Osmanlı İmparatorluğu duraklama dönemi

Osmanlı İmparatorluğu duraklama dönemi
Duraklama dönemi, Sokollu Mehmed Paşa'nın ölümüyle başlayıp, ilk kez büyük çapta toprak kaybı yaşanılan
Karlofça Antlaşması'na kadar olan dönemi kapsamaktadır. Osmanlı devleti bu dönemde Ferhat Paşa Antlaşması ile doğudaki en geniş sınırlarına, Bucaş Antlaşması ile
de batıdaki en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Yaklaşık 120
yıl süren bu dönemde 12 padişah ile 61 sadrazam görev
yapmıştır. Bu dönemde deneyimsiz kişilerin tahta geçmesi ile merkezi yönetimin bozulması sonucu, devlet yönetiminde otoritenin sarsılması, halkın devlete olan güveninin azalmasına ve iç isyanların çıkmasına neden olmuştur. Coğrafi keşiflerle ticaret yollarının önem kaybetmesi, sık padişah değişmeleriyle çok verilen cülus bahşişi ve yeniçerilerin artmasıyla verilen ulufe miktarının da
artması Osmanlı ekonomisini yıpratmıştır. Bu dönemde
benimsenen beşik ulemalığı sistemi de Osmanlı eğitiminin bozulmasına yol açmıştır. Osmanlı duraklama dönemi XVII yüzyılı kapsamaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun bu döneminde saltanat hukukunda düzenlemeler
yapılmış, ekber ve erşed sistemine geçilmiştir. Ekber ve
erşed sisteminde hanedan ailesinin en yaşlı üyesinin padişahlık makamında bulunması söz konusu olmuştur.
Sultan IV. Murad
1
Dönem padişahları
2 Duraklamanın sebepleri
• III. Murad (1574 - 1595)
2.1 Duraklamanın iç sebepleri
• III. Mehmed (1595 - 1603)
2.1.1 Merkezi yönetimin bozulması
• I. Ahmed (1603 - 1617)
Mutlak monarşi ile yönetilen Osmanlı İmparatorluğu'nun
bu döneminde devletin başına tecrübesiz kişilerin gelmesi
merkezi otoriteyi bozmuştur. Padişahların devlet yönetimi tecrübesi almadan yönetime geçmesinde şehzadelerin
sancağa çıkmaması ve ordunun başında savaşlara katılmaması etkili olmuştur. Son kez sancağa çıkan Osmanlı
padişahı III. Mehmed'dir. Sancağa çıkma sisteminin kaldırılmasında şehzadelerin yönettikleri vilayetlerde güçlenmesini ve taht kavgalarını önlemek amaçlanmıştır.
• I. Mustafa (1617 - 1618)
• II. Osman (1618 - 1622)
• I. Mustafa (1622 - 1623) (2.kez tahta geçmesi)
• IV. Murad (1623 - 1640 )
• İbrahim (1640 - 1648 )
2.1.2 Ekonominin bozulmasının nedenleri
• IV. Mehmed (1648 - 1687)
• Coğrafi keşifler sonucunda değişen ticaret yolları.
• II. Süleyman (1687 - 1691)
• Saray masraflarında ciddi artmalar olması
• II. Ahmed ( 1691 - 1695 )
• Tımar sisteminin bozulması ve buna müteakip
kapıkulu askerlerinin sayısının artması.
• II. Mustafa (1695 - 1703)
1
2
4
DURAKLAMA DÖNEMİNDE OSMANLI - LEHİSTAN İLİŞKİLERİ
• Sık sık padişah değişikliği ve her padişah değişikliğinde cülüs bahşişinin miktarında artmalar olması.
4 Duraklama döneminde Osmanlı
- Lehistan ilişkileri
• Savaşların uzun sürmesi.
Bir dönem Osmanlı himayesinde kalan Lehistan'ın, XVII
• Köyden kente göçlerin artması ve tarımsal üretimin yüzyıldan sonra Osmanlı ile olan ilişkileri bozulmuştur.
azalması.
• Osmanlı parasının değer kaybı yaşaması.
2.1.3
Ordunun bozulmasının nedenleri
• Yeniçerilerin ocak devlet içindir anlayışı yerine devlet ocak içindir anlayışını benimsemeleri.
• Askeri alandaki yeniliklerin takip edilmemesi ve orduya yansıtılmaması.
• Padişahların ordunun başında savaşa çıkmamaları.
• Paralı askerlerin maaşlarının zamanında ödenmemesi.
2.1.4
Toplumsal yapının bozulmasının nedenleri
• Hızlı nüfüs artışı.
• Anadolu'da çıkan isyanlar.
• Köyülülerin topraklarını terk etmesi.
2.2
Duraklamanın dış sebepleri
• Devletin doğal sınırlara ulaşması: Afrika'da çöller,
İran sınırında Zagros Dağları gibi.
