• Bu akarsular, yüksek dağlardan beslenir. o Doğu Karadeniz dağları, Doğu Anadolu ve Toroslardan kaynağı alan akarsuların rejimleri ilkbaharda artar(Fırat, Dicle, Aras, Kura, Çoruh, Seyhan, Ceyhan, Kızılırmak, Yeşilırmak gibi.) Kaynak Suları ile Beslenen Akarsular: • Türkiye'de kaynak suları ile beslenen akarsular genellikle küçük akarsulardır. o Akdeniz'deki Manavgat çayı yer altı suları ile beslendiği için kurak yaz mevsiminde debisi pek fazla düşmez. Gölden Çıkan Akarsular: • Bazı akarsularımız kaynağını gölden alırlar. o Beyşehir gölünden çıkan Çarşamba suyu, Eğirdir gölünden çıkan Kovada suyu buna örnektir. Karma Rejimli Akarsular: • Bir yandan yağmur suları ile beslenirken, diğer yandan eriyen kar ve buz suları ile beslenir. o Fırat ,Dicle, Kızılırmak,Aras, Kura Yeşilırmak gibi akarsuların rejimi karmadır. TÜRKİYE’DE AKARSULARIN OLUŞTURDUGU YERŞEKİLLERİ Akarsu Aşındırması ve Aşındırma Şekilleri • Akarsu Aşındırmasında; • Akarsuyun akış hızı • Akarsu yatağının eğimi • Akarsuyun taşıdığı su miktarı( Debi) . • Taşınan yük miktarı • Akarsu yatağındaki kayaçların cinsi • Akarsu yatağı çevresindeki bitki örtüsü gibi faktörler etkilidir. Akarsu Aşındırma Şekilleri: • Vadi:Akarsuların içinde aktığı uzun çukurluklardır. Enine profillerine göre vadi tipleri: A. Çentik Vadi, B. Boğaz Vadi. C. Kanyon Vadi, D. Alüvyal tabanlı geniş vadi, E. Yayvan vadi • Dev Kazanı:Akarsu yatakları içinde, çağlayan ve çavlanlarda suyun düştüğü yerde oluşan çukurluklardır. Muş ovasının batı ucunda boğazın ağzındaki dev kazanının kesiti • Menderes:Akarsuların düzlüğe ulaştığı yerlerde eğimin azalmasına bağlı olarak meydana gelen büklümlerdir. Ege bölgesindeki B.Menderes, K.Menderes, Gediz gibi akarsular düz, graben o- vaları üzerinde aktıkları için menderesler (büklüm) yapar. Menderes • Peribacası:Volkanik tüflerin bulunduğu yarı kurak iklim bölgelerinde sel sularının oluşturduğu yarıntılar arasında meydana gelen piramit şeklindeki oluşumlardır.iç Anadolu bölgesinde Ürgüp-Göreme Nevşehir (Kapadokya yöresi) çevresinde görülür. Peribacasının oluşumu • Peneplen(yoktuk düz):Başta akarsular olmak üzere dış kuvvetlerin aşındırmasıyla meydana gelir. Aşındırmanın en son devresinde yer şekillerinin deniz seviyesine yakın alanlarda oluşturdukları hafif dalgalı düzlüklerdir. Türkiye'nin yakın jeolojik devirlerde şekillenmesinden dolayı peneplen yoktur. • Birikinti Konisi: Akarsu yatak eğiminin azaldığı, dolayısıyla hızının ve taşıma gücünün azaldığı dağların etek kısımlarında akarsuyun taşıdığı malzemeleri biriktirmesiyle oluşan şekillerdir Akarsu Biriktirme Şekilleri: • Birikinti Konisi • Delta: Akarsuların taşıdıkları malzemeyi (alüvyon) deniz veya göl kıyılarında biriktirmesi sonucu oluşur. Türkiye akarsularının sığ denize döküldüğü yerlerde delta oluşmuştur. Bu deltalar; • Çukurova : Seyhan ve Ceyhan • Silifke ovası : Göksu • Balat ovası : B.Menderes • Selçuk ovası : K.Menderes • Menemen ovası:Gediz • Bafra ovası: Kızılırmak • Çarşamba ovası:Yeşilırmak tarafından oluşturulmuştur. E.Türkiye’de Yeraltı Suları Ve Kaynaklar • Yağmur ve eriyen kar sularının bir bölümü yer altına sızar, oradan geçirimsiz tabakalar üzerinde veya boşluklarda