Sürdürülebilirli¤e geçifl

> GÖRÜfi
Prof. JEFFREY D. SACHS
Sürdürülebilirli¤e geçifl
Dünyan›n zenginleri, her nedense, yeni ve sürdürülebilir enerji
kaynaklar›n›n finansman›na önemli bir katk› sa¤lamaks›z›n, yoksul
ülkelerin fosil yak›tlar›n› kullanmay› k›s›tlamalar›n› beklemektedir.
Zengin ülkelerin verdi¤i, sera gazlar› ile ilgili hedefler, s›n›rlamalar,
taahhütler ve izinler hakk›ndaki hemen hemen hiçbir teklifte, yoksul
ülkelere sürdürülebilir teknolojilere geçmelerinin finansman›
konusunda tek bir kelime edilmemifltir.
Jeffrey Sachs,
Columbia
Üniversitesi'nde
Ekonomi Profesörlü¤ü
ve Dünya Enstitüsü'nde
Direktör görevini
yürütmektedir.
üresel ekonomik kriz yaln›zca bir ya da iki y›l için
de¤il, bir nesil boyunca bizimle birlikte olacak,
çünkü bu gerçekten de sürdürülebilirli¤e bir geçifli ifade ediyor. Ana mallar›n k›tl›¤› ve son y›llarda yaflanan iklim de¤iflikli¤i, yaflanan krize yol açacak flekilde dünya ekonomisinin istikrars›zl›¤›n› art›rm›flt›. Artan g›da ve yak›t fiyatlar› ile büyük boyuttaki
do¤al afetler; mali piyasalar›n, hane halk› sat›n alma
gücünün ve hatta siyasi istikrar›n sars›lmas›nda
önemli bir rol oynad›.
Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, geliflmifl ve geliflmekte
olan ülkelerin krizle bafla ç›kmalar› için uygulamalar›
gereken esas politika, yirmi birinci yüzy›l için sürdürülebilir altyap›lar› infla etmektir. Bunlar›n aras›nda yenilenebilir enerji ile beslenen verimli bir elektrik flebekesi; telefon ve genifl bant internet eriflimi sa¤layan fiber ve kablosuz a¤lar; tatl› suyu kullanan ve geri dönüfltüren su, sulama ve kanalizasyon sistemleri; flehir
ve flehirleraras› transit ulafl›m sistemleri; daha güvenli otoyollar ve biyolojik çeflitlilik ile tehdit alt›ndaki türleri yaflatan korunmufl do¤al alan a¤lar› yer al›r.
K
90 EKONOM‹K FORUM k Nisan 2009
Küresel resesyonun alt›nda yatan neden olan
dünya çap›nda gerileyen tüketim harcamalar›n› k›sa
vadede toparlamak için bu yat›r›mlar›n yap›lmas› gereklidir. Daha da önemlisi, bu yat›r›mlara uzun vadede ihtiyaç vard›r çünkü 6,8 milyar (ve daha da artan)
say›da insanla kapl› dünyan›n, k›t olan do¤al kaynaklar üzerinde ekonomi sa¤layan sürdürülebilir teknolojilerin benimsenmemesi durumunda, ekonomik
büyümesini sürdüremeyece¤i aç›kt›r.
‹HMAL ED‹LEN HAYAT‹
ALT YAPI YATIRIMLARI
Küresel kriz, uygulamada, sürdürülebilir yat›r›mlar›n geliflmekte olan ülkelerde yay›lmak yerine azal›yor oldu¤u anlam›na gelir. Uluslararas› banka kredileri, tahvil ve bono ihraçlar› ve do¤rudan yabanc›
sermaye yat›r›mlar›na eriflim ortadan kalkt›kça, geçmiflte bahsedilen projeler art›k rafa kald›r›lmakta ve
bu da düzinelerce geliflmekte olan ülkedeki siyasi ve
ekonomik istikrar› tehdit etmektedir.
Asl›na bak›l›rsa dünyan›n her yerinde, ihmal edilmifl büyük miktarda hayati altyap› yat›r›mlar› bulunmaktad›r. Bu projeleri hayata geçirmek için ortak ve
uyumlu bir çaba göstermenin tam zaman›d›r. Bunu
yapmak kolay de¤ildir. Altyap› yat›r›mlar›n›n büyük
ço¤unlu¤u, özel sektörün ortakl›¤›n› sa¤lamak için
kamu sektörünün liderli¤ine ihtiyaç duyar. Genel olarak, kamu sektörü özel flirketlerle yaln›zca altyap›y›
infla etmek üzere de¤il, hükümet denetimi alt›nda bir
tekel yaratacak ya da tavize dayal› bir flekilde iflletmesi üzerine de sözleflme yapar.
Hükümetlerdeki bu gibi projeleri tasarlama konusunda gereken teknik kapasite eksikli¤i, önemli
sözleflmeler imzalanacak iken olas› iltimasç›l›k ve
yolsuzluklara yol açar. Hükümetlere karfl› bu suçlamalar, do¤ru olmad›klar›nda da yap›lma e¤ilimindedir, ancak ço¤u zaman da do¤rudurlar.
GÖRÜfi <
geçifl yoluyla yard›m etmek için çok daha fazla çaba
göstermek zorundad›r. Bugüne kadar ç›kar›lan “canland›rma” yasalar›n›n büyük ço¤unlu¤u k›sa vadeli ve
içeriye yönelik iken, yoksul ülkelerdeki sürdürülebilir
altyap›lara fon sa¤lamak, zengin dünyan›n ülkelerine
güçlü bir teflvik sunabilir.
