II. Dünya Savaşı

II. Dünya Savaşı
lerin topraklarına saldırdı ve kısa sürede bölgenin büyük
bir bölümüne hâkim oldu.
Japonya'nın Pasifik Cephesi'ndeki bir dizi yenilgisi ve Avrupalı Mihver ordularının Kuzey Afrika ve
Stalingrad'daki yenilgileriyle birlikte Mihver Devletlerin
ilerlemesi 1942 yılında durduruldu. 1943 yılında Doğu
Avrupa'daki Alman yenilgileri, İtalya'nın Müttefik Kuvvetleriʼnce işgal edilmesi ve Pasifik'teki Amerikan zaferleriyle birlikte Mihver Devletler savaştaki kontrolü kaybetti ve tüm cephelerde geri çekilmek zorunda kaldı.
1944'te Batılı İttifak Kuvvetleri Fransa'yı işgal etti, Sovyetler Birliği kaybettiği bölgeleri geri alıp Almanyaʼyı
ve müttefiklerini işgal etti.
II. Dünya Savaşı'na katılan devletler.
Müttefik Devletler yeşil (Pearl Harbor Saldırısı'ndan sonra katılanlar açık yeşil), Mihver Devletleri mavi (işgal ve ilhak edilen
devletler dâhil) ve tarafsız ülkeler gri renkle belirtilmiştir.
II. Dünya Savaşı, 20. yüzyılda dünya çapında yapılan iki
savaştan ikincisi olup birçok milletin yer aldığı, 1939'dan
1945'e kadar süren küresel bir askerî çatışmadır. Savaşa dönemin tüm büyük güçleri olan Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği, ABD, Çin Cumhuriyeti ve Fransa;
Müttefik Devletler olarak, Almanya, İtalya ve Japonya;
Mihver Devletler olarak katılmıştır. 100 milyondan fazla askerî personelin dâhil olduğu savaş, dünya tarihindeki
en büyük savaştır. Savaşın önemli katılımcıları tüm ekonomik, endüstriyel ve bilimsel güçlerini, sivil ya da askerî kaynak farklılığı gözetmeksizin, bu savaş için kullanmıştır. Nükleer silahların kullanıldığı tek savaş olan
ve Holokost gibi kitlesel sivil ölümlerin gerçekleştirildiği II. Dünya Savaşı, insanlık tarihindeki en kanlı savaştır.
Savaş boyunca 40-50 milyon insan hayatını kaybetmiştir.* [1]
Sovyetler Birliği ve Polonya kuvvetlerinin Berlinʼi ele
geçirmesini takip eden Almanya'nın 8 Mayıs 1945'te
koşulsuz teslimiyetiyle birlikte Avrupaʼda savaş sona erdi. Japon orduları Birleşik Devletler tarafından yenilgiye uğratıldı. Bunu takiben Japon Adaları işgal edildi. Asya'da savaş, 15 Ağustos 1945 tarihinde Japonyaʼnın teslim olmayı kabul etmesiyle sona erdi. Türkiye ise resmî
olarak savaşa katılmamasına rağmen Almanlar ve Amerikanlar ile yaptığı dostluk paktları ve ekonomik ilişkiler İkinci Dünya Savaşı'nda ABD ve Almanya'nın işine
yaramış, bu sayede Asya'daki güçlere ağır şekilde hasar
vermiştir.
Savaş, 1945 yılında Müttefik Devletler'in Almanya ve Japonya'ya karşı kesin zaferiyle sonuçlandı. İkinci Dünya
Savaşı dünyanın politik düzenini ve sosyal yapısını derinden etkiledi. Sonraki yıllarda oluşabilecek çatışmaların önüne geçmek ve uluslararası dayanışmayı sağlamak
için Birleşmiş Milletler (BM) kuruldu. Savaş sonrasında Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği gibi
süper güçler olarak ortaya çıktı. Bu durum süper güçler
arasında 46 yıl boyunca sürecek olan bir Soğuk Savaş dönemini başlattı. Bu dönemde Avrupalı büyük güçlerin etkisi azalmaya başladı ve Asya ve Afrika'daki sömürgeler bağımsızlıklarını kazanmaya başladı. Savaş süresince endüstrisi hasar gören birçok ülke ekonomisini tekrar
yapılandırma dönemine girişti. Politik bütünleşme, savaş
sonrası ilişkileri düzenlemek amacıyla özellikle de Avrupa'da, önem kazanmıştır.
Savaşın başladığı tarih olarak genellikle, Almanya'nın
Polonya'yı işgal ettiği 1 Eylül 1939 kabul görür. Polonya'nın işgali ile birlikte Fransa ve Britanya İmparatorluğu ve İngiliz Milletler Topluluğuʼna dâhil olan çoğu ülke Almanya'ya savaş ilan etti. Almanya, Avrupa'da
büyük bir imparatorluk kurmayı amaçlıyordu. Almanya,
1939'un sonundan 1941'in başına kadar bir dizi muharebe ve antlaşma ile Avrupa topraklarının çoğunu ele geçirdi ya da bastırdı. Alman-Sovyet Antlaşması sürerken,
sözde tarafsız Sovyetler Birliği, 6 komşu ülkesinin topraklarını tamamen ya da kısmen işgal etti ya da topraklarına kattı. Britanya ve İngiliz Milletler Topluluğu Kuzey
Afrika'da ve genişleyen deniz savaşlarında Mihver Devletler'e karşı savaşı sürdüren tek büyük güç olarak kaldı.
1941 Haziran'ında Avrupalı Mihver Devletler, Sovyetler
Birliği'ni işgal etmeye başladılar. Tarihteki en büyük kara
savaşı cephesini başlatan bu işgal sonrası Mihver Kuvvet- 1 Kronoloji
ler askerî gücünün önemli bir bölümü bu savaş için ayırdı. 1941 Aralık ayında, 1937'den beri Çin'le savaşan ve Almanyaʼnın Polonyaʼyı işgal ettiği 1 Eylül 1939 savaAsya'ya hükmetmeye çalışan Japonya, Amerika Birleşik şın başladığı tarih olarak genel kabul görür. İki gün sonra
Devletleriʼ
ne ve Pasifik Okyanusu'ndaki Avrupalı devlet- Birleşik Krallık ve Fransa Almanya'ya savaş ilan eder. Ja1
2
2
SAVAŞ
ponyaʼnın Mançurya'yı işgal ettiği 13 Eylül 1931 ile II.
Çin-Japon Savaşıʼnın başladığı 7 Haziran 1939 da bazı
çevrelerce savaşın başladığı tarih olarak kabul edilir.
A. J. P. Taylor, savaşı Doğu Asyaʼdaki Çin-Japon Savaşı
ve Avrupaʼdaki İkinci Avrupa Savaşı olarak ikiye ayırır.
Taylor bu iki savaşın 1941ʼde birleşerek 1945ʼe kadar
süren tek bir küresel çatışma hâlini aldığını savunur.
Savaşın bitiş tarihi üzerine genel kabul görmüş bir tarih
yoktur. Japonyaʼnın resmen teslim olduğu 2 Eylül 1945
yerine 14 Ağustos 1945 mütarekesi ile savaşın bittiğini
savunan bir görüş vardır. Bazı Avrupalı tarihçilere göre
Almanyaʼ
nın koşulsuz teslimiyet tarihi olan 8 Mayıs 1945
savaşın bitiş tarihidir. Japonya ile Barış Antlaşması 1951ʼ
e kadar imzalanmamıştır.
2
11. Uluslararası Tugaya bağlı T-26, İspanya'da Belchite yakınında (Eylül, 1937)
Savaş
I. Dünya Savaşından sonra Almanya'nın kaybettiği topraklar haritası
Çin Cumhuriyetinin başkenti Nankin'in Çonghua kapısına saldıran Japon zırhlı araçlar (12 Aralık 1937 saat 12.10)
2.1 Versay Rejimi ve Adolf Hitler'in yükselişi
Adolf Hitler'in 1933 yılında iktidara gelmesinden itibaren savaşın sonuna kadar izlediği strateji, üç aşamalı bir
stratejidir. Hitler, iktidara gelmesinin hemen ardından
Alman ekonomisinin büyümesini hedef almıştır. I. Dünya Savaşıʼndan yenik çıkmak ve 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonucunda Alman ekonomisi ciddi sıkıntılar içerisine girmiştir. Yaşanan yüksek enflasyon, aşırı
boyutlara varan işsizlik ve bunlara bağlı olarak sanayideki üretim-hammadde dengesizliği bu sıkıntıların başlıcalarıdır.Ayrıca orta sınıfların ve iş adamların sol ve komünizm korkusu Hitler'in yükselişinde çok önemli bir rol
oynamıştır.
Japonya Berlin Büyükelçisi Kintomo Mushanokōji ve Almanya
Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop Anti-Komintern Paktını imzalarken
Ekonominin düzene sokulmasının ardından stratejisinin
ilk adımında Hitler, Alman kara, deniz ve hava kuvvetlerinin, Versay anlaşmasıyla getirilen sınırlamalardan kurtulmasını sağlamaya gayret etmiştir.
2.5
2.2
Avusturya'nın ilhakı
İspanya İç Savaşı
Ülkede 1898'den beri önemli kolonilerin kaybedilmesi ile
hızlanan ekonomik ve sosyal çöküntü iç savaş ortamını
hazırlamıştır. 1923'te diktatör General Dö Rivera başa
geçene kadar 33 tane kabine değişmiştir. Ülkenin yeni
monarşik yapısında politik açıdan istikrarsız bir durumda oluşu, ekonomik ve sosyal durumu çok kötü bir biçimde etkilemiştir. Aynı zamanda asiller ve ordunun karşılıklı çıkarlar nedeniyle kralcı ve dolayısıyla sağ görüşlü
olması gibi bir durum söz konusuydu. Ancak bu gruba
karşıt Katalonya ve Bask bölgesindeki halk ve komünistler vardı. Bu gruplar De Rivera'nın döneminde biraz daha durulmuş gözükselerde yine de onun kendilerini zaptedememesi sonucu yönetimden gitmesi sonrası kurulan
2. Cumhuriyette Nasyonalistler ve sonrasında Cumhuriyetçiler yönetime gelmişler; ancak ülke içersinde büyüyen karmaşayı engelleyememişlerdir. Bunun sonucunda
Cumhuriyetçiler ile Milliyetçiler arasında iç savaş başlamıştır. İlk başlarda Cumhuriyetçiler avantajlı görünmüşlerdir; ancak daha sonra İspanya Afrikası ve İspanyol ordusunun bir kısmı milliyetçilere katılmıştır. Hitler
ve Mussolini radikal eylemlerle Alman ve İtalyan pilotlarını savaşa sokmuş ilk zırhlılarını İspanya'da denemiştir. 1939'da General Franco önderliğinde milliyetçi güçler tamamen yönetimi ele geçirdiğinde toplam ölü sayısı
600.000 civarındadır.
2.3
Anti-Komintern Paktı
3
Marko-Polo Köprüsü bölgesindeki bir olayı bahane ederek tekrar saldırıya geçen Japonlar, 1937'de Nankin,
1938'de de Kanton ve Hankov'u aldılar. Ancak bu savaşlar klasik askeri taktikler ve strateji açısından özel
bir öneme sahip değildir. Japonlar'ın Mançurya üzerinden Moğolistan'a doğru ilerlemeleri, onları Rusya ile karşı karşıya getirmiştir. Bu durum Rusya'yı iki cepheli savaşa zorladığından 1939 yazında Stalin'i Hitler ile ittifak
yapmaya zorlamıştır. Ancak Ruslar, 1939'da Kolkin'de
Japonları yenmişler ve böylece Japon Kara Kuvvetlerinin
modern bir güç karşısında başarılı olamayacaklarını ortaya koymuşlardır. Bu mağlubiyetten sonra Japonlar tekrar
Pasifik ve Güneydoğu Asya'ya yöneldiler.
2.5 Avusturya'nın ilhakı
İlk kez 1919'larda ortaya atılan Anschluss düşüncesi uzun
süre destek görmüştür. Avusturya tarafında Sosyalistler
1933'e kadar Anschluss'u desteklemişlerdir. Ancak Nazi
Partisi iş başına geldikten sonra düşünceye soğuk bakılmaya başlanmıştır. Hitler Anschluss'u gerçekleştirmek
için 1934'de Avusturya'da Nazilerin iktidarı ele geçirmesine yardım etmiş; ancak bu girişim başarısız olmuştur.
1937 yılında İtalya ile Almanya anlaşınca Hitler, Avusturya üzerindeki isteklerini sertleştirmeye başlamış ve Avusturya üzerinde baskı kurmuştur. Bunun üzerine Avusturya'da 12 Mart 1938'de plebist yapılması kararlaştırılmıştır. Ancak plebisit'ten bir gün önce Alman birlikleri
Avusturya'yı işgal etmiş ve Avusturya Ordusu hiçbir direniş göstermemiştir. Ertesi gün yapılan plebisit'te birleşme
%99'dan fazla bir oy almıştır.
Japon İmparatorluğu, Sibirya ve Moğolistan sınırlarında
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'le(SSCB) sürtüşmektedir. Bu gerilim Almanya'ya Japonya'yla yakınlaş- 2.6
ma şansı tanır. 25 Kasım 1936 tarihinde Anti-Komintern
Paktı'nı imzalarlar. Buna göre, her iki ülke, içlerinden birisi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) tarafından saldırıya uğrarsa diğerine destek sözü verir.
Berlin, İtalya'nın da bu anlaşmaya katılımı için baskı
yapar. Mussolini bir yıl sonra, 6 Kasım 1937'de anlaşmayı imzalar. 1939 Şubat ayında Macaristan da AntiKomitern Paktı'na katılır. Franco'nun İspanya'sı da bu ittifaka 27 Mart 1939'da katılır.
Ancak, II.Dünya savaşında Almanya SSCB'yle savaşmasına karşın, İspanya bu savaşta tarafsız kalmıştır.
2.4
Çin-Japon Savaşı
Çin-Japon Savaşı, Japonya'nın, Çin ve Mançurya'ya
yayılma arzusundan ilerleme kaydetmişler, yerleşim birimlerine karşı zehirli gaz dahi kullanmışlardır. 1937'de
Münih Antlaşması ve Çekoslovakya'nın bölünmesi
Almanca konuşan nüfusun yaşamakta olduğu bölgelerin, Alman topraklarına katılmasıdır. Bu stratejik evrenin adımları, 12 Mart 1938'de, Avusturya'nın ilhak edilmesiyle başlamıştır. Ardından ikinci adım Çekoslovakya
toprakları içindeki Sudet bölgesidir. Hitler'in baskısıyla
29 Eylül 1938 günü imzalanan Münih Anlaşmasıyla Sudet bölgesi Almanya'ya verilmiştir. Konferans, Alman,
İtalyan, İngiliz ve Fransız başbakanlarının katıldığı, Çekoslovakya'nın temsilci bulundurmadığı bir anlaşmadır.
Anlaşmanın hayata geçirilmesi konusunda Hitler, hiç zaman kaybetmemiştir. Anlaşma, 1 Ekim 1938'de yine silah kullanılmaksızın, uluslararası anlaşmalara dayanılarak, nüfusunun yüzde elliden fazlasını Almanların oluşturduğu Sudet bölgesinin Almanlarca işgal edilmesine
dayanmıştır. 15 Mart 1939'da ise Çekoslovakya'nın kalanını da topraklarına eklemeleri anlaşmada yer almıştır.
