce sentezlenmiş ve alkilhalojenürle alkillenebileceği gösterilmişti(4). Bu çalışmada
halojenür ve tosilat içeren fonksiyonel grupların eklenmesi amaçlanmıştır. Bunların bir
örneği olan 3-bromopropionitril K2CO3 içeren reaksiyon karışımında tosilamin grubuna
bağlanmıştır. Sentez ve izole edilen yeni bileşiklerin yapıları spektral yöntemlerle
aydınlatılmıştır.
Ts-RN
NR-Ts
S
S
Ts-RN
N
N
S
S
Ts-RN
S
M
N
NR-Ts
N
N
S
N
N
S
NR-Ts
N
NR-Ts
S
Ts-RN
=R=-CH
-CH
2-C
-CH22-CH
N N
2-C
Kaynaklar
1. Ö. Sağlam and A. Gül , Polyhedron, 20 (2001), 269-275.
2. R. Z. Uslu and A. Gül , C.R.Acad.Sci.Paris.Serie IIC/Chimie , 3 (2000) , 643-648.
3. H. Akkuş and A. Gül , Transition Metal Chemistry , 26 (2001), 689-694.
4. R. Öztürk and A. Gül , Tetrahedron Letters , 45(5) (2004) , 947-949.
344
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
INVESTIGATION OF SEVERAL PARAMETERS OF OXYGEN-LACKING
YBa2Cu3O7- δ-nm HIGH TEMPERATURE SUPERCONDUCTORS
G. Sidamonidze, O. Magradze, M. Gudavadze, J. Chigvinadze, Sh. Sidamonidze
Ivane Javakhishvili Tbilisi State University,
Institute of Physics of Georgian Academy of Sciences, Tbilisi, GEORGIA
We have synthesized YBa2Cu3O7-δ-nm high-temperature superconductor samples in
which oxygen anions are partially replaced by other ions of isomorphic non-metals.
Dependence of magnetic susceptibility and electrical resistance on temperature has been
explored in the interval of 77-300K. Dependence of magnetic moment on outer magnetic
field [-4πM = f(H)] has been investigated as well.
Measurements of abovementioned parameters showed that:
1. Critical temperature TC of transformation into superconductive state is constant
and equals 91,5K in the investigated interval of oxygen concentration change in the crystal
lattice.
2. During slight decrease of oxygen concentration certain peculiarity is observed in
terms of magnetic susceptibility dependence on temperature, pointing to possibility of a
new phase creation. The new phase will have lower critical temperature than the only
phase of original sample.
3. Further increase of concentration of other non-metal different from oxygen in
crystal lattice causes smoothing of abovementioned clear peculiarity, pointing to the
establishment of multi-component phase transformation;
4. Further increase of other isomorphic anion of oxygen in the superconductor
crystal lattice causes sharp decrease (nearly be one half) of magnetic susceptibility. It
should be explained by decrease of superconductive phase quantity in the crystal lattice.
345
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ALKİNİL GRUBU İÇEREN ASİMETRİK FTALOSİYANİNLER
Ayfer Kalkan, Zehra Altuntaş Bayır
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, 34469, Maslak, İstanbul
Periferal pozisyonlarında farklı sübstitüentler içeren ftalosiyaninler, asimetrik
sübstitüe ftalosiyaninler olarak adlandırılırlar. Bu tür yapılar kendi kendine düzenlenme
özelliklerinden dolayı oldukça fazla ilgi çekmektedirler. Pek çoğu sıvı kristal özellik
taşımakta, oligomer, polimer ve Langmuir-Blodgett (LB) film yapımında kullanılmaktadır.
Asimetrik sübstitüe ftalosiyaninlerin sentezi ve izolasyonu günümüzde hala oldukça fazla
ilgi çekmektedir.
Bu çalışmada, iki farklı dinitril türevinden istatistiksel kondenzasyon yöntemi
kullanılarak istenilen bileşikler sentezlenmiştir. 4,5-bis(hekziltio)ftalonitril (A) ve 4,5bis(feniletinil)ftalonitril (B) bileşiklerinin susuz metal tuzları ile uygun çözücü ortamındaki
reaksiyonundan A3B yapısındaki metalli ftalosiyaninler elde edilmiştir. Sentezlenen
bileşiklerin yapıları, spektral teknikler kullanılarak aydınlatılmıştır.
SC6H13
H13C6S
SC6H13
H13C6S
N
N
N
N
N
M
N
N
N
C
H13C 6S
C
C
H13C6S
C
Kaynaklar
1. C. C. Leznoff, B. Suchozak, Canadian Journal of Chemistry, 79 (2001), 878-887.
2. K. Poon, W. Liu, P. Chan, Q. Yang, T. W. D. Chan, T. C. W. Mak, J. Org. Chem., 66
(2001), 1553-1559.
3. Z. A. Bayır, Ş. Merey, E. Hamuryudan, Monatshefte für Chemie, 134 (2003) 1027-1031.
346
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
1-2-4-5 BENZEN TETRAKARBOKSİLLİ ASİTİN 2B GRUBU GEÇİŞ
METALLERİYLE YAPTIĞI BİLEŞİKLERİN SENTEZİ VE ÖZELLİKLERİNİN
İNCELENMESİ
Adilhan Feyizoğlu, A. Övünç Sakarya, Murat Türkyılmaz
Trakya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Edirne
Bu çalışmada siklik yapılı petrol 1-2-4-5 benzen tetrakarboksilli asitin Zn, Cd ve
Hg ile verdiği koordinasyon bileşiğinin gerek karakterizasyonu, gerekse uygulama alanları
hakkında araştırma yapıldı.
Çinko, kadmiyum ve cıva karboksilatların sentezi iki basamaklı bir yerdeğiştirme
reaksiyonudur. Bu reaksiyonda bu metallerin suda çözünen tuzları ile organik asidin
sodyum tuzunun karşılıklı etkisi söz konusudur. Birinci basamakta, bazla organik asit
arasında meydana gelen reaksiyon sonucu alkali metal karboksilatı meydana gelir. İkinci
basamakta, alkali metal karboksilat çözeltisi ile metal tuzunun çözeltisi reaksiyona girerek
metal (Zn, Cd,Hg) karboksiatları oluşturur.
R(COOH)4 + 4NaOH → R(COONa)4 + 4H2O
R(COONa)4 + 2MX2 → [R(COO)4M2] + 4NaX
13C ve 1H NMR ve IR spektroskopileri, termogravimetrik ve elementel analiz
metotları kullanılarak, bu yeni elde edilen bileşiklerin karakterizasyonu ve kristalografik
parametreler tayin edilerek, bazı fiziksel-kimyasal özellikleri ve uygulama alanları
incelendi.
347
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ABİETİK ASİT İLE NİKEL (II) KARBOKSİLATIN SENTEZİ VE
ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Aylin Fırıncı, Adilhan Feyizoğlu, Mehbare Saka
Trakya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Edirne
Son yıllarda literatürde bitkisel yağlarda bazı ağır metallerin (Cu, Fe, Mn, Cr, Cd,
Zn, Pb, V v.s) bulunduğu belirtilmiştir (1-3). Bunlar arasında Cu, Ni, Co oldukça yüksek
oranda bulunmaktadır. Bununla birlikte ayçiçeği yağı oranında yüksek moleküllü abietik
asitte bulunmaktadır. Bu amaçla yola çıkarak ayçiçeği yağında bulunan metallerin hangi
bileşik şeklinde olması gerektiğini açıklamaya çalıştık.
Bu amaçla Trakya bölgesinden alınan ayçiçeği tortusu incelenerek belli metodlarla
tespiti yapılmış ve yapısında bulunan nikel karboksilat sentez edilmiştir. Bu bakımdan ilk
olarak sodyum karboksilat aşağıdaki gibi sentez edildi:
RCOOH + NaOH → RCOONa + H2O
Daha sonra yerdeğiştirme reaksiyonundan faydalanarak nikel karboksilat elde
edildi. Faydalanılan bu metod bazı organik asitlerle koordinasyon bileşiklerinin sentezi için
çok genel bir metoddur.
2RCOONa + NiSO4 → R(COO)2Ni + Na2SO4
Sentez edilen nikel abietat (karboksilat) bileşiğinin bazı fizikokimyasal özellikleri,
yapısı ve uygulama alanları incelenmiştir.
Kaynaklar
1. C. M. Elson, D. L. Hynes, P.A. Macneil, Metal Content of Rapeseed Products” Journal
of the American Oil Chemist Society (1979) 998-999.
2. S. Nas, H. Gökalp, M. Ünsal, Bitkisel Yağ teknolojisi, Pamukkale Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi (1998).
3. H. Pihlajo, Determination of Traces of Metals in Finnish Margarines by the Flameless
Atomic Absorbsiyon Spectrophotometry Metod, (1981) 294-296.
348
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
HETEROPOLİ ASİT VE MİKRODALGA ENERJİSİ KULLANILARAK BENZİL
ALKOLÜN DİBENZİL ETER’E DÖNÜŞTÜRÜLMESİ
Bahattin Gümgüm1, Gülşen Öztürk2, Nermin Biricik3
Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü, 21280, Diyarbakır
Benzil alkolün katalitik reaksiyonları şöyle; kondenzasyon, dehidrasyon ve
dehirojenasyon
şeklinde
özetlenebilir.
Benzilalkolün
kondenzasyonu
ile
polibenzil(polifenilenmetilen)’en silikomolibdik asit katalizörlüğünde hava geçirilirek
110°C de sentezlenmiştir
[1].
Alimüna
katalizörlüğünde
benzil
alkolün
dehidrojenasyonunda toluen/benzaldehit oranı 390°C de 0.45 bulunmuştur [2]. Oksit
katalizörlerle çalışmada benzil alkolden dibenzilether yalnızca düşük sıcaklıklarda
oluşurken, yüksek sıcaklıklarda benzaldehit ve antrasen oluşuyor [3].
Laboratuvarımızda, mikrodalga kullanılarak benzil alkol HPA katalizörlüğünde
çözücüsüz ortamda dibenzil etere dönüştürüldü. Mikrodalga gücü, süre ve HPA’nın
konsantrasyonu gibi faktörler göz önüne alınarak % dönüşüm gaz kromatoğrafisi ile
incelendi. Benzilolkol %30 güç 5 dakika süre ve 0.05 mmol H3PW12O40 katalizör olarak
kullanıldığında %75 verimle dibenziletere dönüşürken, %30 güç 10 dakika süre 0.05
mmol H3PW12O40 katalizör olarak kullanıldığında %70 verimle polimer elde edildi.
Benzilalkol düşük güç ve az miktarda katalizör ile seçici olarak dibenzil etere dönüşürken,
yüksek güç ve katalizörün fazlalığında ise polimerleşmeye uğramaktadır.
Kaynaklar
1. K. Nomiya, T. Ueno and M. Miwa, Bull. Chem. Soc. Jpn. 53 (1980) 827.
2. M. Jayamani, M. Murugasen and C.N. Pillai, J. Catal. 85 (1984) 527.
3. K. Ganesan and C.N. Pillai, J. Catal. 119 (1989) 8.
349
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
THE RESEARCH OF PbO-2SnO2·Bi2O3 OF OXIDIC SYSTEM
Esmira S. Kuli-zade
Institute of Chemical Problems of NAS of Azerbaijan
The investigation of triple system PbO-SnO2-Bi2O3 is of definite practical interest
with the aim of segnetoelectrics obtaining as well as samples of selenite structure. The
investigation of the section PbO-Bi2O3·2SnO2 gives us a chance of watching the course of
crystallization of separate phases, situated almost in al concentration triangle, starting with
the top PbO and Bi2O3·2SnO2.
19 alloys have been synthesized. The section has been studied by DTA and RPhA
methods.
The results of thermal analysis indicate to complicated character of chemical
interaction, which takes place between initial components as on thermograms of alloys
there are mainly 2-3 endoeffects. Equilibrium of alloys was controlled by RPhAdiffractometer. Diffractograms of initial components and synthesized alloys from 5 to 95
mol% Bi2O3 ·2SnO2 were taken. On the diffractograms of alloys there are maximums
peculiar to 2PbO·Bi2O3; 2PbO·SnO2; Bi2O3·2SnO2 and SnO2 phases. According to DTA
and RPhA data we have constructed a phase diagram. The slit is non-quazibinary section
of a triple system PbO- Bi2O3- SnO2. It crosses 2 subordinate triangles PbO-2PbO· Bi2O3
and 2PbO· Bi2O3- Bi2O3·2 SnO2- SnO2.At 40 mol % PbO and temperature to 8500C the
triple eutectic has been installed, where at the supposition of other phases absence, the
interaction is going according to reaction:
L
SnO2+2PbO· SnO2+ Bi2O3·2 SnO2
At more than 40 mol % PbO we have installed the crystallization of incongruently
melting compound 2PbO·SnO2.Liquidus of the system is crossed by two eutectic monovariant curves and peritectic point. Solidus of the system is presented by three phase
fields: the two with crystallization in triple eutectic (600 and 8500C) and in triple peritectic
(6400C). In the right part the second triple eutectic is installed at 90 mol% PbO and at
temperature 6000C. Alloys in the field of components from 67 mol% PbO
and higher are characterized by triple phase equilibrium:PbO+2PbO·SnO2+2PbO·Bi2O3.
The diagram is coordinated with the results of RPhA and gives an opportunity to value the
composition of triple points in the studied part of diagram.
350
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
THE NEW TRIPLE COMPOUNDS IN THE Sb2Se3-Yb4Sb3 SYSTEM
Tamella F. Maksudova
Institute of Chemical Problems of NAS of Azerbaijan
The triple compounds in complex physic-chemical systems are formed as result of
interaction of binary compounds as well in consequence of regulating in the areas of solid
the compounds of
solutions. It is widely known that in the systems Ln-B3+-CVI
LnB3+2CVI4 and LnB3+4CVI7, and Ln3B3+4CVI9 type are generated (1). The compound of
LnB3+2C4VI type is a chemical analogue of Yb3S4, where two trivalent atoms
(Yb2+Yb3+2S4) of ytterbium are substituted by the atoms of other elements oxidizing
degree of which is equal +3. However, in these triple systems the other triple compounds
may be obtained too.
In the present work Sb2Se3-Yb4Sb3 system has been investigated by the methods of
physic-chemical analysis:(DTA, RPhA, MSA).
By the results of study phase diagram of Sb2Se3-Yb4Sb3 system state has been
constructed. Two new compounds: Yb8Sb12Se9 congruently melting at 6250C and
Yb8Sb8Se3 compound incongruently melting, have been found in the system. Formation
of this compound Yb8Sb8Se3 takes place by peritectic reaction:
Yb8Sb8Se3. Temperature of the peritectic reaction is 8000C and
L+ Yb4Sb3
composition of peritectic point is of 66.6mol%Yb4Sb3. In the area of subsystem Sb2Se3Yb8Sb12Se9 these occurs eutectic at 5200C composition of which is 11mol.%Yb4Sb3. Solid
solutions on the base of Sb2Se3 are formed to 3mol.%Yb4Sb3 at eutectic temperature.
Eutectic between two triple compounds has composition of 45mol.%Yb4Sb3 and
temperature of 5800C. The results of RPhA and MSA also confirm formation of these two
compounds, microhardness of which is 1450MPa for Yb8Sb12Se9 and 2800MPa for
Yb8Sb8Se3, and density 6,37g/sm3 for Yb8Sb12Se9 and 7,92g/sm3 for Yb8Sb8Se3. The X-ray
structural investigation of Yb8Sb12Se9 monocrystal has shown, that they refer to rombic
syngonia and have lattic period: a=13,14A0 ; b=15,004A0 ;c=42,43 A0,z=3/ .
Reference
1. O.M. Aliev, T.F.Maksudova. Inorg.mater.,1986, 22, 1, 29.
351
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
THE STABILITY OF NATRIUM-HIPOCHLORIDE
Gabil Sharifov, Gorxmaz Bayramov, Valex Dzafarov, Taxir Alxazov
Institute of Polymer Materials of Azerbaijan National Academy of Sciences, Sumgait
Tel.: (994164)55875, Fax: (994164)20400, E-mail: ipoma@dcacs.ab.az
Due to its oxidizing, whitening and disinfection properties, Natrium-Hipochloride
(NaOCl) is widely used in industry. These properties are gained by this chemical because
of it producing atomic oxygen while splitting under the temperature:
NaOCl → NaCl + 1/2O2 ↑
The velocity of shown chemical reaction depends on temperature, concentration,
direct light rays, accidentally contacted composites, especially variable valented chemicals
and existence of Hidrogen ions (H+) in the solution.
The work describes splitting properties of NaOCl under different pH and
temperature conditions. It was configures that there is a linear relationship between the
velocity gradient of self-splitting reaction of NaOCl and pH of the solution:
Ln (k) =a-2.303 pH
The activation energy of this chemical reaction is around 27-28 ccal/mol.
Mathematic equation for velocity is:
W=5.7×10-16 [H+][NaOCl] eksp 0.16T, q/1 min,
where W is velocity of chemical reaction.
In practice, this given equation can be used for technical-engineering calculations
during production, storage, transportation and use of NaOCl.
Reference
1. Sharifov Q.S. // “Azerbaijan Chemistry” magazine. #1, 2001. Page 50.
352
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
4,4’-BİS(ARİLAMİNOGLİOKSİM)DİFENİLETER’İN BF2+ KÖPRÜLÜ POLİMER
KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
Ahmet Coşkun1, Şaban Uysal2, Ziya Erdem Koç2, İbrahim Karataş2, Halil İsmet Uçan2
1
Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Kimya Eğitimi Bölümü, Konya
Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü, Konya
2
Koordinasyon bileşikleri içinde önemli bir yere sahip olan oksimler ve bunların
metal kompleksleri uzun yıllardır incelenmekte olup, son zamanlarda oksimlere olan ilgi
gittikçe artmaktadır. Oksimler organik, analitik, anorganik, biyo ve endüstriyel kimyada
çeşitli amaçlar için büyük ölçüde kullanılmaktadır. Oksimler endüstride pigmentlerin,
mekanik yağların, epoksi reçinelerin ve kauçuğun özelliklerini geliştirmek için ilave
madde olarak kullanılmaktadır. Oksim klorürleri mantar ve bakteri öldürücü olarak
kullanılmaktadır [1].
Bu çalışmada, difenileterden çıkarak kloroasetilklorür ile alüminyum klorür
katalizörlüğünde Friedel-Crafts reaksiyonuna göre 4,4’-bis(kloroasetil)difenileter bileşiği
sentezlendi[2]. Bu bileşiğin asidik ortamda bütilnitrit ile nitrosolanmasından, kloroketo
oksim 4,4’-Oksibis(fenilglioksilohidroksimoil klorür) bileşiği elde edildi[3]. Sonra bu
bileşiğin
hidroksilamin
hidroklorür
ile
reaksiyonundan
4,4’Oksibis(klorofenilglioksim)[Klorodioksim] sentezlendi. Klorodioksim’in anilin ve pkloroanilin ile reaksiyonundan iki yeni arilaminoglioksim ligandı elde edildi. Bu
ligandların, Co(II) tuzu ve BF2+ ile kompleksleri izole edildi(Şekil 1). Ligandların ve
komplekslerin yapıları 1H-NMR, IR, Elementel Analiz, AAS ve Magnetik Süseptibilite
teknikleri ile aydınlatılmıştır.
F
F
B
R
O
O
N
N
O
Cl
Co
HN
N
R
O
N
O
B
F
n
F
Şekil 1- 4,4’-Bis(Arilaminoglioksim)Difenileter’in BF2+ Köprülü Polimer Kompleksleri
Kaynaklar
1. Ç.Lecters, A. Mann, J.Med.Chem. 20 (1977), 820.
2. R.G. Neville, J.W. Mahoney, J.App.Polym.Sci. 11 (1967), 2029.
3. D.S. Bresiow, K. Brack, H. Boardman, J.App.Polym.Sci. 32 (1986), 4657.
353
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ BİS(2-DİMETİLAMİNOETİLSULFANİL) VE BİS
(DİETOKSİKARBONİLMETİL) SUBSTİTÜE FTALOSİYANİNLERİN SENTEZİ
VE BAZI ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
M. Salih Ağırtaş
Kafkas Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 36100, Kars
Ftalosiyaninler ilk sentezinden itibaren günümüze kadar boyar madde olarak,
fotokondüktif reaktif olarak fotokopi makinalarında, kimyasal sensörlerde, elektrokromik
gösterge cihazlarında, optik bilgisayarların okuma yazma disklerinde ve diğer bilgi
depolama sistemlerinde, lazer boyası olarak, kükürt kontrolünde kataliz olarak,
fotodinamik reaktif olarak kanser tedavisinde önemli bir kullanım alanı bulmuştur.
Ftalosiyaninler genellikle zor çözünen bileşiklerdir. Fakat ftalosiyanin molekülüne çeşitli
substitüe gruplar bağlanarak çözünürlükleri arttırılabileceği gibi, fiziksel ve kimyasal
özelliklerinde de bir takım değişiklikler oluşturulabilir [1-2].
Bu çalışmada periferal pozisyonlarda bis (2-dimetilaminoetilsulfanil) ve bis
(dietoksikarbonilmetil) substitüe grupları içeren simetrik olmayan yeni tip ftalosiyaninler
sentezlenmiştir. Sentezlenen bu bileşiklerin bir kısım özellikleri araştırılmıştır. Bu
bileşikler hem yarı dendrimer ftalosiyaninlerin sentezi hem de suda çözünür
ftalosiyaninlerin
sentezi için uygun periferal pozisyonlara sahiptirler.
Yeni sentezlenen ftalosiyaninlerin yapıları spektral yöntemlerle aydınlatılmıştır.
R2
N
N
N
N
R1
M
N
R1
N
N
N
M :Zn,Ni,Co
R2
R1 : C 2H5CO2CHCO2C2H5
R2 :SCH2CH2N(CH3)2
Kaynaklar
1. M.S. Ağırtaş and Ö. Bekaroğlu, J. Porphyrins Phthalocyanines.,5 (2001), 717 –720.
2. C.C. Leznoff, A.B.P. Lever ( Eds.) Phthalocyanines Properties and Applications, VCH
Weinheim. 1989.
354
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TUNGSTEN HEKZAKARBONİLE FOTOKİMYASAL KETON
KOORDİNASYONU
Bahadır Altıntaş, Çetin Bozkurt
Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 14280, Bolu
Ketonların asit ya da baz katalizörler ile aldol tipi kondenzasyon ürünlerine
dönüştüğü uzun zamandır bilinmektedir. Bazı halkalı ketonlardan aldol kondenzasyonu
ürünlerinin W(CO)6 in CCl4 içinde ışınlanması ile de stokiyometrik miktada oluştuğu
bulunmuştu [1].
Bu çalışmada, halkalı ketonlar (sikloheptanon, siklooktanon), düz ketonlar (3heptanon, 4-heptanon) ve sübstitüye halkalı ketonlar (3-metilsiklohekzanon, 2-asetilsiklo
pentanon, 2-metilsiklohekzanon, 4-etilsiklohekzanon), ile aynı yöntemle kondenzasyon
oluşup oluşmadığı incelenmiştir.
Tüm işlemler azot atmosferinde, standard Schlenk teknikleriyle yürütülmüş ve 150
Watt UV lamba kullanılan Heraeus Laboratory-UV-Reactor system/2 ışınlama sistemi
kullanılmıştır. Tepkime yürüyüşü FTIR ile izlenmiş ve aktif ara ürünün ketonun koordine
olduğu W(CO)5 olduğunu bulunmuştur. GC-MS analizi çalışmalarında 3methylsiklohekzanon ve 4-etilsiklohekzanon kondenzasyon ürününe dönüşürken, diğer
halkalı ve düz zincirli ketonların ürün vermediği tespit edilmiş ve bu bulgular ışığında yedi
koordinasyonlu ara ürün içeren bir mekanizma önerilmiştir.
Kaynak
1. Ç. Bozkurt, jounal Of Organometallic Chemistry, 603 (2000) 252-255.
355
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PHASE EQULIBRIA AND THERMODYNAMIC PROPERTIES OF
CHALCOGENIDE SOLID SOLUTIONS OF THE Tl-BIV(BV)-Se-Te SYSTEMS
Faig Husseynov, Zakir Husseynov, Sitara Veysova, Mahammad Babanly
Baku State University, General and Inorganic Chemistry Department, Baku
Phase equilibria in the Tl-BIV(BV)-Se-Te ( BIV-Sn, Pb; B – Sb, Bi) quaternary
systems on following reciprocal planes: Tl2Se + BIVTe ↔ Tl2Te + BIVSe (A) and
3Tl2Se + BV2Te3 ↔ 3Tl2Te + BV2Se (B) are studied. Researches are conducted by
differential thermal and X-ray analysis and measuring of microhardness and EMF of
reversible concentration galvanic elements of
(-) Tl(solid) / glycerine+KCl+TlCl / (Tl in alloys) (solid) (+)
type. EMF measuring is carried out by compensation method at the 300-450 K temperature
range.
It has been shown, that the systems (A) and (B) are reversible-reciprocal and are
characterized by formation of wide or incessant stripes of solid solutions on the basis of
boundary binary and ternary phases.
In the systems of (A) type incessant stripes (width is ~20 mole%) of solid solution
between three-component phases of variable composition based on Tl2Se (α) and
Tl4Sn(Pb)Te3(δ) compounds. A moprhotropous phase transition δ↔α occurs at ~8587mole% of Tl2Se. The α- and δ-phases have the similar tetragonal structures
(correspondingly, with P4/ncc and I4/mcm Space Groups).
