İRAN DEMİR AĞACI Parrotia persica - Ankara Üniversitesi Açık Ders

HAMAMELİDACEAE FAMİLYASI
A. PARROTİA- İRAN DEMİR AĞACI
Parrotia persica- İran demir ağacı
Kışın yapraklarını döken, 8-10 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır.
Eliptik biçimli yaprakları yaklaşık 10 cm boyundadır. Yaprak kenarları kaba dişli ve dalgalıdır.
Yapraklar sonbaharda sarı-kızıl kahverengi bir renk alırlar. Çiçeklenme kış sonunda meydana
gelir. Çiçeklerinin taç yaprakları yoktur. Çanak yaprakların dış yüzü kahverengi sık tüylerle
kaplıdır. Meyveleri kapsül biçimindedir. Üzerinde boynuz gibi iki adet çıkıntı bulunur.
MELİACEAE FAMİLYASI
A. MELİA- TESBİH AĞACI
Melia azederach- Tesbih ağacı
Kışın yapraklarını döken, 15 metreye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Türkiye’de Ege, Akdeniz,
Marmara Bölgelerinde yetişebilir.
Yaprakları 25-30 cm uzunluğunda olup, çift sıra bileşik yaprak tipindedir. Yaprakçıklar geniş
mızrak biçiminde olup, sivri uçlu ve kenarları dişlidir. Leylak rengindeki çiçekleri bileşik salkımlar
halindedir. Salkımlar 25-30 cm uzunluğunda olup seyrektir. Çiçekleri çok hoş kokuludur. Küresel
meyveleri salkımlar halinde bulunurlar. Kış aylarında yapraklar döküldükten sonra bile uzun süre
ağaç üzerinde kalırlar. Meyveleri zehirlidir.
Tesbih ağaçları özellikle Marmara ve Akdeniz Bölgelerinde yol ağacı olarak kullanılmaktadırlar.
Çiçek etkileri ile park ve bahçelerde de severek kullanılırlar.
NYCTAGİNACEAE FAMİLYASI
A. BOUGAİNVİLLEA- GELİN DUVAĞI
Bougainvillea spectabilis- Begonvil, Gelin duvağı
Kışın yapraklarını döken, 8-10 metre uzayabilen, sarılıcı bir çalıdır. Türkiye’de Güney Ege ve
Akdeniz sahil kesiminde yetişir. Soğuk kışlara dayanıklı değildir.
Yaprakları 3-5 cm boyunda kalp biçimindedir. Yaprak kenarları düzdür. Çiçek renkleri mor,
pembe, beyaz, kırmızı tonlarında değişkenlik gösterir. Çanak yaprakları renklidir. Her çiçekte 3
adet renkli çanak yaprak bulunur. Çanak yaprakların ortasında dar huni biçimli açılan taç
yapraklar bulunur. Taç yapraklar çoğunlukla beyaz renklidir. Yaz aylarında çiçeklenirler.
Gelin duvakları, sarılıcı tırmanıcı özelliği ve çok gösterişli renkli çiçekleri ile özellikle sıcak iklimlere
sahip bölgelerdeki peyzaj çalışmalarında sevilerek kullanılan bitkilerdir.
1
APOCYNACEAE FAMİLYASI
A. NERİUM- ZAKKUM
Nerium oleander- Zakkum
Herdemyeşil, genellikle 2-3 metre kadar boylanabilen sık dallı bir çalıdır. Türkiye’de Ege, Akdeniz
ve Marmara Bölgelerinde yetişebilir. Zehirli bir bitkidir.
Uzun şerit biçimindeki yaprakları deri gibi ve kalındır. Yapraklar 10-15 cm uzunluğunda olup,
kenarları düzdür. Orta damar oldukça belirgindir. Çiçekleri pembe renkli ve hoş kokuludur.
Çiçeklenme yaz başında başlar, Kasım ayına dek sürer. Kültür formlarında çiçek renkleri beyazdan
kırmızıya kadar değişkenlik gösterebilir. Meyveleri 10-15 cm uzunluğunda, dar silindirik
biçimdedir. Sürgün uçlarında dik halde dururlar.
Zakkumlar kuraklığa, hava kirliliğine ve toprak tuzluluğuna toleranslı bitkilerdir. Herdemyeşil
oluşları ve yaz boyu etkili çiçekleri ile de oldukça estetiklerdir. Özellikle refüj bitkilendirmesinde,
sık dokulu herdemyeşil informal çit bitkisi olarak kullanılabilirler.
VERBENACEAE FAMİLYASI
A. VİTEX- HAYIT
Vitex agnus-castus- Hayıt
Kışın yapraklarını döken, 3-4 metre kadar boylanabilen bir çalıdır. Özellikle Akdeniz çevresinde
kendiliğinden yetişir.
Yaprakları ışınsal bileşik yaprak tipindedir. Her bir yaprakta 5-7 adet yaprakçık bulunur.
Yaprakçıklar mızrak biçimindedir. Çiçekleri mavi, eflatun, pembe ve beyaz tonlarında olup, 1520 cm uzunluğunda başaklar halindedir. Yaz aylarında çiçeklenirler. Meyveleri 3-4mm çapında
ve küreseldir.
Hayıtlar park ve bahçelerde gruplar halinde kullanılabileceği gibi, informal çit bitkisi tesisinde
de tercih edilebilirler.