4
3 AVRUPA'DA SAVAŞIN BAŞLAMASI
Bu olaylara kadar Hitler, stratejisinin adımlarını atarken, silah kullanmamıştır. Ancak geriye tek sorunlu bölge kalmıştır: Danzig bölgesi. Versay Anlaşmasıyla Polonya'ya verilen Danzig bölgesi, hâlâ Alman yönetiminde
olan Doğu Prusya ile Almanya arasındaki kara bağlantısını kestiğinden, Alman Hükümeti, Polonya hükümetinden, Doğu Prusya'yla arada bir kara bağlantısı oluşturulması yönünde bir teklifi görüşmesini istemiş ve böylece
Danzig Sorunu ortaya çıkmıştır.
2.7
Alman-Sovyet Paktı
özellikle Sovyetler Birliği ve Yakın Doğu'daki stratejik noktaları ele geçirmektir.
• Japonya: I. Dünya Savaşı sonunda Almanya'nın
Uzak Doğu sömürgeleri Japonya'ya verilmişti. Üstelik Çin'in bir bölümü de Japonya'nın hakimiyetindeydi. Ancak bu kadar sömürge bile hızla sanayileşen ve büyüyen Japon ekonomisini doyuramıyordu.
Ekonomik çıkarlar için ABD ile yakınlaşan Japonya, savaşın patlak vermesi ile Almanya'ya yakınlaşmıştır. Pearl Harbor Saldırısı ile kesin olarak savaşa
girmiştir.
• ABD: Savaşın başında tarafsız kalan ABD, sonraları Fransa ve Birleşik Krallık'a silah yardımı yapmıştır. Japonya tarafından Pearl Harbor'da saldırıya
uğramış ve kesin olarak savaşa girmiştir. ABD'nin
savaşa girmesi ve Almanların Sovyetler Birliği'ni istila etmesi savaşın seyrini değiştirmiş, Almanya genişleme politikası yerine var olan sınırlarını koruma
politikasını uygulamıştır.
• Sovyetler Birliği: I. Dünya Savaşı'ndan sonra batı yerine Orta Asya'ya yönelik politikalar izlemiştir.
Zengin petrol rezervleri sayesinde savaşta lojistik
ve teknoloji alanlarında en güçlü devletlerden biri
olmuştur. Almanya ile saldırmazlık anlaşması yapmasına rağmen Alman istilasına uğramıştır. Almanlar'ın bu istilası ve SSCB'ye karşı aldığı yenilgiler II.
Dünya Savaşı'nın seyrini değiştirmiştir.
İmzalayan Molotov, arkada Ribbentrop ve Stalin (23 Ağustos
1939, Moskova)
3 Mayıs 1939'da Sovyet Dışişleri Komiseri olan Litvinov görevden alınarak yerine Vyaçeslav Mihayloviç Molotov atanmıştır. Bu atama Sovyet dış politikasında keskin bir dönüşe işaret etmiştir. Litvinov döneminde SSCB,
Alman yayılmacılığına karşı Birleşik Krallık ve Fransa
ile bir protokol oluşturmak için girişimlerde bulunmuş,
ne var ki her seferinde reddedilmişti. Molotov döneminde ise SSCB, Alman hükümeti ile bir saldırmazlık paktı
için çalışmıştır. Uzun diplomatik görüşmeler sonucunda
23 Ağustos 1939 günü SSCB ile Almanya arasında bir
saldırmazlık paktı imzalanması karara bağlanmiştır.
2.8
Genel sebepler
• Birleşik Krallık: Adolf Hitler tarafından Avrupa'daki tek rakip olarak görülen Birleşik Krallık,
Almanya'nın Avrupa'nın tamamına yayılmasını önlemiştir. ABD tarafından sürekli mühimmatla desteklenen Birleşik Krallık, ABD'nin savaşa girmesine
kadar özellikle Kraliyet Hava Kuvvetleri ile ön plana çıkmış, Orta Avrupa'da kesin bir hava hakimiyeti
sağlamıştır. ABD'nin savaşa girmesiyle birlikte kara kuvvetleriyle ön plana çıkan Birleşik Krallık, II.
Dünya Savaşı'nın en büyük aktörü olmuştur.
• İtalya: I. Dünya Savaşı'ndan istediğini alamayan
İtalya dar bir sömürge alanıyla sanayisini beslemeye
çalışıyordu. Ayrıca I. Dünya Savaşı'nda İtilaf devletleri ile görüş ayrılığına düşen İtalya, Mussolini'nin
faşist politikaları nedeniyle Avrupa'da sorun teşkil
ediyordu. İtalya'nın eski Roma İmparatorluğu gibi
güçlü bir devlet olmasını isteyen Mussolini, Almanya ile yakınlaşarak Mihver devletler bloğunda savaşa
girmiştir. İtalya; Kuzey Afrika ve Balkanlar'da ilerlemiştir.
3 Avrupa'da savaşın başlaması
• Almanya: Adolf Hitler, öncelikle Orta Avrupa, ar- 3.1
dından Doğu ve Batı Avrupa'yı Almanya topraklarına katmak amacındadır. İkincil planı ise Asya'yı,
Polonya
3.1
Polonya
5
II. Dünya Savaşı'nın gelişim süreci
Edward Rydz-Śmigły
1 Eylül 1939 sabah saat 4.45'te Westerplatte'yi bombalayan Alman Schleswig-Holstein zırhlısı.
Haziran 1942'de Müttefik ve Mihver güçler. Mavi: Batılı Müttefikler. Kırmızı: Sovyetler ve müttefikleri. Siyah: Mihver Devletleri
ve işgal alanları.
Almanya'nın 1938-1942 yılları arasında Avrupa'da işgal ettiği
ülkeler.
yata geçirilişi olan Polonya Seferi, bu ülkenin toprak bütünlüğünü uluslararası platformda garanti etmiş olan Birleşik Krallık ve Fransa'yı harekete geçirmiştir. 3 Eylül'de
Birleşik Krallık, bir gün sonra da Fransa, Almanya'ya savaş ilan etmiş ve seferberlik hazırlıklarını başlatmıştır.
Ancak Alman panzer birlikleri, harekâtın ilk haftasının
sonunda Polonya cephelerini yarmış ve geniş kuşatmalara girişmiştir. Müttefiklerin askeri bir müdahalesi için
artık olanak görünmemektedir.
17 Eylül 1939 günü, Sovyet Kızıl Ordusuna bağlı birlikler
Alman Ordusu o dönemin en güçlü ordusuydu. Danzig Polonya'nın doğu sınırlarından saldırırlar. İki ateş arasınSorununun diplomatik yollarla çözümünün uzun sürmesi da kalan Polonya, 27 Eylül 1939'da teslim olur, direnen
üzerine Alman orduları 1 Eylül 1939 sabahı Polonya sı- birlikler de 5 Ekim 1939 günü teslim olurlar.
nırlarını geçtiler. Yıldırım savaşı tekniklerinin ilk kez ha- 1940 yılının Haziran ayında Stalin, Baltık Ülkelerine gön-
6
3 AVRUPA'DA SAVAŞIN BAŞLAMASI
derdiği notada, SSCB'ye yakın hükümetlerin işbaşına getirilmesini ister. Hemen ardından da Kızıl Ordu Litvanya,
Letonya ve Estonya topraklarına girer. 14 Temmuz'da bu
ülkelerde yaptırılan genel seçimlerle işbaşına gelen hükümetler SSCB'ye katılma kararı alacaklardır. Böylece I.
Dünya Savaşı sonunda yeni Sovyet hükümetinin elinden
çıkan bu topraklar tekrar kazanılmıştır ve bu topraklar
SSCB'nin Baltık Denizine açılmasında, Leningrad limanının güvenliği anlamına gelmektedir.
Stalin bu toprakları satın almak istedi. Bu önerisi de reddedildi.
Finlandiyaʼnın tutumu karşısında Stalinʼin tutumu hızla sertleşti. 28 Kasım 1939'da, 1932 yılında imzalanmış
olan saldırmazlık anlaşmasının tek taraflı olarak kaldırıldığı Fin hükümetine bildirildi ve 30 Kasım 1939'da Sovyet orduları savaş ilan etmeksizin Finlandiyaʼya saldırdı
ve ertesi gün Finlandiya'nın sınır şehri Terijoki (bugün
Zelenogorsk)'ye girerek, orada Fin komünist Otto Ville
Baltık Denizi konusunda Stalin'in öngördüğü diğer bir Kuusinen'in başkanlığında kukla bir devlet olan Fin Deönlem ise onu, Finlandiya hükümetiyle görüşmelere yön- mokratik Cumhuriyeti'ni ilan ettirdi.
lendirecektir. Görüşmelere 9 Ekim 1939'da başlanmıştır. 6 Mart 1940'da Fin hükümeti, Ruslarʼ
la barış görüşmeleri
Görüşmelerden bir sonuç alınamayacağı kanısına varan için masaya oturmaya razı oldu. Bu sırada Rus kuvvetleri
Stalin yönetimi tarafından, 28 Kasım 1939'da, 1932 yı- Koivisto (bugün Primorsk)'yu ele geçirmiş ve Viipuri'ye
lında imzalanmış olan saldırmazlık anlaşmasının tek ta- dayanmıştı.
raflı olarak kaldırıldığı Fin hükümetine bildirilir ve 30
Kasım 1939 da Kızıl Ordu Finlandiya'ya saldırır. Bu ha- Fin hükümeti anlaşmayı çaresiz kabul eder. Savaş boyunreket Paris ve Londra'yı, Moskava'ya karşı takınılacak ca Fin kayıpları 25 bin ölü ve yaralıdır. Sovyet kayıpları
tavır konusunda düşünmeye sevk etti. Birleşik Krallık ise 49 bin ölü, 158 bin yaralı. Ancak Finlerin kaybettiklehükümeti Moskava ile siyasal münasebetlerıni kesme- ri toprakları geri alma arzusu yüzünden barış sadece 1 yıl
yı reddetti. Ancak her iki memleket halkoyunda Finlan- sürdü ve Finlandiya, Almanya'nın yanında savaşa girdi.
diya lehinde şiddetli bir heyecan uyanması, Polanya'nın
yok edilmesi sırasında Almanya'yla bir savaşı göze alabilecek kuvvette olmadıkları inancıyla hareketsiz kalma- 3.3 Kuzey Avrupa
yı tercih etmiş Fransız ve Britanyalı hükümetlerini, Finlandiya meselesinde harekete geçmeye zorladı. Her iki
hükümet de SSCB'ye savaş ilan etmeden Finlandiya'ya
100.000 kişilik bir askeri kuvvet yollamak kararı aldılar. Böylece Fransa ve Birleşik Krallık küçümsedikleri
Sovyet ordusuyla ve SSCB'yle, Almanya'nın yanı başında
savaşmayı göze almış oluyordu. Ancak Sovyet Rusyadan
çekinen İsveç ve Norveç, müttefik kuvvetlerin kendi topraklarından geçmesine izin vermediler. Bu red, müttefiklerin çok hazırlıksız oldukları bir sırada Sovyet Rusya'yla
savaşa girişmelerıne engel olarak ağır bir tarihi hatayı önlemiş oldu. SSCB'nin Finlandiya Seferi 6 Mart 1940'ta
Finlandiya hükümetinin, Ruslarʼla barış görüşmeleri için
masaya oturmak zorunda kalmasıyla son bulacaktır.
3.2
Kış Savaşı
SSCBʼnin Kuzey batıda Baltık Denizine dar bir alanda
Leningrad körfezi sahili vardı. Bunun hemen kuzeyinde
ise Finlandiya toprakları başlıyordu. Finlandiya sınırı Leningrad'ın sadece 32 km. batısından başlamaktaydı.
Bu bölge SSCB için hayati önem taşımaktaydı. Bu yüzden Stalin bu toprakların SSCB'ye bağlı olmasının gerekli olduğu görüşündeydi. Stalinʼin Finlerden istediği
bu topraklar 1.700 kilometre karedir. Bunun karşılığında Finlandiya-Rusya sınırının orta kesimlerinden 3.500
kilometre karelik bir araziyi teklif etmektedir. Finlandiya hükümeti, böyle bir anlaşmaya varmanın, taviz vermek istemedikleri tarafsızlık tutumuyla bağdaşmayacağı
gerekçesiyle konuya sıcak yaklaşmadılar. Bunun üzerine
“Weserübung”Harekâtı'nın sorumlularından Büyükamiral Erich
Raeder
Fransız Başbakanı Reynaud, Parlamentoda gitgide artan
gerginliği ve halkoyunda gizli Stuttgart radyosunun (Bu
radyo, Almanlarla işbirliği yapan bir Fransız tarafından
işletiliyordu. Stuttgart haini olarak adıyla anılan bu Fran-
3.4
Batı Cephesi
7
Alman Kruvazör Blücher, Norveç Ordusu'na ait Oscarsborg
Müstahkem Mevkii'nin top ateşi ve torpido saldırısının sonucu
batmak üzereyken (9 Nisan 1940)
sız, savaştan sonra yakalanarak kurşuna dizilmiştir) kışkırtıcı yayınlarıyla çoğalan açık hoşnutsuzluğu gidermek
için, bekleme politikasını terk ederek, daha dinamik ve
haşin bir politikayı denemek istedi. Bu amaçla Londra
hükümetini, İsveç çeliğinin Almanya'ya akmasını önlemek için Norveç'e bir çıkartma yapmaya ikna etti. Ancak müttefik kuvvetlerden önce davranan Almanlar, 9 Dunkerque'da esir düşen Britanya ve Fransa askerleri (Haziran
Nisan 1940 sabahı Norveç'e, deniz yolunun güvenliği için 1940)
de Danimarka'ya saldırdı. Norveç'in istilası'ndaki stratejik amaçları İsveç'ten ithal ettikleri demir cevheri yolunun güven altına alınması ve Norveç fiyortlarında denizaltıları için üsler oluşturabilmekti. Danimarka kısa sürede teslim olurken Norveç direnme gösterdi. 10 Haziran
1940'da Norveç de teslim oldu. Müttefiklerin Norveç'te
oynadığı kumar, askeri bir bozgun ve manevi bir yıkılışla sona ererken, Norveç'i de Alman işgali altında esir
bir ülke durumuna getirdi. 24 Nisanda Norveç bir hükümet komiserinin emrine verildi ve Quisling'in başkanlığında bir nasyonal sosyalist hükümet kuruldu. Meclislerin güvensizliği karşısında Reynaud hükümeti 9 mayısta, Chamberlain hükümeti 10 mayısta istifa ettiler. Aynı
gün Alman saldırısı beklenmedik bir anda batıya döndü.
