I. Mahmud - WordPress.com
advertisement
I. Mahmud I. Mahmud, Arapça şiirlerindeki mahlasıyla Sebkati (d. 2 Ağustos 1696, Edirne - ö. 13 Aralık 1754, İstanbul), 24. Osmanlı padişahı ve 103. İslam halifesidir. 1696'da Edirne Sarayı'nda dünyaya geldi. II. Mustafa'nın oğlu ve III. Ahmet'in yeğenidir. 1 İlk yılları Okul çağına geldiği zaman babasının hocası Şeyhülislam Feyzullah Efendi'den dersler aldı. Şehzadeliğinde yüksek fen ve din ilimlerini öğrenerek yetişti. Babasının tahttan indirilmesinden sonra padişah olan amcası III. Ahmed'de, şehzade Mahmut'un yetiştirilmesine itina gösterdi. Nihayet III. Ahmed'in Patrona Halil İsyanı'yla saltanattan indirilmesi üzerine, 30 Eylül 1730'da tahta çıktı. III. Ahmed saltanattan çekilirken yeğenine nasihatlar etti ve tavsiyelerde bulundu. Sefere gitmediği, savaşmadığı halde şeyhülislamın fetvasıyla 'Gazi' sanını almıştır. 2 Patrona Halil Patrona Halil İsyanı'nın bastırılması 3 İran Savaşları Sultan I. Mahmud, padişahlığının ilk günlerinde, kendisini tahta çıkaran isyancıların isteklerini yerine getirmek zorunda kaldı. Sultan III. Ahmed devrinde yapılmış olan köşk ve konakların çoğu isyancıların istekleri sonucu yakılıp yıkıldı. Devlet adamları ve memurlar isyancıların Osmanlı kuvvetleri İran seraskeri Ahmet Paşa ile düşünceleri doğrultusunda atandı. Erzurum valisi ve Revan seraskeri Hekimoğlu Ali Paşa İsyancıların önderi konumundaki Patrona Halil de Sul- kumandası altında iki koldan harekete geçti. 30 Temmuz tan I. Mahmud'a olan bağlılığını bildirmiş olmakla birlik- 1731'de Kirmanşah alındı. 15 Eylül'de Kürican sahrasınte, devlet işlerine müdahale etmekten vazgeçmiyordu. Bu da İran kuvvetleri bozguna uğratıldı. Urmiye ve Tebriz ele müdahale öyle bir aşamaya geldi ki Patrona Halil, Sultan geçirildi. İran şahının sulh istemesi üzerine Ocak 1732'de I. Mahmud'dan kendisini yeniçeri ağalığına getirmesini Ahmet Paşa Antlaşması imzalandı. Buna göre Aras nehri ve Rusya'ya karşı savaş açmasını istedi. 15 Kasım 1730 iki devlet arasında hudut kabul edilirken; Revan, Gence, günü tören yapılacağı bahanesiyle saraya çağrılan Patrona Nahcivan, Bitlis, Şirvan ve Dağıstan Osmanlılara, Tebriz, Halil ve yandaşları yakalanarak öldürüldü. Kirmanşah, Hemedan, Luristan ve Erdelan eyaletleri ise Patrona Halil yandaşları öldürülme korkusuyla tekrar İran'a bırakıldı. Söz konusu antlaşma Osmanlı Devleayaklandılar. Sultan Birinci Mahmud, Sancak-ı Şerif çı- ti'nin memnun etmedi ve sadrazam azledildi. Dolayısıykarttı ve halktan ayaklanmanın bastırılması için yardım la, kırılgan bir barış ortamı oluştu. İran da kaybettiği istedi. İsyanlardan bıkmış olan halk, padişaha yardımcı Kafkasya topraklarını geri almak için fırsat kollamaya olarak ayaklanmanın 28 Ocak 1731 tarihinde kısa sürede başladı. 1733'te İran'da iktidarı ele geçiren Nadir Şah, Osmanlıların eline geçen bölgeleri almak için tekrar savaş bastırılmasını sağladı. 1 2 7 ISLAHATLAR açtı. 1735'te Arpaçay'da yapılan muharebeyi Osmanlılar imzalanan Belgrad Anlaşmalarında arabuluculuk ve kokaybetti. Gence, Tiflis ve Revan İran'ın eline geçti. laylaştırıcı rol üstlenen Fransa'ya bu kapitülasyonlar 1740 yılında imzalanan bir anlaşmayla sürekli olarak verildi. 