Hasta yemekleri ve şifalı bitkiler

Hasta yemekleri ve şifalı bitkiler
Allahü tealanın âdeti şöyledir ki, her şeyi sebeple yaratır. Bir şeye kavuşmak için, bu
şeyin yaratılmasına sebep olan şeyi yapmak lazımdır. Her şeyin yaratılmasında
müşterek olan manevi sebep, sadaka vermek, yetmiş kere (Estagfirullah min külli ma
kerihallah) duasını okumaktır. Bu iki manevi sebep, maddi sebepleri bulmaya da
yardım eder.
Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” (Allahü teala, her hastalığın ilacını
yaratmıştır. Yalnız, ölüme çare yoktur) ve (Hastalıkların başı, çok yemektir.
İlaçların başı, perhizdir) ve (Hastalarınızı, sadaka vererek tedavi ediniz!) buyurdu.
Hastalıkların ilaçlarını bildiren kitaplara, (Kitab-ül-edviye), (formüler farmasötik) ve
(Acrabadin) denir.
İnsan hasta olmamaya dikkat etmelidir. Bunun için de, İslamiyete uygun yaşamak
lazımdır. İslamiyete uymakta gevşek davranarak, hasta olan kimse, ilaç almalı, perhiz
etmeli ve fakirlere sadaka nezretmeli ve sık sık sadaka vermelidir. Perhiz, yani Regime
[Rejim] yapmak caiz ve lazım olduğunu, (Teyemmüm ayeti) göstermektedir. (Su zarar
verince, kullanmayın, teyemmüm edin!) mealindeki ayet-i kerime meşhurdur.
Resulullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, Hazret-i Ali ile bir eve gitti. Meyve getirdiler.
Hazret-i Ali’nin gözleri ağrıyordu. Meyveden kendisi yedi. Hazret-i Ali’ye, (Sen yeme!
Göz ağrısına zarar verir) buyurdu. Pişmiş pazı ile arpa getirdiler. (Bundan yi! Gözüne
fayda verir) buyurdu. Ödemi olanlara, (Su içmeyin! Suya perhiz ediniz!) buyururdu.
İslam âlimleri, tıp ve tedavi üzerinde çok kitap yazdı. Bunlardan Davud-i Antaki’nin,
(Tezkiret-ü ülil-elbab) kitabı ve Türkçe (Nusret efendi risalesi) ve İbrahim Ezrak’ın,
(Teshil-ül-menafi) kitabı ve Ebu Abdullah Zehebi’nin, (Et-tıbbün Nebevi)si çok
kıymetlidir. Son ikisi, 1976’da, İstanbul’da, Hakikat Kitabevi tarafından ofset yolu ile
bastırılmıştır. Perhizi, hadis-i şeriflerden ve tecrübeli kimselerden ve tabipten
öğrenmelidir. İlaç kullanmak ve perhiz yapmak sünnettir. [Vacib ve farz olduğu yerler de
vardır.] Bunun için, perhize de çok lüzum gösteren hastalıklardan, otuz altı hastalıkta
nasıl perhiz edileceği ve bunlara karşı hangi ilaçları kullanacağı aşağıda bildirilmiştir.
Ayrıca, uçuk, dudak ve el çatlaması, kaşıntı, arı sokması, yanık ve arpacık için kısa
tedavi yolları gösterilmiştir.
Aşağıdaki perhizler, Fransa’da kullanılan, meşhur Lemoine ve Gerard’ın, (Formulaire
consultation medicales) adındaki Fransızca kitabından tercüme edilmiştir.
1- ALBÜMİNÜRİ: İdrarda albümin bulunmasıdır. Böbrek iltihabını gösterir. İdrar
bulanıktır. Sancı ile çıkar. Kanlı olabilir. Ateşli hasta yalnız süt içmeli. İdrar söken sıvılar
içmelidir. Tuzsuz yemekler bile yememelidir. Fazla su içmemelidir. Böbrekleri yorar.
Ateş düşmeden, bacaklardaki şiş inmeden yemeye başlamamalıdır. Bunlar kalmayınca,
günde bir litre süt verilir. Sonra, muhallebi ve tuzsuz ekmeğe başlar. Daha sonra,
patates haşlaması ve sütlaç verilir.
Böbrekten olmayan albümin çıkaranlara perhiz lazım değildir. Fakat, konserve, baharat,
biber, turşu, koyu kahve verilmemelidir.
Tansiyonu yüksek ise, tuzsuz perhiz yapmalı, su az içmelidir. Tuzsuz perhiz, yirmi
dokuzuncu sıradaki (ÖDEM) hastalığında bildirilmiştir. Her sebze serbesttir. Nekris
[gut]da varsa, ekşi sebze ve meyve yememelidir. Bazı hastaya, süt, şişkinlik yapıyor.
Bunlara kaymağı alınmış süt vermelidir. Gayrimüslimler kefir veriyorlar. Bu olmazsa,
sebze suyu verilir. Hafif hastalara, et ve yumurta çok pişmiş olarak verilebilir. Hiçbir
zaman çiğ süt vermemelidir. Haftada bir iki gün üzüm verilir. Sabah, öğle, akşam birer
kilo taze üzüm yer. Başka bir şey yemez. Böyle üzüm perhizi, prostat ve karaciğer
hastalarına da faydalıdır.
Böbrek hastalığı hafifleyince çok taze kasap hayvanı ve kümes hayvanı etleri verilir.
Yağlı et ve iç yağı verilebilir. Çünkü, bunlarda kolesterin çok azdır. Lipoidlerin hazmını
da kolaylaştırırlar. Bunlar da kolesterini eritir. Kolesterin kumun hâsıl olmasını önler.
Hamur işi ve sebze de verilir. Meyve de verilir. Az miktarda fasulye, mercimek, bakla,
nohut verilir.
YASAK OLANLAR: Et suyu, av hayvanları, akciğer, karaciğer, böbrek, beyin, paça,
dalak, işkembe, her çeşit balık, et ve balık konserveleri, yağlı maddeler yasaktır. Yalnız
taze tereyağı ve bitki yağları verilebilir.
Lahana, kuzukulağı, kuşkonmaz, domates, mantar yasaktır. Biber, kereviz, hıyar,
sarımsak gibi baharlı şeyler yasaktır. Sirke yerine limon kullanmalıdır. Mayalı bütün
peynirler yasaktır. Yumurta az yiyebilir. Koyu kahve ve koyu çay yasaktır. Çilek, ağaç
çileği denilen ahu dudu yasaktır. Alkollü içkiler yasaktır. Böbrekleri zedeleyebilecek
ilaçlar, mesela piramidon, antipirin vermemelidir.
FAYDALI GIDALAR: Sebze çorbaları, kızarmış et, haşlama et, çok taze balık, yağlı
beyaz peynir, az miktarda süt, meyveler verilir. Tuza izin verilir.
YEMEK CETVELİ:
Sabah: Açık çay, kızarmış ekmek, tereyağı, bal, meyve reçeli.
Öğle yemeği: Bir et parçası, iki tabak sebze, meyve.
Akşam yemeği: Haftada üç gün sebze çorbası, bir tabak hamur işi veya sebze, meyve.
Öğle ve akşam yemeklerinden sonra, bir fincan papatya çayı içmeli. Sigara içmemelidir.
İDRARDA ALBÜMİN ARAMAK: İdrar, cam hunideki pamuktan süzülür. Deney tüpünün
yarısına kadar, süzülmüş idrar konur. Üzerine, beşte biri kadar, koyu tuzlu su konur.
Çalkalanıp, yukarı kısmı, alevde ısıtılır.
A) Bulanmazsa, bir şey yok demektir. Birkaç damla asit koyup, yine ısıtmalı. Yine
bulanmamalıdır.
B) Tuzlu su koyup ısıtınca, bulanırsa:
1- Bir damla asit asetik (sirke ruhu) konur. Bulanıklık tekrar erirse, yirmide bir sulu nitrat
asidi (HNO3) damlatıp ısıtılır:
a) Tekrar bulanırsa, aseto-solübl albümin var demektir.
b) Bulanmazsa, önceki bulanıklığın fosfat olduğu anlaşılır.
2- Asetik asit damlatınca, bulanıklık erimezse, albümin bulunduğu anlaşılır.
Sağlam insan idrarında da, yorgunluk ve başka sebeplerle albümin bulunabilir. Albümin
bulunan kimsenin böbreklerini kontrol etmek lazımdır. Bunun için, idrarda silindir ve kan
serumunda üre aranır.
Süleymaniye Kütüphanesi (Laleli) kısmında, 3735 sayılı kitapta diyor ki, üç gün beşer
gram Ravend tozu yutunca, mesane taşını eritir ve idrar yollarını temizler. Akkavak
yaprağını çay gibi hazırlayıp içmek de böyledir.
2- ANEMİ (kansızlık): Deri, dudaklar, göz kapakları soluktur. Çarpıntı, baş dönmesi,
soluk alma, ağrılar, mide ağrısı olur. Kanda alyuvarlar azalır. Akyuvarlar sayısı
değişmez. Kan zayi etmek, havasızlık, ışık azlığı, hareketsizlik ve bazı hastalıklar sebep
olur.
İştiha azdır. Sevdikleri yemeği vermelidir. Bıktırasıya et yedirmek doğru değildir. Sebzeli
yemekler, etten daha faydalıdır. Çünkü mideyi bozmaz.
Eti çeşitli şekillerde vermelidir. Beyin çok iyidir. Çünkü, beyinde çelik vardır. Kan yapar.
Kemik suyu ve iliği vermelidir. Kan yapmasını kolaylaştırır. Sığır eti suyu, yumurta sarısı
çok vermelidir. Karaciğer ve dalak ızgara kebabı çok yemelidir. Bu ikisi kan yapar.
Sebze eksik etmemelidir. Tere, ıspanak, yeşil lahana, hindiba, maydanoz, kuru
meyveler, tavşan eti, tavuk katısı, yumurta sarısı, kuşkonmaz, bezelye, patates, fasulye,
havuç ve mercimekte de çelik vardır. Çok faydalıdırlar. Her meyveyi yemelidir. Et
yiyemeyenleri zorlamamalıdır. Eti sebze, hamur işi ile vermelidir. Demiri, iyodu bol
şeyler, mesela mersin balığı, orkinos [istavrit azması], hamsi, yılan balığı yemeli, taze
balık yağı içmelidir. Mide ve karaciğer hülasaları, folik asit ve B12 vitamini almak
lazımdır. (Minadeks) adındaki kuvvet şurubu da çok faydalıdır.
3- ARTERİO-SCLEROZ (Damar sertliği): Tansiyon artar. Nabız atması yatarken
çoktur. Ayakta dururken azdır. Nefes darlığı, çarpıntı, geceleri idrara çok kalkmak,
berrak ve bol idrar, karaciğer kifayetsizliği bu hastalığın alametleridir.
Karaciğer, beden fabrikasının büyük bir laboratuarıdır. Sağ kaburga kemiklerinin ve
diyaframın altında bulunur. İnce bağırsaklardan gıda maddelerini ve bir miktar zehirli
maddeleri almış olan kanı getiren kılcal damarlar, birleşerek bir toplardamar halinde
karaciğere girer. Burada tekrar kılcal damarlara ayrılır. Her birindeki kan, kalburdan
süzülüyormuş gibi, karaciğer içinde yayılır. Sonra yine başka kılcal damarlara girer.
Bunlar da birleşerek, ciğerden çıkan bir damar, bu kanı kalbin sağ kulakçığına götürür.
Karaciğer, bağırsaklardan gelen kandaki karbon-hidrat maddelerini tutar. Kana lazım
olan, az miktarını kalbe gönderir. Böylece karaciğer, ihtiyat şeker deposu vazifesini
görür. Yumurta akı maddelerine ve yağlara da tesir eder. Gelen tuzların bir kısmını
kalbe gönderir. Bir kısmını da, sonradan yavaş yavaş gönderir. Bir kısmını safra ile
tekrar bağırsaklara gönderir. Bağırsaktan gelen zehirli maddeleri imha eder. Kan ile
gelen protein parçalarından üre sentezi yapar ve yavaş yavaş böbreklere gönderir.
Harap olan alyuvarların kırmızı boya maddeleri artıklarından, safra boyası ve safra asidi
yapar. Bu asit, yağların hazmına yarar. Bu iki madde, karaciğerde kolesterin denilen yağ
gibi bir madde ile birleşir. Kolesterin esteri olur. Esterleşen kolesterinin, mecmu
kolesterine nispeti, normal olarak, yüzde yetmiş [0,70]’tir. Bu nispetin azalması,
karaciğer kifayetsizliğini gösterir. Bunun için karaciğer kolesterinle ilgili madde
mübadelesinde tesirli olur ki, atardamar sertleşmesinde mühimdir. Bu üç madde, safrayı
meydana getirir. Karaciğer, bu sıvıyı, devamlı olarak safra kesesinde toplar.
İnsan karaciğerinden, yirmi dört saatte, yedi yüz litre kan geçmektedir.
Sıhhati yerinde bir insanın karaciğerinde çeşitli miktarda yağ toplanır. Bu miktar, yenilen
yağ miktarına, yağların imtisas ve karaciğere nakil temposuna ve karaciğerde yağların
oksitlenme hızına bağlıdır. Fazla yağ yenildiği zaman karaciğerde nötr yağ miktarı artar.
Kolesterinli maddeler yenirse, yağ ve kolesterin toplanır. Karaciğerde yağ toplanırsa,
karbonhidrat [glikojen] miktarı azalır ve ciğer hücrelerinin çoğalma kuvveti bozulur.
Açlıkta, yağlı dokulardan ayrılıp kana karışan yağ da karaciğerde toplanır. Şeker
hastalarında, kanda yağ çoğaldığı için de, karaciğerde yağ toplanır. Sari hastalıklarda
ve fosfor, kloroform, dört klorlu karbon gibi karaciğer zehirleri alınmasında da yağ [Lipid]
toplanır.
Karaciğerde yağ toplanmasını azaltan ve yağları ciğerden çıkaran maddelere
(Lipotropik) denir. Kolin, metiyonin, inositol ve B12 lipotropiktirler. Çünkü bu cisimler,
Fosfolipid metabolizmasını tanzim ederler. Bu maddelerin değişmeleri bozulunca, kanda
kolesterin çoğalır. Bundan da siroz, diyabet, nefrit, tansiyon artması, damar sertliği, kalb
damarlarında hastalık hâsıl olur. Damarlarda lipoid birikir. Lipotropikler, karaciğerin
zehirleri temizleme kuvvetini de arttırmaktadır.
Damar sertliği hastalığı ikiye ayrılır:
A) Damarların iç yüzleri kolesterin sıvası ile örtülür. Tansiyon yüksektir.
B) Karaciğer ve böbrekler kifayetsizdir.
Birinci hal için, perhiz yapmalı, az su içmelidir. İkinci bakımdan, karaciğer ve böbrekleri
zedelememek için, mide ve bağırsaklardan gelecek zehirleri çok azaltmalıdır. Bu iki hali
de karşılamak için, hastaya kolesterini az ve zehir giderici sütlü sebze perhizi verilir.
Zeytin yağlı enginar yemeği kanda kolesterini azaltır. İot ve iot bileşikleri faydalıdır.
Mesela, potassium iodür, lipiodol, pepton iodé, (İodopepton Kazım) verilir. (Sülfarlem),
kolesterini eritir ve karaciğeri kuvvetlendirir.
Kolesterini az perhiz, damar sertliğinde, gut (yani nekris) de, bazı şekerlilerde, kandaki
çok miktardaki kolesterini azaltmaya yarar. Kanda fazla kolesterin bulunursa, damar içi
yüzeylerde toplanarak (aterom) denilen levhalar yapar.
YASAK YEMEKLER: Yumurta, süt, beyaz peynir, bilhassa bayat peynir, kaymak,
tereyağı, beyin, iç organ etleri, havyar, yağlı et, suni tereyağları, çikolata, katı bitki
yağları, ceviz, fındık, badem, hurma gibi yağlı maddeler ve sigara yasaktır. Prof. Dr.
