AT KESTANESİ Aesculus hippocastanum

HİPPOCASTANACEAE FAMİLYASI
A. AESCULUS – AT KESTANESİ
Aesculus hippocastanum – Beyaz çiçekli at kestanesi
Kışın yapraklarını döken, 20-25 metre boylanabilen, geniş tepeli bir ağaçtır. Kışın yaprak dökmüş halde
iken kaligrafik etki yaratan, yapraklı iken de monümental bir ağaçtır.
Yaprakları ışınsal bileşik yapraktır. Bileşik yapraklar 5-7 adet yaprakçıktan meydana gelir. Yaprakçıkların
kenarları dişlidir. Sonbaharda koyu sarı- turuncu renk alırlar. Çiçekleri erdişidir. 15-25 cm
uzunluğundaki çiçekler dik kurullar halinde durur. Yaz başında çiçek açarlar. Küresel meyveler
dikenlidir. Olgunlaşınca yarılan meyvelerin içinden kestaneye çok benzeyen 1-3 adet tohum çıkar. Bu
meyveler yenmez. Sadece hayvan yemi olarak kullanılabilir.
Olumsuz koşullara ve soğuğa dayanıklıdır.
At kestaneleri, gölgeye dayanıklı olmalarının yanısıra iyi birer gölge ağacıdırlar. Monumental duruşları
ile alle ağacı olarak kullanılmaya uygundurlar. Parklarda ve geniş açık yeşil alanlarda soliter olarak da
bulundurulabilirler.
Aesculus x carnea – Kırmızı çiçekli at kestanesi
Kışın yapraklarını döken, 15-20 metre boylanabilen, geniş tepeli bir ağaçtır. Beyaz çiçekli at kestanesi
ile, Amerika’da yetişen pembe çiçekli bir türün melezidir. Yaprakları A.hippocastanum ile hemen
hemen aynıdır. Çiçekleri koyu pembe veya kırmızı renklidir. Mayıs ayında açarlar. Meyvelerinin
dikenleri A. Hippocastanum’ a göre daha az dikenlidir.
ULMACEAE FAMİLYASI
A. ULMUS – KARAAĞAÇ
Ulmus glabra – Dağ karaağacı
Kışın yapraklarını döken, 35-40 metre boylanabilen bir ağaçtır. Türkiye’de Trakya ve Kuzey Anadolu’da
yetişir.
Basit yaprakların damarları oldukça belirgin, yaprak dibi ise asimetriktir. Yaprak kenarları testere
dişlidir. Erkek ve dişi çiçekler sık bir demet halinde bir arada bulunurlar. Taç yaprakları yoktur.
Meyveleri knatlı meyve şeklindedir. Kanatlar yassı ve geniş eliptik biçimdedir.
B. CELTİS – ÇİTLENBİK
Celtis australis – Çitlenbik
Kışın yapraklarını döken, yuvarlak tepeli, 20-25 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır.
Yaprakları yumurtamsı şekilde, 5-15 cm boyundadır. Yaprak uçları sivri, kenarları keskin dişlidir.
Yaprakların alt yüzeyleri tüylüdür. Çiçekleri gösterişsizdir. Çiçeklenme yapraklanmadan önce
gerçekleşir. Uzun saplı meyveleri oldukça ufak olup, küreseldir. Önceleri yeşil, olgunlukta siyaha yakın
renktedir. Meyveleri tatlıdır. Yenilebilir.
MALVACEAE FAMİLYASI
A. HİBİSCUS – HATMİ
Hibiscus syriacus – Ağaç hatmi
Kışın yaprağını döken, 2-3 metre boylanabilen bir çalıdır. Bazen de 4-5 metre boylanabilen küçük bir
ağaç olarak rastlanır.
Yaprakları 3 loplu, 5-10 cm uzunluğundadır. Kenarları kaba dişlidir. Ortadaki lopun ucu sivri
diğerlerininki ise küttür. Çiçekleri pembe, beyaz, kırmızı tonlarında olabilir. En çok eflatun rengine
rastlanır. Çiçekler iridir ve tekli halde bulunurlar. Haziran- Temmuz- Ağustos aylarında çiçek açar. Uzun
süre çiçekli kalır. Meyveler ucu sivri yumurta biçimindedir. 1-2 cm uzunluğundadır.
Hibiscus rosa sinensis – Çin gülü
2- 3 metre boylanabilen, herdemyeşil bir çalıdır. Kışları ılman geçen bölgelerde rahatlıkla yetiştirilebilir.
Özellikle Ege ve Akdeniz Bölgesi peyzajında sık sık kullanılan bir türdür.
Yaprakları yumurta biçimli,parlak yeşil renkli ve sivri uçludur. Yaprak kenarları uca doğru düzensiz
dişlidir. İri çiçekleri 10-15 cm çapında olup, kırmızı, pembe, sarı ve beyaz renklidir. En fazla kırmızı
rengine rastlanır. İlkbahardan sonbahara kadar uzun süre çiçekli kalırlar.
