bölüm 1 araştırma yöntemlerine giriş

BÖLÜM 1
ARAŞTIRMA
YÖNTEMLERİNE GİRİŞ
ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
 ÖDEVLERİN HAZIRLANIŞI
– Farklı kaynaklardan yararlanma
– İntihale dikkat edilmeli
 VİZE VE FİNAL SINAVLARI İÇİN İKİ BİLİMSEL KİTAP
OKUNMALI
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
2
ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
 YARARLANILABİLECEK KAYNAKLAR
– Şener Büyüköztürk, Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi
– Hair ve Diğerleri, Multivariate Data Analysis
– Tabachnick ve Fidell, Using Multivariate Statistics
– Green ve Salkind, Using SPSS for Windows and Macintosh
– Andy Field, Statistics Hell
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
3
BÖLÜM 1
ARAŞTIRMA
YÖNTEMLERİNE GİRİŞ
Bilim
Olguları hem eylemsel (gözlem, deney,
ölçme) hem de zihinsel yanıyla
açıklamaya çalışan, (tümevarım,
tümdengelim) bir etkinliktir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
5
Bilimsel Yasa
Bilimde çok sayıda deney ve gözlemden
sonra, aynı şartlarda aynı sonuçları verdiği
kesin olarak belirlenen durumdur.
Bilimsel yasa, şu ana kadar genellemelerle
yeterince doğrulanmış ilişkiler sistemidir.
Örnek; her canlı doğar, büyür ve ölür.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
6
Teori
Olgular arasındaki ilişkileri açıklayan,
yasalara göre çürütülmesi daha kolay
ilkeler ve kurallar bütünüdür.
Örnek; Herzberg’ in motivasyon teorisi.
ÖDEV: Termodinamiğin Yasaları.
ÖDEV: İzafiyet Teorisi.
ÖDEV: Kuantum Fiziği.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
7
Olgu
Gözlenebilir ya da görgül yöntemlerle
kavranabilir olan, kendine özgü bir
örüntüsü bulunan kanıtlanabilir bilgi
bütünüdür (fenomen).
Örnek; İnsan sosyal bir canlıdır.
ÖDEV: Cevat Şakir Kabaağaçlı ve Bodrum’a
gitme nedeni.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
8
Kavram
Bir nesnenin veya düşüncenin ortak
özelliklerini kapsayan ve bir ortak ad
altında zihinde oluşan soyut ve genel
tasarımdır.
Örnek; insan.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
9
Felsefe
Yunanca “philosophia” philia "sevgi" ve
sophia "bilgelik“ kökeninden gelir.
Varlığın ve bilginin bilimsel olarak
araştırılmasıdır.
Bir konuda soyut düşünüştür.
Ph.D.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
10
Bilim Felsefesi
Bilim felsefesi, bilimin amacını, yapısını,
şartlarını anlamaya çalışan ve araştıran
felsefe dalıdır.
Bilim tarihi, bilimsel düşüncenin gelişimini
bilim felsefesi çerçevesinde yorumlamaya
çalışır.
Bilimsel yöntem, bilim felsefesi ve bilim
tarihi bakış açısıyla ele alınmalıdır.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
11
Bilim ve Felsefe
Felsefe iki basit soru üzerinde çok kafa
patlatır.
– İyi ve kötü nedir?
– Doğru ve yanlış nedir?
Bilim insanları ilkinden ziyade, ikinci soruya
yanıt aramakla uğraşırlar.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
12
Bilim Tarihi
Bilim tarihi, bilimsel buluşların, bilimsel
üretimin geçirdiği süreçler ve bunların
toplumsal yansımalarının tarihidir.
