semih başman takdim

ATIK
YÖNETĐMĐ
Semih Başman
Se Club (Aşçıoğlu Đnşaat )
Teknik Koordinatör
1
Dünya nüfusunun 2015 yılına kadar 7,2 milyara ulaşacağı ve hızlı kentleşme sonucu 2025 yılına kadar da
kentlerde yaşayan nüfusun bugüne nazaran 2-3 kat fazla olacağı tahmin edilmektedir, bu durumun doğal bir
sonucu olarak özellikle plansız ve gelişigüzel
büyüme gösteren yerlerde kamusal alanların ve akarsu
kenarlarının zarar görmesi hava ve su kirliliği ile atık oluşumu gibi bir çok soruna sebebiyet vermektedir.
Nüfus artışı endüstriyel gelişme ve kentleşme gibi olgular Türkiye’nin de içinde olduğu ülkelerin şehirlerinde
atık sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Toplanması ,taşınması ve bertaraf edilmesi ekonomik anlamda yük
olan ve toplum sağlığı açısından önemli olduğu kadar,uygun şekilde değerlendirilmediği takdirde ekonomik bir
kayıp yaratan atık yönetiminde, mevcut düzenlemelerin etkin olmayışı organizasyon ve planlama hakkında bilgi
noksanlığı ve finansal kısıtlamalardan dolayı sorunlar yaşanmaktadır.
Bu sorunların çözülmesi kapsamında ise günümüzde farklı bir konseptle katı atık yönetimi denilen bir olgu
ortaya çıkmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında “Temizlik Hizmetleri” adı altında “kamu sağlığı” odaklı olarak Sağlık
Bakanlığı’nca yürütülen atık yönetimi 70’ li yıllardan itibaren dünyada çevre sorunlarına karşı artan ilginin de
etkisi ile “çevre odaklı” bir yaklaşıma doğru kaymış olup 1991 yılında Çevre Bakanlığı’nın kurulması ile bu
bakanlığın görev alanına dahil edilmiştir.
Gelişmiş ülkelerde katı atık yönetimi ile ilgili süreçlerini 80’li yıllarda tamamlayarak sürdürülebilir atık yönetimi,
atık etiği, gibi olguları tartışırken , Türkiye’ de bu gelişmeler yavaş bir seyir göstermekte ,geleneksel olarak
uygulanan katı atıkların açık alanlarda depolanması uygulaması , Nisan 1993 tarihinde Ümraniye çöp depolama
sahasında gaz sıkışması sonucu meydana gelen patlamada 39 kişinin ölümü ile sonuçlanınca ,bakış açıları
sorgulanmış ve katı atıkların bertarafında yeni bir dönemin başlangıcı olarak addedilmiştir.
2872 sayılı Çevre Kanunu kapsamında çıkartılan yeni yönetmelik ve tebliğler ile konu daha aktif olarak
gündeme getirilmiş ve uygulamalarla iyileştirme çalışmalarına hız verilmiştir. Türkiye’de kentlerde 25,3 milyon
ton/yıl katı atık çıktığı ve bunun sadece %28 lik bölümünün bertaraf etme metodları ile değerlendirilebildiği
düşünülürse hepimizin sorumluluk sahalarımızda bu süreçlere artı değerler katacak aktivasyonlar içinde
olmamız gerektiğini değerlendiriyorum. Dolayısı ile atık yönetimi konusunu genel manada bir defa daha
hatırlamak maksadıyla atık yönetiminin ana hatlarının üzerinden bir kez daha geçmek istiyorum
2
ATIK YÖNETĐMĐ
ĐNSANLAR TARAFINDAN ÜRETĐLEN KĐRLĐLĐK ĐNSANLIĞIN TEK YAŞAMA ALANI OLAN DÜNYAYI CĐDDĐ ŞEKĐLDE
TEHDĐT ETMEKTEDĐR. TÜM DÜNYADA GELĐŞMĐŞ VE GELĐŞMEYE ÇALIŞAN ÜLKELER GELECEĞĐMĐZĐ TEHDĐT EDEN BU
PROBLEMĐ TANIMLAMIŞ VE ÇÖZÜMLER ÜRETMEYE BAŞLAMIŞTIR.