Süleyman Yalçın, 16.7.1985 tarihli Türkiye gazetesindeki beyanatında, (Domuz etinde
yüksek miktarda bulunan yağ ve kolesterol, damar sertliğine sebep olmaktadır)
demektedir. 23 Mart 1988 tarihli Türkiye gazetesinde diyor ki, (Avrupa’nın en fazla
okunan sıhhi mecmuası (Neuform kurier), domuz etinin deri hastalıklarına, kansere,
tansiyonun artmasına, romatizma ve gribe sebep olduğunu ve domuz etinde hiçbir
vitamin bulunmadığını, zararının çok olduğunu bildirmektedir.) Sıvı yağlar ve şekerli
maddeler az miktarda verilebilir. Tavada kızartmamalıdır.
Böbrek iltihabı da varsa, eti, sebzeyi azaltmalı, kuzukulağı, kuş konmaz ve ekşi şeyler
vermemelidir. Tansiyon yüksekliği, diyabet, şişmanlık varsa, bunların tedavisi de
yapılmalıdır. Tansiyon artmasına karşı, tuzsuz perhiz iyidir.
4- KLOROZ (zafiyet): Deri solgundur. Göz kapakları ve topuklar şişer. Nefes tıkanıklığı,
çarpıntı, kadında adet bozukluğu, sinir bozukluğu, histeri, iştahsızlık, kabız ve kay
görülür.
Açık, havadar yerde ev tutmalıdır. Üzüntü, düşünce olmamalıdır. El işi hafif olmalı,
beden hareketi fazla olmamalıdır. Geç yatmamalı, dokuz saat uyumalıdır.
Çeşitli ve bol yemelidir. Süt, yumurta, et, yeşillik, püre (ezme), hamur işi yemelidir. Çok
et yemeye özenmemeli, beyaz eti tercih etmelidir. Hamur işi, yeşil sebze çok yemelidir.
Bunlarda, bilhassa ıspanakta çelik vardır. Kahve ve çay açık olmalıdır. Hububat,
bilhassa mercimek, fasulye iyidir. Meyve çok yemelidir. Pilav, sütlaç, dolma gibi pirinçli
yemelidir. Yemek arasında sıcak şerbetler ve iştaha getirici ot suları içmelidir. Paris Tıp
Fakültesi profesörlerinden M.Loeper ve Saint Louis Hastanesi laboratuar şefi J.Lesure
tarafından hazırlanmış olan Fransızca tıbbi formüllerde diyor ki, (Kına-kına kabuğu,
kuvvetlendirici ve ateş düşürücüdür. Zafiyet hallerinde, bilhassa veremden, şeker
hastalığından, sıtmadan halsiz kalanlara ve tehlikeli hastalıklardan kurtulan kuvvetsiz ve
kansız kalanlara çok faydalıdır. Toz halinde günde, 0,20 gramdan iki grama kadar
kuvvet için verilir.) Otuz gram kına-kına kabuğu ile yarım kilo kuru siyah üzüm havanda
ezilir. Sonra, bir buçuk kilo, yani altı su bardağı kadar su ile yarım saat kaynatıp,
kevgirden veya tülbentten şişeye süzülür. Üç yemek arasında yarım fincan içilir.
Kloroz hastalarının çoğu, kansız olduklarından, bunlar anemi perhizi de yapmalıdır.
Çelikli ilaçlar çok faydalıdır.
5- SİROZ HEPATİK (Karaciğer sertleşmesi): Çeşitli şekilleri vardır. Alkol ve domuz eti,
karaciğerin ve sinir sisteminin amansız düşmanıdır. Karaciğer şişer veya küçülür.
(İstiska) olur. Yani, karın su toplar. Bacaklarda ödem olur. Bazen makattan kan gelir.
Mide ağrısı, kan dolaşımı bozukluğu olur. Yahut sarılık, halsizlik, ateş, renkli idrar, dalak
şişmesi olur. Üremi hastalığı gibi de görünür.
Bol et, az yağ vermelidir. B vitamini çok faydalıdır. Mesela, bira mayası verilir. Bira
mayası, bira değildir. Alkolü yoktur. C ve K vitamini bulunan ilaçlar ve limon verilir.
Karaciğer hülasası, Bejektal veya (Vitamin B Complex) iğnesi yapılır.
Her gün, bir litre süt verilir. Ekmek yiyebilir. Yeşil sebze, iyi pişmiş et verilir. Zehir hâsıl
etmeyen şeyler yemesi esastır. Bunun için bayat yemekler, av eti yasaktır. Çok taze
balık yiyebilir. Baharlı, ekşi, turşulu şeyler yememelidir. Bayat peynir yasaktır. Sütlüsebzeli gıda yemelidir. Çelikli ve arsenikli ilaçlar almalıdır. Ödem perhizi ve susuzluk
perhizi yapılmalıdır.
6- KONSTİPASİYON (Kabızlık): Halaya az ve katı çıkılır. Umum bedende değişikliklere
sebep olur: İştahsızlık, nefes darlığı, safra yolu nezlesi, baş ağrısı, takatsizlik,
zehirlenme sebebi ile titreme ve ateş yükselmesi görülür.
Kabızlığın muhtelif sebepleri vardır:
1- Bağırsak tıkanması,
2- Gıda sebebi. Süratli hazım edilen maddeleri yemek,
3- Mide usaresinin bozulması,
4- Bağırsak adalesinin hareket kuvvetinin azalması,
5- Makat halkasının teşennücü [spazmozu, kasılıp kalması] gibi.
Kabızlık çekenler, her gün aynı saatte halaya çıkmalıdır. Mesela, sabah kalkınca ve
akşam yatarken çıkmalıdır. Bir kere çıkmak yetişir. İki kere, daha iyidir.
Hazmedilemeyip geride kalan kısmı çok olan yemekleri yemelidir. Bu kısımlar,
bağırsakları harekete getirir ve usare akmasına sebep olur. Bunun için, selülozu çok
gıda (sebze, meyve) yemelidir. Yemekleri iyi çiğnemelidir.
YENECEK ŞEYLER: Öğle ve akşam, sebze çorbası. Sebze yemekleri, salatalar, hamur
işi, bilhassa yulaf unu ile yemelidir. Et, yalnız öğle vakti yenir.
Her çeşit et, balık, bol tereyağı, esmer ekmek, çavdar ekmeği, peksimet, patates,
mercimek, şalgam, havuç, nohut püreleri, bol sebze, salata, ıspanak, erik reçeli, ravend
çok iyidirler. Çiğ ve pişmiş her meyve, bilhassa kuru meyveler, kuru incir, üzüm, erik,
dut, ceviz, badem, bal yemelidir. Seyyid Abdülhakim Efendi, (Keşkül) risalesinde diyor
ki, (İncir, tayyip bir yemiştir. Latif bir gıdadır. Hazmı kolaydır. Menfaatleri çok bir devadır.
Tabiata yumuşaklık verir. Balgamı eritir. Böbrekleri temizler. Mesanedeki kumları izale
eder. Karaciğerin ve dalağın tıkanmış olan deliklerini açar. Bedeni şişmanlatır. Basuru
izale eder. Nekrise, romatizmaya faydalıdır.) İncirin Arapçası (Tin)dir. Tin suresinde
Allahü teala, inciri methetmektedir. Hem faydalı, hem mübarektir. Taze veya kurusu aç
iken üç adedi birkaç gün yenirse, rahat ishal yapar. Sabah ve akşam yemeklerinden bir
saat evvel, iki, üç adet taze veya kuru incir yemek, sancısız, ağrısız, rahat ishal
yapmaktadır. Çikolata ve madlen, bunlara zarar vermektedir.
YASAK OLANLAR: Yumurta kabız yapar. Çok az yemelidir. Pirinç, koyu çay, çikolata
yasaktır.
YEMEK CETVELİ:
Sabah: Taze meyve, bir dilim ekmek doğranmış şekersiz ballı sıcak süt 300 gram ve bol
tereyağı.
Öğle: Bir tabak et, bir tabak sebze, beyaz peynir, turp, tereyağı, komposto.
İkindi (saat dörtte): Komposto, hafif çay.
Akşam yemeği: Sebze çorbası, makarna, patates ve meyve.
Bağırsaklarda mayalanan, gaz yapan yemekler yemelidir. Mesela, bayat et, kıymalı
börek, mantar, baharlı şeyler, bayat peynir, yoğurt yemelidir. Gazoz, limonata,
bikarbonatlı su, açık kahve ve çay iyidir.
Bağırsakları hareketsiz olanlar, sabah aç karnına, olmuş meyve ile çavdar ekmeği
yemelidir. Bununla, taze sebze yemeği yemek iyi olur. Bir kahve kaşığı Karbonat veya
süzülmüş bal bir bardak ılık suda eritilerek sabahları aç olarak içmelidir. Yahut, iki kahve
kaşığı Karlsbad tuzu bir bardak ılık suda eritilip sabahları aç iken içmelidir. Hem safra
söker, hem bağırsakları harekete getirir. Hiç ağrı, sancı yapmadan, su gibi ishal yapar.
Erbalax ve Bilagit hapları da iyidir.
Spazmdan olan kabızlılar, et yememeli. Hamur işi, sebzeli yemelidir. Baharlı
yememelidir. Kahve, çay, biber yememelidir. Yağlı yemekleri de azaltmalıdır.
(Duphalac), (Normacol), (Granocol) gibi kaydırıcı ilaçlar çok faydalıdır. Bu şuruplar,
tesir etmezlerse, ertesi sabah bir çorba kaşığı daha verilir. Sinameki, ravend, sarı-sabır,
fenolftalein gibi tahriş edici maddeleri fazla kullanmamalıdır. (Teshil-ül-menafi)de diyor
ki, (Alınan gıda, bir saatte dışarı çıkar. 24 saatte çıkmazsa, hastalık alametidir.)
7- KOLEMİ (Sarılık): Safra boyası kana geçmiş olduğundan, derileri, yüzleri, gözleri
sarıdır. Perhiz ile birlikte, vücut hareketleri ve sıcak banyo da yapmak lazımdır. Ağır
hallerde yatmalıdır.
Yağsız süt, yağlı peynir, gravyer peyniri yemelidir. Yumurta az yemeli ve rafadan olmalı,
yani az pişmelidir. Hamur işi, pirinçli, patatesli yemelidir. Pişmiş salata, sebze
yemeklerinin çoğu iyidir. Fakat, kuzu kulağı, ıspanak, semiz otu yememelidir. Her olgun
meyve, kızarmış ekmek, beyaz tereyağı iyidir.
Vita yağı, sana yağı, margarin gibi yağlar, tereyağının yerini tutamaz. Evet bunlar, hakiki
yağdır. Fakat, sıvı yağlardaki oleik asit gibi çok karbonlu büyük moleküllerin, nikel
katalizörü ile hidrojen verilerek doyurulması ile yapılıyorlar. Oleik asit, stearik asit haline
dönerek katı yağ, don yağı oluyor. On sekiz karbonlu, büyük yağ molekülleri, sindirim
mayaları tarafından kolay parçalanamıyor. Güç hazım oluyor. Tereyağındaki tri bütirin
esteri ise, küçük molekül olduğundan çabuk hazım oluyor. Bundan başka, tereyağı
emülsiyon (sübye) halindedir. Mayalar, tereyağı zerrelerini kolay hazım ediyor.
Katılaşdırılmış yağlar ise, sübye halinde değildir. Beden sıcaklığında ergimiş hale
gelmiyor. Zerreler halinde dağılmış olmadığından mide ve bağırsaklarda, taş parçaları
gibi katı kalıyorlar. Ancak, yüzeylerinden aşınarak güç hazım oluyorlar.
[Margarin, yani suni tereyağı piyasada çeşitli isimlerle mevcuttur. Margarin ilk olarak
1870’da üçüncü Napolyon’un arzusu ile Parisde Mege-Mourié tarafından
oleomargarinden yapıldı. Oleomargarin, iç yağının sıcakta tazyik ile süzülmesinden elde
edilen sıvı yağdır. Otuz kısım oleomargarin, yirmi beş kısım kaymağı alınmış inek sütü
ve elli beş kısım su ile uzun zaman karıştırılıp emülsiyon, yani sübye haline getirilir. Tuz,
boya konarak yapılırdı. Böylece otuz yedi derecede eriyen, hazmı kolay iyi margarin
elde edilirdi. Bugün oleomargarin yerine mayı nebati yağların ve balık yağlarının,
hidrojenlenerek katılaştırılmasından elde edilen stearin yağları kullanılıyor.
Katılaştırılmada vitaminler bozulduğu için, sonradan A ve D vitaminleri ilave edilerek,
gıda kıymeti iyi oluyor ise de, hazımları güç olmakta, tereyağı yerini tutamamaktadır.
Margarin, Rumca inci demek olan margaron kelimesinden alınmıştır.]
Yasak olanlar - İç yağı, yağlı et, bayat et, deniz ve av hayvanları, etli hamur işleri, tahin,
lahana, ıspanak, semizotu, kuzukulağı, şalgam, baharat, bayat peynir yasaktır.
Yalnız öğle yemeğinde, yağsız et, kebap, tavuk, yağsız taze balık, dil yiyebilir. Kuru
sebze yemeği, çay, kahve yasaktır. Şekerli ve pastalar yemelidir. Karaciğer hülasası
iğnesi yapılır. Sabah ve akşam bir kahve kaşığı (Sel le Karlsbat) bir bardak soğuk suda
eritip içilir. Sıcak su ile içmek, kabza karşı çok faydalıdır. (Bilsan) hapları safra yollarını
temizler.
8- KALP HASTALIĞI - Kalp zedelenmemiş, ıslahı kabil ise, perhize lüzum yok gibidir.
Bilhassa akşam yemekleri, hafif olmalıdır. Çok su içmemeli, sulu yemek az olmalıdır. Av
eti, konserve, baharat, mayalanmış peynir yememelidir.
Kalpte arıza varsa ve tam giderilemezse çok sıkı perhiz lazımdır. Et hiç yememeli veya
aralıklarla ve az miktarda, iyi pişmiş yemelidir. Nefes darlığı varsa, tuzu azaltmalıdır.
Akşamları az yemeli. Yemekten sonra yürümemelidir.
Yağsız süt, yumurta, öğle vakti biraz söğüş, kızarmış ekmek, sebze, unlu, hamur işi,
taze peynir, meyve yemelidir.
Günde bir litreden çok su içmemelidir. Hasta sık sık tartılmalıdır. Kilosu artınca vücutta
su toplandığı anlaşılır. Sulu şeyleri azaltması lazım olur.
9- ASİSTOLİ (Kalb zafiyeti): Kalb tam sıkışmayıp, toplardamarlardaki kanı çekemez.
Akciğer toplardamarlarında ve ciğerlerde ve daha sonra, büyük dolaşımda kan
hareketsiz kalır. Ayaklar şişer (ödem). Karında su toplanır. İdrar kesilir.
Yatakta istirahat etmeli. Heyecanlanmamalı, sinirlenmemelidir. Tam istirahat etmelidir.
Çok az yemelidir. Katı yemekler yasaktır. Sıvı yemekler de az olmalıdır. Böylece, kalbi
yormamak lazımdır. Bunun için, günde yedi defa yemelidir.
Sabah sekizde: Elli gram nişasta ile yapılmış muhallebi. Saat onda: Pişmiş elma veya
reçeli. On ikide: Elli gram iyi pişmiş balık ile otuz gram ekmek. On dörtte: Bir pişmiş
elma veya reçeli. On altıda: Bir fincan süt. Yirmide: Hububat ezmesi veya hamur işi
verilir.
Günde dokuz yüz gramdan çok su içmemelidir. Bu perhiz bir iki ay yapılmalıdır. (Ödem
perhizi)ne bakınız!
10- DİYABET (Şeker hastalığı): İdrarda şeker bulunur. Salim insanın kanında, aç iken
litrede bir gram glikoz bulunur. Litrede 1,30 gramı geçerse, hastalık alameti olur. 1,60
gram olunca, idrarda şeker bulunur. İdrar artar. Susuzluk, açlık, zayıflamak, halsizlik,
çıban, kaşıntı görülür. Diyabet iki türlüdür:
1- Vücudu eritmez. Yağlı ve mafsal ağrılı kimselerde çok olur. İdrardaki şeker, gıdadan
olur.