Bilim tarihi, bilimsel düşüncenin gelişimini
eleştirel bir yoruma tabi tutar.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
13
Bilim Tarihi ve Sümerler
Mezopotamya (M.Ö. 3200)
Yazının bulunuşu
Tekerleğin bulunuşu (seyahat)
Barajlar, sulama sitemleri
Matematik ve geometri
Gün (gece 12, gündüz 12 saat), Ay (30
gün), yıl (360 gün)
Daire 360 derece
Astroloji
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
14
Bilim Tarihi ve Sümerler
Hukuk-sosyal hayat (Muazzez İlmiye Çığ)
Urukagina (M.Ö. 2370)
İlk yazılı kanunlar
Rahiplerin baskısı ve laiklik
Umma Kralı Lugalzaggazı’nın istilası
Ur-nammu (M.Ö. 2047)
Tabletler İstanbul Arkeoloji Müzesinde
Hammurabi (Babil, M.Ö. 1728-1686)
Yasaları derler
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
15
Bilim Tarihi ve Yunan Felsefesi
Milet okulu
Thales (M.Ö. 624-546)
İlk filozof (Felsefe-bilime öncü)
Doğa felsefesi, madde
Sorgulama ve eleştiri
Anaksimandros (M.Ö. 610-546)
Evreni mitolojisiz açıklar.
Astronomi, meteor ve sonsuzluk
Madde ve materyalist felsefe
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
16
Bilim Tarihi ve Yunan Felsefesi
Efes okulu
Herakleitos (M.Ö. 535?-475)
Akan ırmakta aynı şekilde iki kez
yıkanılamaz (değişim).
Logos, diyalektik (değişim ve çelişki)
Sofistler- sophos “bilge” (M.Ö. 5 y.y.)
Yasa, hukuk, toplum, etik, din
Para karşılığı felsefe
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
17
Yunan Felsefesi
Sokrat’ ın (M.Ö. 469-399) rasyonalizmi:
Doğruluk ve gerçekliğin akılla ortaya
konması.
Diyalektik yaklaşım.
“Ben bir şey bilmiyorum.”
İlkeleri uğruna baldıran
zehiri içmekten kaçınmadı.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
18
Yunan Felsefesi
Eski Yunan anlayışında ikilem ve dualizm
(Eflatun):
–
–
Olympia-Cennet: Kusursuzdur ve
değişmezdir (idealar).
Athena-Dünya: Kusursuz değildir ve
değişime açıktır (duyular).
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
19
Yunan Felsefesi
Eflatun-Platon (M.Ö. 427-347):
İdealar teorisi, tümel, bütün
ve genelleme yaklaşımı
(Akademi).
Aristo (M.Ö. 384-322): Parça,
bölümleme ve özelle
açıklama yaklaşımı.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
20
Yunan Felsefesi
Eflatun; genelden özele
giderek, tümdengelim ile
açıklamak (Rasyonel).
Aristo; özelden genele
giderek, tümevarım ile
açıklamak (Amprik).
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
21
Roma İmparatorluğu ve Felsefesi
Yunan anlayışını ve kültürünü kendilerine
göçermişlerdir.
Diyalektik ve felsefi yaklaşımları farklıdır.
Süper güç olarak, daha çok savaş ve
fetihlere odaklanmıştır.
ÖDEV: Şamanizm ve Paganizm
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
22
Orta Çağ Avrupa'sı ve Bilim
Savaş ve istilalar.
Ticarette hakimiyetin kaybolması
Politikalar
Kilisenin baskısı (engizisyon)
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
23
İslamın Yükselişi ve Felsefesi
İslam bilginlerinin yaklaşık 1/5’i Türk, 3/5’i
Farsi, geri kalan Arap kökenli
Farabi (M.S. 870-950): İslam dinini, Aristo
ve Eflatun aracılığıyla, bilimle uzlaştırma
çabası
"Erdemlerin en büyüğü bilimdir."
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
24
İslamın Yükselişi ve Felsefesi
•
İbn-i Sina (980-1037)
“BiIim ve sanat uyuşamadığı ülkeyi
terk eder."
Ömer Hayyam (1048-1131) (AristoFarabi,
Anatomi,
Matematik,
Kadavra,Tıp, Celali Takvimi)
•
“Dünya üç beş biIgisizin eIinde;
onIarca her biIgi kendiIerinde.
ÜzüIme; eşek eşeği beğenir: hayır
var sana ‘kötü’ demeIerinde."