Reynaud istifasını derhal geri aldı; Chamberlain yerine
İngiliz kabinesini Churchill kurdu. Avrupa ve bütün dünya için karanlık ve felaketli günler başlıyordu. Belçika ise
27 Mayıs'ta teslim oldu.
3.4
3.4.1
Batı Cephesi
Benelux ve Fransa Savaşları
10 Mayıs 1940 günü, 110 yedek tümen tarafından desteklenen 190 tümenden meydana gelmiş bir Alman ordusu,
91 Fransız tümeni, 12 Belçika tümeni, 12 Britanyalı tümeni, 1 Polonya tümeni ve küçük bir Hollanda ordusu tarafından müdafaa edilmekte olan batı cephesine taarruza
geçti. Almanların savaş planı ise ancak şubatta kesin şeklini alıyordu. Belçika ve Hollanda'ya yönelen saldırılarla
Manş Limanını (Fransa Seferi) ve Paris'i ele geçirmek.
Asıl taarruz ise daha güneyde, Arden Ormanları üzerin-
Fall Gelb (Sarı Harekâtı: Benelux'a saldırı) ve Fall Rot (Kırmızı
Harekâtı: Fransa'ya saldırı) planlayan Tümgeneral Erich von
Manstein
den Sedan yönünde Fransa topraklarına yönelikti. Hitler,
Birleşik Krallık ve Fransa'nın Almanya'ya Hollanda ve
Belçika'yı geçerek hücum edeceğini bildiğinden kuvvetlerinin çoğunu Belçika üzerine sevk etti. Bunun üzerine
Fransa ve Birleşik Krallık ordusunun en mükemmel si-
8
Hitler'in Paris ziyareti (solda Albert Speer, sağda Walter Frentz,
23 Haziran 1940, Palais de Chaillot, Paris)
Hitler ve generalları, Compiegne ormanında tarihî vagonda ateşkes imzalamadan önce Mareşal Ferdinand Foch'un heykeline bakarken
lahlandırılmış motorize birlikleri derhal, Alman ordusunu kuzeyden kuşatmak ve gerisinde Ruhr Bölgesini ele
geçirmek amacıyla Belçika üzerinden hücuma geçti. Ancak Alman birlikleri korkunç bir hızla ilerliyordu. Paraşütçü birliklerinin göz açtırmayan hücumları sonunda
Meuse üzerinde birçok köprüler ve Hollanda'nın meşhur
“Eben Emael”kalesi Almanların eline geçti. Hava bombardımanlarıyla yerle bir edilen Rotterdam ve hemen ardından La Haye işgal edildi. Hollanda bir baştan bir başa Almanlar tarafından işgal edildi. Kraliçe Vilhelmina,
Birleşik Krallık'a sığındı, ordu yok edildi, müttefiklerin
zırhlı birlikleri süratle güneye çekilmeye başladı. Bir başka Alman ordusu da Lüksemburg üzerinden geçerek Me-
3 AVRUPA'DA SAVAŞIN BAŞLAMASI
use Nehrine varmış, nehri Namur'la Sedan arasındaki birçok noktadan geçmişti. Sedan Harekâtı 15 Mayıs'ta tam
bir bozgun halini aldı. Fransız sınırının delinmesi, Belçika birliklerini Anvers-Louvain müdafa hattını terk ederek
Lys'e ve İngiliz birliklerini Douai-Peronne hattına çekilmek zorunda bıraktı. Paul Reynaud 16 mayısta Suriye'de
bulunan General Weygand'ı General Gamelin'in yerine
tayin etti. Weygand Abbeville'den kuzeye ve Ypres'den
güneye giden iki hat üzerinde taarruza geçti; ancak önemli bir sonuç alamadı. Belçika orduları 25 ile 28 mayıs arasında ümitsiz bir savaşla Lys üzerinde karşı koydu. 26
Mayıs'ta İngiliz birlikleri anavatana dönme kararı aldı.
27 mayısta Belçika sınırı birçok noktada delindi. Belçika'nın, düşmana karşı koymasına artık imkân yoktu. Kral
Leopold, 28 mayısta Almanlarla teslim anlaşmasını imzaladı. Bu üç ülkenin tümüyle istilasını önlemek için İngiliz Yurtdışı Sefer Kuvveti ve Fransız orduları kuzeye ilerleyince, taarruz çıkış hattı Arden Ormanları olan ve Manş
Kanalı yönünde ilerleyen Alman zırhlı birlikleri tarafından kuşatılmış oldu. Gerçek şuydu ki Belçika, müttefik
ordularının mağlubiyeti ile, izleri savaştan sonra dahi silinmeyecek çok ağır ve feci şartlar altında kaderiyle baş
başa bırakılmıştı. Belçika'nın işgali üzerine Britanyalılar
kıtadaki 235.000 kişilik ordularını ve Fransızlar 115.000
kişiye varan kuvvetlerini Almanların aralıksız bombardımanları altında, büyük zorluklarla, Dunkerque limanından deniz yoluyla tahliye edebildiler; ancak bütün silah,
cephane ve mühimmat kaybedilmişti. Bu, müttefiklerin
meşhur kuzey ordusunun sonu demekti.
Fransa'da, Başkan Paul Reynaud, kendisini bekleyen çok
zor olaylara karşı koyabilmek için 18 Mayıs'ta Mareşal
Philippe Petain'i hükümete davet etmişti. 15 haziranda
ise orduda zırhlı birliklerin ısrarla kullanılmasını isteyen
General de Gaulle'ü Savaş Bakanlığı Müşteşarlığına tayın
etti. Hükümetin değişmesi Fransa'nın kaderini değiştirmedi. 14 Haziran 1940'ta Alman birlikleri Paris'e girdi.
Aynı gün hükümet Bordeaux'a çekildi. Alman askerleri
Paris'e girmeden 4 gün önce (10 haziran) İtalya, Birleşik Krallık ve Fransa'ya savaş ilan etti. Bu sırada Alman
ordusu Loire yönünde ilerliyor, Maginot hattını geçerek
İsviçre sınırına doğru yürüyordu. Fransa çöküyordu. Reynaud, 16 haziranda istifa etti. Yeni kabineyi Mareşal Petain kurdu ve 17 Haziran'da İspanya aracılığı ile Almanya'dan, Vatikan aracılığı ile de İtalya'dan teslim şartlarını bildirmesini istedi. Bu sırada Münih'te buluşmuş olan
Hitler ve Mussolini, Fransa'ya teklif edilecek olan mütareke şartlarını belirliyorlardı. 22 Haziran 1940'da Fransa ateşkes anlaşmasını Almanya ile imzaladı. Aynı gün
Alman orduları Lyon'a girdi. İtalya ile mütareke anlaşmasını 24 Haziran'da Roma'da imzalandı. Alman güçleri
kuzey Fransaʼyı ve Fransa'nın Atlas Okyanusu kıyılarını
işgal etti, Fransa topraklarının üçte ikisi, Alman kontrolüne girdi. İtalyan zırhlı birlikleri de Alpler bölgesinden
Fransa'ya girdi. Menton, İtalya'nın kontrolüne girdi. Ayrıca Fransız Somalisi'ndeki Cibuti limanı ve Cibuti-Adis
Abela demiryolu üzerinde İtalya'ya tasarruf hakkı tanınıyordu. Fransa bu savaşta 100.000 asker kaybetmiş, sivil
halktan 80.000 kurban vermiştir.
9
3.4.2
Britanya Savaşı
Londra, 1940
masasına oturmaya zorlamak, gerekirse istila etmek için
Britanya Savaşını başlatmıştır. Hitler, İngiliz filosunu imha etmek ya da felce uğratmak konusunda pike bombardıman uçaklarına güveniyordu. Britanya Savaşı, Almanya tarafından, Britanya'nın istilası için hazırlanmış olan
Denizaslanı Operasyonu'nun hazırlık evresi olarak düşünülmüş olup, RAF'ın (İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri)
imhasını amaçlamaktadır ve esas olarak Luftwaffe (Alman Hava Kuvvetleri) tarafından yürütülmüştür. 8 Ağustosta Goering hava kuvvetlerine hücum emri verdi; ancak Alman uçakları Birleşik Krallık'ta ümit etmedikleri
kahramanca bir müdafaayla ve tanımadıkları bir silahla
karşılaştılar. Bu yeni silah radardı. Bu yeni aletle İngilizler, Birleşik Krallık'a doğru yola çıkan Alman uçaklarınıın yerlerini ve istikametlerini çok önceden keşfedebiliyorlardı. İngiliz hava filosunu savaş dışı bırakmayı hedef alan Alman uçakları, her hücumdan ağır kayıpla
dönüyordu. Bu durum karşısında Almanya, İngiliz hava
ve deniz üslerini ve endüstri merkezlerini hedef almaya
başladı. 6 eylülde Alman saldırısı, Londra üzerine toplandı. Londra bir ay boyunca her gün bombalandı. Bu
bombardımanlar sırasında 14.000 kişi ölmüş, 20.000 kişi yaralanmış olduğu düşünülmektedir. İngiliz havacıları, Alman uçaklarına, Londra'da yarattıkları cehennemi
çok ağır bir şekilde ödetti. RAF'ın sert direnci karşısında
Luftwaffe, Goering'in emriyle 7 Ekim'de geri çekilmek
zorunda kalmış ve harekât başarısız olarak sona erdirilmiştir. Bu savaşta, RAF 700 uçak kaybetmesine karşın,
Luftwaffe'nin kaybı 3000 uçağı geçiyordu. Londra savaş
süresınce her gün bombardımana tutuldu. Ekimde şehre
atılan bomba sayısı 10.000, kasımda ise 7500 olarak tespit edilmiştir. Aralık ayında şehirde büyük hasarlar oldu;
1941 yılı başında Coventry'de ayakta kalmış tek bir duvar yoktu. Ama buna rağmen Hitler, partiyi kaybetmişti. Napolyon gibi o da, hayatının en tehlikeli kumarını
oynamak ve Birleşik Krallık ile bir ölüm-kalım savaşına
girişmek zorundaydı. Böylece mücadele, karayla denizin
çarpışması olarak bir başka cephede yeniden başlıyordu.
4 Kuzey Afrika Cephesi
Britanya Savaşında Alman hava filolarını komuta eden Mareşal
Albert Kesselring
İtalya'nın 10 Haziran 1940'da Almanya safında savaşa
girmesiyle savaş Kuzey Afrika'ya da sıçramış oldu. Zaten Libya, Eritre ve Somali İtalyan kontrolündeydi.
İtalya'nın Kuzey Afrika'da operasyon alanı olarak belirlediği bölge, Nil Nehri ve Tunus arasında kalan Batı Çölü'ydü. 1939 yılı ortalarından itibaren Mısır'daki İngiliz Orta Doğu Kuvvetleri, Libya'daki İtalyan kuvvetlerini
yoklama taarruzlarıyla taciz etmekteydi. General Creagh
komutasındaki 7. Zırhlı Tümenin askerleri bu çatışmalarla “çöl fareleri”olarak anılacaktır.
Fransa'nın savaş dışı kalmasıyla Almanya'nın karşısında tek bir düşman kalıyordu: Birleşik Krallık. 19 Temmuzda Hitler, Birleşik Krallık'a barış teklifinde bulundu; ancak Londra bu teklifi şartsız olarak reddetti. Böylesine bir barış, Almanya'nın kıta üzerindeki hakimiyetini tanıması demek oluyordu. Ayrıca Almanya'nın tüm Libyaʼdaki İtalyan kuvvetleri Mareşal Graziani komukuvvetlerini doğu cephesine kaydırmasına imkan veri- tasında 7 tümenlik ve 300 tanklık bir kuvvetle 13 Eylül
yordu. Bu red üzerine Hitler, Birleşik Krallık'ı da barış 1940ʼda İngilizlere saldırmışlar, Mısır topraklarında az
10
4 KUZEY AFRİKA CEPHESİ
Bernard Montgomery
DAK komutanı Tankçı Orgeneral Erwin Rommel (Ekim 1942'de
Mareşallığa yükseltildi.)
Kuzey Afrika'da Alman zırhlı arabalarından SdKfz 231, 1942
Bernard Montgomery, Archibald Wavell ve Claude Auchinleck
liklerinin Kuzey Afrika'da pozisyonlarını korumaları iyiden iyiye güçleşmişken, Britanyalı hükümetinin dikkatinin Balkanlar'a yönelmesi nedeniyle Kuzey Afrika'daki
harekât durmuştur.
biraz ilerledikten sonra, ciddi bir direnişle karşılaşmamalarına karşın Sidi Barrani'de duraklayıp savunma sistemleri oluşturmaya koyuldular. Aralık ayında henüz Nil Irmağına ulaşamadan Wavellʼin komutasındaki birlikler
tarafından durduruldular. Çarpışmalar sonunda İtalyanlar
Bingaziʼnin ötesine püskürtüldü.
12 Şubat 1941'de General Erwin Rommel Kuzey Afrika'da yeni oluşturulan Alman Kuzey Afrika Kolordusu'nun komutanı olarak Trablusgarp'a ulaşmıştır. Rommel, 31 Mart 1941 günü El Ageyla'daki İngiliz birliklerine sürpriz bir baskın düzenleyerek kenti ele geçirir. 2
Nisan 1941 de, Almanya'nın Balkan Cephesini açmasın7 Aralık 1940 gecesi, General O'Connor komutasındaki dan iki gün sonra Bingazi yönünde ilerlemesine devam
bir İngiliz birliği İtalyan mevzilerine saldırdılar. Sidi Bar- eden Rommel, Britanyalı 2. Zırhlı Tümenini kuşatma alrani'nin Britanyalı kuvvetlerinin eline geçmesiyle İtalyan tına alıp teslim olmak zorunda bırakmıştır.
birlikleri dağılmışlardır.
Rommel'in birlikleri Batı Çölü'nde 600 km. kadar iler3 Ocak 1941'de yeniden taarruza geçen O'Connor, 22 lemişler, fakat Tobruk limanı Britanyalıların elinde kalOcak da Tobruk limanına ulaştı ve ileri Harekâtını sür- mıştır. Nisan 1941 ayı içinde Rommel iki kez Tobruk'a
dürdü. 7 Şubat 1941'de Bingazi'ye ulaşmıştır. İtalyan bir- yüklenirse de sonuç alamaz.
11
21 Ocak 1942'de Rommel yeniden taarruza geçmiştir. Bu
harekât Britanyalı birliklerini Bingazi'ye kadar geri atacaktır.
5 Balkan Cephesi
5.1
Matilda Mk II piyade tankları (El-Alamein)
Marita Harekâtı (Yunanistan)
II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nın Yunanistan Savaşı'nda ülkeye saldırması ile Nisan 1941'de başlamış ve Ekim 1944'te Almanya'nın ana topraklardan geri
çekilmesi ile son bulmuştur. Geri çekilmenin ardından
yine de Girit ve bazı önemli adalar 1945 Haziran'ına dek
Alman askerî birliklerinin denetimi altında kalmıştır.