2- Vücudu eritir. Az rastlanır. Pankreas bozulmuştur. İdrardaki şeker, gıdadan ve
dokuların erimesinden hâsıl olur.
Diyabetiklerde, hazımsızlık, albüminüri, bronşit, verem, çıban, antraks (şir pençe),
gangren (parmak ve saire çürümesi), kramp (adale tutulması), inatçı nevralgi (sinir
ağrısı), diyabet koması (uzun bayılma) hâsıl olabilir.
Haftada iki kere, ılık hamam yapmalıdır. Yirmi dakika yıkanıp, sonra havlu ile friksiyon
(delk, ovma) yapmalıdır. Deniz ve soğuk su banyosu yasaktır. Sıcak elbise giymeli,
sıcak yerlerde yaşamalıdır. Beden hareketi yapmalı, masaj, yürüyüş, bisiklet, eskrim
faydalıdır. Namaz kılmak, çok faydalıdır.
Perhiz mühimdir. Dikkat etmelidir. Sinirlenmemeli, heyecanlanmamalıdır.
Yağlı diyabet perhizi - Önce üç gün sulu perhiz (rejim) yapılır. Günde üç dört litre su
verip, yataktan kalkmaz. Sabah müshil verilir. Böylece kan şekeri süratle azalıp normale
iner. Bir litre kanda bir gram olur. Yani, yüz gram kanda yüz miligram olur. Yahut, üç
gün, yeşil sebze yemelidir. Üç gün sonra az et verilir. Fazla et, asidoz ve aseton yapar
ki, ikisi de tehlikelidir. Bol sebze yemelidir.
Yasak olanlar - Şekerli ve nişastalı her madde yasaktır. Bunlara (karbonhidrat) denir.
Her tatlı meyve, hamur işleri, karbon hidratlı sebzeler, mesela havuç, şalgam, soğan,
pancar, turp, bezelye ve benzerleri hububat yasaktır.
Her türlü et yiyebilir. Glikojen bulunduğu için karaciğer yasaktır. Her yemekte, elli gram
ekmek yiyebilir. Kabuk daha iyidir. Alöron ve glüten ekmekleri yemelidir. Fazla protein
(et) ve yağ asidoz yapar. Bu ise zehirdir. Yağ az yemelidir. Tereyağı ve zeytinyağı tercih
edilmelidir. Ceviz, fındık, fıstık, badem gibi yağlı meyve yemelidir. Tere, marul, salatalık,
hindiba, ıspanak, taze fasulye gibi sebzeler ve lahana, karnabahar, iskorçina, enginar,
kereviz, kuşkonmaz, yer elması, yer mantarı yiyebilir.
Patateste % 17 (yüzde on yedi) nişasta bulunduğu halde, yiyebilir. Ekmek yerine,
zeytinyağlı patates püresi verilir. Patateste alkali tuzları bulunması faydalı olmaktadır.
Yumurta, peynir yiyebilir. Şekersiz olarak süt içebilir.
Limonata, gazoz yasaktır. Su ve maden suları, bikarbonatlı sular serbesttir. Şekersiz,
çay ve kahve içilebilir. Şeker yerine sakkarin hapları kullanmalıdır. Her susayışta, az su
içmelidir. Çok su, mideyi bozar.
Asidoz tehlikesi olduğu zaman, bir gün yulaf unu verilir. Yulaf unu, uzun zaman, az tuz
ve tereyağı ile pişirilir. Soğuyunca yumurta akı ile karıştırılır.250 gram un, yüz gram
yumurta akı ve üç yüz gram tereyağı karışımı bir günde yenecektir. Bundan sonra üç
gün, çeşitli sebze ve yumurta verilir. Albüminüri de varsa, fazla süt vermelidir. Şekeri
değil, albümini düşürmek lazımdır. Diyabetle nekris [yani mafsal ağrıları] birleşirse,
beyaz ve yavru etleri yememelidir. Az kırmızı et ve çok sebze yemelidir.
Vücudu eriten diyabet - Zayıflatır. Yine çok et vermemelidir. Fazlası, aseton
zehirlenmesi yapar. Tereyağı vermeli, balık yağı içirmelidir. Bol yeşil sebze yemelidir.
Patates yemelidir. Karbon hidratlı (şekerli, nişastalı) maddeleri arada bir vermelidir.
Bunlar, şekeri arttırır ise de, aseton zehri yapmazlar. Bunları, tesiri ters olan et ile
ayarlamak lazım olur.
Çalışan bir şekerliye günde 250 gram glikoz [veya karbon hidratlı maddeler] ile yüz
gram yağ ve altmış gram protein verilir. Hasta bu kadar glikoza tahammül etmezse,
insülin iğnesi yapmak lazım olur.
Asidoz yok ise, her sabah, kahvaltıdan yarım saat önce (insülin protamin zink)den on iki
ünite zerk edilir. İdrarda şeker gayb oluncaya kadar, dört günde bir, iki ünite arttırılır.
Piyasada bulunan (Depot-insülin) veya (N.P.H. insülin organon) reçete ile alınır.
Asidoz var ise, sabah, öğle ve akşam yemeklerinden on dakika önce, on ünite adi
insülin zerk edilir. Piyasada bulunan (İnsülin Horm sempl) reçete ile alınır. İdrarda şeker
kesilinceye kadar onbeş günde bir beş ünite arttırılır. Her üç ayda bir kanda kolesterol,
aseton ve glikoz ölçülmelidir. B12, C ve P vitaminleri verilir.
Kanda aseton olursa, yatakta istirahat etmeli. Yalnız süt vermelidir. Günde iki, üç litre
verilir. Limon suyu, bikarbonatlı su içmelidir.
İdrarda şeker aramak: Fehling miyarı ile aranır. Fakat Fehling eriyiği, uzun zaman
saklanamaz. Bozulur. Taze hazırlamak lazımdır. Daha kolay olarak, cam kapaklı şişeye
% 5 (yüzde beş) bakır sülfat (CuSO4) eriyiği konur. Lastik veya mantar kapaklı başka
bir şişeye % 10 (yüzde on) sodium hidroksid (Na OH) eriyiği konur. Bunlar, senelerce
bozulmadan durur.
Yirmi dört saatlik idrar toplanıp bundan veya yemekten sonra alınan idrardan deney
tüpe, yarıdan fazla konup, kaynatılır. Sonra, iki üç damla asetik asit konur. Albümin
çöker. Cam hunideki pamuktan veya kıvrılmış süzgeç kâğıdından süzülür. Süzülenden,
bir deney tüpünün üçte birine kadar konur. Üzerine, aynı miktarda sodium hidroksit
eriyiği konur. Üzerine, bakır sülfat (göztaşı) eriyiği damlatılır. İdrarda şeker varsa,
meydana gelen mavi bulanıklığın tekrar eridiği görülür. İdrar koyu mavi olur. Bakır sülfat
eriyiği, o kadar damlatılmalı ki, meydana gelen mavi (bakır iki hidroksit) Cu (OH)2
çökeltisi, tüp çalkalanınca, artık erimez olsun ve biraz bulanıklık görülsün. Çökelti çok
olmamalıdır. Bunun için, eriyiği fazla damlatmamalıdır. Koyu mavi eriyik alevde ısıtılır.
Kaynamadan önce, sarı (bakır bir hidroksit) Cu OH bulanıklığı olursa, şeker bulunduğu
anlaşılır. Sarı turuncu bulanıklık yavaş yavaş hâsıl olursa, şekerin az olduğunu gösterir.
Kaynayınca hâsıl olursa, şeker pek az demektir.
Helvada, pastada ve tatlılarda glikoz bulunup bulunmadığı da, böyle anlaşılır. Adi
şekerle [sakkarozla] yapılan tatlılar, sarı turuncu olmaz.
Sağlam insanın idrarında şeker bulunmaz. İdrarın bir litresinde bulunan glikoz miktarını
bilmenin faydası yoktur. Yirmi dört saatte çıkan şeker miktarı, hastalığın derecesini ve
perhizin nasıl olacağını gösterir. Hastalık olmayıp, fazla gıdadan da glikozüri olabilir.
Bunu anlamak için, sabah aç karnına,150 gram glikoz şekerinin üç yüz gram suda
eriyiği, birden içilir. Her saat, idrarda şeker aranır. Şeker bulunursa, gıdadan olduğu
anlaşılır. Karaciğerin şeker tutmadığını gösterir.
Hafif diyabetler, gıda şartları ile sükunet bulur. Orta derecedeki, sıkı perhizle idare edilir.
Ağır şekli, sıkı perhiz ve ilaç ile ve yatakta, tedavi ister. Bunları ayırt etmek için, kanda
glikoz miktarını ölçmek, asidoz aramak, albüminüri aramak lazımdır. Asidozu anlamak
için, idrarda amonyak, aseton aranır ve akciğerlerdeki karbon dioksid basıncı ölçülür ve
kanın rezerv alkaleni tayin edilir.
Sağlam insan idrarında iki santigram aseton bulunur. Açlıkta, miktarı artar. Kanda
aseton ve diasetik asit ve oksi bütir asidi bulunursa, asidoz denir. Asidoza, yağlar çok,
albüminler az sebep olur. Şeker ve nişastalı gıdalar ise, asidozu azaltır. Asidozu
olmayan şeker hastalarında, açlık, sağlam insanda olduğu gibi, asidoz yapar. Asidozu
çok hastada ise açlık, asidozu azaltır. Asidoz komasında olana, şekerli su içirilir.
Bikarbonatlı su içirilir. Bir litre, yüzde üç eriyiği damara şırınga edilir.
11- DİYARRE (İshal): Halaya sık ve sıvı halde çıkılır. Önce karın ağrısı olur. İnsanı
zayıflatır. Anemiye (kansızlığa) sebep olur. Diyarre, birçok hastalıkların alametidir.
Mesela, anterit (bağırsak iltihabı) veya mide sıkıntısı, hazımsızlık, zehirlenme veya
mikroplu hastalık olduğunu haber verir. Perhiz de, bu hastalıklara göre çeşitli olur.
Mikroplu ishallerde, sulu şeyler vermeli, fakat süt vermemelidir. Yalnız bağırsaklardaki
mikroplardan veya asabi sebeple osmosun artmasından ise, taze kızarmış et, çiğ veya
rafadan (az pişmiş) yumurta, pirinç veya arpa unundan yapılmış şeyler, ayva
kompostosu, pişkin bayat ekmek verilir. Çiğ elma, havuç, keçiboynuzu yemelidir.
Önce bol su içilir. Kaynamış su, pirinç suyu veya maden suyu içirilir. Sonra karbon
hidratlı gıdalar verilir. Sütlü şeyler iyi gelmez. Süt yerine sebze suyu verilir. Alüminium
veya Bismütlü haplar verilir. Mikroplu ishalleri durdurmak için (Siostéran) drajeleri veya
(Diyareks) hapları kullanılmakta ve iyi gelmektedir. Bağırsaktaki zararlı mikropları
öldürmek için (Sülfamisetin) hapları çok iyidir.
Sebze suyu, buğday, arpa, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi kuru sebzelerden
birinden otuz gramı, üç litre suda, üç saat kaynatılır. Sonra beş gram tuz konur. Süzülür.
Bir litre kalır ki, bir günde içilir. Malt hulasası da iyidir.
Mikropsuz ishal, iki türlüdür.
1- Madde-i gaita, köpüklü, gazlı, sellüloz parçaları ve nişasta bulunursa,
(Fermantasion)lu Kolopati denir. Bunlara taze ekmek, patates, kuru sebze, hamur işi,
peynir verilmez. Tatlı da azaltılır.
2- Gaita esmer, çok kokulu, amonyaklı ise, (Pütrefaksion)lu Kolopati denir. Unlu ve
şekerli gıdalar verilir. Et suyu ve tavası verilmez. Beyaz et ve balık kebapları verilir.
Az bal ve yoğurt verilir. Alkollü, baharlı, çay, kahve gibi tahriş ediciler verilmez. Lahana,
karnabahar, domates, kabak, ıspanak gibi sellülozu fazla sebzeler de verilmez. Salata,
kereviz, havuç, enginar verilir. Günlük yumurta, olgun meyveler ve komposto verilir.
Fermantasiona karşı, kalsiyum, Bismutlu tozlar verilir. Pütre-faksiona karşı Bismutlu
tozlar iyidir.
Şiddetli ishalde albüminli su verilir. Bunun için, dört yumurta akı, bir litre suda çalkalanır.
Biraz şeker ve çiçek suyu konur. Karın, pamuklu veya yün fanila ile sarılmalıdır. Ağır
hallerde yatmalıdır.
12- TEVESSÜ’İ MİDE (Mide genişlemesi): Boş olduğu zaman küçülmeyen mide
demektir. Mideden çalkantı sesleri gelir. Yemeklerden sonra karın şişer. Geğirme, bol
kay, kabız olur. Baş ağrısı yapar.
Günde iki yemek yemelidir. Arada bir şey yememelidir. Gıda hacmi en az olmalıdır.
Anormal fermantasyon (mayalanma)lardan sakınmalıdır. O halde, az su içmelidir.
Gazoz ve gaz yapan sıvılar içmemelidir. Çiğ sebzeler, salata, çorba, sulu şeyler, mideyi
şişiren her şey yasaktır. Kara ve kanlı et, konserve eti yememelidir. Yağlı balık, iç yağı,
kuyruk yağı, yağsız peynir yememelidir. Simeko veya Kompensan haplarını çiğnemek,
gaza ve ağrıya karşı iyi gelmektedir.
İyi pişmiş kırmızı ve beyaz et, nişastalı sebze püreleri, az miktarda pişmiş yeşil sebze,
pişkin kızarmış ekmek, yumurta, şekersiz meyve kompostoları yemelidir. Açık çay,
ıhlamur içilir. Büsbütün susuz kalmak doğru değildir.
Yemek iki türlü olur:
1- On birde ve on sekizde iki kere yenir. Arada, açlığa dayanamazsa, çörekle, bisküvi ile
bir açık çay içmelidir.
2- Üç saatte bir hafif yemektir. Öğle ve akşam, biraz kuvvetli olur. Yemek arasında sıcak
su içmelidir. Sulu hiç yenmezse, idrar yapılamaz. Mafsal (eklem) hastalığı olur.
Yemeklerin midede toplanmaması, ağırlık vermemesi için yemeklerden sonra, yarım
saat sağ yan üstüne yatmalıdır. Hastaneye yatırmalıdır.
13- ASİDLİ DİSPEPSİ: Mide salgısının artmasından hâsıl olur. 1940 da Berlin’de on
üçüncü olarak basılmış, Doktor Domarrusün (Grundriss der inneren Medizin)
kitabında diyor ki:
Yemeklerden bir iki saat sonra, midede ağrı, kazıntı, yanma, tazyik hâsıl olur. Ekşi
geğirmeler, ağızda, boğazda yanmalar [kabartılar] olur. Bazen, ekşi kusmalar olur.
Midedeki hazım saatlerce sürer. İdrar alkali ve ekseriya bulanıktır. Asabi bozukluk olur
ve vegetatif sinirlerin faaliyetleri artar. Spasmik kabız olur. Ekseriya üzüntü, hüzün olur.
Mide, düodenum ülserinde ve pilor stenozunda [daralmasında] ve müzmin appendisitde
de asitli dispepsi hâsıl olur.