ÖDEV: Ömer Hayyam’ın Matematikte
en büyük buluşu
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
25
İslamın Yükselişi ve Felsefesi
 İbn-i Rüşd (1126-1198) (Aristo çevirileri ve
batı tarafından tekrar keşfi, siyaset, din,
hukuk, felsefe)
•
“Nerede
olursak
olalım
ilim
ana
yurdumuzdur, bilgisizlik yabancı bir yer.«
 İbn-i Haldun (1332-1406) (Sosyolojigözleme dayalı,
siyaset-devlet, tarih,
sosyal bilimler: Bir ülkenin kaderini
coğrafyası belirler)
•
“Her akıl, gücünün yetmediği ve idrak
edemediği şeyleri inkar eder."
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
26
İslamın Yükselişi ve Felsefesi
•
•
•
İmam Gazali (1058-1111)
“Ben ahiret var diyorum ve inanıyorum. Siz yok
diyor ve inanmıyorsunuz. Eğer sizin dediğiniz
doğruysa, sonunda ben inandığım için bir şey
kaybetmem. Ama benim dediğim doğruysa, siz
inkar ettiğiniz için zararlı çıkarsınız." Sünni, şeriat
yaklaşımı.
İbn-i Rüşd, El-Cahiz, İbn-i Bacce, İbn-i Tufeyl, İbni
Sina ve Farabi’yi (Aristo, Sokrat) karşı görüş
getirir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
27
İslamın Yükselişi ve Felsefesi
İmam Gazali (Neden-Sonuç?)
Aristo (Rönesansa kadar kitapları kilisede
yok)
İslamiyet'in Avrupa’ya gelişi ile Aristo tekrar
keşfediliyor.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
28
Osmanlı ve Felsefesi
Fatih Sultan Mehmet (1432-1481)
Çağının entelektüeli (Latince, Rumca,
Farsça, Arapça, İbranice ve İtalyanca)
İstanbul (1453): Din, dil, ırk,
düşünce serbestisi; akıl ve bilim.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
29
Osmanlı ve Felsefesi
Yavuz Sultan Selim (1470-1520)
• Emperyal, Mısır seferi ve hazine
• Sorgulama yok, fetva var.
(Gazali savunur, İbn-i Rüşd tenkit eder.)
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
30
Orta Çağ’dan Yeni Çağa Bilim
12. ve 13. Yüzyıl
Thomas Aquinas (1225-1274): Skolastik
düşünce, İbn-i Rüşd izleri
“Timeo hominem unius libri”
“Tek kitaplı insandan korkarım.”
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
31
Orta Çağ’dan Yeni Çağa Bilim
Rönesans ve hümanizm (15-16.yy)
Machiavel (1469-1531)
“Amaç için her yol mübah"
Erasmus (1467-1536)
“Deliliğe övgü, kilise eleştirisi)”
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
32
Orta Çağ’dan Yeni Çağa Sanat
Leonardo Da Vinci (1452-1519)
Papa, kadavralar üzerinde
çalışmasını yasakladı.
Mikelanj (1475-1564)
“Papa’ya söyleyin, Önce kendisi yaşadığımız
bu dünyayı uygun ve yaşanılır bir hale getirsin,
sonra da bu tablo da aynı uygunluğa girecektir.”
Rafael (1483-1520)
Madonna
ÖDEV: Madonna ne demektir?
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
33
Orta Çağ’dan Yeni Çağa Bilim
1543 Bilimsel devrimlerin başlangıcı
Kopernik (1473-1543):
Güneş Merkezli Evren
Vesalius (1514-1563):
Anatomi
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
34
Bilim Felsefesinde Gelişmeler
Dekart (1596-1650):
Septik, metodik şüphe, tümdengelim.
Şüphecilik; kesin bilgiyi buluncaya kadar
tüm bilgileri gözden geçirme yöntemidir.
“Düşünüyorum öyleyse
varım.”
ÖDEV: Kartezyen Teori
Bacon (1561-1626):
Deneysel, tümevarım, pragmatizm.
Tavuk, çürüme, soğuk ve zatürre.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
35
Tümevarım
Tek tek olgularda gözlenenlerden genel
önermelere giden bilimsel yöntemdir.
Örnek; Ihlamur, yasemin, gül
gübrelendikçe hızlı büyür. Bunlar çiçektir.