• Devletin güçlü devletlere komşu olması: Rusya, İran
Sultan II. Osman
4.1 II. Osman dönemindeki Osmanlı - Lehistan ilişkileri
• Coğrafi keşiflerin başlaması.
Lehistan'ın Boğdan'ı himaye etmeye çalışması sonucunda II. Osman Lehistan'a savaş açmıştır. Osmanlı ordusu
Hotin Kalesini almış olsa bile savaş yeniçerilerin istek3 Duraklama döneminde Osmanlı siz davranması sonucunda Osmanlılar açısından başarılı
sonuçlar doğurmamıştır. Bu savaştan sonra 1621 tarihli
- İran ilişkileri
Hotin Antlaşması imzalanmıştır. II. Osman bu savaştaki
yeniçerilerin tutumu sonrası yeniçeri ocağını kaldırmak
1577-1590 yılları arasındaki Osmanlı - İran Savaşları so- istemiş fakat kendisi yeniçeriler tarafından öldürülmüşnucunda: Ferhat Paşa Antlaşması imzalanmış, Osmanlı tür.
İmparatorluğu doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
1603-1611 yılları arasındaki Osmanlı - İran Savaşları so4.2
nucunda: Nasuh Paşa Antlaşması imzalanmıştır.
IV. Mehmed dönemindeki Osmanlı Lehistan ilişkileri
1617-1618 yılları arasındaki Osmanlı - İran Savaşları sonucunda: Serav Antlaşması imzalanmıştır.
Bu dönemde Lehistan'ın Ukrayna Kazakları'na müdaha1622-1639 yılları arasındaki Osmanlı - İran Savaşları lelerde bulunmasından ötürü Osmanlı - Lehistan ilişkilesonucunda: 1639 tarihinde Kasr-ı Şirin Antlaşması im- ri tekrar bozulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu kendi hizalanmıştır. Bu antlaşma ile belirlenen sınırlar bugünkü mayesi altındaki ulusları korumak gibi gayeler güderek
Türkiye- İran sınırı büyük ölçüde belirlemiştir.
Lehistan'a savaş açmıştır. Bir müddet sonra Lehistan ile
7.1
II. Viyana Kuşatması (1683)
3
1672 tarihili Bucaş Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaş- ise Vasvar Antlaşması imzalanmıştır.
ma ile Osmanlı İmparatorluğu batıdaki en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Duraklama döneminde Lehistan ile 3 antlaşma imzalanmış olup bunlar sırasıyla: Hotın Antlaşma- 7.1 II. Viyana Kuşatması (1683)
sı, Bucaş Antlaşması ve Zoravno Antlaşması'dır.
II. Viyana Kuşatması, 1683 yılında IV. Mehmet devrinde Osmanlı İmparatorluğu'nun, Viyana'yı kuşatması ile
5 Duraklama döneminde Osmanlı gerçekleşti. Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü arasında yapılan savaşların en uzun süreli olanı
- Venedik ilişkileri
bu kuşatma ile başlamıştır. Mücadelelerin temel sebepleri arasında Avusturya'nın Macaristan'a baskı yapması,
Bu dönemdeki Osmanlı - Venedik ilişkilerinde temel esas Avusturya'nın Katoliklik mezhebini yaymak istemesi ve
denizler üzerindeki üstünlük çabalarıdır. Bu dönemde tarihsel süreçteki hesaplaşmalar etkili olmuştur. Osmanlı
Girit Adası ikili ilişkilerin bozulmasında öncül rol üstle- İmparatorluğu II. Viyana Kuşatması sonrası yenilgiye uğnip şiddetli mücadelelere neden olmuştur. Osmanlı İmpa- ramış ve ilk kez büyük çapta toprak kaybına neden olan
ratorluğu, I. İbrahim döneminde Girit'i kuşatmaya çalışsa Karlofça Antlaşması'nı imzalamak zorunda kalmıştır. II.
da bu kuşatma oldukça uzun sürmüş ve ancak IV. Meh- Viyana Kuşatması sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'na
med döneminde tam hakimiyet sağlayabilmiştir. Türk ta- karşı Avrupa'da Kutsal İttifak kurulmuştur.
rihçiler bu kuşatmanın yaklaşık 24 yıl sürdüğünü söylemektedir.