ĐNSANLIĞIN ÜRETTĐĞĐ BU ATIK PROBLEMĐNĐ ARTIK DOĞANIN GERĐYE DÖNÜŞÜM SĐSTEMĐ ĐÇERĐSĐNDE ARITMAK,
BERTARAF ETMEK, MÜMKÜN DEĞĐLDĐR. TÜM DÜNYADA ATIKLARI VAHŞĐ VEYA DÜZENLĐ AÇIK DEPOLARDA
BERTARAF ETMEK DE YENĐ PROBLEMLER ZĐNCĐRĐ OLUŞTURMAKTADIR.
ĐNSANLARIN ÇÖP OLARAK ÜRETTĐĞĐ BU
ATIK ÜRÜNÜ ĐÇĐNDE, GERĐYE DÖNÜŞÜMÜ
MÜMKÜN OLAN ÇOK DEĞERLĐ ENDÜSTRĐYEL
VE BĐYOLOJĐK ATIKLARIDA ,
BARINDIRMAKTADIR.
BU BAĞLAMDA ÇEVRE SORUNLARININ EN
ÖNEMLĐ BÖLÜMLERĐNDEN BĐRĐ , ĐNSANLARIN
DEĞĐŞĐK FAALĐYETLERĐ SONUCUNDA
TABĐATA BIRAKTIKLARI ATIKLARIN
YÖNETĐLMESĐ OLUP ATIK KONUSUNUN
BÜTÜNLEŞĐK, YANĐ EKSĐKSĐZ VE TAM
OLARAK ÇÖZÜLMESĐ VE
YÖNETĐLMESĐ GEREKMEKTEDĐR.
3
Atık Yönetimi:
Atığın kaynağında azaltılması,
özelliğine göre ayrılması, toplanması, geçici
depolanması, ara depolanması, geri kazanılması,
taşınması, bertarafı ve bertaraf işlemleri sonrası
kontrolü ve benzeri işlemleri içeren bir yönetim
biçimidir.
4
ATIK YÖNETĐMĐ KONUSUNDA ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
YÖNETMELĐĞĐ
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; atıkların oluşumlarından bertaraflarına kadar
çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetimlerinin sağlanmasına yönelik genel
esasların belirlenmesidir.
5
Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Teşkilatının Görevleri, Çalışma
Esas ve
Usulleri Hakkında Yönetmelik
Madde 8 — Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığının görevleri şunlardır;
a) Atıkların nihai bertarafına kadar insan sağlığına ve çevreye zarar
verecek şekilde doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama verilmesini
önleyici çalışmalar yapmak, atık yönetim esaslarını belirlemek,
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
b) Etkili bir atık yönetimi için gerekli hedef, politika ve ekonomik araçları
belirlemek, uygulamak ve uygulanmasını sağlamak, ilgili teknik ve idari
standartları ilgili kuruluşlarla işbirliği yaparak belirlemek,
c) Atıkların kaynağında en aza indirilmesi, sınıflara ayrılması, toplanması,
taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, yeniden kullanılması,
arıtılması, enerjiye dönüştürülmesi ve nihai bertaraf edilmesi konularında
yürütülen faaliyetleri desteklemek, geri kazanımı artırıcı sistemleri
kurmak, kurdurmak, denetlemek ve temiz teknolojilerin kullanılması
konusunda ilgili taraflarla işbirliği yapmak ve koordinasyonu sağlamak,
d) Atıklarla kirlenmiş alanların mevcut kirlilik durumlarının tespiti, çevre ve
insan sağlığına olabilecek risklere ve kirlenmiş alanların iyileştirilmesine
ilişkin çalışmaların yapılmasını sağlamak,
e) Atıkların taşınması ile ilgili önlemleri almak,
f) Atıkların ithali, ihracı ve transit geçişi ile ilgili ilkeleri belirlemek,
uygulamaların denetimini yapmak,
g) Atıklar ile ilgili uluslararası çalışmaları izlemek, ulusal düzeyde
uygulanmasını sağlamak,
h) Genel Müdürlükçe verilen benzeri görevleri yapmak.
6
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI’NCA ÖNERĐLEN ATIK
YÖNETĐM
ATIK YÖNETĐM
PĐRAMĐDĐ
7
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI’NCA ÖNERĐLEN ATIK
YÖNETĐM
PĐRAMĐDĐ
Atık Yönetim Piramidi üst basamaktan alt basamaklara
doğru değerlendirilir. Yani ilk aşama atığın oluşmasının
önlenmesi, eğer bu sağlanamıyorsa atığın
Minimizasyonu, diğer bir deyişle atığın en aza indirilmesi
amaçlanır.