Yunanistan'ı ilk olarak işgâl etmeye kalkışan devlet
İtalya'dır. Ekim 1940'ta ülkeye saldıran İtalya'nın Yunanistan'ı almada yaşadığı başarısızlığın ardından Alman
lider Adolf Hitler, Balkanlar'ı kontrol altına alabilmek
için ordusunu doğruca Yunanistan'a yönlendirmiştir. Hızlı bir "Yıldırım savaşı" taktiği ile 1941 Nisan'ında ülke14 Haziran 1941 gecesi Britanyalı birlikleri ikinci bir ye girilmiş ve Mayıs ayının ortalarına doğru Yunanistan,
taarruza giriştiler. "Savaş Baltası Operasyonu" kod ad- Almanya, İtalya ve Bulgaristan olmak üzere üç farklı devlı bu harekâtda Britanyalı birlikleri, Halfaya Geçidi'ne letin işgâli altında kalmıştır.
ve Rommel'in merkezdeki garnizonuna saldırırlar. Halİşgâl altında olunan süre boyunca sivil Yunanistan halfaya Geçidi, her iki tarafın askerleri arasında “Cehenkı birçok zorluk ile karşı karşıya kalmış ve 300.000 sivil
nem Geçidi”olarak adlandırılacaktır bundan böyle. Her
açlık ve salgın hastalıklardan dolayı yaşamını yitirmişiki taarruz da Britanyalılar açısından başarısız olur. Hatir. Ülkenin ekonomisi tamamı ile çökmüştür.Bu güçler
rekâtın üçüncü günü başlarken Rommel, tüm birliklerini,
ülkeyi denetim altında bulunduran gruplara karşı gerilBritanyalıların geri çekilme hattını tutmak amacıyla Halla atakları ile saldırmışlar ve büyük casusluk eylemlerinfaya Geçidi'nin yanından ileri sürecektir. Bu tırpan harede bulunmuşlardır. 1943 yılına gelindiğinde bu direnişçi
keti durdurulamayınca İngilizler geri çekilmek zorunda
gruplar birbirleriyle çatışmalara girmişler ve tam bağımkalırlar.
sızlığın alındığı 1944 yılında krizde olan ülkede iç savaşın
Tobruk'taki köprü başına ulaşma yönünde Britanyalıla- çıkmasına neden olmuşlardır.
rın üçüncü girişimi,“Crusader Harekâtı" olarak kayıtlara geçmiştir. 18 Kasım 1941'de başlatılan harekât bu kez
başarılı olur. 4 Aralık 1941'de Rommel, Tobruk önlerin- 5.2 Merkür Harekâtı
den de çekilmek zorunda kalmıştır. Rommel, daha önce
savunma hatları oluşturduğu Gazala Hattı'na çekilmiştir
ama, 13 Aralık 1941'deki Britanyalı saldırısı karşısında
geri çekilmek zorunda kalır, İngilizlerin 200 tankına kar- II. Dünya Savaşı'nda 20 Mayıs 1941 sabahında
Fallschirmjäger'lerin (Alman Paraşütçü Hafif Piyadesi)
şılık elinde kullanılır durumda 30 tankı vardır.
27 Aralık 1941 tarihinde Rommel, birkaç gün önce ula- Girit Adasına havadan indirilmesi ile başlamıştır. İşgal
şan 30 tanklık takviye kuvvetini kullanarak Britanyalı amaçları bağlamında başarıya ulaştıysa da, Alman
hatlarını yeniden Gazala Hattı'na kadar ileri itmiştir. Al- tarafının verdiği kayıpların büyüklüğü nedeniyle, Alman
man Afrika birliklerinin başarılı olamamasının en büyük ordusu bir daha hava indirme operasyonu yapmamıştır.
15 Mayıs 1941 sabahı Britanyalı birlikleri Alman hatlarına "Brevity Harekâtı" kodadıyla bilinen bir taarruzda bulunurlar. Halfaya Geçidi'ni ele geçirmelerine karşın Almanların karşı taarruzları sonucu Brevity Harekâtı başarısız olmuştur.
sebebi Britanyalı casus denizaltılarından biri olan SARAH'ın Almanların deniz yoluyla ulaştırdıkları mühimmatlarının yollarını ve geçiş zamanlarını tespit etmesi ve
böylece Alman ve İtalyan deniz ikmalimin kesintiye uğramasıdır. Rommel sipariş ettiği silahların yaklaşık yarısına
ulaşabiliyordu.
Girit Muharebesi dünya tarihindeki en büyük hava indirme operasyonu olarak nitelenmekte olup ve tüm dünyada
hava indirme tümenlerinde taktik açıdan öğretilen önemli bir muharebedir. Her ne kadar Müttefiklerin II. Dünya Savaşı'nda yapmış olduğu Market Garden Operasyonu'nda daha fazla sayıda paraşütçü komando kullanıldıysa
12
6
DOĞU CEPHESİ I
da söz konusu operasyon zırhlı birliklerle desteklendiğinden, hava desteği dışında destek olmadan yapılan bu Alman saldırısı en büyük hava indirme operasyonu olarak
kabul edilir.
6
Doğu Cephesi I
Barbarossa Harekâtı, 22 Haziran 1941
Fedor von Bock
6.1
“Barbarossa”
Norveç, Fransa ve Balkanlar'ın istilasıyla, Batı'dan gelebilecek bir dizi askeri tehdidin önlemini almış olan Hitler,
dikkatini bu kez doğuya, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler
Birliği'ne çevirmiştir. 22 Haziran 1941 günü kısa bir hazırlık ateşinin ardından Alman panzer birlikleri Sovyet
Semyon Konstantinoviç Timoşenko
sınırını geçerler.
Böylece II. Dünya Savaşının Doğu Cephesi savaşlarının
açılış hamleleri sayılabilecek Barbarossa Harekâtı başla- dönüp Smolensk'teki Rus ordularını esir alması isteninmış olur.
ce, Moskova'yı terketmiş olan Stalin zaman kazanıp kenDoğu Cephesi 22 Haziran 1941 tarihinde başladı ve ha- di birliklerini savunma yapmaları için Moskova'ya yığrekâtın ilk aylarında Wehrmachtʼın hızlı ilerleyişine ve dı. Sonbahar aylarındaki yağışlar, Rus direnişinin gideKızıl Orduʼnun ciddi ölçüde kayıplarına sahne oldu. Em- rek kendini toparlaması ve sertleşmesi, ardından da o yıl
rindeki tank kolordularıyla hızla Moskova önlerine ge- erkenden bastıran kış şartlarının oluşturduğu zorluklarlen Mareşal Fedor von Bock, Hitler tarafından zorla geri la Alman ordularının ilerleyişi durma noktasına geldi. 5
8.1
Pearl Harbor
13
Aralık 1941 akşamı, Moskova'ya yönelik Alman saldırıları sonlanmak zorunda kaldı.
7
Stalingrad Muharebesi
1942ʼde Hitler, Karadeniz'le Hazar Denizi arasında bulunan Kafkasya petrol yataklarını ve bu bölgenin hemen
kuzeyindeki Don ve Donets nehirleri arasındaki sahayı
ele geçirmeyi hedefledi. Bu planın ilk adımı Mavi Operasyon kod adıyla bilinecektir. Mavi Operasyon, Alman
ordularına Stalingrad ve Kafkasya yolunu açmak içindir.
Mavi Harekâtının bu hedeflere ulaşmasından sonra Alman orduları iki grup olarak operasyonları sürdürdüler.
Stalingrad kentinin ele geçirilmesi yönündeki operasyonlar, Stalingrad Muharebesi ile II. Dünya savaşıʼ
nın dönüm
noktalarından biri oldu.
Stalingradʼı kuşatan Alman birlikleri Rusların Uranüs
Operasyonu kod adını verdikleri karşı taarruzla çembere
alındı. Çemberi kırmak amacıyla Alman Don Ordu Grubunun giriştiği Kış Fırtınası Operasyonu ise Kızıl Orduʼ
nun karşı operasyonu (Küçük Satürn Operasyonu) ile ba- Oramiral Isoroku Yamamoto (Japon İmparatorluk Donanması
şarısızlığa uğramıştır.
Başkomutanı)
Küçük Satürn Operasyonuʼnun başarısının hemen ardından Kızıl Ordu, Satürn Operasyonu ile, Kafkasyaʼda zaten güçlükle ilerlemekte olan Alman ordularının geri bağlantısını kesmek amacıyla taarruzlara başlamıştır. Bu taarruzların durdurulamayacağı ortaya çıkınca Alman bir8.1
likleri 1943 yılının Ocak ayı başlarında Kafkasyaʼdan
çekilmek zorunda kalmışlardır.
Pearl Harbor
1943 yılı ocak ayı ortalarına doğru daha kuzeyde Kızıl
Orduʼ
nun giriştiği karşı taarruzlar sonucu, Don ve Donets
Japonlar güçlerine güveniyordu. En güçlü, en modern dobölgesi tekrar Rusların kontrolüne geçmiştir
nanmanın ellerinde oluşu, Çin'in zengin bölgelerinin işgalini tamamlamaları ve Avrupa'daki karışık ve güvensiz
durum Japonları Avrupa Uzakdoğu sömürgelerine saldı8 Asya-Pasifik Cephesi
rı arzularını körükledi. Endonezya (Hollanda Hindistanı),
Pasifik adaları, Fransız Çinhindi, Burma ve Hindistan iyi
bir hedef olarak namluda duruyordu. Ancak kolay gibi
görünen bu harekât Japonlara göre güçlü ve resmen olmasa da Müttefik cephesine destek verebilecek bir Amerikan deniz filosu Pasifik'te bulunurken gerçekleştirilemezdi. Bu amaçla bir nevi Amerikan su üstü gücüne suikast olacaktı. Japonlar da Amerika kendini toparlayana
dek, kızaklardan yeni binlerce tonluk savaş canavarları
çıkarmadan evvel işgal işini bitirmiş halde muzafferiyetlerinin tadını çıkaracaklardı. Bu büyük görev amacıyla o
güne dek denizlerde kullanılmamış büyüklükte bir hava
gücü Amiral Nagumo'nun yönetimine verildi. Birçok savaş gemisi ve uçakları Oahu yakınına taşıyacak altı uçak
gemisi hazırlandı. Torpil uçakları, Vals uçakları, yüksek
irtifa bombardıman uçakları; gemileri yoketme işi, avcı
uçaklarıysa Amerikan uçaklarını henüz yerdeyken imha
için (Alman taktiği) uçak gemilerine yerleştirildi. TopÇin-Japon Savaşı ve Pasifik Cephesi (1937-1942)
lam 429 uçak kendine güvenle yola koyuldu...
14
8
ASYA-PASİFİK CEPHESİ
Yanan Japon uçak gemisi Hiryū (Midway)
“Malaya Kaplanı" Korgeneral Tomoyuki Yamashita (25. Ordu
komutanı)
Yanan ABD'li uçak gemisi USS Lexington (Mercan Denizi)
ABD'li uçak gemisi USS Wasp batmak üzere (Solomon Adaları,
15 Eylül 1942)
Yanan ABD'li zırhlı USS Arizona (7 Aralık, 1941)
ait 3 uçak gemisi (CV-5 USS Yorktown, CV-6 USS EnBaşlangıçta, ABD savaşa doğrudan katılmasa da, Birle- terprise, CV-8 USS Hornet)nin seferde oldukları için bu
şik Krallık'a büyük ölçüde ekonomik ve askeri malzeme saldırıdan kaçabilmesinden dolayı, Japonların bu hava taarruzu her ne kadar başarılı görünse de esasen Japonya
yönünden destek sağlıyordu.
7 Aralık 1941ʼde, bir pazar sabahı, Japon uçak gemile- açısından büyük bir şanssızlık olarak kabul edilmektedir.
rinden havalanan yüzlerce avcı, torpido ve bombardıman
uçağı, Hawaii Adalarından Oafu Adasında bulunan Pearl
Harbor deniz üssüne geniş çaplı bir hava saldırısı düzenledi. Japonlar bombaladıkları 8 Dretnoddan 6'sını batırdı
ya da kullanılamaz hale getirdi. Amerika donanmasına
Pasifik Savaşları'nın ilerleyen aşamalarında, deniz savaşlarında hava gücünün belirleyici bir rol oynadığının kanıtlanması da göstermektedir ki, hava unsurlarını taşıyan
Amerikan uçak gemilerinin zarar görmemiş olması, savaşın kaderi üzerinde yaşamsal bir rol oynamaktadır.
8.2
Mercan Denizi
15
kesin bir üstünlük sağlamıştır.
8.2 Mercan Denizi
Nisan 1942 sonlarında Japonlar, Yeni Gine'nin güneydoğusundaki Port Moresby'de ve Solomon Adalarının güneyindeki Tulagi'de hava üsleri kurarak Avustralya ve Yeni
Kaledonya arasındaki Mercan Denizinin denetimini ele
geçirmeye hazırlanıyorlardı.
Japonların Port Moresby'yi ele geçirme planını haber alan
Japon uçakların saldırı altında Amerikan uçakgemisi USS Hor- Müttefikler eldeki bütün hava ve deniz kuvvetlerini alarma geçirdiler.Japonların 3 Mayıs'ta Tulagi'ye çıkarma
net (Santa Cruz Adaları Deniz savaşı, 26 Ekim 1942)
yapmaları üzerine, Tuğamiral Frank J. Fletcher komutasındaki keşif kuvvetine bağlı bir uçak gemisinden havalanan ABD uçakları Japon çıkarma grubuna saldırarak
bir destroyeri, birkaç mayın tarama ve çıkarma gemisini
batırdı.
4 Mayıs'ta Rabaul'den yola çıkan asıl Japon kuvvetlerini
oluşturan deniz birliklerinin çoğu doğuya doğru dolambaçlı bir yol izledi.
Çin-Burma sınırlarında Salween Nehrinde Japonlara karşı savaşan Çin Cumhuriyeti askerleri (Haziran, 1943)
İki tarafın uçak gemileri 5-6 Mayıs günlerini birbirlerini
aramakla geçirdi. 7 Mayıs sabahı Japon uçak gemisinden
havalanan uçaklar bir ABD destroyeriyle tankerini batırdı. Fletcher'ın uçakları da Japon hafif uçak gemisi Şoho'yu ve bir kruvazörü batırdı. Ertesi gün Japon uçakları
ABD uçak gemisi Lexington'ı batırdı ve Yorktaown'a büyük hasar verdi.Buna karşılık ABD uçakları da büyük Japon uçak gemisi Shokaku'yu savaşamayacak ölçüde ağır
hasara uğrattı.
Yine de bu olay üzerine ABD Kongresi 8 Aralık 1941ʼde
Japonyaʼ
ya savaş ilan etti. Kaçınılmaz olarak Japonya'nın
müttefiki olan Almanya ve İtalya 11 Aralık günü ABD'ye
savaş ilan etti. Bir gün sonra ise Japonya, Birleşik Krallık,
Kanada ve Avustralya'ya savaş ilan etti.
Çok uçak kaybeden Japonlar, hava korumasının yetersizliği ve karadan havalanan Müttefik bombardıman uçaklarının saldırıları karşısında Port Moresby'ye giden kuvvetlerini Rabaul'de geri çekmek zorunda kaldılar. Zaferle
sonuçlanan çarpışmalar boyunca yalnızca uçakları kullanan Müttefik deniz kuvvetleri, hiçbir zaman Japon savaş
gemilerine atış menziline girecek kadar yaklaşmadı.