Öyleyse bütün çiçekler gübrelendikçe hızlı
büyür.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
36
Tümevarım?
Meles Deltasında kuğular beyazdır.
Manyas gölündeki kuğular da beyazdır.
O zaman tüm kuğular beyazdır.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
37
Tümevarım?
Her şeyi gözlemlememiz mümkün müdür?
Avusturalya’daki siyah kuğular!
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
38
Tümevarım?
David Hume (1711-1776): Bacon gibi bilginin
deneyle, amprik olarak elde edilmesini savunur.
Tümevarım yaklaşımın zayıflıklarına dikkat çeker.
“Tecrübe ettiğimiz şeylerin tecrübe
etmediğimiz şeylere benzemesi
gerektiğini kanıtlayacak, hiçbir
kesin iddia ortaya atılamaz”
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
39
Tümevarım ve Aydınlanma
Jean Jacques Rousseou (1712-1778):
Babası ve Hume
Demokrasi ve aydınlanma:
Yasama, yürütme ve yargı iç içe geçmişse,
özgürlükler garantide değilse, anayasa
yok demektir. Kuvvet kimdeyse o hâkimdir.
Egemenlik halkındır.
Yurttaş, erdem, özgürlük, devlet.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
40
Tümevarım ve Aydınlanma
Voltaire (François Marie Arouet, 1694-1778):
Letter XIV: On Descartes And Sir Isaac Newton
Din ve ifade özgürlüğü: Aydınlanma
“Düşüncelerinize katılmıyorum ama onları
savunabilmeniz için hayatımı feda etmeye
hazırım.”
İnsan hakları
Kilise ve dogmalara karşı
“Eğer tanrı var olmasaydı, onu icat etmek
gerekirdi.”
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
41
Tümdengelim
Genelden özele yargılar ve çıkarımlar
türeten bilimsel yöntemdir.
Örnek; Bütün canlılar ölür. İnsan bir
canlıdır. O zaman ölümlüdür.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
42
Tümdengelim?
Dekart (1596-1650): Matematikte antik
yunan matematikçilerinin yöntemini
kullanarak, aksiyom ve teoremlerden, bilgiyi
oluşturacak yeni teoremler türetti (Kartezyen).
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
43
Tümdengelim?
Yeni bilgiler sadece akıl yürütülerek
türetilebilir.
Rasyonalizm ve dogmatizm.
Mutlak akla aşırı güven?
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
44
Tümdengelim?
Leibniz (1646-1716)
Çoklu içinde birlik,
optimizm
Spinoza (1632-1677)
Panteizm, evren-tanrı ilişkisi
Ethica
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
45
Amprik veya Dogmatik?
Tümdengelim veya Tümevarım?
Amprik tümevarım yaklaşımı, kilisenin
dogmatik yaklaşımına ters düşer.
Kilise dinsel bilginin gerçek olduğunu ve
bilime yol göstereceğini savunur.
Engizisyon mahkemeleri.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
46
Bilimsel Devrimler
Bruno (1548-1600): Evren sonsuzdur ve
dünyadan başka bir çok gezegen vardır
(İbn-i Rüşd felsefesinden etkilendi.
Kilise tarafından diri diri yakıldı).
Galile (1564-1642): Herşeye rağmen
dünya dönüyor (Ev hapsinde öldü).
Kepler (1571-1630): Yörünge.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
47
Bilimsel Yaklaşımlar
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
48
Pozitivist Felsefe
Olguları neden sonuç ilişkisi ile gözlem ve
deneye dayanarak açıklamaya çalışan
yaklaşım.
Amprik çalışmalar, duyumlar ve tümevarım
ile bilimsel gerçekliğin saptanabileceğini
savunan görüş.
Epistemolojik endişelerden yola çıkar.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
49
Pozitivist Felsefe
Auguste Comte (1798-1857)
Pozitivizm
Teolojik dönem
Metafizik dönem
Pozitif (olgusal, kanıta dayalı) dönem
Mantıksal pozitivizm
Deney ve gözlemin dışında kalan bilinmezlikler için
felsefe ile metafizikten arındırma.