A similar phenomenon is also detected for the (B) system in the Tl2Se-Tl9BVSe6Tl9BVTe6-Tl2Te composition area. In the (A) and (B) systems a wide stripes of solid
solutions along the BIVSe – BIVTe, TlBVSe2 -TlBVTe2 and BV2Se3-BV2Te3 quasibinary
systems are also found.
Partial thermodynamic functions of the thallium in alloys are calculated from linear
equations of temperature relations of EMF.
Analysis of concentration and temperature relations of these functions, especially
structural-sensitive function – partial entropy, let us specify the boundaries of phase areas
in the investigated systems in solid state.
The standard thermodynamic functions of formation of the detected chalcogenide
phases of variable composition are calculated from the partial molar characteristics of the
thallium in alloys using the obtained data on phase equilibria.
356
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
AMİNOFOSFİN LİGANDLI GEÇİŞ METAL KOMPLEKSLERİ
Sevil İrişli, Ayten Şen
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü,
Anorganik Kimya Anabilim Dalı, 35100, Bornova, İzmir
Fosfora bağlı N içeren aminofosfin ligandları hemilebil ligandlar olarak
davranmaktadırlar. Bu ligandlar farklı sterik ve elektronik özelliklere sahip donor grupları
oluşturmak yoluyla, oluşturdukları metal komplekslerinde metalin reaktivitesini
etkileyebilmektedirler. N içeren aminofosfin ligandlarının elektronca zengin metal
kompleksleri oluşturmada, fosfin ligandlarından daha etkili oldukları saptanmıştır. Bu tip
ligandlarla oluşturulan komplekslerin C – H bağının katalitik aktivasyonu, aril klorürlerin
aminasyonunda katalizör olarak etki ettikleri, şelat yapılı bis(aminofosfin)-metal
komplekslerinin halka açılması yoluyla antikanser aktivitesi gösterebilme potansiyeline
sahip oldukları rapor edilmiştir1.
Çalışmada, literatür verilerine dayanarak2,3 N,N’- dietiletilendiamin ve PPh2Cl
arasındaki tepkime ile Ph2P(C2H5)NCH2CH2N(C2H5)PPh2 yapısındaki yeni bir aminofosfin
ligandı sentezlendi.
2Et3N
Ph2P(C2H5)NCH2CH2N(C2H5)PPh2
(C2H5)NHCH2CH2NH(C2H5) +2PPh2Cl
Ligandın yapısı IR, 31P NMR, 1H NMR ile aydınlatıldı. Bu ligandın PdCl2COD,
PdCl2dppm, Ag2dppe2 (ClO4 )2 çıkış kompleksleri ile olan tepkime ürünlerinin yapılarının
aydınlatması çalışmaları devam etmektedir.
Kaynaklar
1. M.R.Zubiri, M.L.Clark, D.F.Foster,J.D.Cole-Homilton, A.M.Z.Slawin, J.D.Woollins;
J.Chem.Soc.Dalton Trans., 2001, 969-971.
2. M.S.Balakrishna, M.G.Walawalker , Journal of Organometallic Chemistry 628, 2001,
76-80.
3. Maravanji S.Balakrishna, Rita M.Abhyankar and Joel T.Mague, J. Chem. Soc., Dalton
Trans., 1999, 1407-1412.
357
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
NAFTİL-MALONİK ESTER SÜBSTİTÜE YENİ FTALOSİYANİNLER
M. Kasım Şener, Makbule Burkut Koçak
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, 34469, Maslak, İstanbul
Tetrabenzotetraazaporfirinler olarak da adlandırılan ftalosiyaninler, genellikle
ftalonitril, ftalikanhidrit, ftalimid veya bunların sübstitüsyon ürünlerinden elde edilebilen,
rengi maviden yeşile kadar değişebilen çok kararlı bileşiklerdir. Bu çalışmada her bir
benzo ünitesi üzerinde alkil ve aril grubu ihtiva eden yeni ftalosiyaninlerin sentezi
amaçlanmıştır.
Bunun için ilk olarak 4-nitroftalonitril ve dietilmalonatın reaksiyonundan dietil(3,4-disiyanofenil)malonat elde edilmiş, sonra malonattaki asidik CH grubu üzerinden 1(klorometil)naftalin ile reaksiyona sokulmasıyla yeni ftalonitril bileşiği sentezlenmiştir. Bu
dinitrilin metal tuzlarıyla azot altında kuru kuruya 160 °C civarında ısıtılmasıyla metalo
ftalosiyaninleri hazırlanmıştır. Yeni bileşiklerin yapıları spektral tekniklerle aydınlatılmaya
çalışılmıştır.
O
O
O
O
O
O
N
N
O
N
N
O
M
N
N
N
O O
N
O
O
O
O
O
O
Kaynaklar
1. M. P. Roze, E. L. Berzin’sh, O. Ya. Neiland, Zh. Org. Khim., 28 (1992) 827-830.
2. M. B. Koçak, A. Cihan, A. İ. Okur, A. Gül, Ö. Bekaroğlu, Dyes and Pigments, 45
(2000) 9-14.
3. M. K. Şener, A. Gül, M. B. Koçak, J. Porphyrins and Phthalocyanines, (2003) b.
358
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ BİR DÖRT ÇEKİRDEKLİ BAKIR(II) OKSİJEN TAŞIYICI KOMPLEKS
Raif Kurtaran1, Sefa Durmuş2, İsmail Ercan3, Filiz Ercan4, Orhan Atakol5
1
2
Balıkesir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Balıkesir
Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ort.Öğt.Fen ve Mat.Al. Bölümü, Bolu
3
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Ankara
4
Hacettepe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Fizik Mühendisliği, Ankara
5
Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Ankara
Bilindiği gibi oksijen taşıyıcı kelat bileşikleri ilk olarak 1946 C.H. Barkelew ve M.
Calvin tarafından kobalt(II)-Schiff bazı komplekslerinde gözlenmiş ve o yıllarda solunum
olaylarının biyoinorganik açıklanması bakımından oldukça önem kazanmış bileşiklerdir.
Günümüzde bu eski popülaritelerini yitirmiş olmalarına rağmen zaman zaman literatürde
yer almaktadırlar.
Bu çalışmada dört çekirdekli bakır(II) kompleksleri hazırlamak amacı ile yola
çıkıldı. N3-, SCN- veya OCN- gibi yalancı halojenürler elektronik yapıları gereği µ-köprüsü
teşkiline son derece yatkındırlar. Bu yüzden N,N’-bis(salisiliden)1,3-propandiamin ve
bakır(II) arasında meydana gelen tek çekirdekli kompleks birimleri bu yalancı halojenürler
ile birbirine bağlandı. Bu bağlanmada Cu(N3)2 birimleri kullanıldığından dört çekirdekli
kompleksler meydana geldi (Şekil 1). Çoğunlukla terminal bakır iyonları bir çözücü
molekülü ile koordine edilirken THF/MeOH içindeki bu çalışmada havadan gelen O2
molekülünün terminal bakır(II) iyonlarını koordine ettiği ve her iki oksijenin µ-köprüsü
oluşturarak molekülleri birbirine bağladığı X-ışınları çalışması ile tespit edildi.
Şekil 1. Dört çekirdekli Cu kompleksinin ORTEP diyagramı
Kaynaklar
1. C.H.Barkelew, M.Calvin, J.Am.Chem.Soc., 68, (1946) 2257- .
2. R.Kurtaran,
K.C.Emregül,
C.Arıcı,
F.Ercan,
V.J.Catalano,
O.Atakol,
Synth.React.İnorg.Met.-Org.Chem., 33, (2003) 281-296.
3. N.M.Abelella, E.A.Lewis, E.M.Reynolds, W.W.Brennessel, C.J.Cramer, W.B.Tolman,
J.Am.Chem.Soc., 124, (2002) 10660-10661.
359
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ HETERO ÜÇ ÇEKİRDEKLİ CuII-MnII-CuII ve CuII-CdII-CuII
KOMPLEKSLERİ
Sefa Durmuş1, Raif Kurtaran2, Cengiz Arıcı3, A.Kadir Akay4, Orhan Atakol4
1
Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ort.Öğt.Fen ve Mat.Al.Bölümü, Bolu
2
Balıkesir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Balıkesir
3
Hacettepe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Fizik Mühendisliği, Ankara
4
Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, Ankara
Daha önceki yıllarda N,N’-bis(salisiliden)1,3-propandiamin’in çok çekirdekli
kompleks vermeye son derece meyilli olduğu bilinmektedir. Ayrıca N3-, SCN- ve OCNyalancı halojenürlerinin µ-köprüsü teşkil ederek kompleks birimlerini birbirlerine
bağladığı çok çalışmada rapor edilmiştir.
Bu çalışmada, N,N’-bis(salisiliden)1,3-propandiaminato-bakır(II) kompleks
birimlerini Mn(N3)2 ve Cd(N3)2 ile birbirlerine bağlamak amaçlanmış ve susuz çözücülerde
yapılan çalışmalarda Mn(II) ve Cd(II) merkez iyonlarının sadece organik ligandın fenolik
oksijenleri tarafından koordine edildiği yalancı halojenür iyonlarının beklenenin aksine µköprüsü yapmadığı X-ışınları kırınımı çalışmalarından gözlendi. Merkez atomları özellikle
Mn(II) oktahedral koordinasyon tercih ettiğinden iki bakır tek çekirdekli kompleks
biriminin dört fenolik oksijeni tarafından koordine edilmiş ve merkez metal iyonları O4N2
koordinasyon küresi içine oturmuştur (Şekil 1).
Şekil 1. Üç çekirdekli Cu-Mn-Cu ve Cu-Cd-Cu komplekslerinin ORTEP sekilleri
Kaynaklar
1. Raif Kurtaran, Doktora Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, (2002).
2. R.Vicente, A.Escuer, J.Ribas, M.Salah El Fallah, X.Solans, M.Font-Bardia,
İnorg.Chem., 32, (1993), 1920-1924.
360
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ AMİNOFOSFİN LİGANDLARI VE MOLİBDEN KOMPLEKSLERİNİN
SENTEZİ
Özlem Sarıöz1, Osman Serindağ2
1
Niğde Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Kampüs, Niğde
2
Çukurova Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Adana
Genel formülü R2PNR1R2 olan aminofosfinler oldukça dikkat çekici özelliklerine
rağmen genellikle göz ardı edilmiş olan ligandlardır. Son yıllarda, üzerinde farklı
fonksiyonel gruplar bulunduran aminofosfinlerin sentezi ilgi çeken alanlardan biri
durumuna gelmiştir [1]. Geniş araştırma konuları arasında aminofosfinlerin bir çok
katalitik reaksiyonda kullanılması [2-4] ve biyolojik aktivitelerinin araştırılması [4]
gösterilebilir. Bu çalışmada, yeni aminofosfin ligandları ve molibden komplekslerinin
sentezi amaçlanmıştır.
Bu amaçla klorodifenil fosfin ve diklorofenil fosfinin, trietilamin varlığında düşük
sıcaklıkta anilin, aminometansülfonik asit, sülfanilik asit ve 4-amino-benzo-15-crown-5 ile
Standart Schlenk yöntemiyle azot atmosferinde gerçekleştirilen reaksiyonlarından yeni
aminofosfin ligandları ve molibden kompleksleri sentezlenmiştir.
PhP
1-4
NHR
NHR
Ph2PNHR
1, 5) R= Ph
2, 6) R= CH2SO3 Et3NH
5-8
3, 7) R= C6H4SO3 Et3NH
O
4, 8) R=
O
O
O
O
Çalışmada sentezlenen aminofosfin ligandları ve molibden komplekslerinin yapısı
IR, H-NMR, 31P-NMR, Kütle ve UV spektroskopik yöntemleri ve elementel analiz
kullanılarak aydınlatılmıştır.
1
Kaynaklar
1- A. Burrows, M. Mahon and M. Palmer, J. Chem. Soc. Dalton Trans (2000) 3615-3619.
2- Z. Wang, B. Fetterly and J. Verkade, Journal Of Organometallic Chemistry 646 (2002)
161-166.
3- R. Morris, A. Habtemariam, Z. Gou, S. Parsons and P. Sadler, Inorganica Chimica Acta,
339 (2002) 551-559.
4- K. Gaw, M. Smith, and J. Steed, Journal of Organometallic Chemistry, 664 (2002) 294297.
361
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
İKİ FARKLI SÜBSTİTÜENT İÇEREN YENİ FTALOSİYANİNLER
Hatice Akın Dinçer, Makbule Burkut Koçak
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, İstanbul
Simetrik sübstitüe ftalosiyaninlerle ilgili birçok çalışma olmasına rağmen, periferal
konumlarda iki farklı sübstitüent içeren ftalosiyaninlerle ilgili çok az sayıda çalışma
bulunmaktadır. Son yıllarda asimetrik olarak sübstitüe ftalosiyaninler, özellikle non-lineer
optik ve Langmuir-Blodgett film özellikleri açısından kimyacılar için büyük bir ilgi
kaynağı olmuştur.
Bu çalışmada, daha önce sentezlemiş olduğumuz 1-kloro-3,4-disiyano-6(1,1dikarbetoksi-metil)benzenin hekzantiol ile reaksiyonu sonucu 4,5-pozisyonlarında iki farklı
sübstitüent içeren yeni bir dinitril bileşiği hazırlanmıştır. Bu dinitril bileşiğinin uygun
metal tuzlarıyla kuru kuruya çözücüsüz ortamda veya n-hekzanol içerisinde DBU
varlığında siklotetramerizasyonuyla metalli ve metalsiz ftalosiyaninler sentezlenmiştir.
Çözücüde gerçekleşen reaksiyon aynı zamanda transesterifikasyona da yol açmıştır. Elde
edilen bileşiklerin yapıları spektral tekniklele aydınlatılmaya çalışılmıştır.
ROOC
HC
S
ROOC
ROOC
HC
ROOC
N
N
N
S
M
N
N
COOR
N
CH
COOR
N
S
N
COOR
S
1
2
3
4
5
6
7
M
Zn
Co
Cu
Zn
Co
Cu
2H
R
C2H5
C2H5
C2H5
C6H13
C6H13
C6H13
C6H13
CH
COOR
Kaynaklar
1. D. Wöhrle, M. Eskes, K. Shigehara., A. Yamada, Synthesis, (1993) 194-196.
2. E. Hamuryudan, Ş. Merey, Z. A. Bayır, Dyes and Pigments., 59 (2003) 263-268.
3. M. Koçak, A. Cihan, A. İ. Okur, A. Gül, Ö. Bekaroğlu, Dyes and Pigments, (2000) 9-14.
4. H. A. Dinçer, A. Gül, M. B. Koçak, J. Porphyrins and Phthalocyanines, (2003) baskıda.
362
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
N,N-DİMETİLBENZİLAMİN İLE PALADYUM(II) BİLEŞİKLERİNİN
SİKLOPALADASYONU VE KOMPLEKSİN BAZI TEKDİŞLİ LİGANDLARLA
TEPKİMELERİ
Ayfer Menteş1, Raymond D.W. Kemmitt 2, John Fawcett 2, David R. Russell
2
1
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Devrek Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü,
67100, Zonguldak, TÜRKİYE
2
Inorganic Research and X-Ray Laboratories, Department of Chemistry, The University of
Leicester, Leicester, LE1 7RH, UNITED KINGDOM
Benzilaminler ile uygun paladyum(II) bileşikleri siklometalasyon kompleksleri
verirler. Genellikle oluşan kompleks {[Pd(L)(µ-X)]2} (X = halojenür veya OAc, L =
benzilamin) genel formülü ile gösterilen dimerdir. Karbon metal σ-bağı Pd(II) bileşikleri
ile çeşitli substitüe Schiff bazları arasında da olmaktadır [1-3].
N,N-dimetilbenzilamin (dmba) ile paladyum(II) klorür {[Pd(dmba)(µ-Cl)]2}
kompleksini oluşturur ve bu kompleks ile bazı tek dişli ligandların tepkimeleri sonucunda
[Pd(dmba)(Cl)(L)] veya [Pd(dmba)(Cl)(L2)] (L = PPh3 veya SbPh3) oluşur.
Bu çalışmada sentezlenen komplekslerin yapısı elemental analiz (C, H, N), IR, 1HNMR, 13C-NMR, 31P-NMR ve kütle spektrometresi (FAB-MS) kullanılarak
aydınlatılmıştır. Ayrıca iki kompleksin yapısı X-ray ile aydınlatılmıştır.
N
Pd
N
N
PdCl2
Pd
Cl
L
Cl
N
L
Pd
Cl
L
Kaynaklar
1.
2.
3.
A.C. Cope, E.C. Friedrich, J. Am. Chem. Soc. 90 (1968) 909-913.
J. Albert, J. Granell, R. Tavera, Polyhedron 22 (2003) 287-291.
J.M. Vila, T. Pereira, G. Alberdi, M. Mariño, J.J. Fernández, M. López–Torres, R.
Ares, J. Organomet. Chem. 659 (2002) 67-72.
363
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ÜÇ DİŞLİ VE DİNÜKLEER RUTENYUM (II) KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
VE KARAKTERİZASYONU
Osman Dayan, Bekir Çetinkaya
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
Düzlemsel üç dişli ligant sistemi (N,N,N) içeren GM kompleksleri çeşitli işlevsel
grup içeren nitelikli organik kimyasalların sentezinde sıklıkla kullanılmaktadır[1-3]. Bu tür
ligant sisteminin alt gruplarından biri 2,6-diasetilpiridinin imino türevleridir. İmin
azotlarına bağlı substutiyentlerle sterik ve elektronik özellikler kolaylıkla değiştirilebilir.
Ru(II) nin bu tür ligantlarla verdiği kompleksler, (N,N,N; Ar=2,6-C6H3Me2)Ru(II)
kompleksi, seçici bir epoksidasyon katalizörüdür4. Bu çalışmanın amacı, pirazin köprülü
yeni (N,N,N) sistemi Ru(II) komplekslerinin sentezi ve özelliklerinin incelenmesidir.
1 ve 2 nolu yeni Ru(II) kompleksleri bilinen yöntemlerden yararlanılarak
sentezlenmiştir.
Çalışmada sentezlenen her iki bileşiğin yapısı IR, 1H-NMR, 13C-NMR spektroskopik
yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
N
Ar
N
CH3
Cl
N
Ru
Ar
H3C
Cl
N
CH3
N
Ar
Ru
N
Cl
H3C
H3C
Cl
N
Ar
Ar:
1
2
N
Kaynaklar
1. M. Beller, C. Bolm (Eds), Transation Metals for Organic Syntehesis, Wiley-VCH,
Weinheim, 1998.
2. Vernon C. Gibson and Stefan K. Spitzmesser, Chem. Rev., 2003, 103, 283.
3. B.L. Small, M. Brookhart, M. A. Bennett, J. Am. Chem. Soc., 1998, 120, 4049.
4. B. Çetinkaya, E. Çetinkaya, M. Brookhart, P.S. White, J. Mol. Cat. A, 1999, 142, 101.
364
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ BİS(SAKARİNATO)N-SALİSİLİDENAMİNO-1TRİSHİDROKSİMETİLMETAN Ni(II) HİDRAT KOMPLEKSİNİN SENTEZİ,
SPEKTROSKOPİK VE TERMİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Zerrin Heren, Hasan İçbudak, Mustafa Odabaşoğlu
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 55139, Samsun
Sakarin (o-sülfobenzimit) ve suda çözünebilen sodyum, amonyum, kalsiyum tuzları
yüzyılı aşkın bir süredir kalorisiz tatlandırıcılar olarak kullanılmaktadırlar [1]. Protonunu
kaybetmiş sakarin anyonu, metallere azot atomu, karbonil oksijeni ve sülfonil oksijenleri
üzerinden bağlanabilir [2]. Sakarinin çok fonksiyonlu ligant özelliği koordinasyon
kimyasında yoğun olarak çalışılmasına neden olmaktadır [3].
Son yıllarda, N-bazlı ligantlarla hazırlanan metal-sakarin karışık ligantlı
kompleksleri önem kazanmaktadır [4]. Bu çalışmada, Ni(II)Sakarin N-salisilidenamino-1trishidroksimetilmetan (sthm) kompleksi sentezlenmiştir.
Sentezlenen Ni(II)sakarin-(sthm) karışık ligantlı kompleksin yapısı IR, UV-Vis,
manyetik moment, elementel analiz ve termik analiz yöntemleriyle aydınlatıldı.
Sentezlenen yeşil renkli toz kristal [Ni(sac)2(sthm)(H2O)2] kompleksinin,
[deneysel/hesaplanan : C: 43,87/43,03; H: 4,24/5,01; N: 6,14/6,50] paramanyetik ve
oktahedral geometride olduğu bulundu. Kompleks, termik bozunması esnasında önce iki
mol suyunu kaybetmekte, daha sonra sırasıyla ligantların bozunması ve organik kalıntının
yanması gerçekleşmektedir. Son bozunma ürünü NiO’dir.
Kaynaklar
1. D.J. Ager, D.P. Pantaleone, S.A. Henderson, A.L. Katritzky, I. Prakash and D.E.
Walters, Angew. Chem. Int. Ed., 37 (1998) 1802.
2. P. Naumov, G. Jovanovski, M. G. B. Drew, S. Weng Ng, Inorg. Chim. Acta, 314 (2001)
154-162.
3. H. İçbudak, P.Naumov, M. Ristova and G. Jovanovski, J. Mol. Struct., 606 (2002) 7786.
4. H. İçbudak, T. K. Yazicilar and V. T. Yilmaz, Thermochim. Acta, 335 (1999) 93-98.
365
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ORGANOFOSFİN SÜLFÜR LİGANDLI Ag(I) KOMPLEKSLERİ
Fatma Tiryaki, Sevil İrişli
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü,
Anorganik Kimya Anabilim Dalı, 35100, Bornova, İzmir
R2P(CH2)nP(S)R2 [n=1:dppmS; n=2:dppeS] ve R2P(S)(CH2)nP(S)R2 [n=1:dppmS2;
n=2:dppeS2; n=3:dpppS2] yapısında olan organofosfin sülfür ligandları, S donor
atomlarıyla bir metale tek veya iki dişli olarak ve iki metale köprü grubu olarak
-CH2 grubunun asidik protonunun uzaklaştırılmasıyla
bağlanabilirler. dppmS2 ligandı,
(-) yüklü anyon olarak, S,S- ve C,S- bağlanması yoluyla kelat yaparak da bir metale
bağlanabilir (1). S-metal bağlarının labil oluşu katalitik uygulamalarda S donoru içeren
komplekslerin önemini artırmaktadır, özellikle Rh komplekslerinin alkenlerin
hidroformilasyonunda, aldehitler ve metanolün karbonilasyonunda katalitik aktivite
gösterdikleri saptanmıştır (2,3,4).
Bu bilgilerin ışığında, dppmS2, dppeS2, dpppS2, dppeS, SPPh3 ligandları literatür
bilgilerine göre sentezlenmiştir(5). Daha sonra aşağıdaki denemeler gerçekleştirilmiştir.
AgNO3 + L
AgClO4 + L
[Ag(µ-ClO4)dppe]2 + 2 L
31
[Ag(µ-L)]2(NO3)2
(L: dppeS2, dpppS2)
½ [Ag(µ-ClO4)L]2 (L:dppe: Ph2P(CH2)2PPh2 ,dppeS)
2[Ag(L)dppe]ClO4
(L: dppmS2, SPPh3)
Tepkime gidişleri ince tabaka kromatografisi ile izlenmiştir. Elementel analiz, IR,
P{1H}-NMR ve kütle spektroskopisi ile elde edilen ürünlerin yapıları tayin edilmiştir.
Kaynaklar
1. J.Browning, G.W.Bushnell, K.R.Dixon, R.W.Hilts, J.Organomet.Chem., 434 (1994)
241-252.
2. C.Choopani, R.Davis, K.Smith, J.Jebby, XIII.Int.Conf.on Phosphorus Chem, ICPC,
Jerusalem, Israel (1995) 223.
3. C.Abu.Grim, I.Amer, J.Chem.Soc.Chem.Commun., (1994).
4. R.W.Wegman, A.G.Abatioglom, A.M.Harrison, J.Chem.Soc.Commun., (1987) 1891.
5. A.Davison, D.L.Reger, Inorg. Chem.,10 (9) (1971) 1967-1971.
366
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
N-HETEROSİKLİK KARBEN Rh(I) KOMPLEKSLERİ VE ÖZELLİKLERİ
Hayati Türkmen, Bekir Çetinkaya
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir
Wilkinson kompleksi RhCl(PPh3)3, olefin hidrojenasyonu, hidroborasyon ve
hidrosilasyon için kullanılan homojen katalizördür. Son yıllarda Rodyum N-heterosiklik
karben (NCH) kompleksleri de bu tepkimeler için aktif katalitik özellik göstermektedir
[1].
NCH ligantları genellikle 1.3-diorganilimidazol halkası içerir, N atomları
üzerindeki substituyentler katalitik aktivite ve seçicilik üzerinde önemli rol oynar [2].
Çalışmamızda azot atomu üzerinde bugüne kadar sentezlenmemiş grupları kapsayan yeni
aminokarben komplekslerinin sentezi hedeflenmiştir. Bu amaçla önce karben kaynağı
olabilecek farklı substituyent içeren imidazolinyum tuzları (1) elde edilmiştir. Daha sonra
bu tuzlar bazik nitelikteki metal bileşikleriyle etkileştirilmiştir.