Hibiscus mutabilis – Hint gülü
Kışın yapraklarını döken, boylu bir çalıdır. Kışları ılıman geçen bölgelerde yapraklarını yarım döker.
Yaprakları 3-5 loplu, kenarları dişlidir. Yapraklar yıldıza benzer. Çiçekler 8-10 cm uzunluğunda,
genellikle beyaz ya da pembe renklidir. Çiçekler gül gibi katmerlidir. Sonbahar aylarında çiçeklenir.
Hibiscuslar güneşli, korunaklı ortamları, iyi drene olmuş toprakları sever. Yaz ortası ve sonbahar gibi
pek çok bitki türünün çiçek etkisinin görülmediği dönemde çiçek açmaları nedeniyle peyzaj
çalışmalarında kuıllanılan değerli bitkilerdendir. Tek tek veya gruplar halinde kullanılabilirler.
HYDRANGEACEAE FAMİLYASI
A. HYDRANGEA – ORTANCA
Hydrangea hortensis – Ortanca
Kışın yapraklarını tam veya yarım döken bir çalıdır. 1-2 metre kadar boylanır.
Yaprakları yumurta biçimli ve sivri uçludur. Yaprak kenarları kaba dişlidir. Çiçekleri beyaz, pembe, mor
ve mavinin tonlarındadır. Toprak asitliğine göre çiçeklerinin rengi değişir. Sürgün uçlarında küre
şeklinde kurullar oluştururlar. Çiçeklenme Haziran- Ekim ayları arasında meydana gelir.
Ortancalar, çiçeklerinin gösterişli olması ve bol çiçek açmaları nedeniyle, peyzaj düzenlemelerinde
severek kullanılan estetik çalılardır.
Ortancalar, ılıman ve nemli iklimlerden hoşlanırlar. Fazla güneşten ve sıcaktan hoşlanmaz, yarı gölge
ortamları severler. Soğuğa dayanıklı değildirler.
CORNACEAE FAMİLYASI
A. CORNUS – KIZILCIK
Cornus alba – Kızılcık
Kışın yapraklarını döken, 3-4 metre boylanabilen bir çalıdır.
Sürgünleri kırmızı renklidir. Yaprakları basit yaprak olup, kenarları düzdür. Yaprak damarları çok
belirgindir. Çiçekleri şemsiyemsi kurullar halinde ve beyaz renklidir. Mayıs- Haziran ayında çiçek açar.
Mavimsi renkteki meyveleri üzümsü meyvedir.
Kızılcıklar, özellikle kışın yaprak döktüklerinde, kırmızı renkli sürgünleri oldukça dikkat çekicidir. Kar ile
veya diğer renkli bitkiler ile hoş kompozisyonlar oluştururlar. Yapraklı halleri ile de iyi bir rüzgar perdesi
bitkisidirler.
Cornus mas – Sarı çiçekli kızılcık
Kışın yapraklarını döken bir çalı ya da 5-6 metre boylanabilen bir ağaçtır.
Yaprakları eliptik biçimli, sivri uçlu ve düz kenarlıdır. Yan damarları yaprak ucuna kadar uzanırlar ve çok
belirginlerdir. Sonbaharda kızarırlar. Çiçekleri sarı renklidir, kurullar oluştururlar. Cornus mas
yapraklanmadan önce en erken çiçek açan bitkilerdendir. Meyveleri yumurtamsı biçimli ve kırmızı
renklidir. Yenilebilen meyvelerinin tadı ekşidir. Sonbahar aylarında olgunlaşır.Meyveleri kuşları üzerine
çeker.
İlkbahar aylarında yapraklanmadan çiçeklenmesi ve meyvelerinin yenilebilir özellikte olması sebebiyle
sarı çiçekli kızılcıklar peyzaj çalışmalarında tercih edilirler. Kızılcıklar kirece ve sanayi kirliliğine dayanıklı
bitkilerdir. Rüzgar perdesi bitkisi olarak kullanılmaya uygundurlar.
B. AUCUBA – OKÜBA
Aucuba japonica – Oküba
2 metre kadar boylanabilen, herdemyeşil bir çalıdır.
Yaprakları derimsi yapıda, elips biçimli, sivri uçludur. Yaprak kenarları kaba dişlidir. Çiçekleri gösterişsiz
kahverengimsi kırmızı renktedir. Meyveleri elips biçimli, kırmızı renkli olup kümeler halindedir.
Okübalar herdemyeşil güzel etkili yaprakları ve sonbaharda meyve renkleri ile estetik bitkilerdir.
Okübalar korunmuş yerlerde yetiştirilmelidir. Çok sert geçen kış aylarında donlardan zarar görebilirler.
Yarı gölge ortamları severler.
KAYNAKLAR
Kurum, E. 2008. Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Lisans Ders Notu (Basılmamış).
Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, 727, İstanbul.