PUNİCACEAE FAMİLYASI
A. PUNİCA- NAR
Punica granatum- Nar
Kışın yapraklarını döken bir çalı ya da 5 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır. Ilıman iklim
bitkisidir fakat soğuğa da dayanıklıdır.
Yaprakları 6-7 cm uzunluğunda, parlak yeşil renkte olup ovaldir. Çan şeklindeki çiçekleri kırmızı
renktedir. Meyveleri 6-12 cm çapında küre şeklindedir. Yenilebilir.
2
Narlar kendine has kırmızı renkteki iri çiçekleri ile oldukça dekoratif bitkilerdir. Bu özellikleri ile
küçük ev bahçelerinde severek kullanılırlar.
PİTTOSPORACEAE FAMİLYASI
PİTTOSPORUM- PİTOSPORUM
Pittosporum tobira- Pitosporum
Herdemyeşil, 5-6 metreye kadar boylanabilen bir çalıdır. Ilıman iklimleri sever. Türkiye’de kıyı
şehirlerinde sıklıkla yetişir.
Yaprakları 4-5 cm boyunda, koyu yeşil renkli ve parlaktır. Yaprakları kalın ve küt uçlu olup dibe
doğru daralır. Çiçekleri beyaz veya açık sarı renklidir. Sürgün uçlarında şemsiye biçimli kurullar
oluştururlar. Meyveleri oldukça ufak kapsül biçimindedir.
Pitosporumlar formal veya informal çit bitkisi olarak kullanılmaya uygun bitkilerdir. Budanarak
form verilebilir. Bakımları kolaydır.
MYRTACEAE FAMİLYASI
A. EUCALYPTUS
Eucalyptus camaldulensis- Okaliptus
Herdemyeşil, 50-60 metre kadar boylanabilen geniş tepeli bir ağaçtır.
Yaprakları geniş mızrak biçimindedir. 15-20 cm uzunluğundaki yapraklar deri gibi sert ve kalındır.
Mavimsi koyu yeşil renktedir. Çiçekleri 5-15’li sarkık salkımlar halindedir. Beyaz renklidir.
Meyveleri kapsül biçimindedir. Sürgünleri belirgin kırmızı renktedir.
Okaliptus ağaçları Türkiye’ye Çukurova bölgesindeki bataklıkları kurutmak için getirilmiştir.
Topraktan çok su emer ve hızlı büyürler. Bataklıkların ve sorunlu bölgelerin iyileştirilmesi için
kullanılabilen ağaçlardır.
B. CALLİSTEMON
Callistemon leavis- Fırça çalısı
Herdemyeşil birkaç metre boylanabilen bir çalıdır. Bazen de 3-5 metre kadar boylanabilen bir
ağaçtır. Ilıman iklim bitkisidir.
Mızrak biçimli yaprakları yaklaşık 5 cm uzunluğundadır. Yaprakların kenarları ince dişlidir.
Çiçekleri sürgün uçlarında ve kırmızı renktedir. Silindir biçimli çiçek kurulu yaklaşık 7-8 cm
uzunluğundadır. Meyveleri kapsül biçiminde olup sürgün çevresine sapsız bir şekilde dizilmiş
şekildedir.
3
Fırça çalısı, şişe temizlemek için kullanılan fırçaya benzer kırmızı renkteki çiçekleri ile estetik
bitkilerdir. Herdemyeşil oluşları ile de peyzaj çalışmalarında tercih edilirler.
LAURACEAE FAMİLYASI
A. LAURUS- DEFNE
Laurus nobilis- Defne
Herdemyeşil boylu bir çalı, bazen de 10 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır. Türkiye’de Akdeniz
ikliminin görüldüğü yerlerde doğal olarak yetişir.
Yaprakları eliptik biçimde, ortalama 5-6 cm boyunda, kalın ve serttir. Yaprak kenarları dalgalıdır.
Aromatik kokuludur. Yaprakları yemeklerde baharat olarak kullanılmaktadır. Erkek ve dişi
çiçekler ayrı ayrı bitkilerde bulunur. Erkek çiçekler koyu sarı renkli, dişi çiçekler beyaz renklidir.
Küre biçimindeki meyveleri yaklaşık 1 cm çapındadır. Olgunlukta siyah renklidir.
Defneler, park ve bahçelerde dekoratif ağaç olarak kullanılabileceği gibi, çit bitkisi olarak da
kullanılabilirler. Defnelere budanarak form verilebilir.
LYTHRACEAE FAMİLYASI
A. LAGERSTROMİA- OYA AĞACI
Lagerstromia indica- Oya ağacı
Kışın yapraklarını döken bir çalı, ya da 6-7 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır. Ilıman iklim
bitkisidir.
Yaprakları oval yapıda ve sivri uçludur. Yaprak kenarları düzdür. Sonbaharda yapraklar turuncukırmızı renk alırlar. Çiçekleri beyaz, pembe ya da eflatun renklidir. 10-20 cm uzunluğundaki
çiçekleri dik salkımlar halindedir. Oldukça ufak küre biçimindeki meyveleri olgunlukta
kahverengidir.
Oya ağaçları yaz boyu etkili çiçekleri ile oldukça estetik bitkilerdir. Özellikle parklarda ve yollarda
alle bitkisi olarak kullanımları yaygındır.
KAYNAKLAR
Kurum, E. 2008. Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Lisans Ders Notu (Basılmamış).
Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, 727, İstanbul.
4