Ar
Ar
N
N
+
X
-
H 3C
Rh Cl (COD)
N
N
Ar
Ar
1
2
Ar:
CH 3
H 3C
,
Br
H 3C
X: Cl, Br, I
Sentezlenen imidazolinyum tuzlarının (1) [Rh(µ-OMe)(1,5-COD)]2 ile
tepkimesinden 2 tipi kompleksleri hazırlanmış ve yapıları 1H-nmr, 13C-nmr ve elementel
analiz ile aydınlatılmıştır.
Bundan sonraki aşamada sentezlenen komplekslerin
hidroformilasyon, siklopropanasyon, hidrosilasyondaki katalitik aktiviteleri incelecektir.
Kaynaklar
1. Gabriela A. Grasa, Zakhia Moore, Kenneth L. Martin, Edwin D. Stevens, Steven
P.Nolan, Valerie Paquet, Helene Lebel. J.Organomet. Chem., 2002, 00, 1.
2. B. Çetinkaya, S. Demir, İ.Özdemir, L. Toupet, D.Semeril, C. Bruneau, P.H. Dixneuf.
Eur.J.Chem., 2003, 9, 2323.
367
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
KARE PİRAMİT M(CO)5 TİPİ KOMPLEKSLERİN 13C-İZOTOPOMERLERİNİN
İNFRARED SPEKTRUMLARININ ANALİZİ
Elvan Üstün, Duran Karakaş, Cemal Kaya
Cumhuriyet Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 58140, Sivas
C4V simetri nokta grubundaki M(CO)5 tipi moleküllere grup teorisinin
uygulanmasından C-O gerilme titreşim modlarının simetri türleri a1(1), a1(2), b1 ve e
bulunur. Bunlardan a1(1), a1(2) ve e modları hem infrared hem de Raman-aktif iken, b1
modu sadece Raman-aktiftir. Daha önceki bir çalışmamızda, C4V simetrisindeki M(CO)5L
tipi moleküllerin b1 frekansı için
λ3=0.25(λ1-λ2)+λ4
(1)
bağıntısı türetilmiştir. Burada λi=5.89x10-15ν2 olup, λ1, λ2, λ3 ve λ4, sırasıyla, a1(1), a1(2) ve e
modlarının λ değerleridir.
Bu çalışmada, (1) eşitliği kullanılarak M(CO)5 tipi moleküllerin b1 modlarının
frekansları hesaplandı. CO-ayrımlı kuvvet alanları yöntemi ile C-O gerilme kuvvet
sabitleri (k1 ve k2) ve CO-CO etkileşim sabitleri (kt, kcı ve kc) bulundu. M(CO)5 tipi
moleküllerin 13C-izotopomerlerinin CO-ayrmlı seküler denklemleri türeildi ve bu
denklamlerden frekanslar hesaplandı. Hesaplanan frekans değerleri deneysel değerler ile
karşılaştırıldı. Elde edilen sonuçlar, (1) eşitliğinin M(CO)5 tipi moleküller için de geçerli
olduğunu ve uygulanan yöntemin 13C-izotopomerlerin infrared spektrumlarının analizinde
kullanılabileceğini göstermiştir.
Kaynaklar
1. C. Kaya, Spektrochim. Acta. Part A.,52 (1996) 615.
2. F. A. Cotton, C. S. Kraihanzel, J. Am. Chem. Soc., 84 (1962) 4432.
3. R. N. Perutz, J. J. Turner, Inorg. Chem., 14 (1975) 262.
4. S. P. Church, M. Poliakoff, J. A. Timney, J. J. Turner, J. Am. Chem. Soc., 103 (1981)
7515.
368
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
D3d SİMETRİSİNDEKİ Co2(CO)8 İN KARBONİL GERİLME BÖLGESİNDEKİ
TİTREŞİM SPEKTRUMUNUN ANALİZİ
Duran Karakaş, Elvan Özcan (Üstün), Cemal Kaya
Cumhuriyet Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 58140, Sivas
Dikobalt oktakarbonil [Co2(CO)8] köprü ve terminal (uç) olmak üzere iki yapıda
bulunmaktadır. Katı Co2(CO)8 köprü yapısında, çözeltide iki yapı dengededir. Grup kuramı
ve infrared verilerinden köprü yapının C2v, terminal yapının D3d nokta grubunda olduğu
önerilmiştir. D3d simetrisindeki terminal yapının karbonil gerilme titreşim modlarının
simetri türleri 2ag, 2au, eg ve eu dur. Sadece (u) simetrisindeki titreşim modları infraredaktif olduğundan, terminal yapının yapının infrared spektrumunda üç tane C-O gerilme
bandı gözlenir.
Bu çalışmada, C3v simetrisindeki (CO)4Co-MX3 (M=Si, Sn, Ge, Pb; X=Cl, Ph, Et)
tipi komplekslerin C-O gerilme frekanslarının Co-M bağının dipol momentleri ile
in infrared-inaktif C-O gerilme modlarının
değişiminden yararlanarak Co2(CO)8
frekansları bulunmuştur. CO-ayırımlı kuvvet alanları yaklaşımıyla bulunan C-O kuvvet
sabitleri kullanılarak 13C-izotopomerlerinin frekansları hesaplanmış ve gözlenen değerler
ile karşılaştırılmıştır.
Kaynaklar
1. G. Bor, Spectrochim. Acta, 19 (1963) 2065.
2. K. Noack, Spectrochim. Acta, 19 (1963) 1925.
3. B. F. G. Johnson, E. Parisini, Inorg. Chim. Acta, (1992) 198.
4. O. Kahn, M. Bigorgne, J. Organometal. Chem., 10 (1967) 137.
5. C. Kaya, J. Organometal. Chem., 586 (1999) 254.
369
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ SENTEZLENEN İKİ RUTENYUM KOMPLEKSİNİN ABSORPSİYON VE
EMİSYON SPEKTRAL ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Serap Seyhan1, Osman Dayan2, Serap Alp1, Bekir Çetinkaya2
1
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 35160 Buca, İzmir
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100 Bornova, İzmir
Düzlemsel üç dişli ligant sistemi (N,N,N) içeren GM kompleksleri çeşitli işlevsel
gruplara sahip nitelikli organik kimyasalların sentezinde sıklıkla kullanılmaktadır. Bu tür
ligant sisteminin alt gruplarından biri 2,6-diasetilpiridinin imino türevleridir [1].
Bilinen
yöntemler
kullanılarak
sentezlenen
(Asetonitril)-{1-{6-[(1E)-Nmesitiletanimidoil]pridin-2-il}etanon}dikloro rutenyum(II) I ve (Asetonitril)-{2,6-bis[1(2,4,6-trimetilfenilimino)etil]pridin} dikloro rutenyum(II) II bileşiklerinin yapısı IR, 1HNMR ve 13C-NMR spektroskopik yöntemleri ile aydınlatılmıştır.
Bu çalışmada sentezlenen I ve II bileşiklerinin organik çözücüler içerisinde ve
farklı plastikleştiriciler içeren PVC film fazında absorpsiyon, emisyon ve eksitasyon
spektrumları alınmıştır. Ayrıca bu türevlerin özellikle çözelti fazındaki fotokararlılıkları
ve fotoenerji transfer proseslerindeki rolü spektroflorimetrik yöntemle incelenmiştir.
H3C
CH3
N
N
CH3
H3C
CH3
Cl
Ru
O
N
N
Cl
H3C
CH3
CH3
Cl
CH3
N
Ru
Cl
NCCH3
NCCH3
H3C
I
CH3
H3C
CH3
II
Rutenyum komplekslerinin etanol içerisinde alınan absorpsiyon spektrumlarında
maksimum absorpsiyon yaptıkları dalga boylarındaki (501 ve 497nm) molar absorptivite
katsayıları sırasıyla 60000 ve 110000 Lmol-1cm-1 olarak bulunmuştur. Etanol içerisinde
oldukça yüksek molar absorptiviteye sahip olan bu bileşiklerin absorpsiyon, emisyon ve
eksitasyon spektrumlarından elde edilen spektral verileri, diğer çözücü ve katı matriksler
içerisinde de alınarak farklı ortamlardaki spektral davranışları tartışılmıştır [2,3].
Kaynaklar
1. B. Çetinkaya, E. Çetinkaya, M. Brookhart, P.S. White, J. Mol. Cat. A, 1999, 142, 101.
2. K. Ertekin, S. Alp, C. Karapire, B. Yenigul, E. Henden and S. Icli, J. Photochem. &
Photobiol. A: Chem., 2000, 137, 155-161.
3. S. Alp, K. Ertekin, M. Horn, S. Icli, Dyes and Pigments, 60 (2004) 103-110.
370
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
4-HİDROKSİSALİSİLİDEN TİYOSEMİKARBAZONDAN TÜREYEN NİKEL(II)
KALIP BİLEŞİKLERİ
Tülay Bal, Bahri Ülküseven
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü, 34320, Avcılar, İstanbul
Tiyosemikarbazid olarak bilinen hidrazinkarbotiyoamid molekülünün karbonil
bileşikleriyle kondensasyon reaksiyonu sonucu tiyosemikarbazon bileşikleri oluşmaktadır
[1]. Bu ligandların metal iyonlarıyla oluşturduğu komplekslerin biyolojik aktivitesinin
bulunduğunun anlaşılmasıyla bu tür bileşiklerle yapılan çalışmaların sayısı hızla artmıştır.
Bu bileşiklerin çoğu sahip oldukları aldehid veya ketona bağlı olarak tüberküloz, cüzzam,
bakteriyal ve viral enfeksiyonlar, romatizma, uyku ve sedef hastalığına karşı geniş
spektrumda aktivite göstermektedir. Tiyosemikarbazon bileşikleri metal tuzlarının
varlığında diğer bir aldehid veya keton vasıtasıyla uç amino azot atomundan kalıp
(template) reaksiyonuna girer [2-3]. Kalıp sentezi aynı zamanda biyokimyasal öneme
sahiptir.
Çalışma; 4-Hidroksi-salisilaldehid içeren ONNO tipinde N1,N4-diariliden-S-metilisotiyosemikarbazidato nikel(II) komplekslerinin sentezini içermektedir.
O
R1
H
C=N
Ni
N=C
O
N=C
R2
S-CH3
R1/R2 : 4-OH / 4-OH , 4-OH / H , H / 4-OH
Ligandlar ve diamagnetik Ni(II) kompleksleri; elementel analiz, IR, 1H-NMR
spektrometre, UV-vis. spektrofotometre, molar iletkenlik ve magnetik geçirgenlik
ölçümleri ile karakterize edildi.
Kaynaklar
1. M. B. Ferrari, , G. G Fava, P. Tarascon, J.Chem. Soc., Dalton, 2, (1989), 361.
2. N.V. Gerbeleu, M. Revenko, V.M. Leovac, Russ. J. Inorg.Chem., 22,(1977), 10091012.
3. B. Ülküseven, M. Ceritoğlu, Transition Metal Chemistry, 27, (2002), 390-393.
371
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TİYOSEMİKARBAZİDTEN TÜREYEN HİDROKSİ VE METOKSİ SÜBSTİTÜE
DEMİR(III) ÇELATLARI
Tülay Bal, Bahri Ülküseven
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü,
Anorganik Kimya Anabilim Dalı, 34320, Avcılar, İstanbul
Tiyosemikarbazon bileşikleri antilösemik, antitüberküler, antiviral, antibakteriyal
özelliklere sahip önemli bir ligand sınıfını oluşturmaktadır [1]. Bu ligandların metal
iyonlarıyla oluşturduğu komplekslerin biyolojik aktiviteyi artırdığının ve yeni aktivitelere
sahip olduğunun anlaşılmasıyla bu tür bileşiklere olan ilgi giderek artmaktadır [2].
4-metoksisalisilaldehid ve S-metilisotiyosemikarbazidin Fe (III) varlığında ikinci
bir sübstitüe-salisilaldehid ile template kondensasyonundan [FeLCl] bileşiminde yüksek
spinli demir(III) çelatları ilk defa sentez edildi. Çelatların yapı analizi için; mikroanaliz,
molar iletkenlik ve magnetik geçirgenlik ölçümleri ile IR spektrumlarından yararlanıldı.
O
R1
C=N
H
Cl
O
Fe
N=C
N =C
S-CH3
R2
H
R1 / R2 : 4- OCH3/ 5-OH (I) ; 5-OH /4- OCH3 (II) ; 4-OCH3/4-OH (III) ; 4-OH/4OCH3(IV)
Kaynaklar
1. N.E. Spingarn, A.C. Sartorelli, J. Med. Chem., 22, (1979), 1314.
2. V.M. Leovac, L.S. Jovanovic, L.J. Bjelica, V.I. Cesljevic, Polyhedron, 8,(2), (1989),
135-141.
372
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
POLİNÜKLEER METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ,
KARAKTERİZASYONU VE PROTANASYON SABİTLERİNİN HESAPLANMASI
Mehmet Tümer1, Mustafa Dolaz1, Ayşegül Gölcü1, Havva Demirelli2, Selahattin Serin3
1
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Ed., Fak., Kimya Böl., Kahramanmaraş
2
Gazi Üniversitesi, Eğitim Fak., Kimya Böl., Beşevler, Ankara
3
Çukurova Üniversitesi, Fen-Ed., Fak., Kimya Böl., Balcalı, Adana
Bu çalışmada nonsimetrik tri-dentat ligand HL1-HL6 ve bunların Cu(II), Co(II),
Ni(II) kompleksleri sentezlenmiştir (Şekil).
R1
N
O
N
H
R2
R2
Şekil. Ligandların genel yapısı
Sentezlenen ligand ve metal kompleksleri elementel analiz, 1H,(13C)-NMR, kütle,
iletkenlik ölçümü, FT-IR ve elektronik spektroskopi ile karakterize edilmiştir. Tüm
kompleksler zayıf elektrolitlerdir. HL1-HL6 ligandları 480-410 nm arasında yük transfer
geçişleri göstermektedirler. Ligandların protonasyon sabitleri dioxan-su karışımında
çalışılmıştır. HL1-HL6 ligandlarının logKOH değerleri 9.75-8.26, logK(NH)1 4.43-2.19,
logK(NH)2 değerleri 3.22-1.75 arasındadır.
373
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Cu(II), Co(II) VE Ni(II) SCHİFF BAZ METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ,
KARAKTERİZASYONU VE KARARLILIK SABİTLERİNİN İNCELENMESİ
Mehmet Tümer1, Mustafa Dolaz1, Ayşegül Gölcü1, Havva Demirelli2, Selahattin Serin3
1
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Ed., Fak., Kimya Böl., Kahramanmaraş
2
Gazi Üniversitesi, Eğitim Fak., Kimya Böl., Beşevler, Ankara
3
Çukurova Üniversitesi, Fen-Ed., Fak., Kimya Böl., Balcalı, Adana
Bu çalışmada H3L1-H3L3 ve H2L4 ligandları elde edilmiştir (Şekil).
C(CH3)3
C(CH3)3
+
2
H3CO
O
OH
OH
N
EtOH
Reflux
N
OH
N
N
O
N
H2N
OH
H3CO
HO
H3CO
H3L3
Şekil. H3L3 Ligandı
Alkollü ortamda,1:2 ve1:1(L:M) oranlalarında liganlar ve Cu(II),Co(II) ve Ni(II)
metal tuzlarıkullanılarak binükleer ve mononükleer metal komplekleri elde edilmiştir.
Komplekslerden Ni(II) diamagnetik özellik gösterirken Cu(II) ve Co(II) ise paramagnetik
özellik göstermektedirler. Binükleer Cu(II) ve Co(II) oda sıcaklığında ölçülen magnetik
moment değeri mononükleer komplekslerin değerlerinden düşüktür. Buna sebep olarak
Cu-Cu ve Co-Co metalleri arasındaki spin-spin etkileşimlerinden kaynaklanmaktadır. H2L4
ligandının kompleksleri eletrolitik özellik gösterirken diğer ligandların kompleksleri nonelektrolitiktir.
374
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Mehmet Tümer1, Mustafa Dolaz1, Ayşegül Gölcü1, Selahattin Serin2
1
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Ed., Fak., Kimya Böl., Kahramanmaraş
2
Çukurova Üniversitesi, Fen-Ed., Fak., Kimya Böl., Balcalı, Adana
Bu çalışmada etilendiamin (eda), dietilentriamin (dea) ve tris(2-aminoetil)amin
(taa)’dan türeyen yeni bir seri Schiff bazı ve bunların Cu(II), Co(II), Ni(II), Pd(II) ve
Zn(II) metal kompleksleri sentezlenmiştir. Sentezlenen tüm maddeler elementel analiz,
1
H,(13C)-NMR, kütle, iletkenlik ölçümü, FT-IR ve elektronik spektroskopi ile karakterize
edilmiştir. Tüm komplekslerde klor atomlarının metal atomlarına koordine olduğu
saptanmıştır. İletkenlik ölçümlerinden tüm komplekslerin elektrolit olduğu saptanmıştır.
Ni(II), Pd(II) ve Zn(II) metal kompleksleri diamagnetik karakterdedirler.
375
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
HETERODİNÜKLEER VE HOMODİNÜKLEER METAL KOMPLEKSLERİNİN
SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Mehmet Tümer, Mustafa Dolaz, Ayşegül Gölcü
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Ed., Fak., Kimya Böl., Kahramanmaraş
Bu çalışmada yeni Schiff bazlarından hareketle Pb(II), Cu(II), Co(II), Ni(II),
VO(IV) ve Zn(II) metallerini içeren bir dizi heterodinükleer ve homodinükleer metal
kompleksleri sentezlenmiştir (Şekil).
Şekil. Metal Kompleksleri
2+
CH3
N
H3C
O
Pb
H3 C
N
O
CH3
N
Pb
X
O
CH3
N
X= AcO
-PbCl2 +VOSO4.5H20
-PbSO4 +MCl2.nH20
2+
CH3
N
H3C
O
Pb
H3C
N
O
CH3
N
M
X
O
N
CH3
M= Cu(II), Co(II), Ni(II), VO(IV), and Zn(II)
X= Cl
Sentezlenen Schiff bazları ve metal kompleksleri elementel analiz, 1H,(13C)-NMR,
kütle, iletkenlik ölçümü, FT-IR ve elektronik spektroskopi ile karakterize edilmiştir.
Heterodinükleer ve homodinükleer Cu(II), Co(II) ve VO(IV) kompleksleri subnormal
magnetic momente sahiptirler. Ayrıca Schiff bazı (HL) polar ve apolar çözücü ortamında
keto-enol tautomeric form göstermektedir. 1H,(13C)-NMR spektrumlarından [Ni2(L)X]2X,
[Pb2(L)X]2X ve [Zn2(L)X]2X komplekslerinin diamagnetik karakterde olduğu
kaydedilmiştir.
376
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ BİR ÇÖZÜNÜR PORFİRAZİN TÜREVİNİN SENTEZİ VE
KARAKTERİZASYONU
Serap Tuncer1, Bahadır Keskin1, Ulvi Avcıata1, Ahmet Gül2
1
2
Yıldız Teknik Üniversitesi, Kimya Bölümü, 34210, Esenler, İstanbul
İ.T.Ü., Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul
Porfirinler, ftalosyaninler, tetrabenzoporfirinler ve porfirazinler tetrapirol türevi
makrosiklik bileşiklerini oluşturmaktadırlar. Tetrapirol türevleri olarak adlandırılan
porfirazinler gösterdikleri yüksek simetri, düzlemsellik ve elektron delokalizasyonu gibi
özellikler nedeniyle elektrografi, optik veri toplaması, gaz sensörleri, sıvı kristal, boyar
madde ve tek boyutlu metaller gibi çok geniş spektrumlu bir uygulama alanı açmıştır.
Porfirazinler, senteziyle ve başlangıç maddeleriyle ilgili güçlükler nedeniyle, daha sınırlı
sayıdaki araştırmada ele alınmıştır. 1990’dan itibaren ditiyomaleonitril disodyum tuzundan
çıkılarak porfirazin sentezi üzerinde yoğun çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmada, NaCN ve CS2 başlangıç maddeleri kullanılarak iki kademede
ditiyomaleonitril disodyum tuzu elde edilmiştir. Bu tuzun (1,2-dibromoetil) benzen ile
reaksiyonu sonucunda oluşan ürün bir sonraki kademede Mg bütanolatın template etkisi ile
siklotetramerizasyonu sonucunda Mg-türevi (MgPz) halinde tetrakis(5-fenil-5,6-dihidro[1,4]ditiino)porfirazin sentezi gerçekleştirilmiştir. Oluşan Mg-porfirazin, trifloroasetik
asitle muamele edildiğinde metalsiz (H2Pz) türevine dönüşür. Çözünürlüğü fazla olan bu
ürünün uygun çözücü ile izole edilmesi sağlanarak elde edilen metalsiz porfirazinin Co(II)
ve Cu(II) kompleksleri yapılmıştır.
Sentezlenen bileşiklerin yapıları elementel analiz, IR, 1H-NMR ve UV-Görünür
Bölge spektrumlarıyla aydınlatılmıştır.
S
S
N
S
N
N
S
N
N
M
N
N
S
S
S
N
S
M= Mg, 2H, Co, Cu
Kaynaklar
1. R. Öztürk, A. Gül, Tetrahedron Lett. 45 (2004), 947-949.
2. N. Kobayashi, The Porphyrin Handbook (Kadish, K. M. Smith, R.. Guilard, edis.), v:2,
Academic Press, 302 (2000).
377
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TETRA 8-QUINOLINOXY SUBSTİTÜENTLİ METAL FTALOSİYANİNLERİN
SENTEZİ VE BAZI ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI
M.Salih Ağırtaş, Elif Çelenk
Kafkas Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 36100, Kars
Yakın geçmişte ftalosiyaninlerin fotodinamik terapide kullanımına ilgi artmıştır.
Ftalosiyaninler 650-800 nm aralığında göstermiş oldukları yüksek moleküler absorpsiyon
katsayısı nedeniyle, bu dalga boyları için tatbik edildikleri dokuyu geçirgen hale getirirler.
Bu özelliklerinden dolayı karanlıkta toksik etki göstermezler [1].
Ftalosiyaninlerin fotodinamik kanser terapisinde ışığa duyarlı materyal özelliği
göstermeleri çoğunlukla merkezdeki metal atomuna bağlıdır. Al ve Zn gibi diamagnetik
metalleri içeren ftalosiyaninler fotobiyolojik olarak aktif iken, paramagnetik metalleri
içerenler için aktivite gözlenmemiştir [2].
Bu çalışmada 4-(8-quinolinoxy) ftalonitril başlangıç maddesinden Zn, Co ve Ni
metallerini içeren ftalosiyaninler sentezlenmiştir. Sentezlenen yeni bileşiklerin yapıları
spektroskopik yöntemlerle aydınlatılmıştır.
N
O
N
N
N
O
N
N
N
M
N
N
O
N
N
O
M: Zn,Ni,Co
N
Kaynaklar
1. S. Ağırtaş, R.M. Ion and Ö.Bekaroğlu, Materials Science and Engineering , C 7 (2000)
105-110.
2. I. Rosenthal, C.M. Krishna., P.Riesz and E. Ben-Hur ,Radiat. Res., 107 (1986) 136-142.
378
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
İZATİN VE o-TOLİDİN’DEN TÜREYEN YENİ DİİMİN BİLEŞİĞİNİN SENTEZİ
VE Cu(II), Ni(II) KOMPLEKSLERİ
Ayşe Erçağ, Tülay Bal, Bahri Ülküseven
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü, Avcılar, İstanbul
İzatin türevlerinin monoamin oksidazı inhibe ettiği invitro çalışmalarda rapor
edilmektedir [1]. İzatin’in farklı donör atomları içeren imin bileşikleri koordinasyon
kimyasında önemli ligand sınıfındadır. Ayrıca bu bileşiklerin antibakteriyal, antifungal,
antiviral, anti-HIV, antihelmintik etkileri de rapor edilmiştir [2,3].
Çalışmamızda; 2 mol İzatin’in
1 mol o-tolidin ile mutlak etanoldeki
reaksiyonundan yeni diiimin bileşiği (İZTOL) elde edilerek saflaştırıldı. İZTOL’ün metal
kompleksleri de metanol de metal klorürler kullanılarak elde edildi.
Sentezlenen bileşiklerin yapısı IR, UV-Vis, 1H-NMR, atomik absorbsiyon
spektrumları yanında elementel analiz, magnetik geçirgenlik, molar iletkenlik ölçümleri ile
karakterize edildi. Heriki kompleks içinde homobimetalik yapılar önerildi.
H3C
CH3
N
N
O
O
N
H
N
H
İZTOL
Kaynaklar
1. V. Glover, A. E. Mendelev, M.Sandler, Vop. Med. Khim. 43 (69), (2001) 384.
2. R. T. Pardasani, R .Ghosh, D. Sherry, T. Mukherje, Heteroat.Chem., 10 (5), (1999)
381-384.