Temel amacı doğrulamak.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
50
Post- Pozitivist Felsefe
Olguları neden sonuç ilişkisi ile değil
nedensel olmayan (yapısal) açıklamalarla
çalışan yaklaşım.
Amprik çalışmalar, duyumlar ve tümevarım
ile bilimsel gerçekliğin saptanamayacağını
savunan görüş.
ÖDEV: Alan Sokal Olayı
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
51
Eleştirel Gerçekçilik
Karl Marx (1818-1883)
Gerçeklik sadece
göründüğü şekilde olsaydı,
bilime gereksinim kalmazdı.
Hans Reichenbach (1891-1953)
Atatürk dönemi, İstanbul Üniversitesi
Buluş bağlamı
Roy Bhaskar (1944-2014)
Eleştirel gerçeklik
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
52
Eleştirel Gerçekçilik
Bilginin katmanları olduğunu ve insanın
dışında bir gerçeklik yapısının
bulunduğunu savunan görüş.
Bilginin temelini oluşturan yapıların,
mekanizmaların, ilişkilerin ve bunların
karşılıklı etkileşimlerinin de dikkate
alınması gerektiğini vurgular.
Temelinde ontolojik endişeler bulunur.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
53
Hipotetik Tümdengelim Yöntemi
Doğa ve pozitif bilimlerde amprizm ve
tümevarım, rasyonelizm ve tümdengelime
göre daha rahat uygulanabilir.
Pozitif karşıtı negatif bilim?
Bilimsel araştırmada tümdengelim ve
tümevarım birlikte ele alınabilir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
54
Hipotetik Tümdengelim Yöntemi
Karl Popper (1902-1994): Tümdengelim ve
tümevarım yöntemlerini hipotetik
tümdengelimde birleştirdi.
Hipotetik tümdengelim
doğrulamaya yönelik
yaklaşıma karşı çıkmaktadır.
Bilimde YANLIŞLAMA vardır.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
55
Paradigma
Thomas Kuhn (1922-1996):
Bilim Öncesi --> Normal Bilim --> KrizDevrim --> Yeni Normal Bilim --> Yeni
Bunalımlar
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
56
Paradigma
Bilim adamları tarafından kabul görmüş
olan inançlar bütününe veya problemlerin
nasıl anlaşılması gerektiği konusunda
üzerinde hemfikir olunan geleneklerdir
(Kuhn,1962).
Bilimde paradigmalarla, devrimsel
gelişmeler elde edilir (Bilimsel Devrimlerin
Yapısı)
Bilim savaşları (Alan Sokal Olayı).
Ben Kuhn’cu değilim (Kuhn).
ÖDEV: İkizler Paradoksu
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
57
Bilim
Bilimin görevi mümkün olduğu kadar çok
varsayım üretip, mümkün olduğu kadar çok
gözlemi açıklayarak, yanlış varsayımları eleyerek,
gerçeğe sürekli ama asla tam değemeyecek
şekilde (yani asimtotik olarak) yaklaşmaktır
(Şengör, 2011).
ÖDEV: Cross Sectional Analysis
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
58
Bilim Felsefesi
Charles Darwin (1809-1882)
Evrim kuramı
ÖDEV: Biyoloji öğretmenlerinin % kaçı evrime inanıyor?


Albert Einstein (1879-1955):
 İzafiyet kuramı:
(Newton’ın yer çekimi kuramını yanlışladı.)
“Ben atomu iyi bir şey için keşfettim, insanlar
atomla birbirlerini öldürüyorlar”
Max Planck (1858-1947):
 Kuantum kuramı
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
59
Bilim Felsefesi
Stephen Hawking (1942-…):
Büyük tasarım, her şeyin teorisi.
Felsefe öldü
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
60
Bilimsel Yöntem
Olgulardan hareketle yanlışlama yoluyla
bilimsel sonuca ulaşma ve doğruyu bulma
çabasıdır.
Bilimsel doğru, aksi kanıtlanıncaya kadar
geçerlidir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
61
Bilimsel Yöntem
Bilimde eleştirel yaklaşımla, doğru araştırılır.
Bilimde hipotezler doğrulama üzerine değil yanlışlama
üzerine kurulur (Bkz, K. Popper).