Mide ifrazını arttıran yemeklerden perhiz edilmelidir. Tuzlu, baharlı, şekerli yemekler, et
konserveleri, ateşte, tavada kızartmalar, sirke, ekşi peynir, yoğurt, ispirtolu içkiler,
hububat, ham meyveler, salata, koyu çay, kahve ve ıspanak, çiğ soğan gibi sebzeler ve
tütün, mide ifrazını arttırırlar. Proteinli maddeler faydalıdır. Süt, bunların en iyisidir. Et,
yalnız suda haşlama olarak ve ufak parçalar halinde verilir. Yumurta içilir. Taze beyaz
peynir, plasmon, sanatogen verilir. Uzun zaman az tuzlu yenir. Yani, günde beş gram
tuz kâfidir. Fazla miktarda karbon hidrat verilebilir. Mesela, mısır unu, pirinç, patates
püresi verilir. Yağ çok muvafıktır. Çünkü, mide ifrazını azaltır. Fakat, yalnız tereyağı,
kaymak, badem sübyesi vermelidir. Üç yemekten sonra birer kaşık zeytinyağı
muvafıktır. Bu, kabza da mani olur. Her lokma, ufak parçacıklar halinde olmalıdır. Az ve
sık yemelidir. Çok ifraz ve kay halinde su ve sulu şeyleri azaltmalıdır. İstirahat etmeli ve
tevekkül ederek üzülmemelidir. Bromlu ilaçlar alarak sinirleri teskin etmelidir.
Magnesium oksit, kalsiyum, karbonat, sodium bicarbonat, belladonlu ilaçlar almalıdır.
Yatarken karlsbad mahlülü [litrede bir kahve kaşığı] içmelidir.
YEMEK CETVELİ:
Sabah: Süt, beyaz peynir, kızarmış ekmek verilir.
Öğle yemeğinden bir saat evvel, bir bardak süt içilir.
Öğle ve akşam yemekleri: Haşlama köfte. Haşlama et veya tavuk, yahut balık.
Yanmamış yağ ile makarna, pilav. İkindi vakti: Bir bardak süt verilir.
Mide ülserine karşı çok iyi ilaç, iki (Kudret narı) doğranıp, şişedeki bir kilo zeytinyağına
konur. Şişe, güneşte bırakılır. Birkaç hafta sonra, sabahları aç iken, bir çorba kaşığı
içirilip, bir saat hareketsiz sırt üstü yatılır. Kudret narı, [Momardika Charantia,
Bolsanaple] sarmaşık olup, çiçekleri küçük sarı, yaprakları çınar ağacının yaprağı
gibidir. Meyvesi, üstü çıkıntılı, yeşil hıyar gibidir. İçi beyaz ise de, kesilince, kırmızı olur.
Kırmızı çekirdekleri saklanıp, Mayıs’ta dikilir. Bu yağ, basur için de içilir. Derideki
yaralara da sürülür. (Teshil-ül-menafi), sayfa 61’de diyor ki: (Biber gibi yakıcı, acı
yiyince, midede yanma olursa, Karha yani ülser olduğu anlaşılır. Yalnız saf bal ve taze
ılık süt bol miktarda içmekle de şifa hâsıl olur.)
14- ASİDSİZ DİSPEPSİ: Mide salgısında asidin az olmasından ileri gelen
hazımsızlıklardır. Midede hafif felç veya genişleme olabilir. Yemeklerden sonra, hazım
bitinceye kadar (bir iki saat) midede ağırlık olur. Geğirme, halaya çıkma pis kokulu olur.
İshal, ateş nöbetleri, baş ağrısı yapar.
Beden hareketleri, açık hava, kır hayatı iyidir. Mide üzerine masaj yapılır.
Hiç süt vermemelidir. Mide, başka hiçbir şey kabul etmezse, o zaman süt vermek lazım
olur. Her et verilir. İyi pişirmeli, kıyma ve püre halinde ve az vermelidir. Yumurta,
rafadan, tavada pişmiş veya çorba içinde verilir. Yağsız balık (Barbunya, Kalkan gibi)
verilir. Bayat kızarmış ekmek verilir. Nişastalı sebzeler, püre halinde verilir, yeşil sebze
az verilir.
Lahana, hıyar, domates, kuzukulağı yasaktır. Yağsız, çok tuzlu çorba verilir. Çok tuzlu
yemeli, baharat da kullanmalıdır. Tereyağı, kaymak, zeytinyağı yiyebilir. Tatlı meyve
kompostosu, mayasız taze peynir, ekşili olmayan meyve reçeli, taze üzüm yiyebilir.
Üzümün kabuğu ve çekirdeği çıkarılmalıdır.
Açık kahve, çay, ıhlamur, papatya çayı, turunç çiçeği çayı içilir. Yemek, sabah, öğle,
akşam yenir. Sabah ve akşam yemekleri hafif olmalıdır. Yemeklerden sonra, yarım saat,
sağ yan üzerine yatmalıdır.
Midede ve bağırsaklarda gaz toplanmasına karşı sinir teskin edici, mesela (Belladonal)
hapı alınır. Gaz emici tozlar ve (Alüjel), (Simeko) iyidir. (Festal) gibi maya tesiri yapan
ilaçlarla hazmı kuvvetlendirmek de faydalıdır.
YEMEK CETVELİ:
Sabah: Bir rafadan yumurta, hafif çay.
Öğle ve akşam: Et, sulu veya yağlı çorba, bir tabak balık veya külbasdı, biftek (sığır
külbasdısı), bonfile, but, piliç, beyin, dalak veya karaciğer kebabı, sığır eti sövüşü verilir.
SEBZELER: Patates, sebze püreleri, havuç, kereviz, ıspanak, pişmiş salata verilir.
Pepsin ve klorür asidi verilir. Mesela, (Asidol pepsin) tabletleri bu işi görür. Hıçkırığı
durdurmak için, bir çorba kaşığı toz şekeri bir defada yutmak çok iyi geldiği 1972 de altı
numaralı eczacılık mecmuasında yazılıdır.
15- ANTERİT (Karın ağrısı): Kalın bağırsakların hafif iltihablanmasıdır. Bağırsak zarları
bozulur. Asabi ve mafsal ağrılı kimselerde görülür. Bazen ishal, bazen kabız olur.
Madde-i gaita katıdır ve bir yabancı zarla örtülüdür. Veca, sancı vardır. Veca zamanında
ateş yükselir, kay eder.
Asabiyeti gidermek için sabahları, ılık (35 derecede) hamam yapmalı. Açık havada
gezmeli. Evde beden hareketleri yapmalı [mesela kaza namazları kılmalı].
1 - Mide ve bağırsakların yükünü hafifletmelidir.
2 - Bu hastalara kabız çok zararlıdır. Kabız olmamak için, mide ve bağırsaklar boş
kalmamalıdır. Bunun için ekmek yemelidir.
Kasap ve kümes hayvanları yenir. Taze ve yağsız olmalıdır. Kebap olmalı, fakat kuru
olmamalıdır. Konserve eti yasaktır. Erimiş tereyağı yiyebilir. Yağsız balık (Pisi, alabalık,
turna balığı, mezgit, karagöz balığı gibi) yenilir.
Nişastalı sebzelerin yağsız püresi yenir. Yeşil sebze güç hazım olur.
Süt ve sütlü, hiç verilmez. Süt, kabız yapar. Süt yerine sebze suyu verilir. Yumurta da
kabız yaptığı için yasaktır. Pişmiş peynir az verilir. Maya peyniri hiç verilmez. Hamur
işleri verilir. Pirinç, ekmek verilir. Fakat, iyi pişmiş olmalıdır. Yalnız; taze ve erimiş
tereyağı konulabilir. Kekik ve turunç çiçeğinden başka bütün baharat, tuz ve biber
yasaktır. Şeker ve pasta az verilir. Olmuş meyve yenir. Tatlı meyve kompostoları verilir.
Ayva, dut, çilek gibi taneli meyveler, kabız yaptıklarından yasaktır. Su serbesttir. Açık
çay, ot çayları serbesttir. Yağlı et suları, ancak ekmek doğrayarak ve az verilir.
Ağır hallerde, sulu perhiz yapılır. Sebze suları verilir. Hafifleyince, nişastalı, pirinç unu
verilmeye başlanır. Sonra patates, sonra umumi perhize göre yenir. Anterit için ve
mikroplu, sancılı, kanlı ishal için en iyi ilaç, (Sulfamysetine) haplarıdır. Sülfamisetin,
sabah, öğle ve akşam birer tane alınır.
Süleymaniye Kütüphanesi, (Laleli) kısmında,3735 sayılı kitapta diyor ki, (Göbek ağrısı
ve göbek kaçması ve göbekte su toplanmasına karşı, on gram şekeri, yirmi gram
sadeyağ ile ezip karıştırılır, içirilir. Yahut, Arabide Fak veya Arhun denilen ak ve
yumuşak tomlan mantarı, [Beletus] kurutulup dövülür. Bal mumu ile ısıtılır. Karıştırılır.
Soğuyunca, göbek üzerine yakı olarak yapıştırılır. Yahut Anason dövülüp sirke ile
kaynatılır. Süzüp yanmış şap ile hamur yapılıp göbek üzerine yakı yapılır. Gayet nafidir,
tecrübe edilmiştir.) Ağır bir şey kaldıran, raf gibi yüksek yerlere uzanan veya çok
üzülenlerde, (Göbek kaçması) hâsıl olur. Göbek üzerine parmak ile veya ayak topuğu
ile bastırıldığı zaman, altındaki damarın atışı işitilmektedir. Göbeği kaçanın, damar
atması işitilmez. Başı döner. Midesi bulanır. İçine fenalık gelir. Bayılacak gibi olur.
Epigastralgie denilen karın ağrısı olur. Kesiklik, halsizlik olur. Göbek kaçmasına karşı,
sabah aç iken, sırt üstü yatıp, göbek açılıp, üzerine iki kat bez ve bunun üzerine, kaynar
su dolu, dibi geniş çaydanlık oturtulur. Sapı bezle tutulur. Üzeri yorganla örtülür. Böyle
yarım saat yatılır. Göbek yerine gelinciye, yani damar atması duyuluncaya kadar, birkaç
sabah, buna devam edilir. (Fevaid-i Osmaniye)deki muska da iyidir.
16- GASTRİT (Mide nezlesi): İştahsızlık, kirli dil, ishal, sancı, göbek altında ağrı, 39
derece ateş olur. Hastalığı anlamak için radioloji veya gastroskopi yapmalıdır. Her
şeyden önce çürük dişleri tedavi etmelidir.
Soğuk su iyidir. Azar azar, sık sık içilir. Karbonatlı su karıştırılmış süt içilir. Birkaç gün
sonra, soğuk et suyu verilir. Sonra, yumurta sarısı, daha sonra, az pişmiş et verilir. Her
türlü sebze, kahve, çay, baharlı, alkollü şeyler, karbonatlı sular, aspirin yasaktır.
(Phenergam) iyi gelmektedir. Mide ağrısını kesmek için, (Gastro-gut) suya damlatarak
verilir. (Kitab-ürrahme)de diyor ki, (Müsavi miktarda kereviz, hulbe tohumları ve kimyon
kavrulup, toz edilir. Aç karna su ile içilir. Yeşil nane toz toz edip, ekmek hamuru ile
yoğrulur. Mide üzerine konur.)
17- GUT (Nekris): Gıdalarla alınan nükleo-protein maddelerinin hazım
olunamamasından meydana gelir. Vücuttaki mayaların tesiri ile bozulup parçalanarak
(Ürik asit) haline dönerler. Sağlam insanda, (Asid ürik) dokularda parçalanır. En çok,
karaciğerde parçalanır. Parçalanmayan kısmı, idrar ile dışarı atılır.
Nekris hastasında, (Ürik asit) maddesi kanda toplanır. Bu (ürisemi) hali, idrarla
atılamadığını gösterir. Bunun sebebi, bu asidin, suda az eriyen, izomer bir aside
dönmesidir. Sağlam insanın kanında ürik asit, litrede iki ile beş santigram arasındadır.
Nekrisde ve böbrek taşı olanda ise, bir litre kanda yedi ile on iki santigram arasında olur.
Önce ayak başparmağında ve tabanda şiddetli ağrı, kriz olur. Kriz, geceleri artar. Sabah
azalır. Ayak başparmağı kızarır, şişer. Deri parlar.
Hastalık yerleşince, krizler [veca ve sızlama] başka mafsallara [eklemlere] yayılır. Şişer,
şekilleri değişir. Halsizlik, baş ağrısı, böbrek taşı, damar hastalığı, kalb hastalığı, şeker
hastalığı, böbrek hastalığı hâsıl olabilir.
Kriz olan yer hiç hareket etmeyecek. Sülük koymamalı, tentürdiyot ve yakı
kullanmamalıdır. Kuru fanila ile, pamukla sarmalıdır. Büyük mafsal şişerse, çok temiz
iğne ile su almalıdır. Veca kesilir. Eskimiş hallerde, beden hareketleri yapılır. Ilık su
banyosu, friksiyon, masaj yapmalıdır.
Ağrı zamanında: Yemek vermemelidir. Bol içecek vermelidir. Her yarım saatte bir
olarak, günde iki üç litre içmelidir. Kiraz sapı, keten tohumu, çayırgüzeli, mısır püskülü
çayları içilir. Limon suyu, şerbetler, sebze suları içilir. Nöbet atlatılınca, yağsız süt, iki
litre süt, bir litre arpa suyu verilir. Hafifleyince komposto, daha sonra, pırasa çorbası
veya patates çorbası, nişasta, pişmiş salata verilir. Daha iyi olunca ete başlanır. İçecek
olarak, limon suyu verilir.
Her gün ihtikan (lavman) yapılır. Ağrı nöbeti bitince, müshil verilir.
Nöbet olmadığı zamanlarda, karışan başka hastalıklar tedavi edilir.
YASAK OLANLAR: Fazla et, unlu, oksalik asitli, asetik ve laktik asitli, proteinli gıdalar
yasaktır. Ciğerci etleri, karaciğer, böbrek, beyin, dalak yasaktır. Av etleri, konserve
etleri, yağlı balıklar, az pişmiş ekmek, kakao, çay, kahve, çikolata, nişastalı sebzeler
(nohut, fasulye, bezelye, bakla, mercimek) yasaktır. Hamur işi az yiyebilir. Kuzu kulağı,
ravend, yeşil fasulye, tere, patlıcan, mantar, kereviz, kakao, şalgam ve sirke, süt,
yumurta, alkollü meşrubat yasaktır. Çikolata, antibiotikler ve B12 yasaktır.
ZARARSIZ OLANLAR: Balıklardan, pisi, dil, kalkan, merlan (mezit), stronkilos, su
tavuğu, taze morina, kaya balığı, turna, tatlı su hanyası, alabalığı, piliç yiyebilir. Yirmi
sekizinci sırada bildirdiğimiz zayıflama perhizi yapılmalıdır.
Sebzelerden, patates, havuç, hindiba, çiğ veya pişmiş limonlu salata, yer elması,
enginar, karnabahar yiyebilir. Domates ile ıspanak az yemelidir.
YEMEK CETVELİ:
Sabah: Süt, kızarmış ekmek, tereyağı.
Öğle: Turşu, turp, domates, patatesli külbasdı, makarna, pişerek yapılan bir peynir,
meyve kompostosu, bisküvi, yüz gram kızarmış ekmek.
On altıda: Hafif çay, tereyağlı çörek.
Akşam: Sebze çorbası, pirinçli, pişmiş salata, portakal, yüz gram ekmek, en sonra sıcak
bir ot çayı içilir.
İlaç olarak sodium salicylat, aspirin, atofan, (Colchicine) komprimeleri verilir.
(Butazolidine) drajeleri, (Sodofan) iğneleri verilir. Eczanelerde bulunan (Benemid)
hapları, yahut (A.C.T.H.Byla) iğneleri, (Amplivix) ve (Zyloric) tabletleri çok iyi
gelmektedir. Devamlı incir yemelidir.
Nekris hastalığını mafsal romatizması ile karıştırmamalıdır. Mafsal romatizması
mikroptan veya zehirlenmeden olur. Toksik ise, antibiotik ve sülfamid verilir. İkincisinde
Nekris tedavisi yapılır.
Her çeşit romatizma ve sinir ağrıları, bel, kol ve boyun tutulması için, 1. cm. (Finalgon)
veya (Ben-gay) merhemi ile ovmak çok iyi gelmektedir.
18- KUM SANCISI: Hücrelerde, gıda maddelerinin noksan yanmasından kum hâsıl
olduğu gibi, azotlu maddelerin noksan parçalanmasından da asit ürik kumu hâsıl olur.