3. S. N. Pandeya, D. Sriram, Acta Pharm. Turc., 40, (1998) 33-38.
379
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
İZATİN-3-AMİNO-1,2,4-TRİAZOL SCHIFF BAZININ Cu(II) VE Ni(II)
KOMPLEKSLERİ
Ayşe Erçağ, Yasemin Kurt, Bahri Ülküseven
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü, Anorganik Kimya
Anabilim Dalı, 34850, Avcılar-İstanbul
3-Amino-1,2,4-triazol (AT) fungusit ve herbisit etkilere sahiptir [1]. Biyolojik
çalışmalarda merkezi sinir sistemi üzerine etkileri incelenmektedir. Ayrıca antikorozif
özelliğe sahiptir. İzatin (İZ) ve türevleri de geniş bir alanda biyolojik aktivite
göstermektedir [2]. Boya sanayiinde ve analitik kimyada reaktif olarak kullanılmaktadır .
İnvitro çalışmalarda monoamine oksidazı inhibe ettiği gözlenmiştir [3].
İzatin-3-amino-1,2,4-triazol (İZAT), ilk kez 1986 yılında sentez edilerek
antibakteriyel özelliği bulunmuştur[4]. IZAT’ın ligand özelliğinin incelendiği bir
çalışmaya ise rastlanmamıştır.
Çalışmamızda; İZAT, izatin’in
3-amino-1,2,4-triazol ile metanoldeki
reaksiyonundan elde edilerek saflaştırıldı. İZAT’ın katı Cu(II) ve Ni(II) kompleksleri yine
metanol ortamında metal asetatlar kullanılarak elde edildi.
Sentezlenen bileşiklerin yapısı IR, UV-Vis, 1H-NMR, atomik absorbsiyon
spektrumları yanında elementel analiz, magnetik geçirgenlik, molar iletkenlik ölçümleri ile
karakterize edildi. Komplekler için dimerik veya polimerik yapılar önerildi.
N
N
N
N
H
NH
O
İZAT
Kaynaklar
1. L. Agnolucci, F. D. Vecchia, R. Barbato, V. Tassani, G. Casadoro, N. Rascio, J.
Plant Physiol., 147 (5), (1996) 493-497.
2. R. T .Pardasani, R .Ghosh, D. Sherry, T. Mukherje, Heteroat.Chem., 10 (5), (1999)
381-384.
3. V. Glover, A. E. Mendelev, M.Sandler, Vop. Med. Khim. 43 (69), (2001) 384.
4. E. Piscopo, M. V. Diurno, F. Imperadrice, M. Cucciniello, G. Veneruso, Free
Radical Biol. Med., 21 (1), (1986) 1441-1447.
380
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
QUERCETİN (3-3′,4,4 ′,5,7- PENTAHİDROKSİFLAVON)’İN VO (IV)
KOMPLEKSİNİN SENTEZİ VE YAPISININ İNCELENMESİ
Ayşe Erçağ1, Mahmure Ü.Özgür2, Erol Erçağ1
1
2
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü, 34850, İstanbul
Yıldız Teknik Üniversitesi,Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34210, İstanbul
Quercetin güçlü antioksidan özellikleri olan bir biyoflavonoiddir. Biyoflavonoidler
bitkilerde bulunan renk verici maddelerdir ve bitkiyi çevresel serbest radikal zararlarından
koruyan antioksidan savunma mekanizmasını oluştururlar. Bu bileşiklerin, yapılan
biyolojik denemelerde; ativiral, antiallerjik, antikanserojen, iltihap ve pıhtılaşmayı önleyici
etki gösterdikleri bulunmuştur. Quercetinin vücutta C vitamininin kullanımını ve
antioksidan etkinliğini arttırdığı ve desteklediği bilinmektedir. Ayrıca antihistamin gibi
davranarak özellikle solunum yolu allerjilerine karşı etkili ve akciğer fomksiyonlarına
yardımcı olduğu düşünülmektedir. LDL(kötü kolesterol) seviyesini düşürmekte dolayısı ile
kalb-damar hastalıklarında koruyucu etki göstermektedir. Diğer taraftan fenolik bir bileşik
olan Quercetin metal çelat ajanı olarak davranabilmektedir.Bu özelliğinden çeşitli metal
iyonlarının tayininde faydalanılmıştır.
Vanadyum ve bileşikleri invitro ve invivo sistemlerde insülini taklit etmektedir.Bu
nedenle diyabet tedavisinde kullanılmaktadır.Anorganik vanadyum tuzları kullanıldığında
bazı toksik yan etkiler gözlenmiştir.Organik vanadyum tuzları kullanıldığında bu etkilerin
ortadan kalktığı görülmüştür.
Çalışmamızda, Quercetin ve VOSO4.5H2O ‘nun etanoldeki çözeltilerinin (mol/mol)
azot atmosferindeki reaksiyonundan katı kompleks elde edildi. İlginç biyolojik özellikler
sergilemesi beklenen kompleksin yapısı, elementel analiz,IR,UV-Görünür alan, ICP, Kütle
spektrumları ve iletkenlik ölçümleri ile yorumlandı.
OH
OH
O
HO
OH
OH
O
Quercetin
381
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Co(II), Ni(II), Cu(II) ve Zn(II) m-HİDROKSİBENZOATLARIN
DİETİLNİKOTİNAMİD (DENA) KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE
ÖZELLİKLERİ
Dursun Ali Köse1, Afşin Kaya2, Hacali Necefoğlu2
1
Hacettepe Üniversitesi, Kimya Bölümü, Beytepe, 06800, Ankara
2
Kafkas Üniversitesi, Kimya Bölümü, Dereiçi, 36100, Kars
Dietilnikotinamid (Kordiamin) B3 vitamini olan nikotiamidin dietil türevi olup,
insan metabolizmasında solunum sitimülatörü olarak kullanılır. Bu çalışmada Co(II),
Ni(II), Cu(II) ve Zn(II) metal iyonlarının meta-hidroksibenzoat (C7H5O3-) ve
dietilnikotinamid (C10H14N2O) içeren mixligand kompleksleri sentezlenerek yapıları
incelendi. Genel formülleri [Me(C7H5O3)2(C10H14N2O)2(H2O)n]mH2O (Me: Co(II), Ni(II),
Cu(II) ve Zn(II)) olan komplekslerin sentezlenmesinde aşağıdaki reaksiyon kullanıldı.
MeSO4.x H2O(ç) + 2C10H14N2O(ç) + 2C7H5O3Na(ç) ⎯→
[Me(C7H5O3)2(C10H14N2O)2(H2O)n]mH2O(k) + Na2SO4(ç)
Komplekslerin yapılarının irdelenmesinde Elemental Analiz, Infrared
Spektroskopisi (FTIR), Differansiyel Termik Analiz (DTA), Termogravimetri
(TG),Türevsel Termogravimetri ve Gouy Terazisi yöntemlerinden yararlanıldı.
Komplekslerin yapılarını daha önceden sentezlenen metal-benzoat-dietilnikotinamid (1-4)
mixligand komplekslerinin yapılarıyla paralellik gösterdiği saptanmıştır.
Kaynaklar
1. Hökelek T. and Necefoğlu H., Acta Cryst., C53, 1997, 1049-1051p.
2. Hökelek T. and Necefoğlu H., Acta Cryst., C52, 1996, 1128-1131p.
3. D.A. Köse, MSc. Thesis, Kafkas University, Institute of Sci., Kars (2001).
4. Hökelek T. and Necefoğlu H., Acta Cryst., C51, 1995, 2020-2023p.
382
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BERBERİT VE KOZALİT MADENLERİNİN NADİR TOPRAK
ELEMENTLERİLE SENTEZİ
V.E.Gasimov, G.N.Gasimova, V.M.Rehimova, Ozbek M. Aliyev
Аzerbaycan Milli Bilimler Akademisi
Kimya Problemleri Enstitutu
Kristalkimyasal yontem yeni sinif yarigecirici bileshiklerin tahminlemesinde cok
onemli sanilir. Oyle tahminleme esasinda temel kurulushu (mineral) oldugu icin onlarin
gerchekleshtirmesi pratik olarak yararli sanilir. Temsil edilen calishmada berberit
FeSb2S4 ve kozalit Pb2Bi2S5 madenleri esasinda onlarin elverishli toprak elementlerile
benzerliyin elde edilmesi yansini buldu. Berberit kurulushunun analizi stibium atomlarinin
Sb1 ve Sb2 durumda yerleshdiyini gostermisdi. Sb2 atomlarinin yerine Nd, Sm, Gd ve D4
atomlarini koyarak FeLnSbS4 ve kozalit madenlerindese plumbum atomlarinin yerine
onunla ayni kristalkimyasal hassali Eu atomlarini koyarak Eu2Bi2S5 bileshikleri elde
edilmishtir.Sozu gechen bileshikler dolaysis metotla elemanter bilesen kullanarak 9009500 sicakliginda sentez olmus. Sentezden sonra ampul 550-6000 sicakliga kadar
sogudulmush ve oyle durumda 1 ay icinde homogenlesdirilmistir. Tepkime sonucunda
metal parlakli gri renkli kristallar elde edilmistir. Rontgenkurulus analizi sonucu
FeNdSbS4 bashka benzerliklerle izoyapi olarak FeSb2S4 tipinde kristalasiyor (a=11.395,
b=17.136, c=3.747 A0). FeNdSbS4 kurulusunda berberitin kurulushu kaliyor.EuBi2S5
bileshiyi Pb2Bi2S5’le izoyapi olarak eshkenar dortgen singoniyasinda kristalasiyor:
a=19.18, b=23.94, c=4,08A0.Sentez yapilmis bilesiklerin polikristallarinda elektrofiziksel
hassalar incelenmistir. Kozalitin ve berberitin benzerlerinin yari gecirici hassa olmasi
belirlenmistir.
383
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
İYON RESEPTÖR YENİ TİP METALLİ FTALOSİYANİNLER; SENTEZ,
KARAKTERİZASYON VE SPEKTROSKOPİ
H. Sinan Çetin, Mehmet Kandaz*
Sakarya Üniversitesi, Kimya Bölümü, 54100, Mithatpaşa, Sakarya
Ftalosiyaninlerin komlekslerinin önemi bunların endüstride ve tip alanındaki
uygulamalarından görülmektedir. Bu nedenle arzu edilen ligand malzemesinin boyutu,
şekli ve de taşidığı donor atomların sayısı ve cinsi yada reaktif gruplar, elde edilecek olan
komplekslerin özelliklerinde önemli bir değişiklik yapacaktır. Bilhassa periferal konuma
fonksiyonel reaktif grupların tanıtımı (suda-çözünür) ile ftalosiyanin komplekslerinin çoklu
metal bağlama kapasitesi arttırılarak elektron transfer, seçici metal katyon ekstraksiyon,
sıvı kristal ve de mağnetik çalışmalara yol açılmaktadır.
Bu çalışmada ftalosiyanin molekülüne bağlı dört -1,2-ethanediol-3-methylsulfanyl
iyonofor grupları taşıyan yeni tip ftalosiyaninlerin sentezi, karakterizasyonu ve bunların
reseptör değişik özellikleri incelenmiştir.
HO
HO
Cl
HO
S
HO
N
N
Cl
N
S
N
M
N
N
OH
S
OH
N
Cl
N
S
Cl
HO
OH
M=Zn, Co, Mn and Cu
Yeni sentezlenen ftalosiyaninlerin yapıları elementel analiz,
spektrometresi, IR, UV/VIS spektrofotometresi yardımıyla aydınlatılmıştır
1
H-NMR
Kaynaklar
1- M. Kandaz, M.N.Yaraşır A. Koca and Ö. Bekaroğlu, Polyhedron, 2002, 19,1, 115.
2- M. Kandaz, S. L.J. Michel and Brian M. Hoffman, J. Porphyrin and Phthalocyanine, (in
Press).
384
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BAZI SCHIFF BAZLARININ SENTEZİ VE BUNLARIN BAZI GEÇİŞ
METALLERİ İLE KOMPLEKSLERİNİN İNCELENMESİ
Özcan Koçyiğit, Ersin Güler
Selçuk Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 42031, Konya
Schiff bazları; aldehit ve ketonlarla primer aminlerin (glisin, anilin v.s)
reaksiyonları sonucu oluşan zayıf bazik özellik gösteren kondensasyon ürünleridir. Bunlar
daha çok madeni yağlarda bulunan ve istenmeyen bazı az miktardaki elementlerin
giderilmesinde, boya, kauçuk, ilaç sanayiinde ve zirai amaçlarla kullanılırlar.
..............(A)
O
K R CH N CH2 C O . H2O
Şekil.1. Ligandların Genel Formülü
R = Asetaldehit ve benzaldehit
Bu çalışmada asetaldehit ve benzaldehit ile glisin reaksiyona girdirilmiş ve
üzerlerine KOH ilave edilerek bu aldehitlerle glisinden elde edilen Schiff bazlarının
potasyum tuzları elde edilmiştir(A). Elde edilen bu potasyum tuzlarının değişik çözücü
ortamlarında Ni(II) ve Cu(II) kompleksleri sentezlenmiştir(B). Hem Schiff bazı
ligandlarının ve hem de Ni(II) ve Cu(II) komplekslerinin yapıları spektrofotometrik
metotlarla ve magnetik süsseptibilite tayinleri ile aydınlatılmaya çalışılmıştır.
O
CH2 C
O
R CH N
M
O
O
N CH R
C CH2
(H2O)n
..........(B)
Şekil 2. Komplekslerin Genel Formülü
R = Asetaldehit ve benzaldehit
Yapı tayinlerinde elemental analiz, 1H NMR ve IR teknikleri kullanılmıştır.
Yapılan ölçümler sonucu elde edilen veriler komplekslerin kare düzlem yapıda olduklarını
göstermiştir.
Kaynak
1. E. Güler, H.C. Sevindir, et all. Synth. React. Inorg. Met.-Org. Chem..28(2),295301,1998.
385
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
MAKROSİKLİK GRUP TAŞIYAN YENİ VİC-DİOKSİM TÜREVLERİNİN
SENTEZİ VE KOMPLEKS FORMASYONLARININ İNCELENMESİ
Fatma Dinç, Beytullah Ertem, Ahmet Bilgin, Selami Karslıoğlu, Yaşar Gök
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 61080, Trabzon
Bu çalışmada 4 - [(4 - metilfenil)sülfonil)] - 1,7 – dioksa -4,10-diazasiklododekan
ile 1,2-Bis(2-iyodoetoksi)-4-nitro benzenin reaksiyonundan yeni bir mono nitro türevi olan
4-[(4-metilfenil)sülfonil]-10-[2-(4-nitro-2-{2-[10-fenilsülfonil)-1,7-dioksa-4,10-diazasiklododekan-4-il]etoksi}fenoksi)etil]-1,7-dioksa-4,10-diazasiklododekan sentezlendi. Bu
bileşiğin hidrazin hidratlı ortamda Pd/C ile indirgenmesiyle amin türevi olan 3,4-Bis(2{10-[(4-metilfenil)sülfonil]-1,7-dioksa-4,10-diazasiklododekan-4-il}etoksi)anilin
elde
edildi.
Elde edilen bileşiğinde diklorantiglioksim ile reaksiyonundan H2L (1) bileşiği
sentezlendi. (1) bileşiğinin Cu2+ (2) , Ni2+ ve Co3+ kompleksleri sentezlendi.
Sentezlenen bileşiklerin yapıları elementel analiz, 1H-NMR, 13C-NMR, IR ve kütle
spektrumları kullanılarak aydınlatıldı.
Ts
Ts
N
O
Ts
N
O
N
O
H
O
N
N
OH
O
N
N
O
O
Ts
Ts
N
O
N
HO
N
O
N
O
H
O
O
N
N
O
N
N
O
N
O
HN
Cu
NH
O
O
H
O
NH
N
Ts
N
O
O
N
O
N
N
O
O
Ts
N
O
O
N
O
Ts
O
N
O
N
N
O
O
HN
O
O
H
O
O
O
Ts
N
N
N
O
N
Ts
O
O
O
N
Ts
Ts
1
N
O
2
Kaynaklar
1. P. L. Anneli, F. Montanari and S. Quici, J. Org. Chem., 53 (1988) 5292-5298.
2. H. E. Ungnade, L. W. Kissinger, A. Narath, D. C. Barham, J. Org. Chem., 28 (1963)
134-136.
3. A. Bilgin, Y. Gök, Tetrahedron Letters, 43 (2002) 5343-5347.
386
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ PORFİRAZİN TÜREVLERİNİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Onur Atak1, Naciye Yılmaz Coşkun1, Fatma Aytan Kılıçarslan1, Sabiha Manav Yalçın1,
Ahmet Gül2
1
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Ed. Fak., Kimya Bölümü, 34210, Esenler, İstanbul
2
İTÜ, Fen-Ed.Fak., Kimya Bölümü, 80626, Maslak, İstanbul
Tetrapirol türevleri olarak gruplandırılan ftalosiyanin, porfirin ve porfirazinler
sıvı kristal, yarı iletken, kimyasal sensör, boyar madde gibi çok geniş kullanım alanları
vardır1. Periferal konumlarda fonksiyonel gruplar taşıyan porfirazinler malzeme biliminden
fotodinamik terapiye kadar birçok alanda ftalosiyaninlere alternatif olarak kullanılabilir.
Bu çalışmada, NaCN ve CS2’den başlayarak birkaç aşama sonunda
oktahidroksietiltiyoporfirazinato magnezyum bileşiği elde edildi ve ürün 2-naftoik asitle
reaksiyona sokularak esterleri sentezlendi2. Bu ürün trifloroasetik asitle muamele edilerek
metalsiz türevine dönüştürülüp çeşitli metal tuzlarıyla metallo-porfirazinler elde edildi.
Sentezi yapılan bileşiklerin yapıları FT-IR, NMR, UV-Görünür bölge
spektrumlarıyla aydınlatılmaya çalışıldı.
CO
CO
O
O
S
CO
O
S
CO
N
N
N
S
N -------M ---- N
S
S
O
CO
S
N
N
O
CO
O
S
N
O
CO
S
O
CO
Kaynaklar
1. M.E. Anderson, A.G.M. Barrett, B.M. Hofman, Inorg. Chem. 38,6143-6151,1999.
2. Ö.Sağlam, A.Gül, Polyhedron(20), 269-275, 2001.
387
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
MOLİBDEN HEGZAKARBONİLİN AZOT DONORLU BAZI LİGANDLARLA
FOTOKİMYASAL TEPKİMELERİ İLE OLUŞAN YENİ KOMPLEKSLERİN
SENTEZ VE KARAKTERİZASYONLARI
Sevil Şener1, Elif Subaşı2, Ayşe Erçağ3, Ozan S. Şentürk1, Fadime Uğur1
1
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü 35100 Bornova, İzmir
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Kimya Bölümü 35160 Buca, İzmir
3
İstanbul Üniversitesi, Müh. Fakültesi, Kimya Bölümü 34850Avcılar, İstanbul
VIB Grubu geçiş metal karbonillerinin, azot donorlu bazı ligandlarla fotokimyasal
tepkimelerinden oluşan komplekslerin sentez ve karakterizasyonları daha önce
grubumuzda çalışılmıştır (1, 2).
Bu çalışmada ise; aldehit belirleyicisi, antifouling ve antikorrozif etkileri olan 4amino-3-hidrazino-5-merkapto-1, 2, 4-triazol (AHMT) ligandının (3, 4) türevleri olan beş
yeni ligand, (SAHMT); (2HNAHMT); (3HNAHMT); (4HBAHMT); (5-BrSAHMT)
sentezlenerek Mo(CO)6 ile oluşturduğu kompleksler incelenmiştir.
Mo(CO)6 ile ligand eşit mol oranlarında, inert atmosferde ve Schlenk tekniği
kullanılarak, THF içerisinde ışınlandıktan sonra, oluşan kompleksler kromatografik olarak
saflandırılıp, elementel analiz, FTIR, 1H NMR ve kütle spektroskopi yöntemleri ile
karakterize edilmiştir.
Kaynaklar
1. O. S. Senturk, U. Ozdemir, S. Sert, N. Karacan, F. Uğur, Inorg. Chem. Commun., 6 (7)
(2003) 926-929.
2. S. Sert, A. Ercag, O. S. Senturk, B. T. Sterenberg, K. A. Udachin, Ü. Özdemir, F.Uğur,
Polyhedron, 22 (13) (2003)1689-1693.
3. R. G. Dickinson and N. W. Jacobsen, Chem. Commun., (1970) 1719.
4. A. B. Tadros, Paint and Resin, 57 (1987) 25-27.
388
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
1,3-Dİ(2-METİLPİPERİDİNO)PROPAN-2-O-KSANTAT’IN SENTEZİ VE GEÇİŞ
METAL KOMPLEKSLERİ
A. Orhan Görgülü, M. Arslan
Fırat Üniversitesi, Kimya Bölümü, 23169, Elazığ
Son yıllarda ksantat türü bileşiklerin; hiv virüsüne karşı, antikansorojen etki ve
DNA üzerine çalışmaları yoğunlaşmıştır. Biyolojik sistemlerde oluşan reaksiyonların bir
çoğunun kompleks oluşumu üzerinden yürüdüğü bilinmektedir (1). Kimyasal bileşiklerin
çoğunda olduğu gibi ksantatlar bir çok kullanım alanına sahiptir. Biyolojik aktifliğe sahip
olmalarından dolayı antibiyotik, antifungal, antioksidant olarak; teknolojide de kauçuk
sanayinde, vulkanizasyonda hızlandırıcı olarak, tarım ilaçlarında ve türevlerinin
sürtünmeye karşı yağlayıcı v.b. çok çeşitli kullanım alanları olduğu bilinmektedir (2).
Bunlara ilave olarak metal komplekslerinin analitik uygulamaları da mevcuttur.
Öncelikle 1,3-dikloropropan-2-ol, 2-metilpiperidin ile reaksiyona sokularak -OH
grubu içeren tersiyer aminlerin sentezi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen tersiyer amin alkol,
metalik potasyum ile alkolatı alındıktan sonra karbondisülfür ile ksantat tuzları hazırlandı.
Geçiş metalleri ile kompleksleri yapıldı.
OH2
R
2-
Co
C
O
R
S
S
C
S
S
O
R
R
R
C
S
C
S
S
O
R
H3C
S
O
Ni
2-
H2O
H2O
R
R
S
S
C
. 2 H 2O
O
OH2
R
Cu
N
R:
R
Sentezlenen 1,3-di(2-metilpiperidino)propan-2-O-ksantat’ın sentezi ve Ni(II),
Co(II), Cu(I), kompleksleri, IR, elementel analiz, 1H ve13C- NMR teknikleri ve magnetik
süsseptibilite ile karakterize edildi (3).
Kaynaklar
1. E. P. Cullen, and al, J. of Organometallic Chemistry, 348, 1988, 109-122.
2. A. I. Vogel, Pract. Organic Chemistry, 3rd edit., Longmans-Green, New York 1956.
3. Görgülü, A.O.,Doktora Tezi, Fırat Ü. Fen Bil. Ens., 2002. Elazığ.
389
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Cr(III)-POLİAKRİLATIN YAPISAL, ISISAL VE MANYETİK ÖZELLİKLERİNE
KROM YAŞLANDIRMASININ ETKİSİ
Ömer Faruk Öztürk, Dursun Ali Köse, Ahmet Nedim Ay, Birgül Zümreoğlu-Karan
Hacettepe Üniversitesi, Kimya Bölümü, Beytepe, 06800, Ankara
Krom kimyasının en önemli özelliklerinden biri, Cr(III) iyonlarının sulu
çözeltilerde zamanla hidrolizidir. “Olation” diye bilinen bu tipik tepkimeler ile OH
köprüleri üzerinden birleşen çok çekirdekli krom kompleksleri oluşur(1). Bu
komplekslerdeki su ve köprü OH grupları ortamda bulunan diğer anyonlarla yer
değiştirebilir ve yeni ligandların kuvvetine göre daha kararlı kompleksler oluşabilir veya
köprüler açılabilir.
H
2[Cr(H2O)6]3+
+
-2H
2[Cr(H2O)5(OH)]2+
-2H2O
O
[(H2O)4Cr
Cr(OH2)4]4+
(1)
O
H
Poliakrilik Asidin(PAA) metallerle etkileşimi; doğal hümik asitler için model
olarak kabul edilmesi için yumaklaştırıcı olarak uygulanması ve metal-PAA
komplekslerinin seramik ve manyetik malzemeler için çıkış maddesi olarak kullanılması
nedeniyle ilgiyle incelenen bir konudur. Bu çalışmada, taze hazırlanmış ve yaşlandırılmış
krom çözeltilerinden elde edilen Cr(III)-poliakrilatlar, FTIR, TGA/DTA, X-ışınları ve
Gouy Manyetizasyon teknikleriyle incelenmiştir. Krom yaşlandırılmasına paralel olarak;
ürünlerde krom yüzdesinin, ısısal kararlılığın, oda sıcaklığı manyetik momentlerinin ve
kristalinitenin arttığı bulunmuştur.
Kaynaklar
1. B. Zümreoğlu-Karan, C. Ünaleroğlu and A.N. Ay, Transition Metal Chemistry, 27
(2002) 437-441.
2. N. Sebastian, B. George, B. Mathew, Polym Degrad Stab, 60 (1998) 371.
390
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
BAZI ŞELAT YAPICI AMİN LİGANDLARIYLA KARIŞIK VİTAMİN B13
KOMPLEKSLERİNİN HAZIRLANMASI
Dursun Ali Köse1, Birgül Zümreoğlu-Karan1, Canan Ünaleroğlu1, Hacali Necefoğlu2
1
Hacettepe Üniversitesi, Kimya Bölümü, Beytepe, 06800, Ankara
2
Kafkas Üniversitesi, Kimya Bölümü, Dereiçi, 36100, Kars
B13 Vitamini olarak bilinen Orotik Asidin metabolik davranışını inceleyen
çalışmaların yanısıra metal orotatların tıp alanındaki olası uygulamalarına dönük yayınlar
da son yıllarda dikkati çekmektedir. Özellikle Pt, Pd ve Ni-orotat kompleksleri kanser
tedavisi için önerilmektedir 1. Orotik asidin çeşitli ligandlarla karışık komplekslerinin
hazırlanması, tıbbi uygulamalar için yeni bileşikler elde edilmesi açısından önemlidir.