Daha sonra atığın Yeniden kullanımı eğer bu da mümkün
olmuyorsa önce geri dönüşüm ve sonra enerji geri
kazanımı amaçlanır. Bu uygulanan yöntemlerden sonra
elimizde kalan atığa yada bu yöntemleri
uygulayamadığımız atığa yapılacak en son işlem
bertaraftır (Düzenli Depolama, yakma gibi).
8
1 ton kullanılmış kağıt çöpe atılmayıp geri dönüştürüldüğü ve kağıt üretiminde
tekrar kullanıldığı zaman;
-12400 m3 havadaki sera gazı olan karbon dioksitin bertaraf edilmesi,
-12400 m3 oksijen gazının üretilmeye devam etmesi,
-34 kişinin oksijen ihtiyacını sağlayan 17 yetişkin ağacın korunması,
-Ayda 3 ailenin tükettiği 32 m3 su tasarrufu,
-Kış aylarında ısınma amacı ile iki ailenin tüketeceği 1750 litre fuel-oil tasarrufu,
-2,4 m3 çöp depolama alanından tasarruf,
-20 ailenin bir ay süreyle tüketeceği 4100 kW/sa elektrik enerjisinden tasarruf
edilebilmesi mümkündür.
Camın Geri dönüştürülmesiyle Sağlanan Tasarruf
• Enerji tüketiminde azalma %25
• Hava Kirliliğinde azalma %20
• Maden atığında azalma %80
• Su Tüketiminde azalma %50
• Korunan doğal kaynaklar: kum, soda, kireç
9
GERĐ DÖNÜŞÜM SĐSTEMĐNĐN BASAMAKLARI
1.Kaynakta ayrı toplanması; Değerlendirilebilir nitelikli atıkların oluştukları
kaynakta çöple karışmadan ve kirlenmesine izin verilmeden ayırarak toplanması.
Bu şekilde bu tür atıkların diğer çöplerle karışmadan ayrı toplanması geri
dönüşüm basamaklarında zamandan tasarruf sağladığı gibi kirlenmesinin
önlenmesi ile ayrıca yıkanmasına gerek kalmayacaktır. Buda yeniden
yıkanmasına engel olacağından sudan da tasarruf sağlanmış olacaktır.
2.Sınıflama; Bu işlem kaynağında ayrı toplanan malzemelerin cam, metal plastik
ve kağıt bazında sınıflara ayrılmasını sağlayacaktır. Bu sınıflama
değerlendirilecek çöplerin ayrı ayrı olarak geri dönüşüm tesislerine ulaştırılması
sağlanacaktır. Kaynağında sınıflama yapılmadan toplanan çöpler ana çöp
alanlarına taşınarak bu bölgelerde ayrıştırılarak yeniden değerlendirilme
işletmelerine taşınacaktır. Kaynağında sınıflara ayrılması zaman, nakliye ve
işçilikten tasarruf yapılmasını sağlayacaktır.
3.Değerlendirme; Temiz ayrılmış kullanılmış malzemelerin ekonomiye geri
dönüşüm işlemidir. Bu işlemde malzeme kimyasal ve fiziksel olarak değişime
uğrayarak yeni bir malzeme olarak ekonomiye geri döner.
4.Yeni ürünü ekonomiye kazandırma; Geri dönüştürülen ürünün yeniden
kullanıma sunulmasıdır.
10
ATIK YÖNETĐMĐ NASIL YAPILMALIDIR ?
Yetkili / Sorumlu Belirlemek
Atığın Tanımlanması
Kaynağında Ayrı Toplama
Personel Eğitimi
Geçici Atık Depolama Sahası Kurulması
Ön Đşlem
Atıkların Bertaraf / Geri Kazanıma Gönderilmesi
Kayıtların Tutulması
11
Yetkili / Sorumlu Belirlemek :
Atığa ait işlemlerin tek elden ve sorunsuzca
yürütülebilmesi için ilk adım olarak bu konuda bir
sorumlu belirlenmeli ve bu kişi tarafından yeterli
sayıda personelden oluşan bir Çevre birimi
oluşturulmalıdır. Sorumlu tarafından atık
toplamakla görevli personeller, atık geçici
depolama alanı sorumlusu gibi diğer görev
paylaşımları da yapılmalıdır.