Bir hipotez reddedilerek, diğeri kabul edilir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
62
Bilimsel Araştırma
Bir sorunun çözümüne yönelik olarak yürütülen
sistemli ve örgütlü çabaların tümüdür.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
63
Araştırma Türleri
Uygulamalı araştırma
Araştırmacının bulguları belirli bir ortamda yer alan
bir durumun iyileştirilmesinde kullanması veya
kullanılabilme yöntemlerinin geliştirilmesidir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
64
Araştırma Türleri
Temel araştırma
Var olan probleme çözüm üretmekten çok, konuyu
daha iyi algılayabilmek, bilginin salt bilgi olarak
değerlendirilmesi ve bilgi dağarcığına eklenmesi
amacını taşır.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
65
Araştırma Türleri
Ampirik-Görgül Araştırma: Kuramsal
bir temele dayanmayan (akıl yürütme
ile değil), deney ve gözlem ile
sınanabilen (yanlışlanabilen) bilgi
ve/veya bağıntıdır.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
66
Bilimsel Araştırma
Bilimsel araştırma problem çözümüne odaklanmıştır.
Bilimsel araştırma
sorun tespiti,
veri toplanması,
veri analizi,
ve bunlardan geçerli sonuçlar çıkartılması amacıyla
adım-adım, mantıksal, düzenli ve dikkatli bir yöntem
izler.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
67
Bilimsel Araştırmanın
Belirleyici Özellikleri
Amaca yönelik olma
Titizlik, dikkat
Test edilebilirlik
Tekrar edilebilirlik
Geçerlik ve güven
Nesnellik
Genellenebilirlik
Basitlik ve kaynakların yeterli kullanımı
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
68
Bilimin Yapıtaşları
Sorun alanının
tespiti
Gözlem
Kuramsal çerçeve veya ağ
ilişkileri
Kuramın
sonuçlandırılması (temel
araştırma)
Veya Uygulama
(uygulamalı araştırma)
Hipotez/ler
Yapılar
Kavramlar
İşlevsel tanımlamalar
Verilerin
yorumlanması
yorumlanması
Araştırma planı
Veri analizi
Veri toplama
Kaynak: (Sekaran, 2000)
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
69
Hipoteze Dayalı
Tümdengelim Yöntemi
Bu yöntem 7 aşamalı bir süreç içerir:
Gözlem
Öncelikli verinin toplanması
Kuramın açık ve kesin ifade edilmesi
Hipotezlerin oluşturulması
Ek bilimsel verilerin toplanması
Verilerin analizi
Tümdengelim
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
70
Korelasyonel İlişki ve Nedensel
İlişkinin Karşılaştırılması
Korelasyonel çalışmalar
Belirli bir olayı etkileyen değişkenler
ortaya konulmaya çalışılır.
(Ör. Çalışma ortamındaki fiziksel
tehlikeler, iş yerinin uzaklığı, fazla
mesai koşulları ve işe devamsızlık
arasında bir ilişkinin olması)
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
71
Korelasyonel İlişki ve Nedensel
İlişkinin Karşılaştırılması
Nedensel çalışmalar
İki olay arasındaki neden-sonuç
ilişkisini ortaya koymaktadır.
(Ör. Gelir ile seyahat eğilimi
arasındaki ilişki.)
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
72
Analiz-Sentez
Analiz, bir konuyu (maddi veya düşünsel)
temel parçalarına ayırarak, daha sonra
parçaları ve aralarındaki ilişkileri
tanımlayarak sonuca gitme yoludur.
Sentez yalından karmaşık olana,
zorunludan olasıya, ilkeden onun
uygulanmasına, genel yasadan bireysel
duruma, nedenden etkiye, öncülden
varılan sonuca giden düşünme biçimidir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
73
Örgüt İçi veya Örgüt Dışı Danışmanlar ve
Araştırmacılar
Yöneticiler, araştırmacı veya danışman
seçimlerinde sık sık örgüt içinden ya da
örgüt dışından seçim yapma kararıyla
karşılaşırlar.