Pearl Harbor baskınıyla aynı gün, Taiwan (Formoza) adasından kalkan Japon uçakları Filipin Adalarına yönelik
bir hazırlık saldırısı başlattı. Bu adalara hemen ardından 8.3 Midway
Japon birliklerince çıkarma yapılarak işgal edildi. General Douglos MacArthur komutasındaki ABD ve Filipin güçleri geri çekilmek zorunda kaldılar. Japonlar 1942
Mayısın'da Filipinler'i ele geçirdiğinde 36 bin asker ve 25 Midway Muharebesi (ミッドウェー海戦 Midway Kabin sivil esir alındı.
isen / Midway Deniz Muharebesi) (Japon kod adı: MI Haİzleyen aylarda Japon kuvvetlerinin ileri Harekâtı devam rekâtı, MI 作戦 / Emu Ai Sakusen), Muharebenin amacı
etti. Guam, Wake Adaları, Hong Kong, Malaya işgal et- stratejik Midway adası'nı almak ve Amerikan uçak geti. Malaya yarımadasındaki Singapur 1942 Şubat'ında Ja- milerini yok etmekti. Bu amaçla toplanan Japon armadaponların eline geçti. Japon ilerlemesi, Brunei, Saravak, sında 200 parçalık Japon filosunda 8 uçak gemisi ve 11
Borneo, Timor, Cava, Sumatra, Selebes, Yeni Britanya, zırhlı bulunuyordu. Buna karşılık ABD'liler 3 uçak gemiSolomon Adaları, Yeni Gineʼ
nin doğusu, Gilbert Adaları, si etrafında 76 parçalık bir filo hazırlayabilmişlerdi.
Andaman Adası, ve Aleut Adaları'na kadar yayıldı.
Ne var ki Japonlar güçlerini dağıttılar. İki uçak gemisini,
Bu başarılar Japonya'ya, Güneydoğu Asya denizlerinde ABD'lileri kuzeye çekmek için Aleut Adalarıʼna doğru
16
11 İTALYA CEPHESİ
göndermişler, iki uçak gemisini de esas filonun çok gerisindeki çıkarma filosuna tahsis etmişlerdi. Japon şifresini çözen ABD'liler birçok bocalamaya ve USS Yorktown
(CV-5)ʼın bu sefer batmasına rağmen, Japon İmparatorluk Filosuʼnun belkemiği olan en önemli dört Japon
uçak gemisini batırdılar. Bu savaşın ABD'liler lehine sonuçlanmasındaki en önemli etken Amerikan ordusunun
Japon şifreleme sistemini çözmeleri ve Japonların bundan haberi olmamasıdır. Japon uçak gemilerinin batırılmasındaki etken ise Japon amiralinin hazırda bekleyen silahları yüklenmiş muharebe uçaklarının saldırı filosu geri
dönmedi diye bombardıman cephanesi yüklemek amacıyla hangara indirmesi ve bu sırada Amerikan uçaklarının gemilere saldırmasıdır.
10 Kuzey Afrika Çıkarması
8.4
11 İtalya Cephesi
8 Kasım 1942'de Britanyalı ve ABD güçlerinden oluşan
bir görev kuvveti Fas ve Cezayir kıyılarına bir çıkarma
yaptı. 6 Ağustos 1942 günü başlayan İngiliz taarruzu karşısında (II. El Alameyn Savaşı), geri çekilmek zorunda
kalan Rommel, bu çıkarma harekâtı sonucu iki ateş arasında kalmış oluyordu.
General Montgomery komutasındaki Britanyalı 8. Ordusunun ileri Harekâtı, Rommel'in döşemiş olduğu onbinlerce mayın dolayısıyla ağır aksak ilerleyebiliyor.
Böylece Britanyalı 8. Ordusu, 13 Aralık 1942'de Tobrukʼ
a ulaşabiliyor. 1943 yılının ocak ayı sonunda ise Libya
in kontrolünden çıkmıştır. Artık Kuzey
Bu savaşta ve sonraki savaşlarda Japon donanmasının ye- tümüyle Rommelʼ
Afrikaʼda
durum
tümüyle ABD ve Ingilizlerin kontrolü
nilmesindeki en önemli etkenlerden biri Japon gemilerinaltındadır.
de radar bulunmaması olacaktır.
Guadalcanal
Guadalcanal, II. Dünya Savaşı'nda Japonya'nın 3. Ana Savunma Hattının bulunduğu bölge olarak bilinir. ABD'li
donanması Midway zaferinden sonra gözünü Guadalcanal'a çevirdi. Sahil çıkartmasında oldukça zorlanacaklarını sanıyorlardı. Fakat Japon askerlerinden çıkartma anında hiçbir ses gelmedi. O anlık Amerikan askerleri kendilerini şanslı hissettiler. Guadalcanal'da yaşayan yerliler
sayesinde Japonların bulunduğu mevzilere kadar ilerlediler.
9
Batıdaki Deniz Savaşları
Akdenizʼde müttefikler, özellikle İngilizler açısından deniz hakimiyeti yaşamsal bir önem taşımaktadır. İngiliz
İmparatorluğu'nun Uzak Doğu bağlantısı Akdeniz üzerinden sağlanmaktaydı. Ayrıca Kuzey Afrika'daki askeri
varlığının takviyesi ve ikmali açısından da bu deniz yolunun önemi büyüktü. Ard arda uygulanan başarılı deniz operasyonları (Mers-el-Kebir Savaşı, Taranto Savaşı,
Matapan Yarımadası Savaşı gibi) bu deniz yolunda İngiliz
hakimiyetini sağlamış olmakla birlikte bir süre için Uzak
Doğu bağlantısı Afrika kıtasının güney ucu dolaşılmak
zorunda kalınarak sağlanmıştır.
Atlas Okyanusu'ndaki deniz savaşları ise, Bismarck olayı dışında, Alman denizaltılarıyla müttefik deniz ve hava
güçleri arasında sürmüştür. Savaşın genel çizgisi, deniz ticaret hatlarına saldıran Alman denizaltılarıyla onları önlemeye çalışan müttefik su üstü gemileri ve uçakları arasında geçmiştir.
Görüntüler
• Bismarck
• Japon Denizaltı I-12'nin Avrupa ziyareti
Monte Cassino enkazları
10 Temmuz 1943 ve 2 Mayıs 1945 tarihleri arasında
Britanyalı ve ABD'li donanmalarının Husky Harekâtı ile
Sicilya'ya yapmış olduğu çıkarmayla açılmış olan cephedir.
Müttefikler, Kuzey Afrikaʼdaki Alman askeri varlığını ortadan kaldırdıktan sonra İtalya'ya yöneldiler. İtalya'ya bir çıkarma yapılmasından önce Sicilya adasındaki Alman askeri gücünün de kırılması gerekmişti. İtalya
topraklarına Müttefik çıkarması iki noktadan yapılmıştır.
General Montgomeryʼnin 8. Ordusu, Sicilyaʼdan hareketle dar Messina boğazını geçerek İtalyan çizmesinin
parmak ucuna çıkmıştır.
İkinci çıkarma operasyonu olan Salerno çıkarması ise,
Salerno'nun güneyindeki iki plaja, bir İngiliz, bir Ameri-
12.2
Bagration Harekâtı
17
kan kolordusu tarafından yapılmıştır. Çıkarmanın üçüncü gününde Müttefik haraketı durdurulmuş, ancak ilerleyen günlerdeki takviyeler ve ağır bombardımanlar sonucu sağlam bir köprü başı oluşturulabilmiştir.
Aynı gün İtalya, Müttefiklerle bir mütareke imzaladı, fakat bu mütareke Salerno çıkarmasına kadar gizli tutuldu.
Çıkarma birlikleri esas hedefleri olan Napoli'ye Harekâtın üçüncü haftasında ulaşıyorlar.
22 Ocak 1944'te Müttefikler Romaʼnın 40 km güneyinde, Anzioʼya bir çıkarma daha yapıyorlar.
Çok çetin çatışmalarla geçen İtalya Cephesi, 29 Nisan Kızıl Ordu askerleri, Dnepr Nehri geçişini hazırlarken
1945'te İtalya topraklarındaki Alman birliklerinin müttefiklere yenilmesi ve İtalya'nın kayıtsız şartsız teslim olması ile cephe kapanmıştır.
12
12.1
Doğu Cephesi II
Hisar Harekâtı
Kursk Savaşı (Almanya'nın verdiği kod adı: Unternehmen Zitadelle / Hisar Harekâtı), II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde, Alman kuvvetlerinin Kursk çıkıntısına karşı 1943 Temmuz ve Ağustos aylarında giriştikleri genel taarruzdur. Bugüne kadar yapılmış en büyük tank
çarpışmaları ve bir günde en fazla kayıp verilmiş hava
çatışmaları bu muharebede gerçekleşmiştir. Almanların
Doğu Cephesi'nde gerçekleştirdiği son stratejik taarruzdur. Sonucundaki Sovyet zaferi, Doğu Cephesi'nde inisiyatifi Sovyetlere vermiştir ve savaşın sonuna kadar da
öyle kalmıştır.
12.2 Bagration Harekâtı
Normandiya Çıkarması'ndan 16 gün sonra ve
Almanya'nın Sovyetler Birliği'ne savaş ilan ettiği
günün üçüncü yıldönümünde, Alman hatlarının merkez
bölümünde, 22 Haziran 1944 günü geniş kapsamlı bir
Kızıl Ordu taarruzu başlatılmıştır. Stalin, harekâtın kod
adı olarak prens Bagrationʼun adını seçmiştir. Napolyon
savaşları sırasında, çağın en üstün taktik kumandanlarından biri sayılan Bagration, 1812 de Napolyon ordularına
karşı Borodinoʼda verilen savaşta ölmüştü.
Ruslar, 124 tümende 1,2 milyon asker, 5.200 tank, 30 bin
top ve 6 bin uçağı bu cepheye sürmüşlerdir. Almanlar bu
saldırıya, eksik kadrolu 63 tümende 350 bin dolayında
asker, 900 tank ve 10 bin topla göğüs germek durumundaydılar.
Kursk çıkıntısı, Almanların Stalingrad'daki yenilgisi sonrasındaki Sovyet taarruzu ve Alman karşı saldırısı sonucu
oluşmuştu. Almanlar, çıkıntıyı kuzey ve güney kanatlarından keserek cepheyi kısaltmayı ve Kızıl Ordu birliklerini çembere alarak yeni bir büyük zafer elde etmeyi
umuyorlardı. Ancak Sovyetlerin, Hitler'in planları hakkında iyi bir istihbaratı vardı. Bu ve Almanların yeni silahları, özellikle de Panter tankını bekleyerek taarruzu
sürekli ertelemeleri Kızıl Ordu'ya derin bir savunma hattı
oluşturmak ve karşı saldırı için stratejik rezervleri uygun
yerlere konuşlandırmak için yeterli zamanı verdi.
Taarruzun ilk günü bitmeden Alman hatları iki cephede
yarıldı ve 53. Kolorduyla birlikte Vitebsk kenti kuşatıldı.
Aynı gece Luftwaffe, Ukraynaʼdaki Poltava Amerikan
üssüne bir hava akını düzenledi. 44 adet B-17 ağır bombardıman uçağı pistde imha edildi. Üsteki yarım milyon
galonluk akaryakıt da kullanılamayacak duruma getirildi.
Sovyetler daha önce kış harekatlarında başarı elde etmişlerse de bu, Sovyetlerin savaştaki ilk başarılı stratejik yaz
harekatıydı. Bu stratejik operasyon daha sonra harp akademileri derslerinde yer aldı. Kursk Savaşı, bir Yıldırım
savaşının düşman hatlarını yaramadan yenilmesiyle sonuçlanan ilk muharebedir.
2 Temmuz 1944'te Rokossovskiʼnin öncü birlikleri,
Minskʼin 60 km. batısında, Varşova bağlantısını sağlayan kara ve demiryolunu keserler. Kızıl Ordu birlikleri bir haftada 225 km. yol kat ederek Alman tümenleri,
kolorduları arasından geçip Merkez Ordular Grubuʼnun
geri bağlantısını kesmiştir.
Alman 53. Orduʼsunun yarı mevcudunu oluşturan 5
tümen için 25 Haziran'da Hitler, çekilme emrini verdi
ama 28 Haziran'a gelindiğinde 53. Kolorduʼdan geriye
pek bir şey kalmamıştı. 53. Kolorduʼnun 5 tümeninden
sadece biri, ağır kayıplarla Rus kuşatmasından kurtulaAlmanlar derin savunma hatları içinde tamamen yorul- bilmiştir.
duktan sonra Sovyetler kendi karşı saldırılarını yaparak 5 Aynı gün mareşal Rokossovski emrindeki Sovyet kuvvetAğustos'ta Orel ve Belgorod'u ve 23 Ağustos'ta da Har- leri Minskʼin hemen güney doğusundaki Bobruisk kentikov'u geri alarak Almanları geniş bir cephede geri attı- ni ve dolayısıyla Alman 9. Ordusuʼnu kuşatırlar. Kuşatlar. Bu savaş 2 yıldır işgal altında kalan Kiev'in 2 Kasım ma altındaki bu ordudan sadece 15 kişi kurtulabilecektir;
1943'te kurtarılmasının önünü açmıştır.
Kızıl Ordu 70 bin tutsak alır.
14 "İKİNCİ CEPHE”
18
Merkez Ordular Grubuʼndan arta kalan 4. Ordu 3 Tem- 14.1
muz'da Berezina Nehri'nde kalan tek köprüden batıya geçerek imha olmaktan kurtulur. Nehri geçmişlerdir ama
Berezina Savaşı Alman 4. Orduʼsu için çok ağır kayıplarla sağlanabilen bir geçiş olmuştur. Ne var ki Berezina
nehri'nin batısında tutunmak da mümkün olamaz. Zaten
aynı gün Minskʼin Rusların eline geçmesiyle de 4. Ordu
kuşatılmış duruma düşmüştür. Havadan ikmal girişimleri
de başlar başlamaz başarısızlığa uğrar. 11 Temmuz 1944
günü, 4. Orduʼdan sağ kalanlar da teslim oldular. Böylece 1941 yazında Alman işgaline giren Beyaz Rusya bu
harekatla kurtarıldı.
12. Kolordu komutanı general Müller, direnmenin intihardan farksız olacağını anlayarak elindeki tüm kuvvetlerle 8 Temmuz 1944'te teslim olmuştur. Berezina bataklıklarını geçip uçsuz bucaksız ormanlarda birkaç kola ayrılan 27. Kolordu, çemberden çıkmak için çabalamaktadır şimdi. 13 temmuzda Vilna kenti Rus'ların eline geçer
ve kenti savunan Alman tümeni imha edilir.
Merkez Cephede yaşananlar tam bir bozgundur. Üç haftadan kısa bir sürede Kızıl Orduʼnun başardığı bu dev
kıskaç harekâtıyla Merkez Ordular Grubu, neredeyse tümüyle savaş dışı kalmıştır. Almanlar, 200 bin asker ve
subay ile 22 generalin içinde bulunduğu toplam 55 tümenini kaybetmiştir. Bazı kaynaklarda ise Alman kayıplarının 400 bini bulduğu belirtilmektedir.