12
Atığın Tanımlanması:
Tesiste ortaya çıkan tüm atıklar ilk
önce tanımlanmalı ve kaynakları
belirlenmelidir. Đlk olarak belediye
tarafından alınan evsel nitelikli katı
atıklar, ambalaj atıkları ve endüstriyel
nitelikli atıklar (tehlikeli atıklar, atık
yağlar, kontamine olmuş (herhangi bir
tehlikeli atık/atık yağ bulaşmış)
ambalaj atıkları belirlenmelidir.
Bunların oluşum sıklığı ve miktarları
tespit edilmelidir. Bu atıkların hangi
mevzuata tabi olduğu, nasıl
toplanması, taşınması, geçici
depolanması gerektiği, maksimum
depolama süresi gibi hususlar
belirlenmelidir.
13
Kaynağında Ayrı Toplama:
Tüm atıkların kaynağında ayrı toplanması
için bu atıkların oluştuğu yerlere yeterli
büyüklükte ve sayıda atığın türüne ve
niteliğine uygun konteynırlar
konmalıdır(Tehlikeli atıklar için kapalı
konteynırlar kullanılmalıdır. Her bir
konteynır üzerine, içerisine atılacak atığın
türünü belirten bilgi ve uyarı etiketleri
yazılmalıdır. Eğer mümkünse farklı atıklar
için farklı renklerde konteynırlar da
kullanılabilir. Bu şekilde bir uyulama
atıkların kaynağında ayrı toplanmasındaki
başarıyı yükseltecektir.
14
Personel Eğitimi:
Gerek atık yönetiminden sorumlu ekibe, gerekse
tüm personele atık yönetimi konusunda eğitim/bilgi
verilmeli, herkesin üzerine düşen vazifeler
bildirilmeli ve atıkların ayrı toplanması konusunda
herkesin hassasiyet göstermesi hususları
hatırlatılmalıdır.
15
Geçici Atık Depolama Sahası Kurulması:
Kaynağında farklı konteynırlarla ayrı olarak toplanan atıkların tesis
içerisinde güvenli ve mevzuata uygun şekilde geçi depolanması için
bir “Geçici atık Depolama Alanı” kurulmalıdır. Tehlikeli atıklar,
ambalaj atıkları ve evsel atıklar için farklı depolama sahaları
kurulabilir. Tehlikeli atıkların geçici depolanacağı alan;
tesis sahası içerisinde, sızdırmaz beton zeminli, üzeri kapalı,
dökülme ve sızıntılara karşı önlem alınmış, farklı atıklar için
farklı bölümler oluşturulmuş ve farklı atıkların bu bölümlerde
ayrı olarak uygun şekilde (gerektiğinde konteynır içerisinde)
depolanacağı bir alan olmalıdır. Bu alandaki bölümlerde
depolanan atıkların isimleri yazılır. Bölümlere ve atık
depolanması için eğer konteynır kullanılıyorsa konteynır
üzerine atığın kodu, depolama tarihi gibi bilgiler yazılır.
Bu bölüme yetkisiz kişilerin girişlerine karşı önlem alınır.
Ayrıca bu sahada yangına ve acil durumlara karşı tedbir alınır.
Aynı şekilde ambalaj atıkları ve evsel atıklar için kullanılan alanda
yağmur, rüzgar gibi etkenlerle atıkların etrafa dağılmasına karşı
önlem alınır.
16
Ön Đşlem:
Ambalaj atıkları, tehlikeli atık ile kontamine
olmuş ambalajlar (mesela boya tenekeleri)
depolanırken ve taşınması esnasında daha az
yer kaplaması için mümkünse sıkıştırılmalıdır.
Sulu atıklar ise mümkün olduğunca
susuzlaştırılmalıdır. Bu önlemler ağırlık ve
maliyet açısından firmaya önemli ekonomik
avantaj sağlamaktadır.
17
Atıkların Bertaraf / Geri Kazanıma Gönderilmesi:
Geçici depolama alanındaki atıkların bertaraf/geri
kazanımı için araştırma yapılmalı bu konuda lisanslı
tesislerle görüşme yapılarak atığı alacak yetkili tesis
seçilmelidir.
18
Kayıtların Tutulması:
Yapılan tüm işlemlere ait kayıtların düzenli olarak
tutulması gerekir. Bu da atık beyan formlarının
düzenlenmesinde, atık Yönetim Planlarının
hazırlanmasında ve olası revizyonlarda kolaylık
sağlar.
19
Teşekkür ederiz.
20