4 Rusya ve Avusturya ile Savaşlar XIX. Yüzyıldan itibaren birçok ülkeye teşmil edilen ve Osmanlı Devleti'nin ekonomisine zarar vermeye başlayan kapitülasyonlar 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Anlaşması ile kaldırıldı. 6 İran ile yeniden savaş Avrupa devletleriyle anlaşmalar sağlayan I. Mahmud, yeniden İran üzerine döndü. Nadir Şah, bu vaziyet karşısında Osmanlılarla baş edemeyeceğini anlayınca, Kasr-ı Şirin Antlaşması maddeleri üzerinden anlaşma teklifinde bulundu ve bu istek kabul edildi (1746). 1739'da Osmanlı Devleti Osmanlı Devleti'nin doğuda İran ile mücadelesini fırsat bilen Avusturya ve Rusya da iki cepheden harekete geçmişti. Azak kalesini ele geçiren Ruslar, Osmanlı kuvvetlerinin toparlanmasına meydan vermeden Gözleve, Kılburun ve Urkapı'yı da işgal ettiler. 12 Temmuz 1737'de harekete geçen Avusturya ordusu ise, Bosna, Sırbistan ve Eflak'a girdi. Bu mağlubiyetler üzerine I. Mahmut sadarete getirdiği Muhsinzade Abdullah Paşa'yı Rusya üzerine, Hekimoğlu Ali Paşa'yı da Avusturya üzerine sefere memur etti. Muhsinzade süratli bir hareketle Özi ve Kılburun kalelerini ele geçirirken, Hekimoğlu Ali Paşa ise Banya Luka'yı kuşatan Avusturya kuvvetlerine büyük bir darbe indirdi. Yapılan savaşta Avusturya kuvvetlerinin asker zayiatı 60 bin idi. Hekimoğlu Ali Paşa'nın bu zaferi İstanbul'da büyük bir sevince yol açtı. Avusturya ve Rusya barış istemek zorunda kaldı. Nihayet 18 Eylül 1739'de yapılan Belgrad Antlaşması'yla Avusturya ile Tuna ve Sava nehirleri sınır olarak belilendi ve 1718 yılında imzalanan Pasarofça Antlaşması ile kaybedilen Ku- Jean Baptiste Vanmour tarafından resmedilen Sultan Mahmud zey Bosna, Batı Eflak ve Belgrad dahil Kuzey Sırbistan geri alındı. Rusya ise Azak Kalesi'ni ele geçirmekle beraber Azak Denizi'nde donanma bulunduramayacaktı. 7 Islahatlar 5 Kapitülasyonlar Osmanlı Devleti Atlas Okyanusu ticareti karşısında gerileyen Akdeniz ticaretini canlı tutmak amacıyla Kanuni Sultan Süleyman devrinde 1536 yılında müttefiki Fransa'ya ticaret ve gümrük kolaylıkları sağlamıştı. Tek taraflı olarak verilen bu ayrıcalıklar süresi bittiğinde uzatılmak suretiyle sürdürülüyordu. Rusya ve Avusturya ile I. Mahmut, Lale Devri'nde (1718-1730) büyük bir hız kazanan Osmanlı reform hareketinin Patrona Halil İsyanı ile kesintiye uğradığı bir siyasi ortamda tahta geçti. Amcası III. Ahmed'in başlattığı reform politikasını daha çekingen bir üslupla da olsa sürdürmeye gayret etti. İsyandan sonra duraksayan matbaacılık hamlesinin yeniden canlandırılmasına izin verdi. Başta Ayasofya kütüphanesi olmak üzere kütüphaneler kurdu. Daha sonra Nuruosmaniye Camii adını alan camiin Avrupa mimarisi 3 tarzında inşa edilmesi için Simon Kalfa adlı Ermeni mi- şa Külliyesi, Kahire'deki Habbaniye Sultan Birinci Mahmarı görevlendirdi ise de, daha sonra gelen tepkiler üze- mud Tekkesi ve Sebili, Erzurum'daki Vezir İbrahim Paşa rine bu projeden vazgeçti. Camii, Cağaloğlu'ndaki Hacı Beşir Ağa Külliyesi, Saliha 1729 yılında Osmanlı Devleti'nin hizmetine giren Sultan Çeşme ve Sebili ve Şumnu'da inşa edilen Şerif HaHumbaracı Ahmet Paşa'nın öncülüğünde