Bu çalışmada, metal-orotat komplekslerinin kararlılığını artırmak, çabuk
kristallenmelerini sağlamak ve hidrojen bağları üzerinden polimerleşmeyi engelleyerek
çözünürlüklerini artırmak amacıyla şelat yapıcı amin ligandları kullanılmıştır.
[M(H2Or)2L].nH2O tipindeki kompleksler (M= Zn2+, Co2+ ve Ni2+ ; H2Or= orotik asit
monoanyonu; L= diaminosiklohekzan, etilendiamin, fenantrolin) hazırlanmış ve elde
edilen komplekslerin yapıları mikroanaliz, FTIR, 13C NMR, TGA/DTA ve X-Işınları
yöntemleriyle analiz edilmiştir.
Kaynak
1. P. Castan, E. Calacio-Rodriguez, A. L. Beauchamp, S. Cros, S. Wimar, J. Inorg.
Biochem., 38, 225 (1990).
391
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Co(II), Ni(II) VE Zn(II) İYONLARININ BİS[OROTATO(-1)] KOMPLEKSLERİ
Dursun Ali Köse, Birgül Zümreoğlu-Karan
Hacettepe Üniversitesi, Kimya Bölümü, Beytepe, 06800, Ankara
Orotik Asit (B13 Vitamini) metabolizmasında metal iyonlarının büyük rolü vardir.
Orotik Asidin koordinasyon kimyası, çok sayıda azot ve oksijen atomları içermesi, ketonik
ve enolik formları arasında çoklu koordinasyon özellikleri göstermesi bakımından
ilginçtir. Bugüne kadar elde edilen komplekslerin çoğunda orotik asit dianyonik haldedir
ve bu kompleksler metal:ligand=1:1 stökiyometrisindedir 1-3. Oysa canlı organizmalardaki
nötür ve hatta hafif asidik koşullarda orotik asidin monoanyon davranışı göstermesi
beklenir. Ancak monoanyonik orotatın geçiş metalleriyle 1:2 oranındaki kompleksleri
hakkında literatürde fazla bilgi yoktur.
Bu çalışmada, Co(II), Ni(II) ve Zn(II) iyonlarının nötral/hafif asidik sulu
çözeltilerinden elde edilen bis[orotato(-1)] komplekslerinin yapıları mikroanaliz, FTIR,
13
C NMR, TGA/DTA ve X-Işınları yöntemleri kullanılarak incelenmiştir. Tepkimelerde,
metal:ligand=1:1 oranı uygulanmasına rağmen [M(H2Or)2(H2O)2].nH2O komplekslerinin
oluştuğu bulunmuştur..
Kaynaklar
1. M. Sabat, D. Zglinska, B. Jezowska-Trzebiatowska, Acta Cryst. B36 (1980) 1187.
2. G. Maistralis, A. Koutsodimou, N. Katsaros, Transit Met Chem, 25 (2000) 166.
3. H. İçbudak, H. Ölmez, O.Z. Yeşilel, F. Arslan, P. Naumov, G. Jovanowski, A.R.
4. Ibrahim, A. Usman, H-K. Fun, S. Chantrapromma, S. W. Ng, J Mol Struc, 657(1-3)
(2003) 255-270.
392
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
Co(II), Ni(II), Cu(II) VE Zn(II) m-HİDROKSİBENZOATLARIN NİKOTİNAMİD
(NA) KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE ÖZELLİKLERİ
Dursun Ali Köse1, Afşin Kaya2, Hacali Necefoğlu2
1
Hacettepe Üniversitesi, Kimya Bölümü, Beytepe, 06800, Ankara
2
Kafkas Üniversitesi, Kimya Bölümü, Dereiçi, 36100, Kars
Nikotinamid (niacinamid) B3 vitamini olup, insan metabolizması tarafından
kullanılan bir piridin türevidir(1). Bu çalışmada Co(II), Ni(II), Cu(II) ve Zn(II) metal
iyonlarının meta-hidroksibenzoat (C7H5O3-) ve nikotinamid (C6H6N2O) içeren mixligand
kompleksleri
sentezlenerek
yapıları
incelendi.
Genel
formülleri
[Me(C7H5O3)2(C6H6N2O)2(H2O)n]mH2O (Me: Co(II), Ni(II), Cu(II) ve Zn(II)) olan
komplekslerin sentezlenmesinde aşağıdaki reaksiyon kullanıldı:
MeSO4.x H2O(ç) + 2C6H6N2O(ç) + 2C7H5O3Na(ç) ⎯→
[Me(C7H5O3)2(C6H6N2O)2(H2O)n]mH2O(k) + Na2SO4(ç)
Komplekslerin yapılarının irdelenmesinde Elemental Analiz, Infrared
Spektroskopisi (FTIR), Differansiyel Termik Analiz (DTA), Termogravimetri
(TG),Türevsel Termogravimetri ve Gouy Terazisi yöntemlerinden yararlanıldı.
Komplekslerin yapılarını daha önceden sentezlenen metal-benzoat-nikotinamid(2-4) mix
ligand komplekslerinin yapılarıyla paralellik gösterdiği saptanmıştır.
Kaynaklar
1. Murray R.K., Gronner D.K., Mayers P.A. and Rodwell V.W., Harper Biyokimya (Çev.
Menteş G. ve ark.), Barış Kitabevi, Ankara (1973) 687s.
2. Hoang N.N., Valanch F., Dunajjurco M., Acta Cryst. Sec. C-Crystal Structure Comm.,
51 (1995) 1095-1097p.
3. Hökelek T. and Necefoğlu H., Acta Cryst., C55 (1999) 1438-1440p.
4. D.A. Köse, MSc. Thesis, Kafkas University, Institute of Sci., Kars (2001).
393
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SYNTHESIS AND INVESTIGATION OF NEW STRUCTURE TYPE
ON BASE OF NATURAL ALUMOSILICATES
Dayandur Murshud oglu Ganbarov, Aliyeva Gudret Meshedi gizi,
Abdullayev Zakir Binnet oglu, Mammadova Narmina Ashraf gizi
Institute of Chemical Problems NAS of Azerbaijan
The goal of present study is the investigation of crystallization processes in perlitantihorit system and discussion the possibility obtaining new zeolites. Interest to this
system appears in connection reaction possibility and usefulness of ingredient of perlit
component from one side and possibility obtaining containing Mg zeolites with
participation of second component of antihorit. It is well known that containing Mg
zeolites are rather rare in nature and is difficult for their synthesis.
Reaction mass is prepared under definite ratio of components perlit and partially
decatizied antihorit and their mix, which added concentrated natrium silicate. Obtained in
this way amorf form mass then in thermal way investigated at 800-8500 C during 30 min.
Then this mass mixed with definite mass water. Crystallization of mass has been taken at
175+50C during 5-7 days in hydrothermal conditions. Coefficient population of autoclaves
in all experiments was 0,8.
Phase and chemical ingredient of initial materials and products obtaining in their
crystallization defined via rentgenodiffractive and rentgenospectral methods. It was obtained, that in dependence on ratio of initial components in system together with known
phase, such as ferrierite type zeolite and analsite as well as adularia, was organized new
phase. New phase separately with high level crystallization created from reaction mass
when ratio oxygen Na2O/Al2O3=7.1 and MgO/ Al2O3=9.3 and 8.8; SiO2/Al2O3=15.3 and
15.1; H2O/Al2O3=84 and 85. It was obtained, that new phase was crystallized in cubic
syngy with parameter of elementary edge a=12,643 Å. Induction of all diffractogram lines
tell us about individuality of new phase. Content of products of crystallization has been
expressed
by
following
chemical
and
crystallochemical
formula: 0.3Na2O·0.6MgO·Al2O3·10,8SiO2·8,9H2O andNa0,7Mg1,3[(AlO2)2(SiO2)10,8]·8,9 H2O.
Zeolite character of new connection has been established by studying rehydration
possibility and ion-exchange property.
394
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-((E)-(5-NİTROBENZO[D]THİAZOL-2-YLİMİNO)METHYL)-6METHOXYPHENOL’ÜN Co(II), Ni(II),Cu(II) KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
VE KARAKTERİZASYONU
Sinan Saydam, Sibel Gecekuşu
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23169, Elazığ
Tiyazoller, kükürt ve azot taşıyan beşli halka sisteminin önemli temsilcilerinden
biridir. Tiyazol türevleri tabiatta doğal olarak bulunmakta, (pirinç kepeği, maya,
buğdayembriyosu, çavdar unu, havuç, patates, yumurta sarısı, domates ve portakal) ve
canlılar için tiyazol türevleri biyolojik olarak önemli bileşikleridenedir. Bunlardan tiyamin
B1 vitamininin fonksuyonlu kısmını oluşturur ve eksikliğinde sinir sisteminin bozulmasına
ve ileri safhalarda da felçlere dahi sebebiyet verebilmektedir [1]. Önemli bir antibiyotik
olan penisilinde de indirgenmiş halde tiyazol bulunmaktadır [2]. Bununla birlikte tiyazol
grubu bulunduran bileşiklerin bazı özellikleri, sanayide boyur madde olarak kullanımı,
antibakteriyal, fungsidal, antiinflamatory ve analjezik actvite olarak kabaca sıralanabilir.
Yukarıda belirtilen önemli özelliklerinden dolayı tiyazol ve bunların
komplekslerinin yapılarının ve farklı ortamlarda nasıl davranacaklarının kestirilebilmesi
önemli olmaktadır. Bu nedenle labaratuvarımızda sentezlenmiş olan 2-((E)-(5nitrobenzo[d]thiazol-2-ylimino)methyl)-6-methoxyphenol Schiff bazı ile Co(II), Ni(II) ve
Cu(II) kompleksleri sentezlendi ve bu komplekslerin yapıları çeşitli enstrimental analiz
yöntemleri ile karekterize edildi.
O2N
N
N
S
HO
OCH3
Şekil 1.. 2-((E)-(5-nitrobenzo[d]thiazol-2-ylimino)methyl)-6-methoxyphenol
Kaynaklar
1. Yılmaz E., Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ, 2000.
2. Trotora G. J., Funke B. R. And Case C. L. Microbiollogy, 5th Edition, Benjamin
Cummings, California, 1995.
395
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2-METOKSİ-6-((TİYAZOL-2-YLİMİNO)METİL) FENOL SCHIFF BAZI İLE
BUNUN Co(II), Ni(II), Cu(II) KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE
KARAKTERİZASYONU
Sinan Saydam, Reyhan Murat
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23169, Elazığ
Tiyazol grububunu taşıyan heterosiklik bileşikler, tabiatta doğal olarak mevcut
olup, canlılar için hayati önemi olan heterosiklik bileşiklerdendir. Biyolojik olarak önemli
olan bileşiklerden olan B1 vitamini, pirinç kepeği, buğday embriyosu, maya, yumurta
sarısı, çavdar unu, havuç, patates, domates ve portakalda bulunmuktadır. B1 vitamini
beyin ve sinir metabolizması açısından çok önemlidir. Ayrıca, aldehid ve ketonların primer
aminlerle kondenizasyonu ile oluşan Schiff Bazları kimyanın birçok alanında, tıpta,
sanayide ve teknolojide çok geniş kullanım alanları bulmaktadır. Biyolojik aktivite
göstermesinden dolayı birçok antibiyotiğin yapısında da tiyazol grubu bulunmaktadır.
Bu tür özelliklerinden dolayı tiyazol grubu taşıyan koordinasyon bileşiklerinin de
önemli kullanım alanları bulacağı düşüncesi ile bu çalışma planlanmıştır. Bu amaçla
öncelikle 4-klormetil-2-(2-hidroksibenzilidenhidrazino) tiyazol Schiff bazı ligandı
sentezlenip [1], daha sonrada bu ligand ile bazı geçiş metallerinin komplekleri sentezlenip,
bileşiklerin yapısı elemental analiz, FT-IR, 1H-NMR, 13C-NMR ve UV-Görünür bölge
spektroskopik yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Çalışmada sentezlenen tiyazol grubu taşıyan Schiff bazı ligandının yapısı aşağıda
verilmiştir.
OCH3
HO
N
N
S
Şekil 1. 2-metoksi-6-((tiyazol-2-ylimino)metil) fenol
Kaynaklar
1. Yılmaz E., Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ, 2000.
2. B. Dash, M. Patra and S. Praharaj, Ind. J. Chem., 19B, (1980), 1378.
396
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
AMPHI-N-HYDROKSI-2-HYDROKSILIMINO-N’-p-TOLIL-ACETAMINE
BILEŞİĞİNİN VE GEÇİŞ METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE
YAPILARININ AYDINLATILMASI
Cengiz Yenikaya1, Alper T. Çolak2, Sibel Erdinç3, Muharrem Kaya1, Vedat Çetin1,
Bülent Zeybek1, Yunus Erdoğan1
1
Dumlupınar Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Kütahya
Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Bölümü, Eskişehir
3
Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Bölümü, Kütahya
2
Yapılan bu çalışmada para-toluidin ve amphi-monoklorglioksim bileşiklerinin
–10 oC’ de ve pH: 5,5-6 olacak şekilde ayarlanarak reaksiyonu gerçekleştirilmiştir. Bu
reaksiyonun sonucunda amphi-N-hydroksi-2-hydroksilimino-N’-p-tolil-acetamine ligandı
sentezlenmiştir. Bu ligandın daha sonra Ni(II), Co(II) ve Zn(II) metallerinin asetat tuzları
kullanarak geçiş metal kompleksleri sentezlenmiştir [1-4].
Bu imin-oksim ligandının ve geçiş metal komplekslerinin yapıları UV-Visible, IR,
1
H-NMR, 13C-NMR, elementel analiz, magnetik duyarlılık ve termogravimetrik analiz
teknikleri ile yapı aydınlatılmıştır.
OH
H
H3C
NH2 +
C
N
C
N
OH
H3C
OH
H
N
HC
N
C
N
OH
Cl
M(Ac)2
Kaynaklar
1. Schrauzer, G.N., And Kohnle, J., 1964. Coenzym B12-Modelle. Chem. Ber., 97, 30563064.
2. Tümer, M., Synth. React. Inorg. Met.-Org. Chem., 30(6), 1139-1158 (2000).
3. Özcan, E., Karapınar, E., Demirtaş, B., Transition Metal Chemistry 27: 557-561, 2002.
4. Aydogdu, Y., Yakuphanoğlu, F., Aydogdu, A., Taş, E., Çukurovalı, A., Solid State
Sciences 4 (2002) 879-883.
397
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ BİR İMİN-OKSİM LİGANDI İLE GEÇİŞ METAL KOMPLEKSLERİNİN
SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
Cengiz Yenikaya1, Muharrem Kaya1, A.Tolga Çolak3, Aysel Güleç2, O.Murat Kalfa1, Yunus
Erdoğan1, Bülent Büyükkıdan1
1
Dumlupınar Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Kütahya
2
Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya
3
Osman Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir
Boyarmadde ve lak sanayinde, polimerizasyon endüstrisinde ve biyolojik
mekanizmaların aydınlatılmasında model bileşik olarak kullanım alanı bulan oksimler, her
geçen gün artarak önem kazanmaktadır [1, 2].
Bu çalışmada literatürde kaydına rastlanılmayan yeni bir imin-oksim ligandı ile bu
ligandın geçiş metal kompleksleri sentezlenmiş ve yapıları aydınlatılmıştır.
Çalışmanın ilk aşamasında 4,4’-diaminobifenil ile diasetilmonoksim’in reaksiyonu
sonucunda 3-[(4’-aminobifenil-4-il)imino]bütan-2-on oksim ligandı sentezlenmiştir.
Çalışmanın ikinci aşamasında ise 3-[(4’-aminobifenil-4-il)imino]bütan-2-on oksim
ligandının Co(II), Ni(II), Cu(II) ve Cd(II) iyonları ile etanol/metanol ortamında 4:3
oranında çalışılarak kompleksleri sentezlenmiştir [3-4]. Bu imin-oksim ligandının ve geçiş
metal komplekslerinin yapıları UV-Visible, IR, 1H-NMR, 13C-NMR, elementel analiz,
magnetik duyarlılık ve termogravimetrik analiz teknikleri ile karakterize edilmiştir.
2+
H3C
O
N
M
H
O
OH2 N
N
H3C
(Ac)
NH2 H2N
N
M
OH2 N
CH3
H3C
CH3
NH2 H2N
(Ac)
N
H3C
CH3
OH2 N
O
M
H .(Ac) 2 .X(H2O)
OH2 N
O
CH3
Şekil 1. Oktahedral metal komplekslerinin yapısı (M: Co(II) için X= 0; Ni(II) için X= 8;
Cu(II) için X= 2 ve Cd(II) için X= 10)
Kaynaklar
1. Smith, P.A.S., 1966, The chemistry of open-chain organic nitrojen compounds,
Benjamin, vol. II, Second Edition, New York, 29-68.
2. Schrauzer, G.N., and Kohnle, J., 1964., Coenzym B12-Modelle., Chem. Ber., 97, 30563064.
3. Boghaei, D. M., Mobehi, S., Tetraheron, 2000, 58, 5357-5366.
4. Pekacar, A.İ., Özcan, E., Synth. React. Inorg. Met. Org. Chem., 1995, 25(6), 859-868.
398
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
ANTI-N-HYDROKSI-2-HYDROKSILIMINO-N’-p-TOLIL-ACETAMINE
BİLEŞİĞİNİN VE GEÇİŞ METAL KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE
YAPILARININ KARAKTERİZASYONU
Yunus Erdoğan1, Cengiz Yenikaya1, Alper T. Çolak2, Selen Arıkan3, Muharrem Kaya1,
Vedat Çetin1, Necip Atar1
1
Dumlupınar Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Kütahya
Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Bölümü, Eskişehir
3
Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Bölümü, Kütahya
2
Yapılan bu çalışmada para-toluidin ve anti-monoklorglioksim bileşiklerinin –10 oC’
de ve pH: 5,5-6 olacak şekilde ayarlanarak reaksiyonu gerçekleştirilmiştir. Bu reaksiyonun
sonucunda anti-N-hydroksi-2-hydroksilimino-N’-p-tolil-acetamine ligandı sentezlenmiştir.
Bu ligandın daha sonra Ni(II), Co(II) ve Zn(II) metallerinin asetat tuzları kullanarak geçiş
metal kompleksleri sentezlenmiştir [1-4].
Bu imin-oksim ligandının ve geçiş metal komplekslerinin yapıları UV-Visible, IR,
1
H-NMR, 13C-NMR, elementel analiz, magnetik duyarlılık ve termogravimetrik analiz
teknikleri ile yapıları karakterize edilmiştir.
OH
H
H3C
NH2 +
Cl
C
N
C
N
OH
H3C
H
N
HC
N
C
N
OH
OH
M(Ac)2
Kaynaklar
1. Schrauzer, G.N., And Kohnle, J., 1964. Coenzym B12-Modelle. Chem. Ber., 97, 30563064.
2. Tümer, M., Synth. React. Inorg. Met.-Org. Chem., 30(6), 1139-1158 (2000).
3. Özcan, E., Karapınar, E., Demirtaş, B., Transition Metal Chemistry 27: 557-561, 2002.
4. Aydogdu, Y., Yakuphanoğlu, F., Aydogdu, A., Taş, E., Çukurovalı, A., Solid State
Sciences 4 (2002) 879-883.
399
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TRIPROPYLAMMONIUM CHLOROCHROMATE (VI), (C3H7)3NH[CrO3Cl]:
A CONVENIENT NEW REAGENT FOR OXIDATION OF ORGANIC
SUBSTRATES
Shahriare Ghammamy, Mehdi Mazareey
Department of Chemistry, Faculty of Science, Imam Khomeini International University,
Ghazvin, Iran
A new chromium(VI) reagent, Tripropyl ammonium chlorochromate (VI),
(C3H7)3NH[CrO3Cl] ,1, TriPACC, has been synthesised by reacting tripropylamine with
CrO3 and aqueous HCl by a modified method. This reagent is used for the selective
oxidation of primary, secondary and allylic alcohols to the corresponding carbonyl
compounds, and polycyclic hydrocarbons to their respective cyclic ketones. Also, 1 is able
to convert o alcohols (1a-f) to the corresponding ketones (2a-f). The solubility of
compound 1 is comparatively higher than other chromium reagent and moreover, appears
to be a versatile oxidant such as other chromium reagent previously reported.1-2
Table 1. Oxidation of alcohols (1) and polycyclic arenes (3) with TriPACC
TriPACC
Substrate
Time
Substrate
/Oxidant
(min)
Product
Yield
Ratio
(%)
1a n-C3H7-OH
190
n-C2H5-CHO 87
1/1
2a
1b n-C4H9-OH
120
n-C3H7-CHO 93
1/1
2b
O
CH2OH
1c
1d
OH O
1/1
1/1
20
65
2c
2d
1/1
30
2e
95
93
H
O O
H
1e
1f
CH2OH
CH3O
OH
1/1
150
2f
O
CH3O
93
H
O
90
H
O
3a
1/2
180
85
4a
O
3b
1/2
200
4b
References
1. K. N. Banerji, J. Org. Chem. 53 (1988) 2154.
2. S. Ghammami et al, Indian J. Chem. 39A (2000) 434.
400
KimyaKongreleri.org
85
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
QUANTUM CHEMICAL STUDIES OF A NUMBER OF d0 AND d1 COMPLEXES
OF CHROMIUM, MOLYBDENUM AND TUNGSTEN COMPLEXES
Shahriare Ghammamy, Arash Jabbari
Department of Chemistry, Saveh Islamic Azad University, Saveh, Iran.
shghamami@ikiu.ac.ir
Quantum chemically derived models have gained some acceptance in the past
decades, but it still holds that the value of a bonding model is primarily judged by the
simplicity of its application, rather than by its theoretical justification. DFT has proven to
be very powerful because the Kohn-Sham orbital turned out to be even more helpful for a
bonding analysis in terms of orbital interactions than the Hartree- Fock orbital, since the
former include correlation effects. Many more complexes with a formal d0 configuration of
the central metal (and also with d1 and d2 configurations) have since been found, both
experimentally and computationally, which do not conform to the simple structural
models. In this research the structure and vibrational frequencies of a number of
chromium, molybdenum and tungsten complexes optimized and studied by DFT and HF
methods used LANL2DZ basis set. The calculations results confirm experimental data
such as X-ray single crystal diffractions. All of these data could be explained by sdn
hybridation and non-VSEPR structureal model.
401
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TRIETHYLAMMONIUM FLUOROCHROMATE (VI), (C2H5)3NH[CrO3F]:
A CONVENIENT NEW REAGENT FOR OXIDATION OF ORGANIC
SUBSTRATES
Shahriare Ghammamy, Azad Hashemzadeh,
Department of Chemistry, Faculty of Science, Imam Khomeini International University,
Ghazvin, Iran
A new chromium(VI) reagent,
Triethyl ammonium Fluorochromate (VI),
(C2H5)3NH[CrO3F], 1, TriEAFC has been synthesised by reacting triethylamine with CrO3
and aqueous HF. This reagent is used for the selective oxidation of primary, secondary and
allylic alcohols to the corresponding carbonyl compounds, and polycyclic hydrocarbons to
their respective cyclic ketones. Also, 1 is able to convert alcohols (1a-f) to the
corresponding ketones (2a-f). The solubility of compound 1 is comparatively such as other
chromium reagent and moreover, 1 appears to be a versatile oxidant such as other
chromium reagent previously reported.1-2
Table 1. Oxidation of alcohols (1) and polycyclic arenes (3) with TriEAFC
TriEAFC
Substrate
Time
Substrate
/Oxidant
(min)
Product
Yield
Ratio
(%)
1a
n-C3H7-OH
170
n-C2H5-CHO 92
1/1
2a
1b n-C4H9-OH
110
n-C3H7-CHO 95
1/1
2b
O
CH2OH
1c
1d
OH O
1/1
1/1
15
100
2c
2d
1/1
20
2e
97
95
H
O O
H
1e
1f
CH2OH
CH3O
OH
1/1
100
2f
O
CH3O
95
H
O
97
H
O
3a
1/2
180
92
4a
O
3b
1/2
230
4b
References
1. K. N. Banerji, J. Org. Chem. 53 (1988) 2154.
2. S. Ghammami et al, Indian J. Chem. 39A (2000) 434.
3. S. Ghammami et al, Tet. Lett. 44 (2003) 4445.
402
KimyaKongreleri.org
95
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PALLADYUM TİO- VE AMİNOALKOLLERLE KARMAŞIK LİGANDLI
KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE İNCELENMESİ
G.İ. Acakova, Hudayar İ. Hasanov, Ş.H. Kasımov
Azerbeycan Tıp Üniversitesi
Platinin karmaşık ligandlı kompleks bileşiklerinin aşırı sayıda olmasına
bakılmaksızın, palladyumun bu tipli kompleks bileşiklerine nadiren rastlanır. Karmaşık
ligandlı komplekslerin biyolojik aktivitesinin incelenmesi son yıllarda hızla artmaktadır.