13
Normandiya Çıkarması
Amerikan askerleri Normandiya Çıkarmasında, 6 Haziran 1944
Stratejik bombardıman
II. Dünya Savaşıʼnın özelliklerinden biri, gerek cephe- Müttefiklerin Güney Fransa çıkarması (“Dragoon”harekâtı, 15
de olsun, gerekse cephe gerisinde, hava unsurlarının yo- Ağustos 1944)
ğun olarak kullanılmasıdır. Cephe gerisine yönelen hava taarruzları, lojistik hedeflere yönelmiştir, silah sanayi
tesisleri, destek sanayi tesisleri, enerji santralleri, petrol
depolama ve rafineri tesisleri, iletişim ve ulaşım hatları
bombardımanın hedefleri olmuşlardır.
Britanya Savaşı'nın son bulması ve Doğu Seferi'nin başlamasıyla Alman hava kuvvetlerinin önemli bir bölümü
Rusya'da bulunmaktadır. Dolayısıyla Alman hava kuvvetlerinin Batı'daki faaliyetleri, önleme faaliyetleri olarak
kalmıştır.
Böyle olunca Stratejik Bombardıman, esas olarak Müttefik bombardıman filolarının Alman tesislerine yönelik
bombardımanlarıdır. Ne var ki, zaman zaman sivil hedefler de bu bombardımana hedef olmuştur. Köln, Essen,
Bremen, Hamburg gibi Alman kentlerine yoğun hava saldırıları düzenlenmiştir.
14
"İkinci Cephe”
Villersbocage çatışmasında terkedilen Cromwell tank
14.2
“Market Garden”
19
Hitler'in giriştiği birkaç karşı taarruz ise ağır kayıplarla
sonuçlanmış, başarısız girişimler olarak kalmıştır.
14.2
Zafer Geçidinde Müttefikler ve Özgür Fransa birlikleri (Paris)
“Market Garden”
Market Garden Operasyonu, (17 Eylül – 25 Eylül
1944) II. Dünya Savaşı sırasında, Amerika Birleşik
Devletleri ve Birleşik Krallık ortak güçlerinin Belçika
üzerinden Almanya'ya girmesini amaçlayan operasyondur. Alman birliklerinin düzenli geri çekilişi nedeniyle
taktik Alman galibiyeti sağlamıştır. ABD'liler büyük kayıplar vermelerine rağmen Belçika'yı ele geçirmişlerdir.
Ancak Hollanda'ya yönelik harekat Arnheim'daki Alman
karşı saldırısı nedeniyle sonuçsuz kalmıştır.
14.3 Lumberjack Harekâtı
Müttefikler'in planları nisan ayından önce Ren Nehri'ni
geçmeyi öngörmemektedir. Fakat 7 Mart'ta Remagen yakınında Ludendorff Köprüsü sağlam olarak ele geçirilince iş değişir. Tam hızla bu köprüden Renʼi geçerler.
Bu savaşın gidişatını değiştirecek bir olanaktır. Müttefik
tank ve topları, motorize birlikleri, Bonn'un dolayısıyla
Ruhr sanayi bölgesinin hemen güneyinden bu su kanalını
geçmeye başlamıştır.
Knittel kampfgruppe'ne bağlı birlikler (Malmedy, Belçika)
6 Haziran 1944 gece yarısı Müttefik Paraşütçü Birlikleri'nin Normandiya sahili arkasındaki kritik yerleşim
bölgelerine indirme yapmasıyla başlamıştır. Gün ağrırken müttefiklerin hava ve donanma bombardımanı ile ilk
müttefik askerleri sahilde önceden belirlenen bölgelere
çıkarma yapmışlardır. Bu bölgelere Utah, Omaha, Gold,
Juno ve Sword kod adları verilmişti.
Patton, 29 Mart 1945'de Frankfurt'u alır, 12 Nisan'da
ABD'li 9. Ordusu, Magdeburg yakınlarında Elbe nehrini geçer. Artık Berlin'e 80 km kalmıştır.
15 Avrupa'da Savaşın Sonu
Müttefik kayıplarının en yüksek olduğu çıkarma bölgesi
Omaha kumsalıdır. Diğer çıkarma bölgelerinde de, sert
bir direnişle karşılaşılmasına rağmen ilerleme sağlanmış,
yeterli derinliği olan köprü başları oluşturulmuştu.
26 Haziran 1944'te yoğun çatışmalardan sonra Amerikalıların eline geçen Cherbourg, ibrenin artık müttefiklerden yana döndüğünün açık göstergesidir. Kuvvet üstünlüğü artık yerine oturmuş, işlemeye başlamaktadır. Amerikan savaş sanayi Avrupa topraklarına oluk oluk akmaktadır. Cherbourg gibi derin bir liman, büyük teknelerin bile
yanaşıp yüklerini boşaltmaları için uygundur. Müttefikler 1945 yılında Köln şehrinin % 90´ı harabeye dönüşmüştü. Şehirde ayakta kalabilen ender binalardan birisi de sol üstte bulunan
için böyle bir liman, tüm kan dolaşımının ana atardamaKöln Katedrali'dir.
rıdır.
General Bradleyʼin Normandiyaʼdaki ordular grubuna
de General 15.1
bağlı 3. Orduʼ
nun komutasına 1 Ağustos 1944ʼ
Patton atanır. Patton, müttefik ilerlemesi yönünden yeni
bir soluk getirecektir.
Berlin
20
16 ODER-NEİSSE HATTI
sürdürür. Nisan ayı ise Nazi yönetiminin sonu olmuştur. 23 Nisan 1945 de Ruslar Berlin'e girmiş, 30 Nisan
1945'de ise Hitler intihar etmiştir. Almanlar, yarım milyona yakın bir kuvvetle Berlin'i 2 Mayıs 1945'e kadar
savunsalar da, yoğun Rus taarruzları karşısında 150 bin
kayıpla kenti kaybederler.
16 Oder-Neisse Hattı
Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt ve Joseph Stalin
1945'te Yalta Konferansında.
Teslim belgesini imzalayan Wilhelm Keitel (8 Mayıs 1945,
Karlshorst, Berlin)
Savaşın sonundaki Sovyet genişlemesi, Orta Avrupa sınırlarının
değişmesi ve komünist bir Doğu Bloku'nun oluşmasıyla sonuçlandı. Böylece Soğuk Savaş da başladı.
Almanyanın toprak kaybı. (Oder-Neisse hattı)
1945 yılı başlarından itibaren Alman orduları gerek Batı'da Amerikan ve Britanyalı orduları karşısında, gerek
Doğu'da Kızıl Ordu karşısında gerilemeye devam etmektedir. Ocak ayında Amerikan birlikleri Arden bölgesini
ele geçirirken Kızıl Ordu da Vistül nehrine dayanır.
Mart ayında Müttefik kuvvetler Ren nehrini geçerek Alman topraklarında ilerlerken Kızıl Ordu da ilerlemesini
Yalta Konferansı'nda (Şubat 1945) üç büyük Müttefik
devlet (Birleşik Krallık, SSCB ve ABD) Polonya'nın
SSCB ile sınırını batıya doğru, yaklaşık Curzon Hattı'na kadar çekmeyi kararlaştırdı. Bu düzenlemenin Polonya için yol açtığı toprak kaybı ise batıdaki sınırın Almanya'nın zararına olarak batı yönünde kaydırılmasıyla karşılandı. Josef Stalin Yalta'da, Baltık Denizindeki Świnoujście'den (Swinemünde) güneye doğru uzanarak Szczecin'in batısından geçen, daha sonra
Frankfurt (Oder)'ın güneyinde Neisse (Nysa Łużycka)
Nehri ile birleştiği noktaya kadar Oder Nehrini (Odra) izleyen, ardından Neisse Nehri boyunca Zittau yakınında-
21
genin Polonya'nın denetimine verilmesini onayladı. Potsdam Konferansı'nda ayrıca bölgedeki Almanların Polonyalılarca Almanya'ya gönderilmesine izin verildi. Ama
Polonya-Almanya sınırının nihai olarak gelecekte toplanacak bir barış konferansında çizilmesi kararlaştırıldı.
17 Nazi Almanyası'nın Teslimiyeti
7 Mayıs 1945 günü General Jodl, Almanya'nın teslim belgesini imzaladı.
Görüntüler
Almanya'nın teslim töreni
Moskova'da Kızıl Ordu'nun Zafer Şenliği
18 Japonya'nın teslim olması
Sovyet Savaş Anıtı, Treptower Parkı, Berlin
ki Çekoslovakya sınırına kadar uzanan Oder-Neisse Hattı'nın sınır kabul edilmesini istedi. Stalin böylece 1939'da
(Alman-Sovyet Antlaşması) işgal ettiği ve geri vermek istemediği Curzon Hattının doğusundaki topraklarını yitiren Polonya'nın bu kaybına karşılık bir ödün vermeyi düşünüyordu.
Ama yeni sınırın tam olarak nereden geçeceği konusun- Kahire Konferansı:Çan Kay Şek, Franklin D. Roosevelt ve
da Batılı Müttefikler ile SSCB arasında anlaşmazlık çıktı. Winston Churchill
ABD ile Birleşik Krallık böyle bir düzenlemenin yalnızca çok sayıda Almanın yer değiştirmesine yol açmakla
kalmayacağını (Polonya'ya bırakılan topraklarda o sırada
5 milyon Alman yaşıyordu), aynı zamanda gelecekte Almanya'yı kayıplarını geri istemeye yönelteceğini, böylece
kalıcı bir barışın kurulmasını önleyeceğini öne sürdü. Onların önerdiği sınır çizgisi Oder Nehri boyunca uzanıyor,
sonra Wrocław (Breslau) ile Opole arasındaki bir noktada
Oder ile birleşen bir başka Neisse Nehrini (Glatzer Neisse ya da Nysa Kłodzka) izliyordu. Anlaşmazlık nedeniyle Almanya-Polonya sınırı konusunda Yalta'da bir karara varılamadı. Ancak Batılı Müttefikler bu hattı “barış
konferansına kadar geçici sınır”olarak kabul etmeye razı
oldular (Potsdam, 1945).
Temmuz-Ağustos 1945'te Potsdam Konferansı toplandığında, Sovyet ordusu Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün toprakları işgal etmiş ve bu bölgede Sovyet Filipin Denizi Savaşında düşürülen Japon uçağı
yanlısı geçici bir Polonya yönetimi oluşturulmuş bulunuyordu. ABD ve Birleşik Krallık bu tek yanlı hareketi
şiddetle protesto etmekle birlikte oldubittiyi kabul ede- 18.1 “Kamikaze”
rek, SSCB'ye bırakılan Doğu Prusya'nın kuzey kesimi
dışında, Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün böl-
22
19 LEYTE KÖRFEZİ
Çin-Japon Savaşı ve Pasifik Cephesi
Atom bombası Little Boy'un patlamasından meydana gelen mantar şeklindeki bulut (6 Ağustos 1945 saat 08.15, Hiroşima)
USS Franklin uçak gemisi 19 Mart 1945 sabah saat 07.08'de
Japon 5. Hava Filosu 762. Deniz Hava birliğine bağlı
bombardıman uçağı “Ginga” tarafından bombalandı. (2.600
kişilik mürettebattan 762'si öldü ve 265'i yaralandı.)
Atom bombası Fat Man'nın patlamasından meydana gelen mantar şeklindeki bulut (9 Ağustos 1945 saat 11.02 Nagasaki)
USS Bunker Hill uçak gemisi 30 saniye içinde iki Japon kamikaze
tarafından Kyūshū yakınında 11 Mayıs 1945'de vuruldu. (2.600
kişilik mürettebattan 346'sı öldü, 43'ü kayboldu ve 264'ü yaralandı.)
Kamikaze Japonların özel bir bombalama stilidir.Bu
bombalama stili uçağın yakıtla doldurulup dayanabileceği müddetçe savaştıktan sonra düşmana verebileceği en
büyük zararın oluşması için gerekli stratejik yere kendini
bırakmasıdır. II. Dünya Savaşı sırasında Japon Donanma
Komutanlığı bu şekilde birçok savaş gemisine hasar vermiş ya da batırmıştır.
19 Leyte Körfezi
23
20 Kayıplar
21 Kaynakça
• Dünya Savaşlarının Perde Arkası - Belgesel
http://tekrardusun.com/gorsel-yayinlar/belgesel/
174-duenya-savalarnn-perde-arkas.html
Japonya, Tokyo Limanındaki USS Missouri gemisinde teslim
oluyor.
19.1
Iwo Jima
Iwo Jima Savaşı (Japonca: 硫⻩島の戦い Iwo Tō no tatakai / Iwo Jima no tatakai, İngilizce: Battle of Iwo Jima),
16 Şubat 1945 - 26 Mart 1945 tarihlerinde Pasifik Okyanusunda bulunan Iwo Jima adlı küçük bir adada Japon
İmparatorluğu ile Amerika Birleşik Devletleri arasında
meydana gelen çatışmadır.
19.2
Okinawa Savaşı
• Hitler'in Generalleri Konuşuyor, 2 Cilt / Liddel Hart
/ Kastaş Yayınları
• Bir Askerin Anıları, 2 cilt / Heinz Guderian / Kastaş
Yayınları
• İkinci Dünya Savaşı, 2 cilt / İbrahim Artuç / Kastaş
Yayınları
• 20. Yüzyıl Savaşları, 2 cilt / Mehmet Tanju Adad /
Kastaş Yayınları
• Panzer Birlikleri / K. J. Macksey / Kastaş Yayınları
• Kitle Savaşının Ustası Mareşal Jukov / Geogoriy K.
Jukov / Kastaş Yayınları
• Siyasi Tarih / Oral Sander / İmge Kitabevi
• En Uzun Gün / C. Ryan / Kastaş Yayınları
Okinawa Savaşı (Japonca: 沖縄戦 Okinawa Sen), Pasifik Savaşı'nın son aşamasında 1945 yılında Okinawa
Adalarına çıkarma yapan Amerika Birleşik Devletleri ile
Japon İmparatorluğu arasında meydana gelen savaştır.
19.3
Atom Bombaları
Japonya, kendi adasına kadar geri çekilmek zorunda kalmasına rağmen, yoğun stratejik bombardımana karşın direnmesini sürdürmektedir. ABD başkanı Truman, Pasifik'teki savaşı bir an önce bitirebilmek için atom bombası
kullanmaya karar verildiğini açıklar. 6 Ağustos 1945'de
Hiroşima, 9 Ağustos 1945'de ise Nagasaki kentleri atom
bombasıyla vurulur. Atom bombası binlerce sivilin kaybına neden olmuştur. Hem psikolojik harp olarak hem
de toplu sivil tahrip açısından sıcaklığını günümüzde de
korumaktadır.
14 Ağustos 1945'te Japonya, kayıtsız şartsız teslim olmayı kabul etmiştir. Japonya'nın teslim belgesi ise 2 Eylül
1945'te USS Missouri savaş gemisinde imzalanmıştır.
Görüntüler
Missouri savaş gemisinde Japonya'nın teslim töreni
• Nazi İmparatorluğu , 3 cilt / W. L. Shirer / İnkılap
Kitabevi
• Çöl Tilkisi Rommel / P. Carell / Kastaş Yayınları
• Strateji Dolaylı Tutum / Liddell Hart / Doruk Yayınları
• II. Dünya Savaşı Tarihi, 2 cilt / Liddell Hart / YKB
Yayınları
• Normandiya Çıkarmasının Perde Arkası / H. Speidel / Kastaş Yayınları
• Hitler ve İkinci Dünya Harbinin Kaderi / İbrahim
Artuç / Kastaş Yayınları
22 Notlar
[1] “World-War-II”Britannica.com. Erişim: 18 Kasım 2013.