Böyle bir kararın verilmesi her iki
seçeneğin zayıf ve güçlü yanlarının
değerlendirilmesini gerektirir.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
74
Örgüt İçi
Danışmanlar/Araştırmacılar
Faydaları:
Çalışanların kabulü
Daha az zaman harcanması
Kolay uygulanabilirlik
Daha ucuz olması
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
75
Örgüt İçi
Danışmanlar/Araştırmacılar
Sakıncaları:
Tekdüze bir bakış açısı
Birleşmeler
Bir uzman olarak kabul görmez
Daha az nesnel olması
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
76
Örgüt İçi Danışmanlar/Araştırmacılar
Faydaları
Tecrübeli olması
Bilgi sahibi olması (Problemle
ilgili son yenilikler hakkında
bilgi sahibi olması)
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
77
Örgüt İçi Danışmanlar/Araştırmacılar
Sakıncaları
Pahalı olması
Çalışanlar tarafından kolaylıkla
kabul edilmemesi
Uygulama ve değerlendirme için
fazladan ücret ödenmesi
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
78
Ödev
Aşağıdaki makaleleri okuyunuz ve değerlendiriniz:
Güneş, B. (2003). Paradigma kavramı ışığında bilimsel devrimlerin yapısı
ve bilim savaşları: cephelerdeki fizikçilerden Thomas S. Kuhn ve Alan D.
Sokal. Gazi Üniversitesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 23-44. Erişim:
http://www.tebd.gazi.edu.tr/index.php/tebd/article/view/25/20
Ruacan, Ş. (2005). Bilimsel Araştırma ve Yayınlarda Etik İlkeler. Gazi Tıp
Dergisi, 16(4), 147-149 Erişim:
http://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum1/sruacan2.pdf
Topdemir, H. G. (2002). Bilim, bilim tarihi ve felsefe ilişkisi üzerine.
Düşünen Siyaset, 6, 53-66. Erişim:
http://dusundurensozler.blogspot.com.tr/2014/12/bilim-bilim-tarihi-vefelsefe-iliskisi_91.html
Kahya, E. (2005). Bilim-bilim tarihi, felsefe-felsefe tarihi ilişkisi. Üniversite
ve Toplum, 5 (1), 4. Erişim: http://www.universitetoplum.org/text.php3?id=212
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
79
Ödev
Aşağıdaki makaleleri okuyunuz ve değerlendiriniz:
Erdenir, E.H.B. (1998). Mustafa Kemal Atatürk ve J. J. Rousseau'nun
Düşüncelerinin Karşılaştırılması, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 14(40),
http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-40/mustafa-kemal-ataturk-ve-j-jrousseaunun-dusuncelerinin-karsilastirilmasi
Gürbüz, C. (2005). Bilim tarihi düşüncesi. Erişim: http://www.universitetoplum.org/text.php3?id=213
Taşkın, Ö., Çobanoğlu, E. O., Apaydın, Z., Çobanoğlu, İ. H., Yılmaz, B. ve
Birgül Şahin. (2008). Lisans öğrencilerinin kuram (teori) kavramını
algılayışları. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 25(2), 35-51. Erişim:
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/buje/article/view/5000139935/5000128188
E. Kant, A. Koyre, T. Kuhn, K. Popper ve A. Sokal’ ın bilim tarihindeki
yerlerini farklı kılan özelliklerini ve yaklaşımlarını belirleyiniz.
Berberoğlu, E. O. (2014). Bilimsel Düşünmenin Gelişim Seyrinin Pragmatik
Sonuçları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(32), 135150.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
80
Kaynaklar
Kuhn, S.T. (1962). The structure of scientific revolutions.
University of Chicago Press: Chicago
Voltaire (1694-1778): Letters on Descartes and Newton
from the Letters on the English or Lettres Philosophiques,
c. 1778
Source: French and English philosophers : Descartes,
Rousseau, Voltaire, Hobbes : with introductions and
notes. New York : P.F. Collier, c1910. Series: The Harvard
Classics v. 34.
Sekaran, U. (2000). Research methods for business, a
skill-building approach. John Wiley & Sons, Inc: New
York.
Prof. Dr. Özkan Tütüncü
81
1. BÖLÜMÜN SONU
82