Bunları dikkate alarak iki değerlikli palladyumun merkaptoetanol (HSCH2CH2OH)
ve monoetanolaminle (H2NCH2CH2OH) aynı yapılı, fakat farklı strüktürlü cis- ve trans[Pd(SCH2CH2OH)2(H2NCH2CH2OH)2] kompleksleri sentezlenerek incelenmiştir.
Trans- strüktürlü komplekslerin IR spektrumlarında Pd-S ve Pd-N bandının 354 ve
470 cm-1 absorbsiyon bandı ile gözlenmesi, hidroksil grubuna karşılık gelen absorpsiyon
bandının ligandta olduğu gibi kompleks bileşikte de korunması, ligandın kükürt ve azot
atomu ile trans- durumunda monodentat şeklinde koordinasyona girdiğini ispatlamaktadır.
Cis- strüktürlü komplekslerin IR spektrumlarında ise metal-S ve metal-N bağının herbiri
uygun olarak iki (Pd-S=349,362; Pd-N=420,456 cm-1) absorpsiyon bandı ile gözlenir. IR
spektroskopik incelemenin sonuçları gösterir ki cis- strüktürlü komplekslerde de tio- ve
aminoalkollerin hidroksil grupları koordinasyona girmiyorlar, yani ligandlar monodentat
olarak koordinasyona katılırlar.
Her iki kompleksin çözeltide elektrolitik iletkenliklerinin incelenmesi, bu
komplekslerin iletkenlik özelliğinin olmadığını göstermektedir. Trans- strüktürlü
komplekslerin termiki kararlılığı (tpar.=280 ˚C), Cis- strüktürlü komplekslerden daha
yüksek (tpar.=235 ˚C) olduğu ispatlanmıştır. Cis- strüktürlü komplekslerin linfatron
özelliğine sahip oldukları ortaya konulmuştur.
403
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PLATİNİN cis-STRÜKTÜRLÜ KARMAŞIK LİGANDLI KOMPLEKS
BİLEŞİKLERİ
E.Ş. Şıheliyeva, Hudayar İ. Hasanov, C.İ. Mirzai
Azerbeycan Tıp Üniversitesi
Karmaşık ligandlı komplekslerin biyolojik aktivite göstermesi kombine ile yapılmış
ilaçların aktivite prensibi ile uygun gelir. Bundan dolayı farklı fonksiyonel guruplara sahip
ligandların aynı bir merkez atomla koordinasyon yapması sonucu ikinci komponentin
hangi düzeyde kararlı ve aktif kompleks bileşik oluşturması hakkında önceden bir fikir
belirtmek mümkündür.
Tetrametiletilendiamin’in iki değerlikli platinle sadece bidentat koordinasyon
yaparak cis- strüktürlü nötral kompleks bileşik oluşturur-[Pt(tetmen)2Cl2] (I). İkinci
komponent olarak elde edilen komplekse potansiyel tridentatlı tiodipropiyon asidi ile etki
ettiğinde, asidin farklı koordinasyonlu sadece cis- strüktürlü kompleks bileşikleri olan
[Pt(tetmen)2(H2L)2]Cl2 (II) ve [Pt(tetmen)2(HL)]Cl (III) sentezlenerek farklı fiziksel ve
kimyasal yöntemlerle yapısı ve strüktürleri incelenmiştir.
Kompleks I’in IR spektrumunda gözlenen Pt-N bağına denk gelen 477 ve 495 cm-1
absorbsiyon bandlarının II ve III komplekslerinin IR spektrumlarında, küçük farkın
gözlenmesi tetrametiletilendiaminin azot atomu ile cis- strüktürde koordinasyon yaptığını
ispatlamaktadır. Kompleks II’nin IR spektrumunda gözlenen kuvvetli 359 ve 368 cm-1
deki absorpsiyon bandları iki molekül tiodipropiyon asidinin kükürt atomu ile cisdurumunda monodentat koordinasyon yaptığını ispatlamaktadır. Kompleks II’nin derişik
çözeltisini yüksek sıcaklıkta ısıtıp soğutduktan sonra oluşan maddenin IR spektroskopik
incelemesi gösterir ki iç kürede koordine olunmuş iki tiodipropiyon asidinin bir molekülü
koordinasyon küresinden uzaklaşır. Diğer molekülün ise kükürt ve deprotonlaşmış
karboksil gurubu ile şelat metalsiklik oluşturarak bidentatlı koordinasyonu gerçekleşir.
Bunu kompleks II’nin IR spektrumunda gözlenen νCOO-as = 1600 ve νPt-S = 350 cm-1 deki
absorpsiyon bandları ispatlamaktadır. Cis- strüktüre sahip kararlı kompleks bileşiklerde
kompleksin uzay strüktürü korunmak şartıyla istenilen koordinasyonda polidentatlı
ligandları metalin koordinasyon küresine dahil etmek mümkündür.
404
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
COORDINATION COMPOUNDS OF SOME TRANSITIONAL METALS WITH
DERIVATIVES OF AMINOTIADIAZOLS
Sh. A. Kadirova, G.A. Nuralieva, M.T. Alieva, O.F. Hodjaev, N.A. Parpiev
National University of Uzbekistan Named After Mirzo Ulugbek, Chemical Department.
During last years development of comlexes of heterocycles has tendency to
complication of their composition owing to using in complex formation of new derivatives
of tiadiazols. Interes to them is caused by the fact that formation of some complexes on
their base can be as model of processes carring out in bioligical systems. In this plane
hetcrocyclic ligands containig in their structure α- aminoacids as compounds related to
nitrogen bases of DNA fragments. In this work IR-and PMR- spectroskopical study of
comlexes of chlorides and nitrates of Co(II) and Cu(II) with 2-amino-5-aminomethyl1,3,4-tiadiazol was carried out. The structure of obtained ligand was determineted by
PMR-spectroskopy. Mixture DMSO-d6 and CCI3 (1:3) was used for spectrums recording.
Investigated molecule characterized by presence of two amino- and one methylene groups.
One amino group has bonded direct with heterocycle and other seperated from it by –CH2group. By this reason location of protons signals must be in different fields and for NH2group which is in conjugation with heterocycle effect of derscreening can be displayed.
Therefore wide peak with centre at δ 4,30 - 4,35 m.d. was atributed to protons of this
amino group and signal with centre at δ 3,10 - 3,15 m.d. - to protons of fragment -CH2NH2. Triplet at δ 2.15 m.d. with intensivity of two protons can be atributed to resonance
freguencies of protons of methylene group.
Table: Characteristic freguencies and thcir atribution in IR-spectrums of ligand and
complexes (sm-1).
Compounds
L
[CoL2]Cl2
[CoL2](NO3)2
[CuL2]Cl2
[СuL2](NO3)2
νs
(C=N)
1625
1630
1580
1595
1600
νas
(C=N)
1475
1480
1430
1450
1440
ν
(=N-N=)
1010
1000
980
975
970
ν
(S-C)
720
660
670
690
680
ν
(NН2)
3100
3100
3100
3100
3100
ν
(N-M)
480
430
470
450
IR-spectrums of the ligand and it,s complexes were recorded with the aim of
determination of coordination centres of ligand to central atom (table).
405
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
X-RAY STRUCTURAL INVESTIGATION
OF 2-AMINO-(M-NITROPHENYL)-1,3,4-TIADIAZOL
Sh. A. Kadirova
National University of Uzbekistan Named After Mirzo Ulugbek, Chemical Department.
A new ligand 2-amino-(m-nitrophenyl)-1,3,4-tiadiazole (ANPhT) (fig.1 а.)
attributed to class of compounds having a wide spectrum of pharmacological activity was
synthesized by two different methods.
In crystal structure 2-amino-(m-nitrophenyl)-1,3,4-tiadiazol (fig.1 b.) molecules of
ANPhT bond with two types of intermolecular hydrogen bonds in the result of which each
separate molecule is bounded with four neighboring molecules.
а)
в)
Fig.1 Structure of molecule 2-amino-(m-nitrophenyl)-1,3,4-tiadiazol (а)
and it’s crystal structure (b).
The hydrogen bond N3...H-N2 has crosslinked molecules in direction of axis z with
help of transformation by plane of sliding reflection with the participation of only
hydrogen bond N3-H...N1 by means of symmetry element of spiral axis of double order the
spiral has formed, direction of axis ’’y’’. In the result endless layers have formed with
protuberance by both sides parallel to plane ’’xz’’. Protuberances are aromatic cycles with
nitro-groups. At the packing protuberances of the one side fill interprotuberance of
neighboring layers.
406
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
INVESTIGATION OF ANTIVIROUS ACTION OF COMLEX OF Zn(II) WITH 2AMINO-5-PHENYL-1,3,4-TIADIAZOL
Sh. A. Kadirova
National University of Uzbekistan Named After Mirzo Ulugbek, Chemical Department.
At present time majority of investigations by the search of interferron inductors is
devoted to study of their antivirus action. Some preparates which suppress reproduction
viruses in culture of tissue at the same time are ineffective in organisms of experimental
animals. There are also cases when preparates which are active at the experimental virus
infected of animals did not induce interferron in cultures of somatic unliphoid cells. We
have investigated antivirus activity of the compound [ZnL2(CH3COO)2] (L-2-amino-5phenyl-1,3,4-tiadiazol)in culture of first-tripsinirivan cells of man (FEM).
Table. Results of determination of antivirus activity of preparate SH-3 as interferron
inductor in vitro (FEM), ЕМС 10-3
Preparate dose,
Interferron inductor
md/ml
with DEAE-decstran
without DEAE-decstran
400
d.n.i
+
200
d.n.i
+
100
+
+
50
+
+
25
12
Note: ″d.n.i.″-did not investigated, ″ + ″ pronounced antivirus activity;
″-″ antivirus activity is absent.
For the determination of antivirus activity of this preparate to the virus of
encephalomiakardite mouses (EMC, shtamm ″kolumbia″). micromethod invitro developed
by Ershov F.J. was used. The cells were treated by preparate of different concentrations
(from 12 to 400 mg/ml) in the presence of DEAE-decstreant or in it absence. The results
on the determination of antivirus effect of the investigated preparate SH-3 in culture of
FEM cells were given in table.
As shown from table investigated complex compound [ZnL2(CH3COO)2] has
possessed by antivirus activity at high concentration as in the presence of DEAE and also
in it is absence.
The obtained results shown that complex of zinc acetate with 2-amino-5-phenil1,3,4-tiadiazol (preparate SH-3) has incomparable limits a high ability to induce of
interferron output in organisms of experimentals animals and is characterized by
pronounced antivirus action.
407
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
INTERACTION CHARACTER IN THE Tl2Te3-Cr3Te4 SYSTEM
Mahmud Allazov, Samina Sultanova, Mahammad Babanly
Baku State University, General and Inorganic Chemistry Department, Baku
A character of formation of new phases in Tl-Cr-Te system is investigated.
The Cr3Te4 compound is formed in the Cr-Te system. This compound melts
congruently at the 12920C and has polymorphous phase transition at the 635±30C. The
Tl2Te3 compound is formed at the 2380C on peritectic reaction and has polymorphous
phase transition at the 2000C.
Samples of the Tl2Te3-Cr3Te4 system are synthesized from high-purity elements at
the 12000C. Investigations are conducted using a number of physico-chemical analysis
techniques: differential-thermal, X-ray and micro-structural analyses, and measuring of
micro-hardness.
The phase diagram of the Tl2Te3-Cr3Te4 system is non-quasibinary (fig.) However,
samples of this system, annealing at the 2000C during the long time, are two-phase. In the
system a solid solution area, based on Cr3Te4 is detected. Dissolution boundary is 4 mole%
of Tl2Te3 at the room temperature. A solubility area width when temperature increases. For
example, the boundary of α-solid solution is ∼30mole % of Tl2Te3, and the boundary of βsolid solution is ∼47mole% of Tl2Te3 at the 5750C. A transition α⇔β forms maximum at
the ∼75 mole% of Cr3Te4.
Fig. Phase Equilibria in Tl2Te3-Cr3Te4 System
408
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
C r S - H o 2 S 3 SİSTEMİNDE YENİ ÜÇLÜ FAZLAR
Nabir Memmedov1, Arif Eynullayev1,2, Mahmud Allazov1, Mehemmed Babanly1
1
Bakü Devlet Üniversitesi, Kimya Fakültesi, Bakü
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,Van
2
fiziko-kimyasal
belirlemeye
ve
etkilerin
karakterini
gösterilen
sistemin
hal
T,
K
200
Cr2Ho6S11
CrHo4S7
Elde edilmiş alaşımların termiki,
röntgenfaz ve mikrostrüktür analizleri
yapılmıştır.
Analizler
komponentler
arasında
CrHo2S4
Son zamanlarda lantanitler ve kromsülfürleri içeren sistemlerde oluşan üçlü fazların
spesifik özelliklerinden dolayı bunlara ilgi artmaktadır.Bununla ilgili fizikokimyasal
metodlarla CrS-Ho2S3 sistemi üzerinde araştırmalar yapılmıştır.
Araştırmalarda vakumlaştırılmış kuars camlardan yararlanarak, Cr,Ho ve S saf
elementleri önce 1300 K/ de, sonra 2300 K/ de kullanılmıştır.
L
180
L+α
α
160
L δ
+
177
172
170
α+CrHo6S11
δ
CrHo4S δ
7+
157
diyaqramının çizilmesine imkan vermiştir
140
(şekil).
Termogramların ve difraktogramların
son-uçları CrS-Ho2S3 sisteminde CrHo2S4,
Cr2Ho6S11 ve CrHo4S7 terkibli yeni üçlü
fazların oluştuğunu göstermiştir.Cr2Ho6S11 ve
CrHo4S7 bileşikleri peritektik reaksiyon ile:
L+δ(Ho2S3 esasında
katı çözelti )
L+ CrHo4S7
CrHo4S γ
7+
α+CrHo2
S4
120
≈
Cr
S
2
4
6
Mo .
l %
CrHo4S β
7+
8
Ho2
S3
CrS-Ho2S3 sisteminin hal
diyagramı
CrHo4S7,
1700 K/ de,
Cr2Ho6S11
1725 K/ de oluşur.
Sistemde oluşan üçüncü CrHo2S4 bileşiği 1575 K/ de katı fazlı reaksiyon ortamında
gerçekleşir:
CrHo2S4
α (CrS esasında katı çözelti) + Cr2Ho6S11
Cr2Ho6S11 ortorombik yapıda kristallenerek, yapı bilimleri a=1,2476 , b=3,4159 ,
c=0,375 nm/ dır.
Bulunan bu üçlü bileşiklerin bazi fizikokimyasal ve elektrofiziki özellikleri
incelenmiştir.
409
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SOLUBILITY OF MANGANESE, IRON, COBALT, NICKEL MONOSELENIDES
IN CuInSe2 COMPOUND
Mahmud Allazov, Rahila Mirzayeva, Mahammad Babanly
Baku State University, General and Inorganic Chemistry Department, Baku
A low -temperature modification of CuInSe2 compound chalco-pyrite phase is very
important photo-electric material. Electric conductivity of this compound changes in jump
when its composition deviate from stoichiometry as well as it is doped by various 3delements.
In this activity a solubility of Mn, Fe, Co, Ni monoselenides in CuInSe2 compound
is investigated. Samples are synthesized from high-purity elements in vacuum (~0,1Pa) at
the 1450K, and annealed at 1000 K during the 200hours. Samples are investigated using a
number of physico-chemical analysis techniques.
A phase diagrams for CuInSe2-MeSe (Me = Mn, Fe, Co, Ni) systems are
established. All these diagrams have guasibinary character. The temperature of sfalerytechalcopyrite transition of the CuInSe2 compound doped by the monoselenides decreases to
50-150K .Decreasing of monoselenides transition temperature is directly related to the
amount of doped MeSe phase. At the normal temperature a following amounts of MeSe
phase dissolve in the CuInSe2 compound: 20 mole% of MnSe, 8mole% of FeSe, 3mole%
of CoSe, and 1 mole% of NiSe.
Temperature relations of private resistance and conductivity for some samples of
formed solid solutions are investigated.
410
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
METANOLÜN V2O5-CrO3-Al2O3 KATALİZÖRLÜĞÜNDE YÜKSELTGENME
ÜRÜNLERİNİN İNCELENMESİ
Ulvi Avcıata, B. Demiryürek, O. Avcıata
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34210, Esenler,
İstanbul
Endüstride çok önemli olan çeşitli gaz ve sıvı reaksiyonlar, katı yüzeyinde
heterojen reaksiyonlar olarak gerçekleştirilmektedir. Heterojen reaksiyonlarda yüzey çok
önemli bir role sahiptir. Belli bir sıcaklıktaki reaksiyon hızı; reaktanların basıncına,
derişimine, yüzeyin büyüklüğüne ve durumuna bağlıdır. Heterojen kataliz genelde
kimyasal adsorpsiyon ya da kemisorpsiyon ile oluşmaktadır. Moleküller, yüzeyde,
kimyasal bileşiklerdeki bağlara benzer kuvvetteki bağlar ile tutulmaktadır. Yüzeyde bu tür
bağlar oluştuğu zaman, kimyasal olarak adsorplanmış moleküllerin bazı bağları gerilmekte
ya da zayıflamakta, bazı durumlarda ise koparılmaktadır. Bu nedenle, yüzey katalizli bir
tepkimede, atom veya moleküllerin kimyasal olarak adsorpladıkları tabaka, bir tepkime ara
ürünü olarak görev yapmaktadır. Bir katalizör yüzeyindeki atomların düzenlenmesi ve
elektronik yapıları, o katalizörün aktivitesini belirler. Bazı katalizörlerin yüzeyleri katalitik
aktiviteyi artıran, çoğu zaman seçimliliğini ve ömrünü artıran ve promotör adı verilen
maddelerin katılmasıyla değiştirilebilir [1-5].
Endüstriyel kimyada, alkollerin seçimli katalitik oksidasyonla çeşitli bileşenlere
dönüştürülmesi çok önemlidir. Destek katı içeren metaloksit katalizörlerin, kimya ve petrol
endüstrilerinde çok çeşitli uygulamaları vardır. CrO3, MoO3, WO3, V2O5, Nb2O5, Rb2O7,
vb. gibi aktif metal oksitlerin katılması, Al2O3, SiO2, TiO2, ZrO2, vb. destek katılı
oksitlerin yüzey alanlarını büyütür ve katalitik etkinliğini artırır. Destek yüzeyi üzerine
krom esaslı katalizörler, polimerizasyon, izomerizasyon, aromatizasyon, kısmi oksidasyon,
hidrogenasyon dehidrogenasyon reaksiyonlarında geniş ölçüde kullanılır [6-8].
Metanolün V2O5-CrO3-Al2O3 katalizörü üzerinden oksidasyonu, 1 atmosfer
basınçta 448 K-648 K sıcaklık aralığında incelendi. Buhar fazda metanolün hava
oksidasyonuyla asetaldehite dönüşümü için değişik oranlarda 5 tip katalizör hazırlandı.
Elde edilen sonuçlar, %3 V2O5-%4 CrO3-%93 Al2O3 katalizörünün, metanolün
formaldehite oksidasyonunda düşük sıcaklıkta ve yüksek dönüşüm oranında aktif ve
seçimli bir katalizör olduğunu ortaya koymuştur. Deneyler; farklı temas süreleri, farklı
hava/alkol oranlarında ve değişik sıcaklıklarda gerçekleştirildi. Sonuçta en iyi dönüşüm;
598 K sıcaklık, 0,68 temas süresi ve 7,80 oksijen/alkol (mol/mol) oranı şartlarında %46
olarak bulundu.
Kaynaklar
1. M.A. Banares, H. Hu, I.E. Wachs, J. Catalysis, 150 (1994) 407-420.
2. S.Y. Ramzi, I.E. Wachs, J. Catalysis, 98 (1986) 114-120.
3. D. Hönicke, J. Catalysis, 105 (1987) 10-19.
4. G. Busca, F. Cavani, F. Trifro, J. Catalysis, 106 (1987) 471-482.
5. U. Avcıata, H. Afşar, B. Demiryürek, Proceedings Intern. AMSE Conference, Çetinje,
(1990) 147-154.
6. C.L. Thomas, Catalytic Processes and Proven Catalysis, Academic Pres, New York
1970.
7. J. Pasel, P. Kassner, B. Montanari, M. Gazzano, A. Vaccari, W. Makowski, T.
Lojewski, R. Dziembaj, H. Papp, Appl. Catal. B: Environ 18 (1998) 199.
8. B.M. Weckhuysen, I.E. Wachs, R.A. Schoonheydt, Chem.Rev. 96(1996) 3327.
411
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PREPARATION, CHARACTERIZATION AND THEORETICAL
STUDY OF THE STRUCTURES FOR SOME N2O2-COORDINATION
COMPOUNDS
Iran Sheikhshoaei, M. H. Mashhadizadeh N. Monadi, T. Shamspour M. Pakravanan,
N. Amirtaimouri & S. Sheykh Shoaie
Department of Chemistry, Shahid Bahonar University of Kerman
P. O. Box: 76175-133, Kerman, Iran
E-mail: ishoaie@yahoo.com
We reported herein the syntheses and electronic properties of some important Schiff
base N2O2- coordination compounds. These compounds were prepared by by condensation
of 1,6- diamiohexane with R/- C6H4 (CH3)(OH) in ethanol (That R/= Cl, -OCH3, -OC2H5).
Their infrared spectra, UV-Vis spectra, microanalysis, GC-mass spectroscopy, 1H- NMR
and 13C- NMR have characterized the prepared Schiff base compounds.
Also in this present work, we have been studied the electronic properties of the
structure for these compounds. Semi-empirical MO calculations were carried out by using
Hyperchem 5.0 and MOPAC 7.0 program packages and the analysis of MO, s atoms, that
could be coordinated sites for these Schiff base ligands.
References
1. Vogel, A.; A Text Book of Practical Organic Chemistry, Longman, New York, (1956).
2. Jalali-Heravi, M.; Khandar, A. A.; Sheikhshoaie, I.; Spectrochimica Acta Part A, 2000,
56, (1575), 1581.
3. Sheikhshoaie I. J. Coord. Chem. 56 (2003), 463-466.
4. Hyperchem, Release 5.0 for Windows (1996), Hypercube, Inc.
5. J. J. P. Stewart, MOPAC, A Semiemprical Molecular Orbital Program, QCPE 455
(1983); Version 6 (1990).
412
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
COMPARISON OF THEORETICAL & EXPRIMENTAL UV- SPECTRA FOR
SOME AZOMETHINE COMPOUNDS
Iran Sheikhshoaie, B. Sheykh shoaaei & Maryam Sheykh Shoaie
Department of Chemistry, Shahid Bahonar University of Kerman
P. O. Box: 76175-133, Kerman, Iran
A series of azomethine compounds with general formula 4-X—Ph-N2-C6H4
(OH)(R), that (X=Cl and NO2, R= CH3, NO2, Cl and OH) were synthesized in previous
works. Herein we reported the UV theoretical spectra absorption for these compounds.
Also we reported the electronic properties for these Schiff base compounds by some
semiemperical and ab-initio theoretical methods.
All semiemperical calculations have been done by Hyperchem 5.0 softweare, and all
ab-initio calculations have been done by use of Gussian 98 softweare. Then we have been
reported the electronic behavior for the structures of these azomethin compounds.
References
1. Hyperchem, Release 5.0 for Windows 1996, Hypercube, Inc.
2. Ozgur N. A; Suheyla U. Spectrocopy Letters 33(5) 2002 445.
3. Sheikhshoaie I. J. Coord. Chem. 56 2003 463-466.
4. Gussian 98, Gaussian, Inc. Carnegie Office Park, Building 6, Pittsburgh, PA 15106
U.S.A.
413
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
β-DİKETON TÜREVLERİNİN METALLERLE KOMPLEKS BİLEŞİKLERİ:
SENTEZ, YAPI, ÖZELKLİK VE UYGULAMALARI
Famil Çıragov
Baku Devlet Üniversitesi, Kimya Fakültesi, Baku, Azerbaycan
β-diketonlar ve onların türevlerinin geçiş ve nadir toprak elementleri ile
oluşturdukları kompleks bileşikler geniş tatbik alanlarına sahiptirler. Bu nedenle de yeni βdiketonların sentezi, onların yapı ve özelliklerinin incelenmesi hem teorik, hem de pratik
açıdan günceldir.
Asetilaseton, benzoilaseton, triflorasetilaseton, tenoilasetilaseton esasinda 23 shiff
bazlı C-alkilleşmesi neticesinde 8 organik madde sentezlendi. Bu organik maddelerin geçiş
ve nadir toprak elementleri ile oluşturdukları 60-a kadar kompleks birleşik sentezlenmiş ve
çeşitli fiziko-kimyasal yöntemlerle onların yapı ve özellikleri incelenmiştir. Bunlardan
altısının kristal yapısı Röntgen yapı analizi yöntemiyle çözülmüştür. Bu maddeler şelat
oluşturma özelliğine sahip olduklarından onların bir sıra metal iyonları ile oluşturdukları
komplekslerin CCl4 muhitinde ekstraksiyonu, aynı zamanda bazı komplekslerin
ekstraksiyonuna uçuncu komponentlerin etkisi incelenmiş, ekstraksiyon veriminin metal ve
reaktifin doğasına bağlılığı belirlenmiştir.