23 Ayrıca bakınız
• Wolfpack
24
24
25
Dış bağlantılar
• http://www.ikincidunyasavasi.com – Yıllara göre
ayrılmış II. Dünya Savaşı bilgileri
25
İlgili filmler
• II. Dünya Savaşı filmleri ve TV programları listesi
İLGİLİ FİLMLER
25
26
26.1
Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans
Metin
• II. Dünya Savaşı Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/II._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1?oldid=17179712 Katkıda bulunanlar: EnginGunduz, Tahsing~trwiki, Pinar, Timurberk, Dbl2010, Dogukansavas, Zwobot, Lighterside, Ganere, Eşref, Dbl2010bot, Fagus,
Kürşat Can Çağlar, Katpatuka, Thiras, Chobot, YurikBot, Denisutku, Noumenon, Ugur Basak, Makedon, İncelemeelemani, AtilimGunesBaydin~trwiki, Denniss, FlaBot, Ruzgar, Metal Militia, Ugur Basak Bot, Muhammedcimci, RobotJcb, Muhammet.alp, Erdemsenol,
Vikiyazar, Tembelejderha, İnanyagiz, Nosferatü, Hakancez, EmreDuran, Nogay, MuratGC, Nihan, Khutuck, Okar, Simon Bolivar, Dünya vatandaşı, Unaluslu, 7500, Memty Bot, Kibele, Burakhuseyin, Devrimdpt, Escarbot, Hightowerfrl, Egemen, Mskyrider, Delamorena,
Metalfırtına, Katyuşa, YiiD, Ç.E.Ş., Thijs!bot, SALiH, Krkzn, JAnDbot, Vito Genovese, Nilfanion, Caster Troy, Stambouliote, CommonsDelinker, AndyMcKandless, Morphosis, TheTime, Abuk SABUK, Tema, Onurkayabasi, Turkcekarakter, Hedda Gabler (eski), Mach,
Burki1907, Muratsener, Düşünenadam, Oezdemir, Reichberg, Semih efendi, Eldarion, Plenumchamber, VolkovBot, Uannis~trwiki, Elmacenderesi, Vikiki, Rei-bot, Saktumsek, TXiKiBoT, Bende sen sende ben, Suelnur, Levent, Hcagri, Synthebot, Numbo3, YonaBot, Bora,
Egemencirit, Ggurbet, Gerakibot, Cita, Malasulu, Sakhalinio, BotMultichill, SieBot, Koala12, Vikiçizer, Loveless, AlleborgoBot, Homonihilis, Sver1987, Idioma-bot, Kağıt, Silver Surfer~trwiki, Yabancı, Dsmurat, Sağlamcı, Yuke, Tuz, PipepBot, Yurekli74, Mızrak, Sabri76,
Wikitheadil, Aliturkyilmaz, Mrpatlak, DragonBot, Eren0606, Takabeg, Kemal K., Melihsen, Manco Capac, Spysspy, Sarsıntı, Cobija,
Alexbot, Berkay0652, BodhisattvaBot, Purbo T, Deformography, İsahan11, Böcürt, Myrat, CarsracBot, Tanhabot, OsmanRus, MelancholieBot, SilvonenBot, Théoden, Syrano, Luckas-bot, Superyetkin, Bekiroflaz, Durkin, Kudelski, Uğur58, Nallimbot, Ibrahim Dede, Atehitman, Dogstar, Sadrettin, Merube 89, Esraoguzhan, Maniaqq, Reality006, Olağan Şüpheli, Alihan34, JamesJackson, Mirochi, Jankatm,
Batuhan Aksu, DirlBot, Batiejderi, ArthurBot, Khutuck Bot, JackieBot, Daggerunion, CnkALTDS, Xqbot, İazak, Blcksprt, GhalyBot, Gsli
burak96, Onur1991, RibotBOT, Tubecastor, Apalie, Noone, Dr. Coal, K.ataseven, Rapsar, Neodimrapper, Helax, TobeBot, Türk Süvarisi,
Taysin, Billinghurst, Potkal, KamikazeBot, RedBot, Dinamik-bot, Dizikaygisiz, Seksen iki yüz kırk beş, Supermæn, Caracas, Milesbroke, Mimar77, Mehmet ÖZDEN, Masa05, Kumul, Euphemia, ALİ FATİH ÖZER, EmausBot, Barko88, Tolqadernek, AnıL97, ZéroBot,
Erasmus.new, YBot, Esc2003, Incitmesin, KumulBot, WikitanvirBot, AnıL06, ChuispastonBot, FoxBot, Vikirik, HaruNGs, Uğurkent,
Ullierlich, Drgulcu, MerlIwBot, KediÇobanı, Giraybalci, Hedwig in Washington, VikipediBilgini, AvocatoBot, Maurice Flesier, Handsome128, Turk-Behzat, Central Data Bank TR, BSRF, JYBot, Nebra, Burcu050505, Peykbot, Gray Budgie, Aguzer, Gulo Luscus, Caglarctr,
A.K.Baştan, Alperen Gezer, Imprecation, Addbot, Smtkya, Ömer Berkay, Baturkacamak, Beyazmavi, Ugur 347, HunterKillercCc, SiLveRLeaD Bot, Square~trwiki, Shinobi19, Ahmet Turhan, Diyapazon, ProleteryaVeKomunizm, Wieralee, Salih tatar, Okanfan, Hey170,
Turkoglu Mustafa 003, Efedirim, Mustafa dogan erterzi, Selim Cebe, Yoldan geçen biri, AlpArslanASLAN(TR), Bahadır98, Çakalihsan,
Kazashihatake, Batuhan11ee, HakanIST, Dominator1453, Hardaliyem, Seyma.dikbas532, Mad Brk, Sgcybjdhfhhhhgbhh, Miracle dream,
Mfayd3131, Btphelps, Emi454, Taiferterfer0055, Mecitecan, Alprdnz, Aynamahruti, Hasan2002, Niveles ve Anonim: 584
26.2
Resimler
• Dosya:1944_NormandyLST.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/1944_NormandyLST.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Famous Coast Guard Photographs (direct image URL [1])
Özgün yazarı: Chief Photographer's Mate (CPHOM) Robert F. Sargent, U.S. Coast Guard
• Dosya:Advance_of_the_Panzerjager-Abteilung_39-AC1942.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/
Advance_of_the_Panzerjager-Abteilung_39-AC1942.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Alman_işgali_haritası.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Alman_i%C5%9Fgali_haritas%
C4%B1.png Lisans: CC BY-SA 2.5-2.0-1.0 Katkıda bulunanlar: Transferred from tr.wikipedia; transfer was stated to be made by
User:Sargon2. Özgün yazarı: Original uploader was Ullierlich at tr.wikipedia
• Dosya:Anti-Comintern_Pact_signing_1936.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/29/Anti-Comintern_
Pact_signing_1936.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.iwm.org.uk/upload/package/25/pearl_harbour/b_542_
gsa290.htm Özgün yazarı: ?
• Dosya:Anticommunist_Logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Anticommunist_Logo.svg Lisans:
CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Original remastering by Antonu
• Dosya:Atomic_cloud_over_Hiroshima.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b7/Atomic_cloud_over_
Hiroshima.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri, Ulusal Arşivler ve Kayıtlar İdaresi kayıtlarında
ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 542192 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı: Enola Gay Tail Gunner S/Sgt. George
R. (Bob) Caron
• Dosya:Attack_on_carrier_USS_Franklin_19_March_1945.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/
Attack_on_carrier_USS_Franklin_19_March_1945.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri, Ulusal
Arşivler ve Kayıtlar İdaresi kayıtlarında ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 520656 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı:
Uploaded by User:Dna-webmaster to Wikimedia Commons
• Dosya:Attacking_the_Gate_of_China02.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Attacking_the_Gate_
of_China02.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: China Incident Photograph Album Volume 2(Shina Jihen Shashin Zenshu
Vol. 2), published in 1938 by Asahi Shimbun. Özgün yazarı: Sweeper tamonten
• Dosya:Bernard_Law_Montgomery.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e4/Bernard_Law_Montgomery.
jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.maxwell.af.mil/au/afhra/wwwroot/photo_galleries/merhar/Photos/01097635_
017.jpg Özgün yazarı: ?
• Dosya:British_prisoners_at_Dunkerque,_France.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/df/British_
prisoners_at_Dunkerque%2C_France.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: www.archives.gov [1][British prisoners at Dunkerque, France] Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:
Q4233718'
src
='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png'
width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.
svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x'
data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>
26
26 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
• Dosya:Bundesarchiv_Bild_146-1977-120-11,_Fedor_von_Bock.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/
ab/Bundesarchiv_Bild_146-1977-120-11%2C_Fedor_von_Bock.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 de Katkıda bulunanlar: This image was
provided to Wikimedia Commons by the German Federal Archive (Deutsches Bundesarchiv) as part of a cooperation project.
The German Federal Archive guarantees an authentic representation only using the originals (negative and/or positive), resp. the
digitalization of the originals as provided by the Digital Image Archive. Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/
wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/
ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>
• Dosya:Bundesarchiv_Bild_183-H01757,_Erich_von_Manstein.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5b/
Bundesarchiv_Bild_183-H01757%2C_Erich_von_Manstein.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 de Katkıda bulunanlar: This image was provided
to Wikimedia Commons by the German Federal Archive (Deutsches Bundesarchiv) as part of a cooperation project. The German Federal
Archive guarantees an authentic representation only using the originals (negative and/or positive), resp. the digitalization of the originals as
provided by the Digital Image Archive. Özgün yazarı: Bilinmiyor
• Dosya:Bundesarchiv_Bild_183-R93434,_Albert_Kesselring.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0f/
Bundesarchiv_Bild_183-R93434%2C_Albert_Kesselring.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 de Katkıda bulunanlar: This image was provided to
Wikimedia Commons by the German Federal Archive (Deutsches Bundesarchiv) as part of a cooperation project. The German Federal
Archive guarantees an authentic representation only using the originals (negative and/or positive), resp. the digitalization of the originals
as provided by the Digital Image Archive. Özgün yazarı: Bilinmiyor
• Dosya:Cairo_conference.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Cairo_conference.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Cairo conference - Chiang Kai-shek, Franklin D. Roosevelt, and Winston Churchill at the Cairo Conference
November 25, 1943 Özgün yazarı: ?
• Dosya:Camouflaged_and_poorly_equipped_Chinese_soldiers_repell_a_charge_of_50,000_Japanese_along_the_Salween_
River_near_Burma._-_NARA_-_196230.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fe/Camouflaged_
and_poorly_equipped_Chinese_soldiers_repell_a_charge_of_50%2C000_Japanese_along_the_Salween_River_near_Burma._-_
NARA_-_196230.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: U.S. National Archives and Records Administration Özgün
yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718'
src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20'
height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png
1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-filewidth ='1050' data-file-height ='590' /></a> ve not provided translate
• Dosya:Canadian_Red_Ensign_1921-1957.svg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/Canadian_Red_
Ensign_1921-1957.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Commons-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to be
slightly warped.) Özgün yazarı: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, created
by Reidab.
• Dosya:Cromwellvillersbocage.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3d/Cromwellvillersbocage.jpg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: This is photograph B 8633 from the collections of the Imperial War Museums (collection no. 4700-29)
Özgün yazarı: Mapham J (Sgt), No 5 Army Film & Photographic Unit
• Dosya:Dayosh_Kiev.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Dayosh_Kiev.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: english wikipedia Originally uploaded 07:21, 30 April 2006 (UTC) by Irpen (talk • contribs) to en:wiki. Özgün yazarı:
unknown war correspondent, soviet army soldier
• Dosya:Douglas_MacArthur_signs_formal_surrender.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Douglas_
MacArthur_signs_formal_surrender.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri, Ulusal Arşivler ve Kayıtlar İdaresi kayıtlarında ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 520694 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı: United States
Navy
• Dosya:EasternBloc_BorderChange38-48.svg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7b/EasternBloc_
BorderChange38-48.svg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: en.wiki Özgün yazarı: Mosedschurte
• Dosya:Edward_Rydz-Smigly.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e2/Edward_Rydz-Smigly.jpg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: Taken in Poland by anonymous photographer before September 1939. Former image originally
uploaded to en:Image:Smigly rydz.jpg by en:User:Emax; current image source [1]
Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718'
src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20'
height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png
1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-filewidth ='1050' data-file-height ='590' /></a>
• Dosya:Erich_Raeder.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Erich_Raeder.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Australia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b9/Flag_of_Australia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Ian Fieggen
• Dosya:Flag_of_Belgium.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Flag_of_Belgium.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Van den Bussche, E., Chief of Protocol, Belgian Federal Department of the Interior (2008) Noble Belgique, ô
Mère chérie - LE PROTOCOLE EN BELGIQUE (PROTOCOL IN BELGIUM), Heule: Editions UGA ISBN: 9789067689359. Özgün yazarı:
Dbenbenn and others
• Dosya:Flag_of_Brazil.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/05/Flag_of_Brazil.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: SVG implementation of law n. 5700/1971. Similar file available at Portal of the Brazilian Government (accessed
in November 4, 2011) Özgün yazarı: Governo do Brasil
26.2
Resimler
27
• Dosya:Flag_of_Bulgaria.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The flag of Bulgaria. The colors are specified at http://www.government.bg/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=
0034&n=000005&g= as: Özgün yazarı: SKopp
• Dosya:Flag_of_Croatia_Ustasa.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Flag_of_Independent_State_of_
Croatia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Zakonska odredba o državnom grbu, državnoj zastavi, Poglavnikovoj zastavi, državnom pečatu, pečatima državnih i samoupravnih ureda, 28. travnja 1941, Nr.XXXVII-53-Z.p.−1941 ̶30. travnja 1941. Özgün yazarı:
public domain by User:Zscout370
• Dosya:Flag_of_Finland.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bc/Flag_of_Finland.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.finlex.fi/fi/laki/ajantasa/1978/19780380 Özgün yazarı: Drawn by User:SKopp
• Dosya:Flag_of_First_Slovak_Republic_1939-1945.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Flag_of_
First_Slovak_Republic_1939-1945.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Based on DarkEvil's Image:Flag of First Slovak
Republic 1939-1945 bordered.svg, modified by PhiLiP. Özgün yazarı: DarkEvil, PhiLiP
• Dosya:Flag_of_France.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Flag_of_France.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://web.archive.org/web/*/http://www.diplomatie.gouv.fr/de/frankreich_3/frankreich-entdecken_244/
portrat-frankreichs_247/die-symbole-der-franzosischen-republik_260/trikolore-die-nationalfahne_114.html Özgün yazarı: This graphic
was drawn by SKopp.