Böbreklerde şiddetli veca olur. Ağrı bel ve karına yayılır. İdrar az, bulanık, bazen
kanlıdır. Kay olur. Ürat bulunan idrar, sarı kırmızı olur. Isıtınca, ürat eriyip, berrak olur.
Soğuyunca tekrar bulanır.
Ürik asidi en az yapan süt, yumurta, yeşil sebze ve tatlı meyvelerdir. Bilhassa, kuru
incir, çok faydalıdır. En çok yapan ise, genç hayvan etleri, jelâtinli etler (baş, ayak, deri),
ahşa, beyin, karaciğer, böbrek, işkembedir. Bunlarda çok nüklein vardır. Nükleinin
parçalanmasından, ürik asit kolay meydana gelir. Ekmek ve et de oldukça ürik asit
yapar.
Yasak olanlar - Genç hayvanlar (dana, güvercin palazı, kuzu, oğlak, genc kuşlar, piliç
yasaktır.) Jelâtinli etler (dana başı, paça, peltelenmiş et suyu), iç organ etleri (beyin,
böbrek, dalak, karaciğer, işkembe, sucuk), konserve etleri, mantar, çikolata ve ekşi
meyveler, sıcak meşrubat, sıcak kompres koymak yasaktır.
Ekmek, sebzeler (mercimek, fasulye, bakla, bezelye) az verilmelidir.
VERİLECEK YEMEKLER: Büyük hayvan etleri (sığır, koyun), taze av etleri (tavşan gibi),
kümes hayvanları, çok taze balık, soğuk süt, yumurta verilir. Yeşil sebze, patates, tatlı
meyve bilhassa kuru incir verilir. Taze peynir verilir. Kahve, gazoz yasaktır. Hafif ılık çay
verilir. Her gün iki üç litre bol su içmelidir. Limon suyu ve mide sodası vererek idrarın
asitliği azaltılmalıdır. PH 6’dan aşağı olmamalıdır. İlaç olarak piperazine, (A.C.T.H.) ve
(Cortisone) iğneleri faydalıdır. Süleymaniye Kütüphanesi (Laleli) kısmında,3735 sayılı
kitapta diyor ki, (Üç gün beşer gram Ravend-i Çini tozu yutunca, incir, mesane taşını
eritir ve idrar yollarını temizler. Akkavak yaprağını çay gibi hazırlayıp içmek de böyledir.
Kadın sütü bal ile karıştırılıp içilirse, mesanedeki taşları eritir.)
Almanya’da yeni yapılan (Nieron) adındaki haplar, böbrek taşlarını parçalamakta,
bunları ve kumları dökmektedir. Bu ilaç, günde üç defa yemeklerde birer hap
alınmaktadır. İçinde, (verge dor) denilen altın kamış otunun çiçeği ve (Ammi) denilen
mısır anasonu meyveleri ve (Saxifrage) denilen taşkıran otu ve (Souci) denilen Ayn-ı
safa otu ve (Bugrane) denilen kayış kıran otunun kırmızı çiçekleri ve (Garance) denilen
kökboya kökü vardır. Bunları kaynatıp suyunu içmek de taş ve kum düşürür.
19- OKSALAT KUMU: Çok sebze yemekten hâsıl olur. Bilhassa oksalat (hummaz)
bulunan sebzeler yasaktır. Kuzukulağı, ıspanak, beyaz fasulye, semizotu, elma, armut,
frenk üzümü (ahududu), kiraz, vişne, çilek, yasaktır. Domatesin zararlı olmadığı
anlaşılmıştır. Biber, çikolata, kakao yasaktır. Mesane ve böbrek hastalığı yoksa, her et,
bilhassa beyaz et verilir. Kepeksiz beyaz ekmek yemelidir.
Sultan dördüncü Muhammed han zamanında hâkim başı iken 1669’de Yeni şehirde
vefat eden Doktor Salih efendinin (Gayet-ül-itkan) kitabını, Mustafa Ebülfeyz efendi,
1728’de, Arapçadan Türkçeye tercüme ettirerek (Nüzhet-ül-ebdan) adını vermiştir.
Gayet güzel hat ile yazılmış ve 850 sayfa olan bu kitabın bir nüshası Türkiye gazetesi
kitaplığında mevcuttur. Bu kitapta diyor ki: Böbrek taşı yapan gıdalardan perhiz
etmelidir. Taş hâsıl olmasını men eden şeyler yemelidir. Buzağı eti ve oğlak eti, yumurta
sarısı, kaya balığı, fıstık, acı badem, şam fıstığı, zerdali ve kayısı çekirdeği, incir, siyah
nohut yemelidir. Ebe gümeci, maydanoz, kuşkonmaz, hindiba yemelidir. Yemeklere
tarçın koymalıdır. Tatlı yemelidir. Ayda iki kere müshil almalıdır. Müshillerden
hıyarışenbih, kudret helvası, gül şurubu, ravend, terementi münasiptir. Kırımtartarı
ravendli şekerle vermelidir. Böbrek taşına karşı en iyi ilaç terementidir. Taşları paralar.
Terementi dört gram ve ravend bir gram, tarçın yarım gram, meyankökü ve altın otu,
yani ipeka yirmişer santigram hap yapıp haftada bir kere bir gram vermelidir. Sarı sabır
bir dirhem ve ravend ile garikon birer buçuk dirhem ve mahmude, yani skamone on iki
santigram ve tarçın, sümbül ve mustakiden, yani damla sakızından, meyankökünden
yirmişer santigram, kafi miktar terementi ile hap yapılıp, haftada bir kere bir dirhem
verilir. Yahut dört gram hıyarışenbih balını iki gram terementi ve yarım gram
meyankökü, kâfi miktar şeker ile karıştırıp bir defada içmelidir. Taşı parçalamak için,
sassafras ağacı kabuğu, taragyon, yani peninla zamkı, maydanoz, raziyane, ventilla,
turp, betonika, yani yer pırasası, baldırı kara, yer sarmaşığı, yapışkan otu, altın otu, katır
kuyruğu çiçeği, sarmaşık tohumu, acı badem, kara nohut, zerdali çekirdeği, ağaç
kavunu çekirdeği, kaküne, yani güvey feneri veya frenk yasemini, terementi, kahrüba,
kırımtartar tuzu, tuzruhlu su, zaçyağlı su, ağaçkavunu, limondan herhangi birini
vermelidir. Terementiden ceviz kadarını şekerle veya menekşe şerbeti ile içmek çok
faydalıdır. Tecrübe edilmiştir. Terementinin taş düşürdüğü Fransızca tıp kitaplarında da
yazılıdır. Yer sarmaşığı çayını veya tozunu her sabah kullanmak da çok faydalıdır. Her
sabah on iki adet arı-ar, yani ardıç tohumu yutmak ve hatmi kökünü üzümle kaynatıp
içmek ve incir yemek de çok nafidir. Tecrübe edilmiştir.
(Teshil-ül-menafi)de, 27 ve 153. sayfalarında diyor ki, (Böbrek taşını parçalamak için
şekerli karpuz suyu içmelidir. Mantar, kaymak, herise yani keşkek, cübün yani beyaz
peynir, balık, pelte ve sütlü şeyler böbreklerde taş ve kum yapar. Bunları yememelidir.
Tuzlu, kireçli su içmemelidir. Bayat et, sığır, tavşan eti, pirinçli yemekler yasaktır. Kara
nohut suyu veya tarçın suyu veya mahleb, yani andız otu, anason ve kimyon ve hulbe,
yani buy tohumu yenir veya suları içilirse ve çemen ekmek ile yenirse, böbrekteki ve
mesanedeki taşları parçalayıp döker. Siyah turp rendelenip sıkılır. Suyu, aç iken birer
çay bardağı, birkaç gün içilir. Büyük, küçük taşları eritir. Tecrübe edilmiştir. Hulbe, dört
defa su ile kaynatılır. Her defa suyu atılır. İnce toz edilip, havanda kuyruk yağı ile
karıştırılır. Hafif ısıtılıp, içine yüzerlik tohumu tozu ve şeker karıştırılır. Cilde sürülünce,
mafsal ağrısı, şiş, öksürük, karın ağrısı, yara ve çiban iyi olur, yinirse, idrar söker.
Böbrek taşlarını parçalar. Öksürüğü keser.) Teshil kitabını Hakikat Kitabevi bastırmıştır.
Sabahları, aç iken bir fincan zeytinyağı içmek de, kum döker.
1972’de Parisde basılmış olan (Dictionnaire pratique Thérapeutique) kitabında
Magnésium, Vitamine B6, aspirin, Bleu de metiléne tavsiye etmektedir.
20- HEMOFİLİ (Kanama): Kendiliğinden veya yaradan, çıbandan kan akmasıdır. İrsi
veya sonradan olabilir. Bazen, deri altındaki damarcıklardan akar. Bazen, mafsal
yerlerine akar. Ekseriya burun, diş etleri kanaması o kadar çok olur ki, ölüme sebep
olabilir. Bağırsak ve rahim kanaması nadir görülür. Kanın alyuvarları azalmıştır. Formül
lökositler normaldir. Kanın pıhtılaşma kabiliyeti azdır. Kanda hematoblast sayısı
artmıştır.
Sahil yerlerde oturmalı, kuvvetli yemelidir. Taze ve kanlı et yemelidir. Kemik suyu, sığır
ayağı haşlaması vermelidir. Bunlarda jelâtin çoktur. Kanın pıhtılaşmasını arttırırlar. Taze
buğday, çavdar ekmeği, bulgur yemelidir. Mısır yasaktır.
Yeşil sebze çok yemelidir. Bilhassa taze ıspanak, sirkeli salata yemelidir. Ekşi meyve
iyidir. Frenk üzümü (ahududu), kiraz, limon, portakal yemelidir. Konserve, salamura
(tuzlama) yasaktır. Suyu ve her şeyi az içmelidir. Burun kanamasında başı geriye
eğmemeli, oturup ileri eğmelidir. Burun deliklerini birer birer silmelidir. Baş ve şehadet
parmaklar ile burnu sıkmalıdır. Bir pamuğa kan kesici toz serpip burna sokmalıdır. İlaç
olarak, her iki ayda bir, deri altına yirmi santimetreküp serum zerk edilir. Deri
kanamalarında, önce tuzlu su ile yıkayıp temizlenir. Sonra, (Thrombase Rousel) denilen
kutulardaki, ampuldeki sıvı, şişe ağzı kesilip, şişeye dökülür. Çalkalayıp, iyice eritilir.
Gazlı bez veya pamuk, bununla ıslatılıp, kanayan yere konur. Buruna sokulur. Kanı
keser. İki ampullük kutu halinde satılmaktadır. Bayerin (Manetol) ampulleri erimiş, hazır
olarak satılır. Daha kolay kullanılır. Beş ampullük kutu halinde satılmaktadır. (K) vitamini
bulunan ilaçlar, mesela, (Vitabiyol K) da faydalıdır.
(Hemeroid) denilen kanlı basurda, makattan az veya çok kan akar. Basur kanına karşı
en iyi ilaç perhizdir. Baharat, biber, kabuklu hayvanlar, midye, tahan [tahin], bayat av
etleri, domuz eti, alkollü içkiler ve tavada, yağda kızartmalar, çay, kahve ve soğuk su
yasaktır. Unlu az yemelidir. Ekmek ve patates zararlıdır. Sellülozu çok gıdaların hazmı
güç olur. Bunun için, lahana, karnabahar, kuzukulağı, ıspanak, domates, helvacı
kabağı, pırasa, kuşkonmaz yememelidir. Taze yumurta, komposto, reçel, peynir, şeker,
ılık meyve suyu, tereyağı, yağsız balık, taze et, sebze, meyve yemelidir. Çok istirahat
etmelidir. Üzüntü, uykusuzluk ve dimağı yorgunluk ve soğuk meşrubat basura zarar
verir. Hafif müshil olarak ravend, podofillin, hind yağı vermelidir. Müshil tuzları
kullanmamalıdır. Otuz ikinci sayıdaki, prostat perhizine uymalıdır. Üzüm iyidir. Her gün
sıcak su ile yıkanmalıdır. Kanı ve ağrıları kesmekte atkestanesi [maron dind] çok
faydalıdır. At kestanesi romatizmaya da iyi gelmektedir. Birinci sultan Mahmud hanın
sertabibi olan Hayati zade Muhammed Emin efendinin Veli-ahd üçüncü Osma’na verdiği
basur hapı fayda vermişti. Şöyle idi: Kara helile [mirobalan] bir gram, sarı helile bir
gram, belile veya belilec bir gram, makul-i ezrak [Bdellium] denilen zamk altı gram, toz
edilip pırasa ile kaynamış su ile hamur ve yirmi hap yapılır. Her gece yatarken iki hap
yutulur. Yahut elli gram kara helile, kahve gibi kavrulup el değirmeninde toz edilir.
Yatarken ve sabah aç karna birer gram yutulur. İshal yapıp pis kanları çıkarır. Bir daha
kan gelmez. Ağrı kesilir.
(Nüzhet-ül-ebdan) kitabının sahibi “rahmetullahi teala aleyh” diyor ki, (Basur akmaz ise,
pis kanı akıtmalıdır. Yer fesleğeni, yapışkan otu, sığırdili, incir yaprağı, buhur-ı Meryem
kökü, yani cyclame, kantaryun-ı sağır kaynatıp içilir veya buğusuna oturulursa kanı
akıtır. Basurun ağrısını kesmek için, makat üzerine kavak [Populeum] merhemi sürülür.
Bu merhemin kavak tomurcuğundan nasıl yapıldığı Fransızca formülerde yazılıdır.
Tereyağı ve gül yağı sekizer dirhem, esfidac yani üstübec dört dirhem merhem yapıp
sürmek de faydalıdır. Menekşe yağı ve gül yağı ve pamuk tohumu merhemi de iyidir.
Ebegümeci yaprağı, papatya ve sığırkuyruğu, yani bouillon blanc yaprağı ve keten
tohumu su ile kaynatıp lapa yaparak sürmek veya buğusuna oturmak da ağrıyı keser.)
(Teshil-ül-menafi)de, (sıcak şey [beze sarılı sıcak ince tuğla] üzerine devamlı oturmak
ağrıyı ve şişleri izale eder) yazılıdır.
Çok okuyanlarda, çok düşünenlerde makattan gelen kan faydalıdır. Dimağa toplanan
kanın tazyikini azaltarak, beyin kanamasına mani olur. Kaba etler arasına pamuk koyup,
yatılırsa, bu kan kesilir.
Kan kusmada, hareket ettirilmez. Buzlu bir şey içirilir. Vitamin K, kardeşkanı kan
kesicidir. Anti-koa-gülan ilaçlar çok iyi, fakat tabip nezareti lazımdır.
21- İKTER KATARAL (Safra yolu nezlesi ile sarılık): Deri ve zarlar, gözler sararır.
Çünkü safra, kana karışmıştır. Safra yolu az çok tıkanarak, safra yolunun spasmından
veya nezlesinden (mikroplanmasından) hâsıl olur. Bağırsaklarda her zaman bulunan
mikroplar safra yoluna geçerek, safra yollarında infeksiyon (fesad) yapması ile olur.
Bazı ilaçların çok kullanılması da karaciğeri bozmaktadır. Sülfamidler ve bazı
antibiotikler böyledir.
İdrar koyu renklidir. Gaita renksizdir veya çok boyalıdır. Nabız yavaştır. Kaşıntı ve
hazımsızlık, kay ve kanama olur.
Sağlam insanda, safra boyaları, bağırsakta redüklenerek idrobilirübin ve ürobilin haline
döner. Safra bağırsağa gelemezse, ürobilin hâsıl olmaz. Bu hal ise nadirdir. Sağlam
idrarda, çok az ürobilin bulunur. Sarılıkta, miktarı artar.
Sağ böğürde ağrı olunca, idrarda safra boyası (bilirübin) aranır. İdrarda bilirübin
bulunması, kana geçtiğini, sarılık olduğunu gösterir. İdrarda safra tuzları bulunur. Buna,
boya ve tuz sarılığı denir. Bu sarılıkta kanda kolesterin miktarı artar. İdrarda safra tuzları
yoksa yalnız boya sarılığıdır ki, safra ile ilgisi yoktur.