Sentezlenmiş kompleks bileşiklerin yapıları ve özellikleri Röntgen faz, Röntgen
yapı, IR-spektroskopi, termogravimetri metotları ile incelenmiş, pH-metrik titrleme
metodu ile dayanıklık sabitleri, kondüktometrik titrleme metodu vasıtasıyla özgün elektrik
iletkenlikleri tayin edilmiştir.
Bu tetkiklerden elde edilen neticelere esasen aşağıdakiler belirlenmiştir:
- Reagentlerin pK değerleri yükseldikce onların oluşturdukları kompleks
bileşiklerin dayanıklık sabitleri ve komplekslerin ekstraksiyon verimi artar;
- Kristal kefeste komplekslerin istiflenme emsali yükseldikce komplekslerin erime
noktaları artar;
- İdeal polihedrona sahip kompleks bileşiklerin analitik seçiciliği gayri-ideal
polihedrona sahip kompleks bileşiklere nispeten daha yüksektir ve bu polihedrona sahip
kompleks bileşikler daha asidik otamda ekstrakte olunurlar.
Cu(II) ve Fe(III) iyonları için tetkik edilen bu kompleks oluşturma tepkimeleri, adı
geçen iyonlar için yüksek seçiciliğe sahiptirler. Fotometrik ve ekstraksiyonlu titrimetrik
yöntemle Cu(II) ve Fe(III) iyonlarını komplike objelerde tayin etmek için bu kompleks
oluşturma tepkimelerinden istifade edilmiştir.
Cu(C12H14F6N2O2) kompleksi esasında iyon selektif elektrot yapılmış ve Bakırı
komplike objelerde tayin etmek için tatbik edilmiştir. Cu(C12H14N2O2) ve Fe(C12H18N2O2)
komplekslerinin antimikrop aktifliğe sahip olması belirlenerek ve antiseptik madde olarak
kullanılması teklif edilmiştir.
414
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
STUDY OF COMPLEX FORMATION OF POLYDENTANT LIGANDS WITH
COPPER IONS IN AQUEOUS SOLUTIONS
A.M. Shaldybayeva, M.U. Abilova, M.K. Zhamanbayeva
Kazakh National University, Chemical Faculty
Almaty, Kazakhstan
From the point of view of extraction of toxic metals out of natural and drain water
macromolecular complexing ligands belonging to the category of poliampholites have
become of a great interest. There is some information in specific literature /5/ about
hydrodynamic, conformational, molecular characteristics of poliampholites, forms of
macromolecules in solution and processes of chelation with different metals.
Polyelectrolytos poly-2 – metil-5 – vinilpiridin (PMVP) and copolymers 2-metil5- vinilpiridin with acril acid (MVP – AK) with different ratio of monomers that had been
chosen as the subject of the research, refer to the vast category of polyampholites with
atomic of nitrogen in the side-cut chain. Those polymeric molecules differ by the high
local density of ionogen groups, that possess ligands’ qualifications. For the estimation of
the influence of specific interaction between the neighbor chains of polyelectrolytos, there
were made a research of how polybasis of PMVP clearly, and copolymers MPV –AK at
the ratio of monomers MPV: AK equal 40:60 and 25:75 (%).
Research of the chelation of polyligands with Cu (II) had been made in water
environment by (01 mol/l KNO3 spectrophotometrical and pH-metrical methods at 25 C.
There have been got the spectrum of absorption of the solutions of Cu (II), of polyligand,
and the system of Cu (II) – of polyligand in ultraviolet and visible fields of the lengths of
the waves.
Polymeric ligands demonstrated optical activity only in UV fields, but maximum of
light absorption of ions of copper – 810 nm. The presence of ligands together with the ions
of copper leads to increase of intensity of light absorption in UV fields in the field of
maximum of light absorption of ions of copper and also to the slight hypsochrome move.
For the system of Cu(II) – PMVP by method of steady changes, the staff forming of
complexformation is identified.
It is determined, that at least when some small additives of PMVP in quantitave
ratio are added, just immediately complex with ions of copper is formed, that corresponds
to to maximal coordinational number of ion of metal for similar fusions – 1:4. It shows
high local concentration of donor atoms of nitrogen through polymeric chain of polybasis
of poly-2-metil-5- vinilpiridin.
For the estimation of the influence of the specific interaction between the neighbor
links in a chain of polyampholite on complexforming ability there were copolymeres of 2metil-5-vinilpiridin and acril acid in a such ratio were studied, when one of the monomers
is in excess and in polymeric chain isolated ionnogenic groups are formed.
Since in the system of Cu(II)- MVP –AK with the ratio of monomers 40:60 (%)
accordingly, there formation of complexes with the coorelation of metal and ligand 1:2 is
determined. This change of the staff of the complex we can explain by isolation of donor
nitrogen possessing groups in the polymeric chain, that is by decreasing of their local
concentration. At the same time demonstration of mutual electrostatic influence of acidic
and basic groups of copolymere when increase of substance of links of AK could raise
the constant of ionization of the second component of copolymer, exactly saying, of piridin
group is not excluded.
Formation of complexes in the systems of Cu(II) – PMVP, Cu(II)- MVP- AK is
confirmed by pH-metrical method.
415
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
THE GLASSFORMATION IN THE SYSTEM Ga2S3 – Eu2O3
Ikhtiyar B. Bakhtiyarov, O.Sh.Kerimov, Sh.Sh.Gasimli
Institute of Chemical Problems of NAS of Azerbaijan
The aim of the present work is an investigation of glass – formation regions of
system Ga2S3 –Eu2O3 physico – chemical properties of new formed phases. It was
determined the properties of red colour glass, which obtained as a result of melting in an
arc furnace and cooling of the peritectic compound Ga2S3 · Eu2O3 under inert – gas
pressure formed in the earlier studied system Ga2S3 – Eu2O3.
In this work as initial components were used B – Eu2O3 and β –Ga2S3. The
synthesis of samples consisting of the these components was carried out under pressure of
sulphur vapors at 1475 K in a glass – graphite crucible inserted into a quartz reactor. The
synthesis proceeded for 2h with subsequent quenching at 1475 K by submersing in water at
ambient temperature. The obtained alloys have been studied by DTA, DTG, RPhA and
MSA methods.
There was determined that the forming of stable transparent glasses carrying out
within in the limits of 16 - 21 mol.% Eu2O3. The increasing in the range of 16 -18 mol.%
and also from 21- 22,5 mol.% have been obtained are opaque glasses. The opaque of the
glasses connected with the presence of centres of crystallization that confirmed by RPhA
method. By extension of percentage content of Eu2O3 there was observed the colour
change of the glass from orange to red. It was investigated the thermal decomposition of
the glass (Ga2S3)0,80 (Eu2O3)0,20 (Hµ = 440 kG/mm2, ρ= 4,43216 g/cm3, Eg = 2,29 eV) up
to 1400 K with the use of derivatograph. There was appointed that at the temperature 1010
K occurs the softening of the glass accompanying by endoeffects. The exoeffects at
1110K corresponding to the glass crystallization temperature. The weight loss proves that
observed exoeffects in the range of 1130 – 1285K connected with the tendency of stadial
oxidation of the glass. The obtained residuum of the substance after 6h annealing at 1275K
determined that the eventual product corresponds to the composition EuGaO3 and to the
abundance Ga2O3. Therefore, can draw a conclusion that the stable transparent glasses in
the system Ga2S3 – Eu2O3 are obtained in the range of concentration 18 -21 mol.%Eu2O3
which not expose to air oxidation up to the temperature 1130K.
416
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SOME POLYTHERMAL SECTIONS OF PHASE DIAGRAM OF THE Tl-Te-I
SYSTEM
Imir Aliyev, Ilham Babanly, Dunya Babanly, Yashar Yolchuyev
Azerbaijan National Academy of Sciences, Institute of Chemical Problems, Baku
Tl-Te-I system was earlier investigated [1] only on quasibinary section TlI-Tl2Te,
on which a ternary compound Tl5Te2I, formed on synthectic reaction at the 775K, was
detected From X-ray diffraction of the Tl5Te2I powder it is established, that this compound
crystallizes in tetragonal structure of Tl5Te3 type (I4/mcm Space Group) and has a
following lattice parameters: a=8.89; c=13.03Å; z=4.
Phase equilibria in the Tl-Te-I system is investigated by us on following
polythermal sections: TlI-Te (I), TlI-Tl2Te3 (II), TlI-TlTe (III), TlTe-Tl5Te2I (IV) and
Tl5Te3 -Tl5Te2I (V). A number of relevant phase diagrams are established. Researches are
carried out using DTA and X-ray analysis technique.
Section (I) is quasibinary and forms phase diagram with eutectic (705 K) and
monotectic (713 K) equilibria.
Sections (II)-(IV) are non-quasibinary and have wide are of immiscibility of liquid
phases. However, all these sections are stable below solidus temperature. Alloys of (II)(IV) consist of two-phase mixtures of initial compounds. In system (IV) a limited area of
solid solutions based on Tl5Te2I is formed.
Character of chemical interaction in system (V) has a unique feature: regardless to
presence of immiscibility area, in this system a continuous series of solid solutions with
Tl5Te3 structure is formed.
The complex of the obtained data has allowed constructing the solid-phase
equilibria diagram for Tl-Te-I system in TlI-Tl2Te-I composition area.
Reference
1. Peresh E.Yu. et all. – Inorg.Mater., 1993, v.29, No 3, p.440-444.
417
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
TOPOTOXIC TRANSFORMATIONS IN THE SERIES NaA-NaP-ANALCITEHYDROSODALITE AND MORDENITE-NaP-ANALCITE-HYDROSODALITE
Nariman M. Mustafayev, Y.M.Yolchiev, Sh.J.Osman-zadeh
Institute of Chemical Problems of NAS of Azerbaijan
For several years we studied the processes of synthesis of zeolites under hydrothermal conditions on base of natural aluminosilicates. In particular, the process of transformation into zeolite in the system of kaolinite- NaOH.
As a result of the works carried out we succeeded in synthesizing number of
zeolites NaA, α NaP, analcime and hydrosodalite. From these zeolites there was obtained
pure NaA which with increase of exposition turns into zeolites mentioned above. Further,
structural mechanism of these transfers is referred.
We have established that all the above mentioned topo-transformations taken place
on division border zeolite-liquid phase can be explained proceeding from single principle,
namely, from mechanism of «drop» transfer of atoms (Si(Al)) from occupied tetrahedron
into hollow one and back. The hollow tetrahedron, in its turn, can be formed in the
conditions when to three neighboring oxygens of frame, oxygen molecule of water or,
presumably, oxygen of hydroxyl approach. The change of chemical composition
at transfer of frame NaA(Si/Al=1)→NaP(Si /Al=1,8)→analcime (Si/Al=(1,8-2)→hydroxyl
(Si(Al=1) 1) indicates that phase transformations are also accompanied by «drop» transfer
of atom Si(Al) into solution with subsequent substitution of generated tetrahedral
emptiness of atom Al(Si). There have been developed topo schemes of the indicated
transformations. Thus, it is easy to show existent in NaA, parallel to the fourth axis, the
chains of 4,4,8,4,4,8 type transformed into the chains of 4,4,4 type, i.e. the chains
typical for zeolite NaP. In addition, projection of frame along quarter axis remains
unchangeable, i.e. the net formed by combination of one from 8-membered and connected
with it 4-mem-bered rings are preserved in NaP. While transforming NaP into analcime
(chain) at the expense of re-orientation of tetrahedral vertices the chains are converted into
tapes formed by combination of alternating four and six-membered
ones, characteristic to analcite.Similar chains, i.e. 4,6,4,6 are preserved in hydrosodalite an
d transformation goes on at the expense of reorientation of these chains. Besides,it is outsta
nding the fact, that in both phases the cubic symmetry of frame is preserved.
Topotransformations in the serie mordenite-NaP-hydrosodalite analcite goes on.
418
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
АIIITe-BIV ve А2IIITe3- BIV SİSTEMLERİNDE MОNОTEKTİK VE EVTEKTİK
ÇEVRİLMELER
Yasin Bаbаyev, Merziye Аğаyevа, İsgender Mehdiyev
Nаhçıvаn Dövlet Üniversitesti, Nаhçıvаn, Azerbaycan
Fiziki-kimyevi аnаliz metоdlаrı ile tedkikаt neticeleri esnаsındа kurulаn АIIITe-BIV
А2 Te3- BIV sistemlerinin hаl diаgrаmlаrının kаrаkter cehetlerini nezerden keçirek:
III
№
1
2
3
4
5
6
7
8
АIIITe -BIV ve
А2IIITe3- BIV
sistemleri
(А-B)
GаTe – Sn
InTe-Sn
GаTe- Pb
InTe-Pb
Gа2Te3 – Sn
In2Te3-Sn
Gа2Te3 - Pb
In2Te3-Pb
Kesiyin
kаrаkteri
Kvаzibinаr
Kvаzibinаr
Kvаzibinаr
Pоlitermik
Kvаzibinаr
Kvаzibinаr
Kvаzibinаr
Kvаzibinаr
Evtektikа
nöktesinin
kооrdinаtlаrı K,
mоl % А
485; 4
485; 4
585; 4
480; 2
600; 0,5
490; 5
530; 10
Mоnоtektik
çevrilme
temperаturu:
K
905
780
935
670
920
935
765
700
Kоmp.Ter.
ferki: K
608
468
513
373
515
380
420
330
Cedvelde gösterilen InTe-Pb sisteminin pоlitermik оlmа sebebi, оlа bilsin ki, InTe
ve PbTe birleşmelerinin emele gelme istiliklerinin çоk yаkınlığıdır. Diger АIIITe -BIV
sistemlerinde evtektikа mоnоtektik çevrilme ile müşаyet оlunduğu hаldа А2IIITe3 - BIV
sistemleri kоmpоnentlerin 1:1 nisbetinde А2IIIBIVTe3 üçlü birleşmelerinin emele gelmesi
ile kаrаkterize оlunurlаr. Cedvelde hemin birleşmelerin BIV elementleri ile emele
getirdikleri evtektikаnın kооrdinаtlаrı gösterilmişdir.
Göründüyü kimi InTe-Pb pоlitermik kesiyi istisnа оlunmаklа hem АIIITe - BIV, hem
III
de А2 Te3- BIV sistemlerinde evtektikа mоnоtektik kristаllаşmа ile müşаyiet оlunur.
Bunun ise bаşlıcа sebebi evtektik fаzаlаrın erime temperаturlаrı аrаsındа ferkin nisbeten
böyük (330÷608 K) оlmаsıdır.
419
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ DİOKSİM LİGANDININ Co(II), Ni(II), Cu(II) KOMPLEKSLERİNİN
YAPILARININ AYDINLATILMASI
Nevin Turan, Memet Şekerci, Metin Koparır, Ahmet Cansız
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23169, Elazığ
-C=NOH fonksiyonel grubunu içeren oksim ligandları geçiş bileşiği oluşturan
önemli bir ligand sınıfıdır [1]. Oksimlerden elde edilen ligand ve kompleks bileşiklerinin
sentezi gösterdiği biyolojik aktivite, boyar madde özelliği, katalizör, analitiksel, ilaç,
tekstil, elektronik sanayisinde ve farklı anorganik bileşiklerin sentezinde şelat teşkil edici
vb. özelliklerinden dolayı güncelliğini korumaktadır [2,3,4,5].
Bu çalışmada ilk önce (LH2) ligandı elde edildi. Daha sonra bu ligandın değişik
kompleksleri sentezlendi.
CH3
OH
OH
N
N
H 3C
H 3C
CH3
S
CH3
CH3
H 3C
Şekil 1. 2-{2-Hidrosiimino-2-[3-metil-3-(2,4,6-trimetil-fenil)-siklobutil]-etilsülfanil}-1-[3metil-3-(2,4,6-trimetil-fenil)-siklobutil]- etan mono oksim (LH2).
Sentezlenen ligand ve komplekslerin yapıları FT-IR, 1H-NMR, elementel analiz ve
mağnetik süsseptibilite gibi yöntemlerle karakterize edilmiştir.
Kaynaklar
1. A. Chakravorty, Coord. Chem. Rev., 13 (1974)1.
2. S. Bachcha, K.S. Ashutash and S. Preeh, Trans. Met. Chem., 13 (1988) 468-466.
3. Y. Gök, E. Özcan, Transition Metal Chem., 16 (1991) 393-396.
4. İ. Karataş, H.İ. Uçan, Synth. React. Inorg. Met. Org. Chem., 28 (1998) 383-391.
5. S. Serin, Trans. Met. Chem., 26 (2001) 300-306.
420
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ TİYOFENDİOKSİM LİGANDININ Co(II), Ni(II), Cu(II)
KOMPLEKSLERİNİN KARAKTERİZASYONU
Nevin Turan, Memet Şekerci, Metin Koparır, Ahmet Cansız
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23169, Elazığ
Oksim grubu (C=NOH) zayıf bazik azot atomu ve orta derecede asidik hidroksil
grubundan oluşan amfiprotik bir bileşiktir [1]. Oksim türü bileşikler hem ara ürün hem de
son ürün olarak çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Örneğin sülfonilüre içeren oksim eterler;
herbisit alkil-arilketon oksimler; insektisid olarak kullanılmaktadır. Ayrıca biyolojik
mekanizmaların aydınlatılmasında model bileşik olarak kullanılmakta ve sağlık alanında
kullanımları her geçen gün artmaktadır [2,3].
Bu çalışmada ilk önce (LH2) ligandı elde edildi. Daha sonra bu ligandın Co(II),
Ni(II) ve Cu(II) kompleksleri sentezlendi. Farklı komplekslerinin sentezine ve
Karakterizasyon işlemlerine devam edilmektedir.
CH3
HO
OH
N
N
H3C
H3C
CH3
S
CH3
CH3
CH3
H3C
Şekil 1. (5-{Hidroksiimino-[3-metil-3-(2,4,6-trimetil-fenil)-siklobutil]-metil}-tiyofen-2-il[3-metil-3-(2,4,6-trimetil-fenil)-siklobütil]- metanon oksim (LH2).
Kaynaklar
1. K. Karadeniz and Ö. Bekaroğlu, Synth. React. Inorg. Met. Org. Chem., 13(8), (1983)
1029-1045.
2. M. Kurtoğlu and Serin, S., Syn. React. Inorg. Met. Org. Chem., 31(7) (2001) 11291139.
3. M. Kurtoğlu and Serin, S., Syn. React. Inorg. Met. Org. Chem., 32(3) (2002) 629-637.
421
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
5-FURAN-2-YL[1,3,4]OXADIAZOLE-2-THIOL AND 5-FURAN-2-YL4H[1,2,4]TRIAZOLE-3-THIOL AND THEIR THIOL-THIONE TAUTOMERISM
DESCRIPTION
Ahmet Cansız, Ahmet Çetin, Metin Koparır, Memet Şekerci
Firat University, Faculty of Arts and Sciences, Chemistry Department, 23119, Elazığ,
Turkey
5-Furan-2-yl[1,3,4]oxadiazole-2-thiol Ia and 5-Furan-2-yl-4H[1,2,4]triazole-3-thiol
Ib are synthesized from furan-2-carboxylic acid hydrazide. Then Mannich bases and
methyl derivatives were prepared. The structures of the synthesized compounds were
confirmed by elemental analyses, IR, 1H-NMR spectra. Their thiol-thione tautomeric
equilibrium were described.
Triazoles and their derivatives have been proved to be effective bactericides,
pesticides and fungicides [1-3]. Further, the recent findings that 1,2,3-triazole nucleus is
associated with diverse pharmacological activities such as analgesic, antiasthematic,
diuretic, antihypertensive, antiinflammatory properties have made them as important
chemotherapeutic agents [4].
We proved that there are extensive thiol-thione tautomerism in Ia and Ib
compounds. Because in 1H-NMR the signal of SH protons were recorded too weak and IIa
IIIa-g, IIb and Ib Mannich bases [5] were synthesized from Ia and Ib. Specially, crystal
structure of Ia is known absolutely in thione form [6]. However, in reaction conditions
synthesis of IIa proved that Ia can be thiol form.
N N
O
O
N N
S CH3
O
IIa
NaOH
CH3-I , H2O
NaOH
N N
O
O
O
KOH , ethanol
SH
N NH2
H
O
Ia
O
O
S
N N
H H
N N
O
O
S
O
N
H
SH
Ib
N N
H2CO, amines
CH3-I , H2O
KOH , ethanol
NH2
I
H
N N
O
NH4SCN , HCI
S CH3
N
IIb H
O
H2
C R
H
N N
O
S
N
H
S
IIIa-g
SCHEME 1
References
1. A.K. Sengupta, O.P. Bajaj, U. J. Chandra. Indian Chem. Soc. 55 (1978) 962-964.
2. H. Singh, L.D.S. Yadav, B.K. Battacharya. J. Indian Chem. Soc. 56 (1979) 1013-1016.
3. S. Giri, H. Singh, L.D.S. Yadav, R.K. Khare. J. Indian Chem. Soc. 55 (1978) 168-171.
4. H.L. Yale, J.J. Piale. J. Med. Chem. 9 (1966) 42.
5. A. Cansız, S. Servi, M. Koparır, M. Altıntaş, M. Dıgrak. J. Chem. Soc. Pakistan. 23
(2001) 237-240.
6. S. Öztürk, M. Akkurt, A. Cansız, A. Çetin, M Şekerci, F.W. Heinemann. Acta
Crystallogr E60 (Part 3)E (2004) o322-o323.
422
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
2,5,7-(ARYL)SUBSTITUTED-7H-[1,3,4]THIADIAZOLO[3,2-A]PYRIMIDIN-6ONES
Metin Koparır, Ahmet Cansız, Ahmet Çetin, Memet Şekerci
Fırat University, Faculty of Arts and Sciences, Chemistry Department, 23119, Elazığ,
TURKEY
A general and convenient route for the synthesis of 5-(aryl)-[1,3,4]thiadiazol-2ylamines (2a-d), Schiff bases of thiadiazoles (3a-o) and 2,5,7-(aryl)substituted-7H[1,3,4]thiadiazolo[3,2-a]pyrimidin-6-one (4a-o) is reported. The characterization of these
compounds were obtained by elemental analyses, IR, 13C, and 1H NMR techniques.
The 1,3,4-thiadiazole ring is associated with diverse biological activities probably
by virtue of incorporating a toxophoricts –N=C-S- linkage, the importance of which has
been well stressed in many pesticides [1-4]. Various 2-amino/substituted-amino-1,3,4thiadiazoles and their schiff bases have recently received singnificant importance because
of their diverse biological properties [5].
The reaction for the synthesis of (2-4) are shown in Scheme 1. 5(aryl)[1,3,4]thiadiazol-2-ylamines (2a-d) has been synthesised by treating thiosemicarbazide
with the acids (1a-d). The amines (2a-d) on the treatment with aromatic aldehydes
furnishes Schiff bases of thiadiazoles (3a-o) which on reaction with phenylacetyl chloride
in presence of triethylamine yield 2,5,7-(aryl)Substituted-7H-[1,3,4]thiadiazolo[3,2a]pyrimidin-6-one derivatives (4a-o).
S
RCOOH
H2N N
H
N N
NH2
R
POCl3
1a-d
NH2
S
2a-d
Ar-CHO
Ethanol
O
O
N N
R
S
N N
Cl
N
Ar
NEt3
R
S
N
Ar
3a-x
4a-x
R= a) C6H5- b) p-CH3-O-C6H4- c) p-Cl-C6H4- d) p-NO2-C6H4Ar= a) C6H5- b) p-CH3-O-C6H4- c) p-Cl-C6H4- d) m-NO2-C6H4-
SCHEME1
References
1. F. Suzuki, I. Kawakami, S. Yamamoto, Y. Kosai. Japan kokai, 7776432 (1977) Chem. Abstr, 88
(1978) 100351.
2. A.E. Abdel-Ramhan, A.M. Mahmoud, H.A. El-Sherief, A.G. Gahatta. Chem. Abstr, 98 (1983)
72012b.
3. H. Foerster, V. Mues, B. Baasner, H. Hagemann, I. Eue, R. Schmidt. Eur. Pat60426
(1981).Chem. Abstr. (1983) 72107m.
4. N. Tiwari, B. Chaturvedi, A. Nizamuddin. Indian J. Chem. 28B (1989) 200.
5. H. Singh, L.D.S. Yadav, Agri Biol Chem 40 (1976) 759.; I. Chaaban, O.O. Oji. J Indian Chem
Soc 61 (1984) 523.; A. Mohsen, M.E. Omer, O.M. Aboulwafa. J Heterocycl Chem 21 (1984)
1415.; S.P. Hiremath, J.S. Birador, S.M. Kudari. J Indian Chem Soc 61 (1984) 74.
423
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
POLİMERİK SCHIFF BAZI KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ
Nevin Turan, Memet Şekerci
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23169, Elazığ
Schiff bazları ve metal kompleksleri günümüzde çok değişik yapı ve kullanım
şekliyle karşımıza çıkmaktadır. Bu bileşiklerin esas önemi metal iyonları ile seçici ve özel
reaksiyonlar vermeleridir [1]. Schiff bazları antitümör, antikanser ve antimikrobiyal
özellikler nedeni ile çok geniş biyoaktiviteye sahiptirler [2]. Ayrıca boyar maddelerin
üretiminde,bazı ilaçların hazırlanmasında, elektronik endüstrisinde ve sıvı kristal
teknolojisi gibi çeşitli dallarda gittikçe artan öneme sahip maddelerdir [3,4].