8 Kutsal İttifak
6
Duraklama döneminde Osmanlı
- Rusya ilişkileri
Avrupa devletleri, II. Viyana Kuşatması'nın ardından
Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıfladığı ve artık yenilebilecek duruma geldiğini anlamış; Lehistan, Avusturya,
Venedik, Malta ve Rusya'dan oluşan Kutsal İttifak'ı oluşBu dönemdeki Osmanlı - Rus savaşlarında öncül sebep turulmuşlardır. Bu dönemdeki Kutsal İttifak Savaşları 16
Çehrin Kalesi olmuştur. İki devlet arasındaki mücade- yıl sürmüş ve Osmanlı İmparatorluğu ağır yenilgilere uğlelerden sonra Bahçesaray Antlaşması imzalanmıştır. Bu ramıştır. Bu 16 yılık süreçte 4 Osmanlı padişahı görev
antlaşma Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasında almıştır.
imzalanan ilk resmi antlaşma özelliği taşımaktadır. Ayrıca bugün bile devam Ukrayna - Rusya krizinin kökleri
Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama döneminde kadar
9 Duraklama döneminde isyanlar
uzanmaktadır.
7
Duraklama döneminde Osmanlı
- Avusturya ilişkileri
Duraklama döneminde çıkan isyanları 3 başlıkta incelemek mümkündür:
9.1 İstanbul (merkez) isyanları
Tarihsel süreç içerisinde Osmanlı ile Avusturya arasında şiddetli çatışmalar olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu
1533 tarihinde İstanbul Antlaşması ile Avusturya'ya karşı
üstün konuma gelmiştir. 1533 tarihli İstanbul Antlaşması'nın diğer adı İbrahim Paşa Antlaşması'dır. 1533 tarihinde imzalanan İstanbul Antlaşması ile Avusturya kralı
Osmanlı sadrazamına protokolde eşit sayılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama döneminde Avusturya ile
olan siyasi olayları sırasıyla şöyledir:
1593-1606 tarihleri arasında Osmanlı ile Avusturya arasında Haçova Meydan Savaşı gerçekleşmiştir. Bu savaştan sonra Zitvatorok Antlaşması imzalanmıştır. 1533
tarihli İstanbul Antlaşması ile elde edilen protokol ve
hukuksal alandaki üstünlük Osmanlı İmparatorluğu açısından sona ermiş, bu iki devlet ve yöneticileri hukuk ve
protokol anlamında birbirlerine eşit sayılmışlardır.
1622-1664 tarihleri arasında süren mücadeleler sonunda
Bu yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda mali ve askeri alanda meydana gelen bozulmalar sınırlar genelinde
isyanlara sebebiyet vermiştir. İstanbul merkezli isyanlarda öncül rol oynayan kurum yeniçeri ocağıdır. Yeniçeri isyanlarına dönem dönem medrese öğrencileri ve
ulemadan çeşitli insanlarda katılmıştır. Yeniçeri isyanlarına en büyük örnek Hotin Seferi'nden sonra yeniçeri ocağını kaldırmak isteyen padişah II. Osman'ın yeniçeriler tarafından öldürülmesidir. Yeniçeriler IV. Mehmed zamanında devlet yönetiminde haksızlık yaptıklarını düşündükleri 30 devlet adamını Sultanahmet'teki çınar
ağaçlarına asarak idam etmişlerdir. Bu olaya Türk tarihçiler Çınar Vakası (Vakayı Vakvakiye) olarak tanımlamışlardır. Yeniçeri isyanlarında temel neden ekonomik
sıkıntılar ve ocağa usule aykırı alımlar yapılması olmuştur. Yeniçeri isyanları sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olan İstanbul'da asayiş ve güven ortamı
4
10
DURAKLAMA DÖNEMİNDE ISLAHAT ÇALIŞMALARI
10 Duraklama döneminde ıslahat
çalışmaları
Bu dönem ıslahat çalışmalarında Avrupa örnek alınmamıştır. Dönem ıslahat girişimlerinin temel amacı
yükselme dönemindeki seviyeye ulaşmaktır. Bu dönem
ıslahatlarında sorunların temeline inilmemiş, sorunlar
baskı ve şiddet yoluyla çözülmeye çalışılmıştır. Bu dönemdeki tüm ıslahatlar devlet politikası haline gelmemiş,
görevde bulunan kişilerin görev süreleri ile kısıtlı kalarak
süreklilik arz etmemiştir.
10.1 Kuyucu Murat Paşa
I. Ahmed döneminde sadrazamlık görevinde bulunmuş
ve Anadolu'da çıkan isyanları baskı ve şiddet yoluyla bastırmıştır.
10.2 II. Osman
Köprülü Mehmed Paşa
Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk kez ciddi anlamda ıslahat
girişiminde bulunan padişahtır. Yeniçeriler tarafından öldürülen II. Osman'ın bazı ıslahatları şu şekildedir:
• Saray dışından evlenme geleneğini başlatmıştır.
bozulmuş, devletin önem verdiği merkezi otorite sarsılmıştır.
• Şeyhülislamların fetva vermek dışındaki yetkilerini
kısıtlayarak merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalışmıştır.
9.2
• Yeniçeri ocağını kaldırma girişiminde bulunmuş fakat başaramayıp; yeniçeriler tarafından öldürülmüştür.