Sağlam insan kanında bilirübin yoktur. Bazı kimselerde az bulunur ve bozukluk yapmaz.
Safra yolu tıkanınca, kanda birikir. Elli binde bir olunca idrara geçer.
Safra kesesi kuvvetsiz ise, safra söktürücü maddeler verilir. Taze tereyağı, kaymak,
yumurta sarısı, zeytinyağı verilir. Yağlı, tavada kızartma, baharat, alkollü içkiler, kahve,
çay verilmez. Tavada kızartmalar çok zararlıdır.
Spazm sebebi ile olan sarılıkta, safra söktürücüler verilmez. Süt, kaymak, tereyağı, iç
yağı, zeytinyağı, yumurta, fırında pişmeler, yağlı balık, pastalar, ceviz, fındık, badem
gibi yağlı meyveler, çiğ portakal ve şeftali verilmez. (Buscopan), (Tribrom) gibi
Antispasmodik ilaç verilir.
Et ve yağ yenir. Sebze suyu, sebze püresi ve yeşil sebze yenir. Hamur işi verilir. Süt az
verilir. Yumurta yasaktır. Süt fermantasyon yapar. Pişmiş meyve verilir. En sonra, iyi
pişmiş et yenir. Alkali, bikarbonatlı su içmeli, her gün müshil vermelidir. Her sabah aç
karna, bir su bardağı serin suda, bir kahve kaşığı dolusu (Karlsbad tuzu) eritip içmelidir.
Safra yollarını açar. Yarım gram sodium salisilât ve yarım gram sodium bikarbonat
karışımı paketlerden her gün üç adet, su ile yutmalıdır. Safra söker. Karaciğeri
kuvvetlendirmek için (Bilsan) veya (Metikodin), (Dycholium) yahut (Sülfarlem) veya
tercihan (Fosepar) hapları vermelidir. (Bilagit) hapları, (Boldo) otunun yaprakları
kaynatılıp içilirse, safra yollarını açar ve hazmı kolaylaştırır. Hazmı kolaylaştırmak için
ve gaz için (Festal) hapları da iyidir.
Kaşınan yerlere (Saltazinç) losyonu veya sirkeli su sürmelidir. (Doxergan) veya
(Polaramine) hapları almalıdır. [8 ve 39. hastalıklara bakınız!].
22- İKTER HEMOLİTİK (Boya sarılığı): Karaciğerde bir bozukluk olmadığı halde, kan
boyalarının değişmesi demektir. Çok defa zararsız ise de, vahim sarılığa ve kansızlığa
dönebilir. Dalak şişebilir. Hemati (alyuvarlar) çabuk harap olur. İdrarda ürobilin bulunur.
Deri saman sarısıdır. Gaita çok renklidir. Kaşıntı yoktur. Kanda kolesterin normaldir.
Yani 1,2 gram ile 1,8 gram arasındadır.
Kolesterini bol şeyler yemelidir. Verem hastasının perhizine bakınız. Sıcak su banyosu,
friksiyon iyidir. Açık hava, istirahat ve çelikli şuruplar ve karaciğer hülasası verilir.
23- VAHİM SARILIK: Mikroptan ileri gelir. Bulaşıcıdır. Kalb çok zayıflar. Her şeyden
önce, kalbi kuvvetlendirmelidir. Kendiliğinden zehirlenmeği önlemelidir. Bunun için
bağırsakları soğuk su ile yıkamalıdır. Çok su içmelidir. Yatakta istirahat lazımdır.
Çok miktarda (Extrait Hépatiue) yani karaciğer hülasası ve K vitamini ve cortisone
(Kortizon) verilir. Hastalığa yakalanmamak için, eller, çamaşırlar ve hala temiz olmalıdır.
Kalçaya (Gamma-globuline) yapmak bir ay korumaktadır.
24- ENFEKSİYON (Sâri hastalıklar): Bulaşıcı hastalıklarda sindirim organı zayıftır.
Kolay hazım olan şeyler verilmezse, bağırsaklardan, kana mikrop girer. Bunun için süt
perhizi verilir. Süt de ağır gelirse, sebze suları, hububat suları verilir. Sütlü çay, sütlü
kahve de verilir. Hastanın ateşi tabii hale (37 C) düşünce, yumurta ve bol et verilir.
Mesela, beyin, dalak, çikolata, bonfile, piliç, dana gibi kolesterini bol şeyler, günde bir
kere verilir. Sonra, sütlü, tereyağlı hububat püreleri verilir. Püre ağır gelirse, muhallebi,
sütlaç, nişastalı pelte verilir. Az miktarda ve sık sık yemelidir.
Yağlı et suyunda, kuvvet verici tuzlar vardır. İdrarda albümin yoksa, karaciğer ve kalb
yıpranmamış ise, verilmelidir. Bulaşıcı hastalıklar ateş yapar. Ateşi düşürmek için
(Piramidon) veya (Optalidon), (Veramon) hapları verilir. Mikropları öldürmek için (Ultra
dizayin) veya (Diyazinol) gibi haplar veya (Antipen), (Penisilin) iğnesi yapılır. (Dürenat),
(SP3) ve (Sülfagenisil-V) hapları çok iyidir.
Sâri [bulaşıcı] hastalıklardan korunmak için, aşı, serum yaptırmak, anti-biyotik, sülfamid
kullanmak lazımdır. Doğar doğmaz B.C.G. verem aşısına, üç aylık olunca, kabakulak,
beş aylık olunca diğer aşılara başlanabilir. Yapılan aşılar, sıhhat karnesine yazılmalıdır.
Cilt ve böbrek hastalığı geçinceye kadar hiç aşı yapılmaz. Bir aşı yapılırken, başka aşı
yapılmaz. Sâri hastalığa yakalanmış veya yeni kurtulmuş olana aşı yapılmaz. Aşıdan
ateş olursa, aspirin verilir. Cilt kızarır, şişerse, alkollü bez [kompres] konur. İnsan
kanının (Gamma globülin) maddesi, sâri hastalıklar ve alerji halleri için aşı olarak
kullanılmaktadır. Her yirmi günde bir yalnız adaleye yapılır.
Çiçek aşısı 4 ile 12 ay arasında yapılmalıdır. Aşıdan 4 gün sonra kızartı (Papule), altıncı
günde kabarcık (Vésicule), 8-11 inci günlerde kayh, cerahatlanma (Pustule) ve ateş,
bezlerin şişmesi (adénite) ve on beşinci günde kabuk hâsıl olur. Ateşin artmaması için,
çiçek aşısını yaz aylarında yapmamalıdır. Kabuk 21 inci günde düşer. Yedi ve yirmi bir
yaşlarında ve salgın zamanlarında tekrar aşılanmalıdır. Ekzemalı kimselere ve
lösemiklerde çiçek aşısı yapılmamalıdır. Çiçek aşısı 1762’de Müslüman Türkler
tarafından keşfedildi. 1796’de Jenner bu aşıyı Avrupa’ya götürdü. Haksız olarak çiçek
aşısını bulan kimse ünvanını aldı.
25- EKZEMA: Kaşıntılı, kanlı deri yarasıdır. Sulu veya kuru olur. Çabuk veya yavaş
meydana gelir. Deri kızarır. Su, cerahat akar. Kabuklanır. Bir yerde olur veya bütün
deriyi kaplıyabilir. Hazım bozulur. Kısa ateş yapar. Çok acı kaşınabilir. Bedenin her
yerinde olabilir. Hastanın alerjisi ve alerjiye sebep olan şey aranmalı, bunlar yok
edilmelidir. Yapılan testlerle kati teşhis elde edilememektedir.
Soğuktan korunmalıdır. Rivanol binde bir eriyiği ile ıslatılmış bez sarmalıdır. Su temas
etmemelidir. Mide ve bağırsak zarlarından zehirlenmeyi önleyecek perhiz yapmalıdır.
Mide-bağırsak zarları ile, dış derimiz arasında, sıkı bağlılık vardır. Mide ve bağırsaktaki
bozukluklar, dış derideki gösterileri ile tanınabilmektedir. O halde, ekzema, sivilce,
kaşıntı, sedef hastalığı, deri yağlanması, çıban prürigo (kaşıntılı kabarcıklar), deri
kaşınması, kurdeşen ve baras gibi cilt hastalıklarında, sindirim yollarından biraz
zehirlenme yapabilecek gıdalar yasak edilmelidir. Midede, bozuk asitler meydana
gelmesine sebep olacak gıdalar da yememelidir. Çok kimseler, balık, çilek ve haram
olan midye gibi maddelere karşı hassas olur. Böyle şeyler verilmemelidir. Yavaş yavaş
ve iyi çiğnemelidir. Yağsız, kızarmış et, piliç kebabı, patates, hamur işi, pirinç, yağsız
pişmelidir. Sebze yağsız pişmeli, yerken taze tereyağı koymalıdır. Pişmiş veya çok
olgun meyve yemelidir. Yağlı ve yağda kızarmış vermemelidir. Lahana, baharat, salça,
turşu, mayalı peynir, çikolata, alkollü içkiler yasaktır. (Anti-histaminique) haplar,
tedaviye yardımcı olmaktadır. On binde bir permanganatlı su ile yıkamalıdır. Kunfüz,
yani kirpi eti yemenin yukarıda yazılı cilt hastalıklarına ve gelincik, yani fil hastalığına iyi
geldiği, (Hayatül-hayvan) kitabında yazılıdır. Hanefi ve Hanbeli mezheplerinde kirpi
yemek haramdır. Hasta, diğer iki mezhepten birini taklit ederek yiyebilir. Kirpi suya
konur. Başını sudan çıkarınca boynu kesilir.
26- MİGREN (Yarım baş ağrısı): Zafiyetten ileri gelir. En çok, sinirleri, hücre sindirimi
zayıf olanlarda görülür. Başın yarısı şiddetli ağrır. İştahsızlık, kay ve kabız olur. Ağrı
durunca hiçbir şey yoktur. Gıdaların parçalanmasından hâsıl olan zehirleri dışarı
atamaz.
Bazı insanlarda, yumurta, süt, balık, peynir ve bazı gıdalardan birine karşı anaflaksi,
hassasiyet vardır. Bunu yiyince baş ağrısı ve öteki alametleri hâsıl olur. Albüminli
gıdalar yasaktır. Üç yemekten bir saat önce yarım gram pepton vermelidir. Albümine
karşı anaflaksiyi önler. Deriyi her gün ılık su ile ovmalı, haftada iki kere ılık su ile hamam
yapmalıdır.
Hazımsızlığı önlemelidir. En iyisi, sebze perhizi yapmaktır. Sebze çorbası, püresi
vermelidir. İyi pişmiş kırmızı et veya suyu verilebilir. Beyin, paça verilmez. Yağsız balık,
meyve yemelidir. İyi pişmiş kızarmış ekmek, az yemelidir.
YASAK OLANLAR: Yumurta, turşular, av hayvanı, hamur işi, salata, peynir, çörek,
kızartmalar, baharat, kaymak ve tereyağı yasaktır. Süt, çok defa, iyi gelmez. Kahve,
çay, alkollü meşrubat vermemelidir. Deri altına (Histamine) yapılması, birçok hastaya iyi
gelmektedir. Kalsiyum bileşikleri tedaviye yardımcı olmaktadır. Bellergal hapları da iyi
gelmektedir.
27- NEVRASTENİ: Sinir hastalığıdır. Sinir sisteminin hepsi bozuktur. Çok yorulmaktan,
sıkıntı ve heyecanlardan olur. İrsi de olur. Ağır hastalıktan kalkınca da, arıza olarak
kalabilir. Yorgunluk, yataktan halsiz kalkmak, başın tepesinde ağrı, gelip geçici ağrılar,
evham, korku halleri, hazım zafiyeti, bağları gevşeyerek bağırsakların düşmesi, kabız,
hafif uzun süren bağırsak nezlesi, unutkanlık, umumi zafiyet, halsizlik, damarları açıp
büzen sinirlerin zafiyeti görülür. Yüzü, birdenbire kızarır veya solar. Elleri, ayakları
soğur. Bazen çok terler. Kalb çarpıntısı, nefes darlığı, yürek sıkıntısı olur.
Duş, hamam, ovma iyidir. Zihni ve bedeni istirahat lazımdır. Tenbih edici, harekete
getirici ve hazmı güç gıda yememelidir. Açık yerlerde oturmalı, teselli edici, kuvvet verici
kimselerle konuşmalıdır. Fosfatlı, çelikli gıda ve ilaç vermelidir. Sabah gevşekliğini
gidermek için, (Validol)u şekere üç damla damlatıp, her sabah yemelidir. Kınakına ile
kuru üzüm kaynatıp, yemeklerden yarım saat önce içmelidir. (Anxiété) denilen korku,
sıkıntı için trankilisan haplar iyidir. Bromür, afyon ve morfin vermemelidir. (İberol) hapları
kanı ve sinirleri kuvvetlendirir. Ruhi tedavi, nasihat çok faydalıdır.
Her gün yarım saat istirahattan sonra, ılık banyo yapmalı, sonra gezmelidir. Yayla
hayatı iyidir. Deniz iklimi iyi gelmiyor. Elektrik tedavisi de iyidir. Gaz yapıcı şeyler
yememeli, gazoz içmemelidir. Kahve ve tütün içmemelidir.
Her gün çok defa, (Estagfirullah min külli mâ kerihallah) okumalıdır.
28- ŞİŞMANLIK: Şişmanların yüzde otuzu şeker hastalarıdır. Ağırlığı, normal ağırlıktan
yüzde on [% 10]’dan fazla olan kimseye şişman denir. Boydan yüz elli santimetre
çıkarıp kalan dörde bölünür. Bölüm yüzden çıkarılır. Kalanın boydan farkı, tabii ağırlığı
gösterir. Kadının tabii ağırlığı, erkekten birkaç kilogram azdır. Boza, şıra gibi
mayalanmış şeyleri içmemelidir. Yağ yapan maddeleri (şekerli, unlu şeyleri)
yememelidir. Tuzsuz yemelidir. Tuz iştaha açar. Diğer maddeleri az yiyebilir. Sıkı perhiz
yapmamalıdır. Zafiyete sebep olup hazım da bozulur. Bu da, kendi kendine zehirlenme
yapar. Latif şeyler yemelidir. Yalnız süt veya sebze perhizi yapmamalıdır. Beş türlü
perhiz vardır:
A) ÇOK YİYENLERİN PERHİZİ: Günde iki kere yemelidir. Bir yemekte: Sirkeli, limonlu
salata, domates, kereviz, hıyar, sirkeli sebzeler, turp. Hepsi yüz gramdır. İstediği şekilde
bir yumurta, iyi pişmiş et veya balık. Et miktarı, hastanın kilosu kadar gram olacaktır.
Yağsız et suyu, pişmiş meyve yenir. Kuru meyve yasaktır.
B) AZ YİYENLERİN PERHİZİ: Her yemekte: Bir tabak et, bir tabak sebze, bir tabak
meyve. Karbonhidrat ihtiyacı, taze meyve ile alınmalıdır.
C) AZ ŞİŞMANLARIN PERHİZİ: Her yemekte: Bir yumurta veya elli gram balık, bir
tabak et, yeşil veya nişastalı sebze yüz gram. Meyve yemelidir. Sıcak su ile hamam
yapmalıdır.
D) ÇOK ŞİŞMANLARIN PERHİZİ: Birinci gün müshil verilir ve yalnız su ile perhiz yapılır.
İkinci gün müshil verip sebze püresi, suyu verilir. Sonraki günlerde iki yemek verilir. Her
yemekte: Sebzeli turşular, (Sirkeli sebze, domates, kereviz, hıyar, salata, turp, hepsi yüz
gramdır.) Bir yumurta veya balık, bir et, sabah sebze, akşam yüz yirmi gram kızarmamış
patates, meyve ve kahve. İki yemekten sonra açlık olursa, kahve veya süt veya bir
yumurta ve meyve yenebilir. Ekmek yasaktır. Yemek arasında su içmemeli, bir saat
önce yalnız su içilir. Yağ yapan şeyleri, mesela, ekmek, hamur işi, tatlı, tereyağı
yememelidir.