Bu çalışmada, dialdehehit ile 2-hidroksianilin’in kondenzazasyon reaksiyonuyla
elde edilen Schiff bazının Co(II), Cu(II), Cd(II), Zn(II), Pb(II) ve Mn(II) geçiş metallerinin
tuzları ile kompleksleri sentezlendi [5]. Yapıları temel spektroskopik metotlarla ile
aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. K. F. Purcell, J. C. Kotz., Inorganic Chemistry II (1977) 527-528.
2. Z. Grabariç, V. Lazaraeviç. Anal. Lett. 26(11) (1993) 2455-2471.
3. P.I. Slip, M. Closier, M.J. Neville. Med. Chem.17 (1974) 207.
4. A.E. Martell, R.J. Motekaitis. The Determination and Use of Stability Constants. (1992).
5. N.H. Patel, K.M. Patel, K.N. Patel and M.N. Patel, Synth. React. Inorg. Met. Org.
Chem., 31(6) (2001) 1031-1039.
424
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SÜBSTİTÜE SCHİFF BAZI LİGANDLARINDAN TÜREMİŞ MONONÜKLEER
ŞELATLAR ÜZERİNE ÇALIŞMALAR
Erdal Canpolat, Mehmet Kaya
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23119, Elazığ
Schiff bazları koordinasyon kimyasında çok sık kullanılan ligandlardandır. Schiff
bazlarının metal kompleksleri; biyolojik sistemlerde (özellikle anti bakteriyel ve anti timör
aktivite göstermesi), ilaç sanayinde, zirai amaçlarla, eczacılıkta, boyarmaddelerin
üretiminde, elektronik endüstrisinde plastik sanayinde, kozmetik, polimer üretiminde,
analitik kimyada ve sıvı kristal teknolojisi gibi çeşitli dallarda gittikçe artan öneme sahip
maddelerdir [1,2]. Bu nedenle, çalışmada sübstitüe metoksisalisilaldehit ve paminoasetofenonoksim’in kondenzasyon reaksiyonundan yeni Schiff bazı ligandlarının
sentezi, bu ligandların bakır(II) ile oluşturduğu komplekslerin elde edilmesi ve yapılarının
aydınlatılması planlanmıştır.
Bu amaçla öncelikle bilinen yöntemlerin kullanılması ile 3-metoksisalisiliden-paminoasetofenonoksim (L1H), 4-metoksisalisiliden-p-aminoasetofenonoksim (L2H) ve 5metoksisalisiliden-p-aminoasetofenonoksim (L3H) ligandları sentezlenmiştir. Sentezlenen
bileşiklerin Cu(Ac)2·H2O ile muamelesinden Cu(L1)2, Cu(L2)2 ve Cu(L3)2, kompleksleri
elde edilmiştir.
Schiff bazı ligandları (L1H, L2H ve L3H) ve komplekslerinin (Cu(L1)2, Cu(L2)2 ve
3
Cu(L )2) yapıları elementel analiz, IR, 1H-, 13C-NMR ve UV-Vis, manyetik süsseptibilite,
kondüktometri ve termogravimetrik analiz yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
R
CH3
N
N
O
HO
Cu
OH
R = 3-OCH3, 4-OCH3 ve 5-OCH3
O
N
N
H3C
R
Cu(L1)2 , Cu(L2)2 ve Cu(L3)2
Şekil. Kompleksler için önerilen yapı
Kaynaklar
1. S. Helmut, Metal Ions in Biological Systems, Marcel Dekker Inc., New York, 5,
(1976) 2-50.
2. C. M. Metzler, A. Cahil and Metzler D. E., J. Am. Chem. Soc., 102 (19), (1980)
6075-6082.
425
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
YENİ BİR vic-DİOKSİM LİGANDININ Co(II), Ni(II), Cu(II) VE Zn(II)
KOMPLEKSLERİNİN SENTEZİ VE YAPILARININ SPEKTROSKOPİK
YÖNTEMLERLE İNCELENMESİ
Erdal Canpolat, Mehmet Kaya
Fırat Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 23119, Elazığ
Vic-dioksimlerin çeşitli metal kompleksleri ile oluşturdukları bileşiklerin biyolojik
sistemlerdeki önemi ve geniş endüstriyel alandaki kullanımı, eczacılıkta, zirai amaçla ve
özellikle tıpta anti tümör etkisinin ortaya çıkması vic-dioksim kompleksleri üzerindeki
çalışmaların yoğunlaşmasına neden olmuştur [1,2]. Bu kompleksler hakkında son yıllarda
oldukça fazla çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, yeni bir vic-dioksim ligandının
ve onun bazı metal komplekslerinin sentezini yapılması ve yapılarının aydınlatılmasıdır.
Bu amaçla literatürdeki yöntemler kullanılarak [3] N-{2-[(1,4-dioksaspiro[4,5]dec2-ylmetih)amino]etil}-N’-hidroksi-2-(hidroksiimino)ethanimidamid) (LH2) ligandı ve onun
Co(II), Ni(II), Cu(II) ve Zn(II) metal tuzları ile Co(LH)2(H2O)2, Ni(LH)2, Cu(LH)2 ve
Zn(LH)(Cl)(H2O) formulleri ile gösterilen mononükleer kompleksleri sentezlenmiştir.
Co(LH)2(H2O)2 kompleksinin oktahedral, Ni(LH)2 ve Cu(LH)2 komplekslerinin
karedüzlem ve Zn(LH)(Cl)(H2O) kompleksinin tetrahedral yapıda olduğu spektroskopik
çalışmalar sonucunda bulunmuştur.
LH2, Co(LH)2(H2O)2, Ni(LH)2, Cu(LH)2 ve Zn(LH)(Cl)(H2O) bileşiklerinin
yapıları elementel analiz, IR, 1H-, 13C-NMR ve UV-Vis, manyetik süsseptibilite,
kondüktometri ve termogravimetrik analiz yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Şekil. Ligandın yapısı
Kaynaklar
1. Ç. Lecters, A. Mann., J. Med. Chem., 20, (1977) 2820.
2. A. Chakravorty., Coord. Chem. Rev., 13, (1974) 1.
3. E. Canpolat and M. Kaya., J. Coord. Chem., (2004)
426
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
İZATİN VE TİYOFEN TİYOSEMİKARBAZONLARIN VE S-ALKİL
TÜREVLERİNİN POTANSİYOMETRİK OLARAK TAYİNİ
Barbaros Akkurt1, İrfan Kızılcıklı2, Bahri Ülküseven2
1
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, İstanbul
2
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü, 34320, İstanbul
Tiyosemikarbazon türevleri, biyolojik aktiviteleri nedeniyle ilgi çeken bileşiklerdir.
Bunlardan, izatin tiyosemikarbazon çiçek hastalığı tedavisinde kullanılmıştır [1]. Tiyofen
aldehit tiyosemikarbazon ise vaccinia türü (ineklerde rastlanan çiçek hastalığı) virüslere
karşı etkilidir [2]. Bunların dışında, bazı tiyosemikarbazonların antifungal, antiviral veya
antimalaryal ve benzeri etkilerinin de olduğu bilinmektedir [3].
Çalışma kapsamında, bilinen maddeler olan izatin ve tiyofen aldehit
tiyosemikarbazonlardan başka, bunların 2 adet S-benzil esteri ilk defa sentez edildi.
H2N
N
R
S
N
NH2
S
N
(Z)
R
S
N
O
N
H
(Z)
R=H, CH2C6H5
R
S
S
N
S
R
N
N
NH
O
NH2
(E)
N
NH2
(E)
Potansiyometrik yöntem kullanılarak 1:1 dmso:su ortamında, birinci sıra d5-10
iyonları ile [Mn(II)-Zn(II)] kompleks oluşum basamaklarının, Z-E izomerliğinin hakim
olduğu pH alanlarına göre nasıl geliştiği incelendi. Hazırlanan bir qbasic programıyla
tiyosemikarbazon ligandların protonlanma sabitleri ile metal komplekslerinin oluşum
sabitlerinin belirlenmesinde yeni bir yaklaşım denendi [3].
Kaynaklar
1. E. Katz, Rev. Clin. Basic Pharm., 6(2) (1987) 119-130.
2. D.M. Wiles, T. Suprunchuk, J. Med. Chem., 14(3) (1971) 252-254.
3. B. Akkurt, Yüksek Lisans Tezi.
427
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
CHEMSKETCH İLE ORGANİK YAPILARIN ÇİZİMİ
Barbaros Akkurt
İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 34469, İstanbul
ChemSketch isimli program, http://www.acdlabs.com/download/chemsk.html
adresinden bedava olarak indirilebilir. Bu programın avantajı, küçük olmakla birlikte
oldukça pratik ve hızlı bir şekilde organik moleküllerin çizilmesi, kimyasal diyagramların
oluşturulması ve hattâ kimya ile ilgili olmayan konularda bile (kuruluş şeması, poster
hazırlama, sunumlar gibi) yardımcı olabilecek güçlü bir yazılım olmasıdır.
Çalışmada, programın genel tanıtımı yapıldıktan sonra bol miktarda örnek ile
yapıların nasıl kolayca oluşturulduğu anlatılmış, ChemSketch ile ilgili incelikler, bu
örnekler ile birlikte sunulmuştur.
Çalışma ile, kullanıcıların bu programdan daha iyi şekilde istifade edebilmelerine
yardımcı olunması ümit edilmektedir.
Kaynaklar
1. B. Akkurt, http://www.acdlabs.com/download/docs/chsk5_tr.pdf
2. B. Akkurt, http://www.acdlabs.com/download/docs/3d5_turkish.pdf
428
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
PROTECTION FROM MARINE CORROSION BY WATER-SOLUBLE
INHIBITORS
Sabir D. Zeynalov, Z.R.Agayeva
The Institute of Chemical Problems of NAS of Azerbaijan
It’s well known, that in water-cooling systems of a number of petrochemical
productions the marine water is mainly used as a cooling factor. However, corrosion of
metals in marine water takes place in rather specific conditions.
An enormous search of effective inhibitors of corrosion, making possible complete
protection of water-cooling equipment, has been made. As for inhibitors of steel corrosion,
there have been investigated the whole number of water-soluble inhibitors of corrosion:
quaternary ammonium salts, sulfamides, the salts of iodic com-pounds. Degree of steel
protection at the use of indicated compounds is 94,2-96,8 %.
It has been established, that effectiveness of investigated inhibitors sets condition
for adsorption of compounds on the surface of a metal. Reduce of metal rate depends on
reducing of surface stretching of electrolyte on the border with air.
429
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
KARIŞIK DONÖRLÜ MAKROSİKLİK GRUP İÇEREN YENİ BİR (E,E)DİOKSİM VE KOMPLEKS FORMASYONLARININ SENTEZİ VE
KARAKTERİZASYONU
H.Zeki Şahinbaş, Halit Kantekin, Yaşar Gök, İrfan Acar
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 61080, Trabzon
Karışık donör içeren çok dişli makrosikik ligandların meydana getirmiş oldukları
kompleksler son otuz beş yıldır geniş olarak araştırılmaktadır (1). vic-Dioksim grubu ve bu
gruba bağlı 21-üyeli N2S2O3 karışık donörlü makrosiklik halka içeren (H4L) ligandı, vicdioksim grubunun kantitatif kompleksleştirici özelliği ve makrosiklik halkanın kararlı
makrosiklik kompleks oluşturma özelliği bu sınıf bileşiklerin iyi ekstraktör olarak iyon
bağlama özelliklerini ön plana çıkartmaktadır (2).
2,3:17,18-dibenzo-4,16-dithia-7,10,13-trioksa-1,19-diazanonadekan ile (E,E)diklorglioksimin reaksiyonu sonucu yeni bir karışık donörlü vic-dioksim (H4L) elde edildi.
Yeni vic-dioksimin, mononükleer hidrojen köprülü Co(III) ve Ni(II) kompleksleri ile
bortriflorür etileterin asetonitrilli ortamdaki reaksiyonu ile BF2+ köprülü mononükleer
Co(III) ve Ni(II) kompleksleri sentezlenmiştir. Etanoldeki çözünürlükleri çok iyi olan BF2+
köprülü Co(III) ve Ni(II) komplekslerinden heterotrinükleer [Ni2Co(LBF2)2Cl(py)] ve
[Pd2Ni(LBF2)2] kompleksleri sentezlenmiştir.
F
F
B
O
N
S
O
O
N
N
Pd
O
O
S
N
N
S
O
Pd
Ni
N
N
O
O
N
O
S
O
B
F
F
Ligand ve kompleksler için spektral ve analitik veriler ışığında yapılan analizler,
teklif edilen yapıların doğruluğunu ortaya koymaktadır. Dioksim ve kompleks
bileşimlerinin yapıları elementel analiz ve 1H-NMR, 13C-NMR, IR ve kütle spektroskopik
verileri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. J. S. Bradshaw, E. K. Krakowiak and R. M. Izatt, Aza-Crown Macrocycles, Wiley, New
York, 1993.
2. D. Dolphin, B12, vol. 1 and 2, Wiley, New York, 1982.
430
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
30-ÜYELİ N2O3S5 VE 27-ÜYELİ N2O2S5 KARIŞIK DONÖRLÜ MAKROSİKLİK
YAPILARIN SENTEZİ VE METAL BİLEŞİMLERİNİN İNCELENMESİ
H.Zeki Şahinbaş, Halit Kantekin, Yaşar Gök, İrfan Acar
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 61080, Trabzon
Toksik metal iynlarının meydana getirmiş olduğu su kirlilikleri oldukça önemli bir
çevre sorunudur. Birçok geçiş metalinin, özellikle Hg2+ ve Pb2+, yüksek toksisite gösterdiği
çok iyi bilinmektedir (1). Çevredeki bu metal iyonlarının seviyelerinin belirlenmesi
oldukça önemlidir. Bu metal iyonlarının seviyelerinin belirlenmesinde etkili olan alternatif
bir yol iyon selektif sensörlerin sentezidir (2,3).
30-üyeli N2O3S5 ve 27-üyeli N2O2S5 karışık donörlü makrosiklik crown eterler
uygun amidler ve tiyacrown eterlerin Na2CO3’ın template etkisi ile asetonitrilli ortamda
sentezlenmişlerdir. Daha sonra diamid grupları sodyumborhidrür-bortriflorüretileterattetrahidrofuran ile birlikte indirgenerek 30-üyeli N2O3S5 ve 27-üyeli N2O2S5 karışık
donörlü makrosiklik crown eterlerin sentezi gerçekleştirilmiştir.
S
S
O
S
N
H
NH
O
S
N
H
S
S
S
O
HN
O
O
S
S
O
O
S
O
N
N
NH
N
N
HN
N
N
O
S
O
NH
S
S
S
O
O
S
S
H
N
H
N
S
O
O
O
O
N
H
S
S
S
Makrosikliklerin ve metal bileşimlerinin toksisite oluşturan metal iyonlarına karşı
iyon selektif olabileceği düşünülmektedir. Makrosiklik yapılar için spektral ve analitik
veriler ışığında yapılan analizler, teklif edilen yapıların doğruluğunu ortaya koymaktadır.
1
H-NMR, 13C-NMR, IR ve kütle
Dioksim ve kompleks bileşimlerinin yapıları
spektroskopik verileri kullanılarak aydınlatılmıştır. Makrosiklik yapıların metal
bileşimlerinin sentezine devam edilmektedir.
Kaynaklar
1. A. Boudou, F. Ribeyre, In Metal Ions in Biological Systems, Sigel, H., Ed; Vol. 34;
Marcel Dekker: New York, 1997.
2. E. Foulkes, Biological Effects of Heavy Metals; CRC Press: Boca Raton, FL 1990, Vols
I and II.
3. J. Lester, Heavy Metals in Wastewater and Sludge Treatment Processes; Press: Boca
Raton, FL, 1987, Vol I.
431
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
THE INTERACTIONS OF RUTHENIUM(II) COMPLEXES WITH DNA
Ali Arslantaş
Department of Chemistry, School of Arts and Sciences, Kafkas University, 36100, Kars,
TURKEY
There is a wealth of interest in understanding and developing the DNA binding
properties of ruthenium(II) poly-pyridyls [1]. However, most of these studies have focused
on the complexes with a fully planar intercalated ligand such as [Ru(bpy)2(dppz)]2+ and
[Ru(phen)2dppz]2+ (dppz=dipyridophenazine) [2]. Nevertheless, understanding more
details of structurally analogous complexes with different shape and electronic properties
and the investigation of the DNA binding behavior. The interaction of substitution-inert
metal complexes with DNA has generated considerable interest with respect to the
development of DNA conformational probes, artificial nucleases, hybridization sensors,
and anti-cancer drugs [3].
References
1. Z. J. Guo, P. J. Sadler, Adv. Inorg. Chem. 2000, 49, 183.
2. J. D. Roberts, J. Peroutka, N. Farrell, J. Inorg. Biochem. 1999, 77, 51.
3. N. Farrell, Y. Qu, U. Bierbach, M. Valsecchi, E. Menta, B. Lippert (Ed).
4. Cisplatin, chemistry and Biochemistry of A Leading Anti-c=Cancer Drug, Wiley-VCH,
Weinheim, 479 (1999).
432
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
KATI DESTEĞE SABİTLENMİŞ (İMMOBİLİZE) METAL KOMPLEKSLERİ
SENTEZİ VE UYGULAMA ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI
Tijen Gürten, Osman Serindağ
Çukurova Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 01330, Balcalı, Adana
Geçiş metali Schiff bazı kompleksleri, yüksek aktiviteleri ve seçicilikleri nedeni ile
katalizör olarak homojen fazda çok geniş bir çalışma alanına sahiptir. Bu katalizörleri bir
katı desteğe sabitleyerek heterojenize etmek, reaksiyon ortamından kolaylıkla
ayrılabilmesini ve aktivitelerini kaybetmeden defalarca kullanımını sağladığı için ilgi
çekici bir alan oluşturmuştur. Katı desteğe tutturulmuş Schiff bazları ve bunların metal
kompleksleri proteinlerin saflaştırılmasından atık sulardaki ağır metal iyonlarının ya da
organik kirleticilerin uzaklaştırılması gibi çok çeşitli uygulama alanlarına sahiptir [1-3].
Geçiş metali Schiff bazı kompleksleri literatürde, zeolit ve karbon materyalleri, doğal ve
sentetik polimerler ve silika gibi destek katılarına sabitlenerek, yapısal, elektronik,
fotokimyasal, redoks, adsorpsiyon ve fizikokimyasal özellikleri ile katalitik davranışları
incelenmektedir [4]. Bu çalışmada, doğal bir polimer olan sporopollenin destek katısı
üzerinde Schiff bazları ve Co(II)-Ni(II) komplekslerinin sentezlenmesi ve ligand
adsorpsiyon davranışlarının incelenmesi amaçlanmıştır.
Bu amaçla, sporopollenin önce etilendiamin ile aktif hale getirilmiş daha sonra
asetaldehit, benzaldehit, salisaldehit ve sinemaldehit kullanılarak Schiff bazları ve bunların
Co(II) ve Ni(II) kompleksleri sentezlenmiş, yapıları karakterize edilmiştir. Çalışmanın
devamı olarak, sentezlenen sekiz farklı immobilize Schiff bazı metal kompleksleri ligand
değiştirici (adsorban) olarak kullanılmış, kolon metodu ve breakthrough tekniğiyle indol ve
3-metil indol’ün, ligand adsorpsiyon davranışları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.
Sentezlenen adsorbanların, maximum adsorpsiyon kapasiteleri hesaplanmıştır. En yüksek
adsorpsiyon kapasitesine sahip olan immobilize Schiff bazı kompleksi seçilerek ligandların
ayrışma sabitleri bulunmuştur. Kullanılan ligantların, ligand değiştiriciye farklı kuvvetler
ile bağlanmaları adsorbanların ligand üzerinde bir seçiciliğinin olduğunu göstermiştir.
Kaynaklar
1. Chaouk, H., And Hearn, M. T.W., Journal Of Chromatography A, 852, (1999), 105-115.
2. Soliman E.M., Mahmoud E.M., Salwa A.A., Talanta 54, (2001), 243-253.
3. Ayar, A., Yıldız, S., Colloids And Surfaces A, 201, (2002) 1-3, 291-296.
4. Silva A.R., Freire C., Castro B., Freitas M.A., Figueiredo J.L., Microporous and
Mesoporous Materials 46, (2001), 211-221.
433
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
SÜPERKRİTİK KARBONDİOKSİTTE ÇÖZÜNÜR NİTELİKTE VİC DİOKSİM
TÜREVİ LİGAND, METAL KOMPLEKS SENTEZLERİ
VE METAL EKSTRAKSYONUNDA KULLANILABİLİRLİKLERİ
Bilgehan Güzel, Hatice Fidan Çınkır
Çukurova Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bl., 01330, Adana
Metallerin kazanımında ve saflaştırılmasında metal ligand etkileşimi ile
ekstraksyon uzun yıllardır kullanılmaktadır.1 Bu işlemlerde kullanılan organik çözücüler
yerine süperkritik karbon dioksitin (sc CO2) kullanımı kimyagerler için giderek büyüyen
bir araştırma alanı olmuştur. Bu alanda karşılaşılan en büyük güçlüklerden birisi
ligandların sc CO2 de çözünürlüklerinin az veya olmaması olup, bilinen ligandların sc CO2
de çözünür türevlerinin sentezi son yıllarda araştırmacıların yoğunlaştığı konulardan birisi
olmuştur.2,3
Florlu bileşiklerin sc CO2 de çözünürlüklerinin yüksek olduğu bilinmektedir.2,3 Bu
çalışmada literatürlerde florlu türevlerinin hazırlanmadığını belirlediğimiz vic-dioksim
türevi ligandlar ve bu ligandların Ni (II) komplekslerinin sentezlenmesi ve sc CO2 de
çözünürlüklerinin araştırılması hedeflenmiştir.
Ligand sentezleri, diklor anti-glioksim ile değişik sayıda ve pozisyonda trifloro
metil içeren anilin türevlerinin etkileştirilmesi ile gerçekleştirilmiş ve elde edilen
ligandların Ni(II) kompleksleri hazırlanmıştır. Ligand ve metal komplekslerin yapılarının
aydınlatılmasında FT-IR, 1H NMR, 19F NMR ve mağnetik suseptibilite ölçümlerinden
yararlanılmıştır.
Kaynaklar
1. Anıl K., De Shripad, M., Khopkar, A., Solvent Extractıon of metals, Van Nost.,Reinhold
Comp. Ltd. (1970) 1-2.
2. Cross W., Akgerman A.,Erkey., Ind.Eng.Chem.Res. 35 (1996), 1765-1770.
3. Erkey C. Journal of Supercritical Fluids 17 (2000) 259-287.
434
KimyaKongreleri.org
AN
XVIII. Ulusal Kimya Kongresi, Kars, 2004
18-ÜYELİ N2O2S2 KARIŞIK DONÖRLÜ MAKROSİKLİK GRUP İÇEREN YENİ
BİR (E,E)-DİOKSİM VE MONONÜKLEER KOMPLEKSİNİN SENTEZİ,
KARAKTERİZASYONU VE GEÇİŞ METAL İYONLARINA KARŞI
SEÇİCİLİĞİNİN İNCELENMESİ
İrfan Acar, Halit Kantekin, Ümmühan Ocak, Yaşar Gök, H.Zeki Şahinbaş
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 61080, Trabzon
Sentetik oksimler son yüzyıldır bilinen kararlı bileşiklerdir. vic-Dioksimler ve
bunların metal komplekslerinin biyoinorganik sistemler, elektrokimyasal, kataliz,
elektrooptik sensörler ve yarı iletken olarak birçok kimyasal proseslerdeki potansiyel
uygulamaları oldukça ilgi çekmektedir (1,3).
2,3-(4′-aminobenzo)8,9:14,15-dibenzo-7,16-ditia-1,4-dioksa-10,13diazasiklooctadekan ile (E,E)-diklorglioksimin reaksiyonu sonucu yeni bir karışık donörlü
vic-dioksim (H2L) elde edildi. Yeni vic-dioksimin, mononükleer hidrojen köprülü Ni(II)
kompleksi ile bortriflorür etileterin asetonitrilli ortamdaki reaksiyonundan BF2+ köprülü
mononükleer Ni(II) kompleksi sentezlenmiştir. Daha sonra bu kompleksin geçiş metal
katyonlarına (Pb2+, Ni2+, Co2+, Cd2+, Zn2+, Cu2+, Ag2+) karşı olan seçimliliği 250C’de ve
UV-visible spektroskopisinde çalışılmıştır.
HN
HN
S
S
O
NH
O
S
O
B
O
N
H
N
H
N
N
O
N
N
H
N
H
N
O
B
F
NH
S
O
Ni
O
O
S
HN
F
F
O
S
F
O
HN
O
S
S
HN
HN
Ligand ve kompleksler için spektral ve analitik veriler ışığında yapılan analizler,
teklif edilen yapıların doğruluğunu ortaya koymaktadır. Dioksim ve kompleks
bileşimlerinin yapıları elementel analiz ve 1H-NMR, 13C-NMR, IR ve kütle spektroskopik
verileri kullanılarak aydınlatılmıştır.
Kaynaklar
1. A. Chakravorty; Coord. Chem. Rev. 13 (1974).
2. G. N. Schrauzer, Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 15, 417 (1976).
3. T. W. Thomas and A E. Underhill; Chem. Soc. Rev. 1, 99 (1972).
435
KimyaKongreleri.org