Humbaracı lil Paşa Camii dönemin diğer önemli mimari eserleridir. Ocağı büyük bir gelişme sağladı ve gerek Avusturya'ya gerekse Rusya'ya karşı kazanılan başarılarda önemli pay sahibi oldu. Sultan I. Mahmud'un tasvirî tabloları 9 Ölümü Zor bir dönemde padişah olmasına rağmen ülke içinde ve dışında huzuru sağlayan, Osmanlı Devleti'nin gerileme sürecini bir süreliğine de olsa yavaşlatmayı başaran I. Mahmut, 13 Aralık 1754'te hastalığına rağmen çıktığı Cuma namazından dönerken, Demirkapı'da at sırtında vefat etti. Yeni Cami Turhan Valide Sultan Türbesi'nde babası Sultan II. Mustafa'nın yanına gömüldü. 10 Kişiliği Üstte: John Young tarafından yapılmış bir tasvir boyama tablo. Devrinin vakanüvislerince zeki, anlayışlı, hamiyetli, lütufkâr ve merhametli bir zat olarak tanıtılan I. Mahmud, hadiseleri sonuna kadar takip eder, devlet işlerinde istişarede bulunur, acele etmez ve telaş göstermezdi. Yeniliği sever ve memleketi bu yoldan yükseltmeye gayret ederdi. İlim, sanat, edebiyat meclislerindeki sohbetlere katılır ve Sebkatî mahlası ile şiirler yazardı. Devrinde ilim, kültür ve sanat sahalarında kıymetli eserler yazıldı. Beşiktaş'ta Arap İskelesi Camii, Rumeli Hisarı'nda İskele Camii ve Yıldıztepe mescitleri yaptırdığı bazı eserlerdir. 11 Ailesi 11.1 Eşleri 1. Hace Ayşe Sultan 2. Hace Verd-i Naz Sultan 3. Hatice Rami Sultan 4. Hatem Sultan 5. Raziye Sultan 6. Halim Sultan 7. Meyyase Hanımefendi 12 Kaynakça 8 Mimari eserler Birinci Mahmud döneminin en büyük eseri Hekimoğlu Ali Paşa Camii ve Külliyesi oldu. Tophane'de inşa edilen Birinci Mahmud Çeşmesi, Halep'te yapılan Osman Pa- 13 Dış bağlantılar • Wikimedia Commons'ta I. Mahmud ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur. 4 13 • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003). Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0013-8. • Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6. say.329-347 • Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-013798.(İngilizce) • Shaw, Stanford (1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol.1 Empire of the Gazis: the Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-29163-1. say.246-248 (İngilizce) DIŞ BAĞLANTILAR 5 14 14.1 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans Metin • I. Mahmud Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/I._Mahmud?oldid=17504097 Katkıda bulunanlar: Murtasa, Cemyildiz, Eşref, Dbl2010bot, YurikBot, Ugur Basak, Absar, Erk, Memty, Fakara, Metal Militia, Ugur Basak Bot, Wisdom, Vikiyazar, Dünya vatandaşı, Sadecedogukan, Thijs!bot, Krkzn, Zyxwvut-Bot, CommonsDelinker, Turkcekarakter, Mach, Düşünenadam, Eldarion, VolkovBot, Rei-bot, Hsehid, TXiKiBoT, PlatNumTurk, Graywolf, Levent, 2ulus, Erkmena, LostMyMind, Sakhalinio, SieBot, Vikiçizer, Homonihilis, Zenci fil, Noyder, Sabri76, Takabeg, Alexbot, Myrat, SilvonenBot, Kimse, Théoden, Amirobot, Luckas-bot, Superyetkin, Oğuzhan, Merube 89, TaBOT-zerem, Abcd001, LaaknorBot, Khutuck Bot, Xqbot, RibotBOT, Tapfereritter, Kılıç46, Tugralar, Alptns90, Rapsar, Cekli829, TobeBot, Türk Süvarisi, Bermanya, EmausBot, Erasmus.new, YBot, Esc2003, Adsum~trwiki, KumulBot, WikitanvirBot, HaruNGs, MerlIwBot, SeyitA, Maurice Flesier, Peykbot, Aguzer, OmerFarukDemir, Caglarctr, Addbot, Ygtkync08, Sralp2, Selwili, Ayrıntılı Bilgi, Arranger2, Mskumru, Okanfan, Yaslient1 ve Anonim: 86 14.2 Resimler • Dosya:BASA-516K-1-2080-24-Mahmud_I.