E) NORMAL KİLOSUNDA OLANLARIN PERHİZİ: Otuz gram tereyağlı ekmek ve sütlü
kahve ile sabah kahve altısı yapılır. Öğle ve akşam yemeklerinde: İki yumurta veya
balık, seksen gram et, yeşil sebze veya yüz gram nişastalı sebzeler, yoğurt, yirmi gram
taze peynir. Arzu edilen bir meyve (muz yasaktır), kırk gram ekmek ve kahve. İkindi
kahve altısı - Galeta ile çay. Su, yemek arasında içilir. Şurup içilmez.
İstenilen ağırlığa ininceye kadar, bu perhize dikkatle devam etmelidir. Haftada, bir
kilodan fazla zayıflamamalıdır. İştiha kesici ilaç kullanmak faydalı değildir. Perhiz
esnasında, atar damar tansiyonu on dörtten aşağı düşmemelidir. Fransız tıp akademisi
üyesi profesör Doktor Andre de Gennes 1964 Nisan ayında yaptığı konuşmada, (Ağırlık,
boydan otuz kilo fazla ise, kalb fazla yorulur. Tehlikeli olur. Veremden daha korkunç
olur. Şişmanlık, her zaman, çok yemekten ileri gelmez. Yağ sindirimini düzenleyen sinir
merkezinin bozulmasından hâsıl olabilir. İstirahat lazımdır. Gıda günde 1500 kaloriyi
aşmamalıdır) demektedir.
29- ÖDEM (Deri altı su toplaması): Ödemlere perhiz yapmak için eskiden, sebep olan
hastalıklara, başka başka perhiz yapılırdı. Hâlbuki ödemler, uzviyette sodium klorür
(yemek tuzu) toplanmasından hâsıl oluyor. Hastalığın sebebi ne olursa olsun, dokularda
suyun toplanmasına sebep, bu tuz toplanmasıdır. O halde ödem, anasark (istiska, deri
altı su toplanması), Ascite (habn, karında su toplanması) için (Régime desodé), yani
tuzsuz perhiz lazımdır.
Tuzsuz perhiz (Régime déchlorure), böbrek hastalığından hâsıl olan ödemlere de iyi
gelmektedir. Önce, su giderici rejim (perhiz) yapılır. Sonra tuzsuz perhiz yapılır. Yahut,
ikisi birlikte yapılır. Tuzsuz perhiz yapan, her gün yarım kilo kadar hafifler. Sütte, litrede
bir buçuk gram (az) tuz olduğu için, böbrek hastaları, süt ile, tuzsuz perhiz yapar. Çiğ
ette de az tuz vardır. Öğle yemeği: Tuzsuz ekmek 200 gram, patates 700 gram,
tereyağı elli gram. Akşam yemeği: Tuzsuz ekmek 250 gram, patates 300 gram, pirinç
100 gram, şeker 100 gram, tereyağı 25 gram.
Tuzu az gıdalar: Patates, un, bezelye, sebze, meyve, taze peynir, tereyağı, şeker, çay,
kahve, çikolata, yumurta.
Et suyu yasaktır. Kalb hastasına tuzsuz perhiz çok faydalıdır.
Kızıl için, tuzsuz perhiz sütten daha iyidir ve hastanın hoşuna gider.
Süleymaniye Kütüphanesi, (Esad efendi) “rahmetullahi teala aleyh” kısmındaki [3697]
sayılı kitapta, 109 sayfadaki dua yazılıp, Gelincik [Fil hastalığı] denilen hastalığa karşı,
şişmiş yere sarılıp bağlanırsa şifa bulur. Müslümanlara kolaylık olmak için, bu dua,
(Teshil-ül-menafi) kitabının sonuna da yazıldı. Bu kitap, (Hakikat Kitabevi)nde
satılmaktadır. Gelincik hastalığı bir nevi istiska (hidropisi) olup, kollarda, bacaklarda su
toplanarak şişer, ödem olur.
30- SU AZALTMA PERHİZİ: Yatakta istirahat. Beş gün, sabah, öğle, ikindi, yatsıda 200
gram süt. İkinci beş günde, her gün 800 gram süt ile, birinci günü, sabah bir yumurta,
ikindi vakti bir bisküvi, ikinci gün iki yumurta, üçüncü günü bir parça da ekmek, dördüncü
günü, kıymalı sebze ve sütlaç da alır. Kalb hastası, süt alamazsa, sebze, patates,
kaynamış havuç suyu günde 250-350 gr.lık üç tabak verilir. İkindi ve yatsıda 150 gram
açık çayla bir bisküvi verilir.
31- FOSFATÜRİ: İdrarda fosfat bulunmasıdır. Fosfor bulunan organların mesela sinir
sisteminin iyi beslenmemesinden meydana gelen bir hastalıktır. İdrar, turnsola karşı baz
reaksiyonu gösterir. Alkali kum adı verilir. Çok et, az sebze verilir. Yani fosfat verici
gıdalar yemelidir. Maden bileşikleri çok olan gıdaları vermek de faydalıdır. Kırmızı et
(sığır, koyun) vermelidir. Beyaz etlerde fosfor azdır. Yağlı et suyu, beyin ve yağlı
karaciğer, dalak, tarla kuşu, havyar, tavuk yumurtası yemelidir. Yumurta sarısında çok
fosfor vardır. Fasulye, mercimek, bakla, şalgam, nohut, turp, kereviz, enginar bilhassa
taze iken yemelidir. Her meyve iyidir. Hamur işi, şekerli, baharlı, sirkeli yememelidir. Süt
ve kahve iyidir. Fosforlu ve amonium klorürlü ilaç verilir.
32- PROSTAT (İdrar yolu bezi şişmesi): İdrar yolunu halka gibi saran salgı bezinin
uzun zaman mikrop alarak cerahatlanması ve şişmesidir. İstibra yapmayanlarda daha
fazla hâsıl olur. İdrar yapmak güç olur. Kati ilacı ameliyattır. Calcibronat gibi hafif
müsekkinler ve Magnesium bileşikleri gibi ilaçlar, ağrıyı önlemeye ve ameliyatı
geciktirmeye yarar. Damar sertliği hâsıl olur. Damar sertliği perhizine benzer. Kırmızı et,
taze kümes ve av eti, çok taze yağsız balık yemelidir. Etler, salçasız, sade olacak,
garnitürlü (terbiyeli) olmayacak. Tereyağı serbesttir. Hayvan yağı, vita, sana az verilir.
Konserve ve tuzlama, yağlı balık, yağlı karaciğer böreği, bayat av eti, mayalı peynir,
çay, kahve, alkollü meşrubat, baharat yasaktır. Ateşin artması, (Prostatit) alametidir.
Antibiyotik ve sülfamid verilir. Düronat veya (Azo Gantrisin) tabletleri ve Almanya’da
yapılan (Sitosterin) hapları, prostatit, sistit ve üretrit gibi idrar yolları iltihapları
tedavisinde faydalı olmaktadır.
Sebzeler bol verilmelidir. Unlu, aşırı gitmemeli. Çünkü, besleyici kuvvetleri çoktur.
Prostatlılara çok gıda vermek iyi değildir. Yeşil sebze, (yeşil fasulye, ıspanak) iyidir.
Kuzukulağı, domates, kuşkonmaz yasaktır. Taze salata verilebilir. Fakat, biber ve sirke
yasaktır. Meyve konserveleri, komposto yenir. Kırmızı meyve ve çilek yememelidir. Her
gün çok yürümelidir.
Ekmek az yemeli, pasta, gevrek yememeli, kuru pasta az yemelidir. Hamur işi yemekler
serbesttir. Maden suları iyidir. Mideyi temizler.
Kriz ve ateşli zamanlarda süt verilir. Yemek zamanları dışında bir şey yememeli.
Yemeği iyi çiğnemelidir. Azotlu çok yememelidir. Bunlar, idrarda kum yapar. Baharat ve
münebbihler yasaktır. Akşam yemeklerinde et az olmalıdır.
33- RAŞİTİZM (Kemik hastalığı): Küçük çocuklarda olur. Kemikler kıvrılır. Şekilleri
değişir. Hazım yolları bozulur. Lenfa bezleri şişer. Sâri hastalıklardan sonra,
kendiliğinden zehirlenme, frengi, verem veya iyi gıda alamamaktan meydana gelir.
Hayvan sütü verilen çocukların bağırsakları bozulmasından veya vaktinden önce,
memeden kesilmeden de olur. Sebebini anlayıp, bu sebebi tedavi etmelidir. Ana sütü
verilmeyen çocuklara D2 vitamini vermelidir. Hastalığa yakalananlara, ışık tedavisi,
ultra-viole ışınları yapılır. Ergosterol halinde D vitamini verilir. D2 vitamini, tabip nezareti
altında verilmelidir.
Kemik dokularda fosfat azalmıştır. Mide ve bağırsaklarda zehirlenme vardır. Bu ise,
fosfatların hazım olunmasını güçleştirir. Küçük çocukların ana sütü emmesi, bu iki şeyi
düzeltir. Ana sütü olmazsa, fenne uygun süt verilmeli, pastörize veya kaynamış süt
vermelidir. Sütten kesilmiş çocukların sütüne mısır ve yulaf unu katmalıdır. Bunlarda
fosfat vardır. Yağ ve yumurta sarısı, lesitin, glisero-fosfat, fasulye ve mercimek püreleri
de katmalıdır. Bu fosfatlı perhize, kireçli gıdalar da eklenmelidir. Gıdasında, asit (hamız)
bulunmamalıdır. Sirkeli yemekler, eski peynir, limon, portakal vermemelidir. Hazım
yollarında asit mayalanması olmamalıdır.
Çocuk, sekiz ay yalnız ana sütü emmeli, sonra bir, daha sonra iki emzirme yerine, süt
ve un bulamacı ile iki kere doyurmalıdır. On-on beş aylık iken, iki kere bulamaç yapıp,
beş kere de emzirmelidir. On beş-on sekiz ay arasında, üç bulamaç vermeli, üç kere de
emzirmelidir. On sekiz aydan sonra, yukarıda yazılı çeşitli şeylerle beslemelidir. Ayakta
çok tutmamalı, yürütmemelidir. Güneşli ve havalı odada bulundurmalıdır. Deniz iklimi
çok iyidir. Deniz ve kum banyosu, birinci ilaçtır. Haftada iki-üç tuzlu ılık banyo, bu işi
görür. Müleyyin, lavman ile kabzı önlemelidir. Büyük çocuklara balık yağı, günde bir
çorba kaşığı içirmelidir.
34- SPERMATORRE (Bel gevşekliği): Bu hastalık üç türlüdür:
1 - Hasta kuvvetli, sağlamdır. Ruhi bir kusuru da yoktur. Her gece ihtilam olmaktadır.
Yorgun kalmaktadır. Halaya gidince, önünden birkaç damla muhat çıkmaktadır.
2 - Asabı bozuktur. Nevrasteni vardır. Çok ihtilam olur. Çok yorgun kalkar. Gündüz,
hareketleri esnasında akan muhatı, çamaşırında görür.
3 - Akıntının sebebi reflekstir. Yani bir nevi gıdıklanmadır. Avret yerine hafif dokunma,
varikosel, yani zeker varisi, damarda kan birikmesi, hemoroid (kanlı basur), makat
kaşınması, kabızlık ve başka sebeplerle sarsılan sinirler, refleks ile, akıntı sinirlerini
harekete getirerek olur. Birinci hal fizyolojik, sıhhidir. Birinci, ikinci halde, erken kalkmalı,
yatak sert olmalı, yastık kullanmamalı, yatağa kafuri serpmeli, sabah akşam ılık su
banyosu yapmalı.
Tenbih edici (sinirleri harekete getirici) gıdalar, baharat, biber, turşu, çay, kahve,
konserve etleri, mayalanmış peynir yasaktır. Hazmı kolay şeyler yemelidir. Akşam
yemeği yalnız su ve ıhlamur olmalıdır. Belladonlu, kafurili ilaç alınır.
Çocukların gece idrar yapması, ruhi, asabi hastalıktır. Büyüklerin idrar kaçırması [Silisülbevl], bir hastalık değildir. Başka bir hastalığın alametidir. İdrar kaçırmaya karşı, kıssa
yani hiyarı suda kaynatıp suyu içilir. Hıyar çekirdeği veya reyhan, yani fesleğen tohumu
da böyledir. Meşe palamutu toz edilip, her gün bir kaşık alınır. Sabah aç karna nohut
kadar günnük veya sarımsak yahut kimyon, soğuk su ile yutmalıdır.
35- TÜBERKÜLOZ (Verem): Veremlilere, hem besleyici, hem de zayıflamaya önleyici
şeyler verilmelidir. Fazla doyurmak doğru değildir. Mide ve bağırsakları bozulur.
Karaciğer, böbrek gibi uzuvlar yıpranır. Hasta zamanla veya süratle zehirlenir.
Zehirlenme ise, nefes darlığı, hazımsızlıktan albüminüri, karaciğer şişmesi, tansiyon
yükselmesi, kan tükürmesi gibi şeylere sebep olur.
Bugün (Pirampicine) veya (İsoniozide) ihtiva eden müstahzarlar ve (Cyclocérine
Roche) tabletleri ve (İso-Benzacyl Wander) komprimeleri veremi tedavi etmektedir. Bu
haplar, tabibin tarifine göre, dikkatle yutulunca ve aşağıda yazılı perhiz yapılınca, verem
hastalığı tamamen geçmektedir. (Streptomycine) de iyi gelmektedir. Vereme
yakalanmamak için, (B.C.G.) aşısı ile aşılanmalıdır. Bacille de Calmette et Guérine
kelimelerinin ilk harfi ile gösterilen bu aşı, yeni doğan çocuğa yapıldığı gibi, tüberkülin
deneyi yapılarak, negatif bulunan büyüklere de yapılır. Tüberkülin deneyi, çiçek aşısı
gibi kola yapılır. Kızarır, kabuklanırsa, pozitif demektir. Bu kimseye aşı yapılmaz. Grip
ve tüberkülozda öksürüğü kesmek için (Lüdikodin) veya (Perebron) şurupları veya
hapları iyi gelmektedir.
Her şey verilir. Fakat aşırı verilmez. İştahı olduğu kadar yemeli, kendini zorlamamalıdır.
Kolesterini bol lipoid yağları yemelidir. Kolesterin maddeleri, verem basillerini ve
toksinlerini çok iyi tahrip etmektedir.
Damar sertliği, bunun aksinedir. Onlara kolesterin vermemelidir.
VERİLECEK ŞEYLER: Beyin ve karaciğerde çok kolesterinli lipoid vardır. Yumurta
sarısı da böyle ise de, kabız yapar. Az vermelidir (günde iki, üç yumurta kâfidir.) Fazlası,
zehirlenme yapabilir. Sütte de lipoid vardır. Bunu da, fazla vermemeli, yemeklerde su
yerine içmemelidir. Yemekten uzak zamanda içilir.
Balık tohumu ve havyarda, yağlı balıkta çok lipoid vardır. Bunları yemelidir. Balık yağı
çok kıymetli gıdalarıdır.
Hayvan yağlarında lipoid azdır. Kolesterinleri de azdır. Hazımları güç olur.
Et çok lazımdır. Büyük hayvan kırmızı eti, taze olarak verilmelidir. Genc ve beyaz etler
sonra gelir. Kümes hayvanları yenir. Av hayvanları yememelidir. Et suyu faydalıdır.
İçinde maden bileşikleri çoktur.
Ciğerci etleri, dalak, ciğer, böbrek çok lipoidlidir. Sık sık verilmelidir.
Haşlama et, ancak iştahı olmayan hastalara verilmelidir. Başka şey yiyebilenlere
verilmemelidir.
Hamur işi, nohut, mercimek, fasulye, bakla, kestane iyidir. Azot, fosfor ve karbon
kaybını telafi ederler. Bunların kurusunu vermek çok faydalıdır.