birikerek yeraltı suyunu oluşturur.Yer altı sularının yeryüzüne çıktığı yerlere kaynak denir. • Kaynak Çeşitleri: o Vadi Kaynağı: Yer altı suyunun vadi boyunca yeryüzüne çıktığı kaynaklardır. o Artezyen Kaynağı: Geçirimsiz katmanlar arasındaki bölümde birikip basınç kazanan sular sondajla delinirse yer altı suyu fışkırarak yeryüzüne çıkar. Buna Artezyen kuyusu adı verilir . o Karstik Kaynaklar: Karstik alanlarda, kalkerin çatlak ve yarıklarından yeraltına sızan suların, toplanarak daha sonra yeryüzüne çıkmasıyla meydana gelen kaynaklardır. Akdeniz bölgesinde yaygındır. Bünyesinde bol miktarda kireç bulunur. K= Karstik kaynak Fay Kaynağı Fay kaynağı: Yer altı sularının fay hatlarından yeryüzüne çıktığı kaynaklardır. Suları sıcak ve bünyelerinde bol miktarda eriyik mineral bulunduğu için bu kaynakların yaygın olduğu yörelerde termal (kaplıca) turizm gelişmiştir. Türkiye’nin Kaplıca Ve Maden Suları • Türkiye'de sıcak su kaynaklarına kaplıca denir. • İçerisinde çözünmüş halde mineral madde ve tuz bulunduran kaynak suları da maden suyu olarak tanımlanır. • Kaplıcalar, kırık (fay) hatları boyunca sıralanmıştır. o Güney Marmara'da:Bursa, Yalova, İnegöl çevresi. o Batı Anadolu'da:Balçova, Bergama, Çeşme, Aydın, Muğla, Denizli, Afyon, Kütahya çevresi. o İç Anadolu'da: Ankara, Kızılca-hamam, Çorum, Havza çevresi. o Güney Anadolu'da:İçel, Tarsus, Hatay, Diyarbakır, K.Maraş çevresi. o Doğu Anadolu'da:Erzurum, Bingöl ve Erzincan çevresinde yaygındır F.Türkiye’de Karstik Şekiller : • Çözülebilen kayaçların (kalker) yaygın olduğu yörelere karstik yöre, bu kayaçların çözülmesi (erime) ve çökelmesiyle (biriktirme) oluşan lapya, dolin, uvala, polye, obruk, mağara, sarkıt, dikit ve traverten gibi şekillere karstik şekiller denir. • Ülkemizde kalkerli arazi Akdeniz bölgesinde yaygın olduğu için karstik şekiller Akdeniz bölgesinde Teke yöresi, Taşeli platosu ve Göller yöresi çevresinde yaygındır. G.Türkiye’nin Gölleri • Kara içlerinde oluşan, denizlerle doğrudan bağlantısı olmayan durgun su kütlelerine göl denir. Oluşumuna Göre Göller: • Doğal Göller: o Tektonik Göller: İç kuvvetlerin etkisi ile yer kabuğunun çöken bölümlerinde suların birikmesi ile oluşur.ülkemizdeki büyük göllerin çoğu tektonik kökenlidir. Tuz gölü, Eğirdir, Beyşehir, Burdur, Akşehir, Eber, Sapanca, İznik, Ulubat, Manyas ve Hazar gölleri başlıca tektonik göllerimizdir. o Karstik Göller: Kalkerli arazide çözünme sonucu oluşan göllerdir.Akdeniz bölgesinde yaygındır(Salda, Kestel, Avlan,Elmalı vb). o Volkanik Göller: Volkan konilerinin tepesinde bulunan krater gölleridir (Nemrut gölü). o Set Gölleri: Çukurlukların önünün doğal setlerle kapatılması sonucu oluşmuştur. Volkanik Set Gölü: Van gölü, Erçek gölü,Çlldır gölü . Alüvyon Set Gölü: Bafa, Köyceğiz, Eymir, Magan gölleri. Kıyı Set Gölü: B.Çekmece, K.Çekmece, Terkos gölleri. Heyelan Set Gölü: Tortum, Sera, Abant gölleri. • Baraj Gölleri: o Fırat Üzerinde:Atatürk, Keban, Karakaya. o Kızılırmak Üzerinde:Hirfanlı, Altınkaya, Kesikköprü. o Manavgat Üzerinde:Oymapınar. o Sakarya Üzerinde:Sarıyer, Gökçekaya, Hasan Polatkan. o Dicle Üzerinde:Deve geçidi. o Yeşilırmak Üzerinde:Almus, Suat Uğurlu, Hasan Uğurlu .