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/ BASA-516K-1-2080-24-Mahmud_I.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bulgarian Archives State Agency: <a href ='http://www.archives.government.bg/' data-x-rel ='nofollow'><img alt ='Nuvola filesystems folder home.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Nuvola_filesystems_folder_home.svg/20px-Nuvola_ filesystems_folder_home.svg.png' width ='20' height ='20' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/ Nuvola_filesystems_folder_home.svg/30px-Nuvola_filesystems_folder_home.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/ commons/thumb/8/81/Nuvola_filesystems_folder_home.svg/40px-Nuvola_filesystems_folder_home.svg.png 2x' data-file-width ='128' data-file-height ='128' /></a> Home page Özgün yazarı: ? • Dosya:Mahmud1.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a2/Mahmud1.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ? • Dosya:Mahmud_I_by_John_Young.jpg Kaynak: Young.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ee/Mahmud_I_by_John_ • Embedding web page: https://www.allposters.com/-sp/Mahmud-I-Posters_i4045485_.htm Özgün yazarı: John Young (1755-1825) • Dosya:Osmanli-nisani.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Osmanli-nisani.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Juris Tiltins • Dosya:Patrona_khalil_calkoen.jpeg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Patrona_khalil_calkoen.jpeg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: https://www.rijksmuseum.nl/collectie/SK-A-4082 Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour • Dosya:Question_book-4.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Question_book-4.svg Lisans: CC-BYSA-3.0 Katkıda bulunanlar: Created from scratch in Adobe Illustrator. Originally based on Image:Question book.png created by User: Equazcion. Özgün yazarı: Tkgd2007 • Dosya:Sultan_Mahmud_I_–_Jean_Baptiste_Vanmour.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Sultan_ Mahmud_I_%E2%80%93_Jean_Baptiste_Vanmour.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Rijksmuseum Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour • Dosya:Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1739.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/ Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1739.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Esemono • Dosya:Tughra_of_Mahmud_I.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/63/Tughra_of_Mahmud_I.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: • Egypt State Information Service: http://www.sis.gov.eg/PDF/Ar/History/0809000000000000210002.pdf Özgün yazarı: Unknown court calligrapher. • Dosya:Wikisource-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Rei-artur Özgün yazarı: Nicholas Moreau 14.3 İçerik lisans • Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