ZENG‹N ÜLKELER‹N VURDUMDUYMAZLI⁄I
Ne olursa olsun, bu projelerin ihmal edilmifl olmas›, flimdilerde dünya ekonomisinde kargafla yaratarak intikam almaktad›r. Dünyan›n önde gelen flehirleri, trafik s›k›fl›kl›klar› ve kirlilik ile t›kan›p kalm›fl durumdad›r. Atmosfer, fosil yak›tlar›n›n a¤›rl›kl› olarak
kullan›lmalar› yüzünden sera gazlar› ile dolmaktad›r.
Suyun k›tl›¤›, Kuzey Amerika’dan Avrupa, Afrika, Hindistan ve Çin’e kadar her önde gelen ekonomik merkeze zarar vermektedir.
KISA VADEL‹ AN‹ UYARICILAR
BÜYÜMEYE YETMEZ
Hükümetler bu yüzden altyap› hizmetlerini (enerji, karayollar›, su ve ar›nd›rma, bilgi ve iletiflim teknolojilerini kapsayacak flekilde) ve ulusal kalk›nma bankalar›n› güçlendirmeliler ki, uzun vadeli altyap› proje
ve programlar›n› gerekti¤i gibi yapabilsinler. Kamu
sektörü, özel sektör ortakl›klar›n› yayg›nlaflt›rmak yoluyla krizin etkilerini yap›c› bir flekilde ortadan kald›rma becerisi, ülkelerin ve bölgelerin baflar›s›n› belirleyecektir. ‹lgi çekici bir geliflme olarak, ABD ilk kez bir
Ulusal Altyap› Bankas›’n› kurmak üzeredir.
Bütün bunlara ra¤men Amerikal› ve Avrupal› ekonomik dan›flmanlar, k›sa vadeli ani uyar›c›lar›n ekonomik büyümeyi yeniden sa¤lamak için yetece¤ine inan›yorlar. Oysa bu yanl›fl. Yap›lmas› gereken, dünya
ekonomisini sürdürülebilirli¤e tafl›makt›r.
Dahas›, zenginlerin dünyas›ndaki politika yap›c›lar, geliflmekte olan ülkeleri ihmal etmeye devam
edebileceklerine ya da küresel piyasalarda onlar›
kendi kaderleri ile bafl bafla b›rakabileceklerine inan›yorlar. Bu da bir küresel baflar›s›zl›k ve hatta gelecekteki potansiyel çat›flmalar için bir baflka davetiyedir.
Geliflmifl ülkeler, yoksul ülkelere sürdürülebilirli¤e
Geliflmifl ülkeler, önemli miktardaki tasarruflar›n› geliflmekte olan ülkelerin sürdürülebilir yat›r›mlar›na h›z kazand›rmak üzere finansman sa¤layacak
flekilde yönlendirme konusunda mutab›k kalmal›d›r.
Bu, örne¤in geliflmifl ülkelerin ihracat kredisi kurulufllar›ndan uzun vadeli krediler verilmesi yoluyla,
do¤rudan çift tarafl› bir bazda yap›labilir. Ayr›ca, Dünya Bankas› ve bölgesel kalk›nma bankalar›ndan (‹nter-Amerikan Kalk›nma Bankas›, Avrupa Yat›r›m
Bankas›, Afrika Kalk›nma Bankas› ve Asya Kalk›nma
Bankas›) altyap› yat›r›mlar›na fon ak›fl›n›n art›r›lmas›
yoluyla çok tarafl› olarak da gerçeklefltirilebilir. Her
iki kanal da kullan›lmal›d›r.
Geliflmifl ülkeler, geliflmekte olan ülkelerdeki
sürdürülebilir altyap› yat›r›mlar›n›n çok daha fazla finanse edilmemesi durumunda, özellikle sürdürülebilir enerji üretimi ve iletimi konusunda, bu y›l›n sonlar›nda ya da daha önce, iklim de¤iflikli¤i konusunda
küresel bir anlaflmaya var›lmas›n›n olanaks›z oldu¤unu da görememektedir. Dünyan›n zenginleri, her
nedense, yeni ve sürdürülebilir enerji kaynaklar›n›n
finansman›na önemli bir katk› sa¤lamaks›z›n, yoksul
ülkelerin fosil yak›tlar›n› kullanmay› k›s›tlamalar›n›
beklemektedir. Zengin ülkelerin verdi¤i, sera gazlar›
ile ilgili hedefler, s›n›rlamalar, taahhütler ve izinler
hakk›ndaki hemen hemen hiçbir teklifte, yoksul ülkelere sürdürülebilir teknolojilere geçmelerinin finansman› konusunda tek bir kelime edilmemifltir.
2 Nisan’da Londra’da yap›lacak G-20 toplant›s›,
baflar›s›z olmufl dünya ekonomisini onarmak üzere
gerçek bir küresel çaba için ümit vermektedir. Sürdürülebilirli¤e do¤ru küresel bir hareket için bundan
iyi zaman ve yer olamaz. Bu zorlukla bafla ç›kmay› baflaramazsak, küresel kriz daha y›llar boyunca dünya
tehdit etmeyi sürdürecektir.
Copyright:
2 Nisan’da
Londra’da
yap›lacak G-20
toplant›s›,
baflar›s›z olmufl
dünya
ekonomisini
onarmak üzere
gerçek bir
küresel çaba için
ümit vermektedir.
Sürdürülebilirli¤e
do¤ru küresel bir
hareket için
bundan iyi zaman
ve yer olamaz. Bu
zorlukla bafla
ç›kmay›
baflaramazsak,
küresel kriz daha
y›llar boyunca
dünya tehdit
etmeyi
sürdürecektir.
2009
www.project-syndicate.org
Nisan 2009
l
EKONOM‹K FORUM
91