Celali isyanları
Celali isyanları, 16. ve 17. yüzyıllarda, Osmanlı İmparatorluğu denetimindeki Anadolu'da Yavuz Sultan Selim
döneminde başlayan ve IV. Mehmed dönemine kadar devam eden zaman zarfında devlete karşı, ekonomik, sos- 10.3 IV. Murad
yal, askeri ve siyasi nedenlerle ayaklananlara verilen ad• İstanbul'da içki ve tütün kullanımını yasaklamıştır.
dır. Celali isyanlarının temel nedenleri şunlardır:
• Vergilerin yükseltilmesi.
• Tımar sisteminde bozulmalar olması
• Koçi Bey Risalesi'ni hazırlatarak sorunlara çözüm
aramıştır.
• Saray sultanlarının yönetimdeki etkinliklerini engellemiştir.
• Halktan kanunsuz ödemeler alınması.
• Anadolu'da ekonomik düzen ve asayiş ortamının 10.4 Tarhuncu Ahmet Paşa
sekteye uğraması.
• Maliye alanında çalışmalar yaprak Osmanlı'da ilk
kez bütçe hesaplamaları yaptırmıştır.
9.3
Eyalet isyanları
Eyalet isyanların çıkma nedenleri ile Anadolu'da çıkan
celali isyanlarının nedenleri ve sonuçları arasında paralellik vardır. Eyalet isyanları Erdel, Eflak, Boğdan, Yemen,
Halep ve Bağdat'ta çıkan isyanları kapsamaktadır. Bu dönemde çıkan eyalet isyanlarında milliyetçilik akımının etkisi yoktur.
10.5 Köprülü Mehmed Paşa
• Köprülü Mehmed Paşa kendisinden önceki
sadrazamlar dışında; bazı şartlar sunarak sadrazamlık görevini kabul eden ilk kişidir. Köprülü
Mehmed Paşa maliye ve merkezi otoritenin
güçlendirilmesini amaçlamıştır.
5
11
Kaynakça
• Final Yayınları Tarih Konu Anlatım Kitabı s. 221229
• Vikipedi'de bulunan Osmanlı İmparatorluğu maddesi.
• Hicran Dergisi, Osmanlı Duraklama Dönemi
• Osmanlı Padişahları Listesi Türk Tarih Kurumu
• Osmanlı Devleti’nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine
Genel Bakış, Bayram Kodaman
6
12 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
12
Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans
12.1
Metin
• Osmanlı İmparatorluğu duraklama dönemi Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu_
duraklama_d%C3%B6nemi?oldid=16961192 Katkıda bulunanlar: Pinar, Kafkasmurat, Vikiyazar, Tarih, Gökhan, SieBot, Vikiçizer, Krutata, Cobija, Théoden, Luckas-bot, Superyetkin, Batuhan Aksu, Khutuck Bot, Rapsar, Seksen iki yüz kırk beş, EmausBot, Tolqadernek,
Ullierlich, Temel53, Kahve6, Muratero, Nebra, Peykbot, OmerFarukDemir, Addbot, Çakır, Okanfan, SelimAnkara1993, Kelpom, Kingbjelica ve Anonim: 23
12.2
Resimler
• Dosya:Flag_of_the_Ottoman_Empire.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Flag_of_the_Ottoman_
Empire.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
http://www.vicmart.com/ext/en/exrw/item=1416 - Ottoman medal from 1850 Özgün yazarı: <a href ='//commons.wikimedia.org/
wiki/User:Dsmurat' title ='User:Dsmurat'>DsMurat</a><a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:Dsmurat' title ='User
talk:Dsmurat'>talk </a>
• Dosya:Genç_Osman.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/75/Gen%C3%A7_Osman.JPG Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: [1] Özgün yazarı: Belli değil
• Dosya:Mehmedpasha.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Mehmedpasha.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: wikipédia.hu Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/
Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png
1.5x,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/
Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>
• Dosya:Osmanli-nisani.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Osmanli-nisani.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Juris Tiltins
• Dosya:Sultan_Murat_IV.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Sultan_Murat_IV.jpg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: This image is available from the Museums.si website under the reference number 234413.
Bu eklenmiş etiket, çalışmanın telif hakkı durumunu göstermez. Normal bir telif etiketi hala gereklidir. Template:Localized tag hakkında daha fazla bilgi
edinebilirsiniz. Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:
Q4233718'
src
='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png'
width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.
svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x'
data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>
• Dosya:Wiki_letter_w.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Wiki_letter_w.svg Lisans: CC BY-SA 3.0
Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması; Wikimedia Foundation Özgün yazarı: SVG Jarkko Piiroinen; rights, design and origin
Wikimedia Foundation
12.3
İçerik lisans
• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0