• Dosya:Flag_of_Free_France_(1940-1944).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c9/Flag_of_Free_France_
%281940-1944%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_German_Reich_(1935–1945).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/99/Flag_of_German_
Reich_%281935%E2%80%931945%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Fornax
• Dosya:Flag_of_Hungary_1940.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Flag_of_Hungary_%281920%
E2%80%931946%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9] Özgün yazarı: User:Zscout370,
colour correction: User:R-41, current version: Thommy
• Dosya:Flag_of_Iraq_1924.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Flag_of_Iraq_%281921%E2%80%
931959%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_Italy_(1861-1946)_crowned.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/Flag_of_Italy_
%281861-1946%29_crowned.svg Lisans: CC BY-SA 2.5 Katkıda bulunanlar:
http://www.prassi.cnr.it/prassi/content.html?id=1669
Özgün yazarı: F l a n k e r
• Dosya:Flag_of_Japan.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9e/Flag_of_Japan.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Law Concerning the National Flag and Anthem (1999) URL link in English, actual law (Japanese; colors from
http://www.mod.go.jp/j/info/nds/siyousyo/dsp_list_j.htm#Z8701 Özgün yazarı: Various
• Dosya:Flag_of_Manchukuo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8c/Flag_of_Manchukuo.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_New_Zealand.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.mch.govt.nz/files/NZ%20Flag%20-%20proportions.JPG Özgün yazarı: Zscout370, Hugh
Jass and many others
• Dosya:Flag_of_Norway.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Flag_of_Norway.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Dbenbenn
• Dosya:Flag_of_Poland.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/12/Flag_of_Poland.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Own work, modified color values by text substitution in the existing file Özgün yazarı: Mareklug, Wanted
• Dosya:Flag_of_Romania.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Flag_of_Romania.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: AdiJapan
• Dosya:Flag_of_South_Africa_(1928-1994).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2a/Flag_of_South_
Africa_%281928-1994%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: SVG based on this image Özgün yazarı: Parliament of South
Africa
• Dosya:Flag_of_Thailand.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a9/Flag_of_Thailand.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Zscout370
• Dosya:Flag_of_the_Czech_Republic.svg
Kaynak:
Republic.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/Flag_of_the_Czech_
• -xfi-'s file
• -xfi-'s code
• Zirland's codes of colors
Özgün yazarı:
(of code): SVG version by cs:-xfi-.
• Dosya:Flag_of_the_Kingdom_of_Yugoslavia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Flag_of_the_
Kingdom_of_Yugoslavia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_the_Netherlands.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Zscout370
• Dosya:Flag_of_the_People'{}s_Republic_of_Mongolia_(1949-1992).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
b/b4/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_Mongolia_%281940-1992%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Drawn by
User:latebird Özgün yazarı: Adapted from :Image: [1]
28
26 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
• Dosya:Flag_of_the_Philippines_(navy_blue).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/Flag_of_the_
Philippines_%28navy_blue%29.svg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Flag_of_the_Republic_of_China.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/Flag_of_the_Republic_
of_China.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: [1] Özgün yazarı: User:SKopp
• Dosya:Flag_of_the_Soviet_Union_1923.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/Flag_of_the_Soviet_
Union_%281923-1955%29.svg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: created by rotemliss from Image:Flag of the
Soviet Union.svg.
• Dosya:Flag_of_the_United_Kingdom.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Flag_of_the_United_
Kingdom.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması per data at http://flagspot.net/flags/gb.html Özgün
yazarı: Original flag by Acts of Union 1800
• Dosya:Flag_of_the_United_States.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a4/Flag_of_the_United_States.
svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: SVG implementation of U. S. Code: Title 4, Chapter 1, Section 1 [1] (the United States Federal “Flag Law”). Özgün yazarı: Dbenbenn, Zscout370, Jacobolus, Indolences, Technion.
• Dosya:German_cruiser_Blücher_sinking.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/df/German_cruiser_Bl%
C3%BCcher_sinking.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.nrk.no/kanal/nrk_gull/1.486844 Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.
wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https:
//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.
org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590'
/></a>
• Dosya:German_losses_after_WWI.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/85/German_losses_after_WWI.
svg Lisans: CC BY-SA 2.5 Katkıda bulunanlar: Based on Afbeelding:Duitsland1914-1923.png from the Dutch Wikipedia Özgün yazarı:
User:52 Pickup
• Dosya:HiryuBurning.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/HiryuBurning.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: U.S. Navy National Museum of Naval Aviation photo No. 1996.488.037.010; official U.S. Navy photo NH73064. Özgün
yazarı: Photographed by a Yokosuka B4Y aircraft from the carrier Hosho.
• Dosya:Hitler_Paris.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/a/a2/Hitler_Paris.jpg Lisans: ? Katkıda bulunanlar:
http://research.archives.gov/description/540179 Özgün yazarı: ?
• Dosya:Hitler_and_german-nazi_officers_staring_at_french_marechal_foch_statue_june25_1940.png
Kaynak:
https:
//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Hitler_and_german-nazi_officers_staring_at_french_marechal_foch_statue_21_
June_1940.png Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Divide and Conquer] (Why We Fight #3) Public Domain (U.S. War
Department): http://www.archive.org/details/DivideAndConquer Özgün yazarı: Frank Capra (film)
• Dosya:Infobox_collage_for_WWII.PNG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Infobox_collage_for_
WWII.PNG Lisans: CC BY-SA 3.0 de Katkıda bulunanlar: Transferred from en.wikipedia to Commons by IngerAlHaosului using
CommonsHelper.
(Original text : source images:
Top left: :File:NRAWanjialing1.jpg
Özgün yazarı: User:Staberinde
• Dosya:Japanese_plane_shot_down.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e8/Japanese_plane_shot_down.
jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri, Ulusal Arşivler ve Kayıtlar İdaresi kayıtlarında ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 520650 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı: USN (photo 80-G-238363)
• Dosya:Kampfgruppe_Knittel'{}s_troops_on_the_road_to_Stavelot.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
8/83/Kampfgruppe_Knittel%27s_troops_on_the_road_to_Stavelot.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: US Army Center for
Military History Özgün yazarı: SS-Unterscharführer Max Büschel (apparently died 1945[1]), film captured by U.S. Army.
• Dosya:Kingdom_of_Greece_Flag.svg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/State_Flag_of_Greece_
%281863-1924_and_1935-1970%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı:
User:peeperman
• Dosya:Koeln_1945.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7f/Koeln_1945.jpg Lisans: Public domain Katkıda
bulunanlar: http://www.archives.gov/research/arc/ ARC Identifier: 531287; U.S. Defense Visual Information Center photo HD-SN-9902996 [1] Özgün yazarı: U.S. Department of Defense. Department of the Army. Office of the Chief Signal Officer. [2]
• Dosya:LondonBombedWWII_full.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/LondonBombedWWII_full.
jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri, Ulusal Arşivler ve Kayıtlar İdaresi kayıtlarında ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 195566 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı: US Government
• Dosya:Merchant_flag_of_Japan_(1870).svg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Flag_of_Japan_
%281870-1999%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: kahusi - <a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:Kahusi'
title ='User talk:Kahusi'>(Talk)</a>'s file Özgün yazarı: kahusi - <a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:Kahusi' title ='User
talk:Kahusi'>(Talk)</a>
• Dosya:MolotovRibbentropStalin.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/MolotovRibbentropStalin.jpg
Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: National Archives & Records Administration, nara.gov Özgün yazarı: ?
• Dosya:Monte_Cassino.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b9/Monte_Cassino.jpg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Copied from the Italian Wikipedia. Originally from this page on www.qmmuseum.lee.army.mil. Özgün yazarı: ?
• Dosya:Monty,_wavvel,_auk.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Monty%2C_wavvel%2C_auk.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: This is photograph IND 5205 from the collections of the Imperial War Museums (collection no.
4700-38) Özgün yazarı: No 9 Army Film & Photographic Unit
26.2
Resimler
29
• Dosya:Nagasakibomb.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Nagasakibomb.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.archives.gov/research/military/ww2/photos/images/ww2-163.jpg National Archives image (208-N43888) Özgün yazarı: Charles Levy from one of the B-29 Superfortresses used in the attack.
• Dosya:Oder-neisse.gif Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/Oder-neisse.gif Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda
bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Operation_Barbarossa.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Operation_Barbarossa.png Lisans:
Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Paris1944.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/Paris1944.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu Görüntü, Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi'nin dijital ID numarası fsac.1a55001 olan Baskılar ve Fotoğraflar
Bölümü içerisinden ulaşılabilir.
Bu etiket, ekli eserin telif hakkı durumunu göstermez. Normal bir telif hakkı etiketi halâ gereklidir. Daha fazla bilgi için Lisans sayfasına bakınız. Özgün
yazarı: Jack Downey, U.S. Office of War Information
• Dosya:Question_book-4.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Question_book-4.svg Lisans: CC-BYSA-3.0 Katkıda bulunanlar: Created from scratch in Adobe Illustrator. Originally based on Image:Question book.png created by User:
Equazcion. Özgün yazarı: Tkgd2007
• Dosya:Rommel_Small.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2f/Rommel_Small.jpg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Rommel_with_his_aides.jpg Özgün yazarı: ?
• Dosya:Schleswig_Holstein_firing_Gdynia_13.09.1939.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/
Schleswig_Holstein_firing_Gdynia_13.09.1939.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Apoloniusz Zawilski (1972) “Bitwy Polskiego Września”(“Battles of Polish September”), Varşova: Nasza Księgarnia ISBN 83-218-0817-4 (current edition) Özgün
yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718'
src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20'
height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png
1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-filewidth ='1050' data-file-height ='590' /></a>
• Dosya:Second_world_war_asia_1937-1942_map_de.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b9/Second_
world_war_asia_1937-1942_map_de.png Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Second_world_war_asia_1943-1945_map_de.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dc/Second_
world_war_asia_1943-1945_map_de.png Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Second_world_war_europe_animation_small.gif Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/19/Second_
world_war_europe_animation_small.gif Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: Own work based on: maps of the University of Texas
Libraries Özgün yazarı: San Jose
• Dosya:Seconde-guerre-mondiale-dragoon-cavalaire-15aout1944.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/
1a/Seconde-guerre-mondiale-dragoon-cavalaire-15aout1944.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: User Greudin
on fr.wikipedia
• Dosya:Semyon_Konstantinovich_Timoshenko_(1895-1970),_Soviet_military_commander.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.
org/wikipedia/commons/8/84/Semyon_Konstantinovich_Timoshenko_%281895-1970%29%2C_Soviet_military_commander.jpg
Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Tobruk_1941_-_British_Matilda_tanks.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Tobruk_1941_-_
British_Matilda_tanks.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: This is photograph E 5559 from the collections of the Imperial War
Museums (collection no. 4700-32) Özgün yazarı:
• Post-Work: User:W.wolny
• Dosya:TreptowEhrenmal10.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/TreptowEhrenmal10.JPG Lisans:
CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Antoinevandermeer
• Dosya:USSArizona_PearlHarbor.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fc/USSArizona_PearlHarbor.jpg
Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri, Ulusal Arşivler ve Kayıtlar İdaresi kayıtlarında ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 295992 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/
wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/
ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>
• Dosya:USS_Bunker_Hill_hit_by_two_Kamikazes.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/USS_
Bunker_Hill_hit_by_two_Kamikazes.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bu medya dosyası ve bilgileri, Ulusal Arşivler ve
Kayıtlar İdaresi kayıtlarında ARC Tanımlayıcı (Ulusal Arşiv Tanımlayıcı) 520678 katalog altında tutulmaktadır. Özgün yazarı: U.S. Navy;
The original uploader was Quercusrobur at İngilizce Wikipedia.
• Dosya:USS_Hornet_(CV-8)_during_battle_of_the_Santa_Cruz_Islands.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/6/6b/USS_Hornet_%28CV-8%29_during_battle_of_the_Santa_Cruz_Islands.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
Official U.S. Navy photo 80-G-33947 from the U.S. Navy Naval History and Heritage Command Özgün yazarı: U.S. Navy
• Dosya:USS_Lexington_brennt.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/USS_Lexington_brennt.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Official U.S. Navy photo NH 51382 from the U.S. Navy Naval History and Heritage Command
Özgün yazarı: U.S. Navy
• Dosya:USS_Wasp_(CV-7)_brennt.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/USS_Wasp_%28CV-7%29_
brennt.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Official U.S. Navy photo 80-G-16331 from the U.S. Navy Naval History and Heritage
Command Özgün yazarı: USN
• Dosya:US_flag_48_stars.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1a/US_flag_48_stars.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması based on PD info Özgün yazarı: Created by jacobolus using Adobe Illustrator.
30
26 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
• Dosya:WWII.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Map_of_participants_in_World_War_II.png Lisans:
CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:War_flag_of_RSI.svg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b1/War_flag_of_the_Italian_Social_
Republic.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: www.axishistory.com Özgün yazarı: F l a n k e r
• Dosya:Wikibooks-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Wikibooks-logo.svg Lisans: CC BY-SA 3.0
Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: User:Bastique, User:Ramac et al.
• Dosya:Wikinews-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/Wikinews-logo.svg Lisans: CC BY-SA 3.0
Katkıda bulunanlar: This is a cropped version of Image:Wikinews-logo-en.png. Özgün yazarı: Vectorized by Simon 01:05, 2 August 2006
(UTC) Updated by Time3000 17 April 2007 to use official Wikinews colours and appear correctly on dark backgrounds. Originally uploaded
by Simon.
• Dosya:Wikiquote-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Wikiquote-logo.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Wikisource-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg Lisans: CC BY-SA
3.0 Katkıda bulunanlar: Rei-artur Özgün yazarı: Nicholas Moreau
• Dosya:Wiktionary-logo-en.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Wiktionary-logo-en.svg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: Vector version of Image:Wiktionary-logo-en.png. Özgün yazarı: Vectorized by Fvasconcellos (Mesaj · katkılar),
based on original logo tossed together by Brion Vibber
• Dosya:Wilhelm_Keitel_Kapitulation.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/Wilhelm_Keitel_
Kapitulation.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: National Archives and Records Administration: http://www.archives.gov/
research/military/ww2/photos/ (photo no. 193), direct link: http://www.archives.gov/research/ww2/photos/images/ww2-193.jpg, SC
202692, Credit NARA. Özgün yazarı: Lt. Moore (US Army)
• Dosya:Ww2_allied_axis_1942_jun.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2e/Ww2_allied_axis_1942_jun.
png Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Yalta_summit_1945_with_Churchill,_Roosevelt,_Stalin.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/
d2/Yalta_summit_1945_with_Churchill%2C_Roosevelt%2C_Stalin.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: [1] The source web
page include the following caption: Photo #: USA C-543 (Color) Özgün yazarı: ?
• Dosya:Yamamoto-Isoroku.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/48/Yamamoto-Isoroku.jpg Lisans: Public
domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Yamashita.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Yamashita.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.corazzati.it/personaggi_yamashita.htm Özgün yazarı: ?
• Dosya:Испанская_11_интербригада_в_бою_под_Бельчите._1937.jpg
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/2/26/%D0%98%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_11_%D0%B8%D0%BD%
D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%B2_%D0%B1%D0%BE%
D1%8E_%D0%BF%D0%BE%D0%B4_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%87%D0%B8%D1%82%D0%B5._1937.jpg
Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ru:РГАСПИ РФ - РГАСПИ. Ф. 545. Оп. 5. Д. 39. Л. 2 - http://rusarchives.ru/evants/
exhibitions/civil-war-spain-kat/171.shtml Özgün yazarı: в источнике не указан
26.3
İçerik lisans
• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0