Yeşil sebzeler, kabızlığı önler ve kalsiyum verir. Bunlarda manganez ve çelik de
bulunduğundan kireç temin eder ve kan yapımına yardım ederler.
Çok ekşi olmayan bütün meyveler serbesttir. Az çay verilir. Veremlilerin karaciğeri
arızalı olduğundan, bunlara da alkollü içki vermemelidir.
KAN TÜKÜRENLERE PERHİZ: Tansiyonu yüksek ve kanlı olanlara ve az kan
tükürenlere et az verilir. Yumurta, beyin ve ciğerci etleri de, bunlara az verilmelidir.
Böyle, artritik kimselerin lipoide çok ihtiyacı yoktur. Bunlara daha çok, kuru sebze verilir.
Ateşi olmayanlara yalnız sebze ve az süt verilir. Ateşli olanlara, sebze suyu, sebze
çorbası ve süt verilir. Ateş azalınca, patates ve meyve kompostosu verilir.
Alkolik olanların karaciğerleri bozulur. Vereme çabuk yakalanırlar. Tedavileri de güçtür.
Karaciğerleri, zehir temizleme vazifesini göremez. Safraları az lipoid çıkardığından
vücutları mikroplara karşı dayanıksız olur. Bunlara, gıda zehirlenmesi az olan şeyler
vermek lazımdır. Et çok verilmez. Bunların lipoid ihtiyaçları çoktur. Beyinli, ciğerli, ciğerci
etleri ile sebze vermelidir. Hamur işi de verilir.
Lipo, yağ demektir. Lipoid, yağa benzeyen demektir. Yağları eriten, eter, benzol,
kloroform gibi sıvılarda eriyen kolloid cisimlerdir, yani kimyevi yapıları başka olduğu
halde, fizik özellikleri yağlara benzeyen cisimlerdir. Fosfatidler, sterinler lipoiddir. Sinir
hücrelerinde bulunan miyelin de, lipoidlerin karışımıdır.
36- BRONCHİTE (Bronşit): İltihab-ı kasabat denilen bu hastalık, nefes yolunun
iltihaplanmasıdır. Öksürük ve renksiz yahut sarı koyu ifrazat olur. Şiddetli hallerinde
nefes darlığı ve hırıltı, ses hâsıl olur. Sigaraya devam edenlerde şiddetli olur. Ekseriya
soğuk ve rutubetli rüzgâr buna sebep olmaktadır.
Ağız ve diş iltihaplarını hemen izale etmelidir. Her sene, sonbaharda antibakteriel ve
anti-gripal aşı yapılmalıdır. Birkaç gün anti-biyotik vererek ağız ve bronche intanına
mani olmalıdır. Terpin, benzuat vererek, göğüs ifrazatının dışarı atılmasını
kolaylaştırmalıdır. 24 saatte 1 ila 2 gram olarak ve 15 gün fasıla ile 3-4 gün antibiyotik
vermelidir. Kloramfenikol vermemelidir. Öksürüğü kesmeli, fakat afyon sınıfı
kullanmamalıdır.
Rutubetli, soğuk havadan, rüzgârdan ve soğuk su ve meşrubattan çok sakınmalı.
Göğüs ve boyun daima örtülü olmalıdır. Astım ve nefes darlığına karşı, çok az kortikoid
verilir. Kalb ve kan deveranı zayıflarsa, tuzsuz perhiz yapılır. Su azaltılır, idrar söken
ilaçlar, bilhassa asetazolamid verilir.
Dafi-i süal (Béchique) ilaçlar, öksürük keserler. (Teshil-ül-menafi)de diyor ki, yaş
öksürüğü kesmek için, yüz otuz gram süzülmüş bal hafif ateşte ısıtılır. İçine bir gram
günnük, bir gram damla sakızı konup, karıştırılır. Bunlar eriyince ateşten indirilir.
Katılaşmadan önce içine birer gram kavrulup toz edilmiş çörek otu ve hulbe tohumu ve
zencefil ve karabiber konup karıştırılır. Sabah aç karna ve yatarken ve öksürük artınca,
bu macundan bir kahve kaşığı alınır. Yahut yatarken beş adet karabiber yutulur.
Soğuktan olan öksürükte saf bal yememelidir. Bal, damarları ve adaleyi büzer ve
safraya zarar verir. Safra kaşıntıya sebep olur. Balgam sökmek için, ılık su içmelidir.
Sıcak suda günnük eritip içmek ve sabah aç karna kuru üzüm, bayat ekmek de söker.
Kuru öksürük için, hulbe tohumu beş ayrı su ile kaynatılır, her defasında suyu dökülür.
Aynı miktar un koyup, süt, şeker ve tereyağı ile macun yapılır. Sabah, akşam bir çay
kaşığı yenir. Zeytin yağı ve badem, muz ve taze süt, meyan kökü balı iyidir. Hulbe buy
tohumu olup, taze fasulye gibi olan meyvelerinin içinde, kırmızı, buğday gibi tohumlar
bulunur. Farsçada Şemliz, Fransızcası (Semence fenugrec)dur. Pastırmaların üstüne
sürülen çemen ismindeki macun (sarımsak, kırmızıbiber ve buy tohumu unu)dur. Bunun
için hulbeye çemen otu da denir. Ekmek ile çemen yemek de öksürüğü keser. Hadis-i
şerifte, (Ümmetim hulbenin faydasını bilse, ağırlığı kadar altın verip, satın alırdı)
buyuruldu. Teshilden tercüme tamam oldu. Ağız ve boğaz temizliği için, binde üç
fenosalil mahlulu veya (fenol 1 gr, gliserin 10 gr, su 250 gr) ile sabah ve akşam gargara
yapılır. Müsavi miktarda (sığırkuyruğu, gelincik, hatmi, kedi ayağı, deve tabanı ve
menekşe) çiçekleri karışımına (Espes pektoral) denir. Beş gramı bir litre su ile çay gibi
hazırlanıp içilirse, öksürüğü keser. (Kitab-ürrahme)de diyor ki, (Öksürük için, Mürrü
safi, günnük, damla sakızı ve kavrulup toz edilmiş hulbe tohumu birer gram, 120 gram
zeytinyağı ile karıştırıp, hafif ateşte eritilir. Yatarken bir kaşık alınır. Yahut müsavi miktar
mürrü safi, hulbe ve şeker tozları karıştırıp, sabah ve öksürünce, sıcak su ile birer kaşık
yutulur. Hulbe tohumu, un, bal karışımı da iyidir. Hulbe, kereviz tohumları ve kimyon
tozları karışımından [bir çay kaşığı], aç iken su ile içilince göğüs hırıltısına, mide ve
karın ağrısına iyi gelir.)
37- UÇUK: Fransızca (perléche) denir. Alt ve üst dudakların birleştiği yerde çıkan ufak
yaradır. Kabuk bağlar. Ağız hareket edince, kabuk çatlayarak çok acı yapar. Dâhili
hastalıklardan veya mikroptan hâsıl olur. Mikroba karşı iki gram gümüş nitrat, yani
Cehennem taşı, yüz gram inbik suyunda eritilir. Bu eriyik renkli şişede ve karanlık yerde
senelerce saklanabilir. Bir pamuğa veya tülbende birkaç damla damlatıp, bu yaş bez bir
dakika kadar uçuk üstüne dokundurulur. İki üç gece yatarken bir kere yapılır. Uçuk
tamamen geçer. İlacı çamaşıra damlatmamalıdır. Siyah leke yapar. Antibiotikli merhem
sürmeli, C ve B12 vitaminleri vermelidir.
38- DUDAK ÇATLAMASI: Yatarken, yağlı krem ile ovulur.
39- EL ÇATLAMASI: Kış mevsiminde soğuktan, el, ayak derileri çatlar. Hatta kanar.
Küçük bir şişeye bir limon sıkılır. Üzerine iki misli gliserin konup çalkalanır. Gece
yatarken, çatlak yerler bununla ovulur.
40- KAŞINTI: Kaşıntıya karşı bir fincana, birer kahve kaşığı asit salisilik ve boraks
tozları konur. Üzeri çocuk pudrası ile doldurulur. Hepsi bir havanda iyice karıştırılır.
Kaşınan yere ekilir. Eczahanelerde muhtelif isimler ile satılmaktadır. (Doxergane) veya
(Polaromine) hapları ve (Volog) kremi kaşıntıya iyi gelmektedir. [21. hastalıktaki
ilaçlardan da almalıdır.]
41- ARI SOKMASI: Önce, iğnesi, pensle ucundan çekerek çıkarılır. Üç misli
sulandırılan amonyakla ıslatılmış pamuk konur. Amonyak yoksa bir kibrit çöpü yanarken
söndürülür. Kıvılcımı kalmayınca, ucu kızgın iken yaraya bastırılır.
42- YANIK: İnşaat yerinden fındık kadar sönmüş kireç alınır. Bir fincan su ile çalkalanır.
Durulunca berrak kireç suyu alınır. Üzerine, aynı miktar zeytinyağı konur, karıştırılır.
Hâsıl olan merhem yanık üzerine sürülür.
43- ARPACIK: Göz kapakları çapaklanmasını ve arpacık denilen şişi gidermek için, bir
cezve suda yarım çay kaşığı asit borik kaynatılır. Sıcak asit borikli suya pamuk batırılır.
Sırt üstü yatan hastanın gözü üstüne konur. Soğuyuncaya kadar, iki üç dakika, göz
üstünde durur. Koyarken, pamuğun çok sıcak olması lazımdır. Antibiotikli göz merhemi
de iyidir. Göze ilaç koymak, orucu bozmaz.
Başı açık güneşte, rüzgârda kalanın yüzüne kan toplanırsa, sabah akşam, göze bir
damla taze limon suyu damlatılır. Çok yakarsa da, acı bir dakikada geçer.
44- SAÇ DÖKÜLMESİ: (Alopecie) denilen saç dökülmesinin çeşitli sebepleri vardır.
Bulaşıcı hastalıktan, bazı ilaçlardan, hamilelik veya tiroid salgısının az olmasından ve
ruhi bozukluktan dolayı saç dökülmesi az değildir. Seborrhé [Seborre] denilen yağlı,
kepekli saçların dökülmesi de çoktur. Bunların ayrı ayrı tedavileri vardır. Müşterek,
umumi bir tedavi yoktur. Saç dökülmesine karşı, başı esmer sabun, yani yumuşak potas
sabunu ile yıkamalıdır. Süleymaniye Kütüphanesi, (Laleli) kısmında,3735 sayılı kitapta
diyor ki, (Saçı dökülen kimse, sabah-akşam başına menekşe yağı sürse, saçı dökülmez
ve yenisi gelir. Menekşe veya başka çiçeğin yağını yapmak için, Fransızca (Dorvault)da
diyor ki, yüz gram saf, yani asitsiz zeytinyağı, yirmi beş gram çiçek ile karıştırılır. El ile
yoğrulur. Yahut havanda ezilir. Şişeye koyup ağzı kapanır. Ara sıra çalkalayarak üç gün
güneşte tutulur. Sonra, sıkarak yağı süzülür. Posa sıkılıp yağ iyice alınır. Posa atılır. Bu
yağa tekrar yirmi beş gram çiçek konup, yine üç gün güneşte tutulur. Böylece üç kere
yapılır. On günde kuvvetli çiçek yağı elde edilmiş olur. Yahut, yüz gram yağa iki gram
menekşe esansından koyup çalkalanır. Bunun gibi yapılan lavanta çiçeği yağı ile, baş
ovulmasını, Doktor Heraud, Fransızca (Tıbbi nebatlar) kitabında yazmaktadır.
Sinameki yaprağı kaynatıp içmek veya tozunu yutmak saçı çoğaltır. Hatmi çiçeğini
kaynatıp, hamamda, o su ile saçı yıkasalar, kıl diplerini kuvvetlendirir ve dökülmesini
önler. Havuç yaprağı da böyledir.) (Gayet-ül-itkan)da diyor ki, (Saç dökülmesi, kan
bozukluğundan ise, kan aldırmalı ve müshil ilaçlar vermelidir. Zafiyet var ise, kuvvetli
gıda yemelidir. Mersin yaprağı yağı, sakız yağı veya ladün ağacı [cistüs] yağı sürmelidir.
İvadne, baldırı kara, gül, biberiye, sarız ağacı yaprakları kaynatılıp, bu su ile kıl biten
yerleri yıkamalıdır. Kaysum, yani kara pelin [Aurone] ve kamış kökü, labada, asaron,
yani çoban düdüğü, arı ve kirpi külü, fare tersi ve ayı yağı da kaynatıp sürmek veya
yıkamak, saç dökülmesini önlemektedir.)
45- ÇIKIK ve BURKULMA: (Nüzhet-ül-ebdan)da diyor ki, insan düşünce veya bir yere
çarpınca, iğri basınca, oynak kemiği yerinden çıkar. Buna, (çıkık) denir. Fransızca’da,
(Luxation) denir. Yerinden oynar, fakat çıkmazsa (burkulma) veya (Entorse) denir. Her
ikisinde de, bu oynak yerini hiç hareket ettirmemelidir. Çıkan kemik başı yavaşça yerine
oturtulmalıdır. Bunu oturtması için hemen doktora veya çıkıkçıya gitmelidir. Yerine
oturunca ve burkulma üzerine kardeşkanı reçinesi, kilermeni, nar kabuğu ve çiçeği,
günnük ve delice tanesinin unu ile yumurta akı karıştırıp yapılan lapa sürülür. Üzeri
bezle sarılır. Yetmiş beş gram sarı balmumu ve on beş gram sakız ve on beş gram
ratinc, yani reçine sıcakta eritilip yapılan lapayı koymak da iyi gelmektedir. Bunlar
bulunamazsa, bir bez üzerine et kıyması serip üzerine karabiber ekilir. Burkulan yer
üzerine konup, üzeri sarılır. Ağrı, sızı birkaç saat sonra kesilmezse, kemikte çatlama
veya kırık ihtimali olur ki, hastahaneye götürmelidir. Orada alçıya koyarak tedavi edilir.
46- EZİK, BERE, CİLD MORARMASI, BEL TUTULMASI: İnsanın derisi bir yere
sıkışınca, ezilince, oraya kan toplanır. Morarır. Çok acır, sızlar. Buna (Ezik) veya
(Contüsion) denir. Kurşun suyu veya (Eaude Goulard) denilen süt gibi beyaz, bulanık
su, eczanelerde bulunur. Bir gaz bezi bu su ile ıslatılıp, morarmış deri üzerine konur.
Acı, sızı birkaç dakikada kesilir, gider. Kurşun suyu yok ise, bir gaz bezi üzerine
(Lasonil) denilen merhem sürüp, deri üzerine koymalı, üzeri sargı bezi ile
bağlanmalıdır. Deri yırtılmış, kan çıkmış ise, bunları sürmemeli, yara (Oxigenli su) ile
yıkanıp, üzerine (Tetra-cortril) veya (Cortril) merhemi sürülüp, üstü (Hansaplast)
denilen gazlı bez ile örtülmelidir. Bel tutulması için, tüpten üç santimetre (Lasonil) veya
(Ben-gay) merhemi çıkarıp, cilt üzerine konup, iki avuç ile sürmeli, birkaç dakika
ovmalıdır. Sabah akşam yapmalıdır.
47- DİZ KALÇA SIZLAMASI: Soğuk zamanlarda, tavşan tüyünden yapılmış diz örtüsü
giyilir. Almanya’dan gelmektedir. Bulunamazsa, kalın yün fanilanın iki kolu omuzdan
ayrılıp, bacaklara geçirilir. Her gün, 2-3 incir yemelidir.
48- ÇIBAN: Deri üzerinde, sivilce, çıban delinmemiş ise, gaz bezi üzerine mercimek
kadar siyah (ihtiyol merhemi) konup sivri yerine kapatılır. Gaz bezi üzerine pamuk
konur. Üzeri filaster denilen yapışkan bez şerit ile örtülür. Şeridin iki ucu deriye
yapıştırılır. Her akşam hepsi değiştirilir. Birkaç günde çibanın ucu delinir. Sonra, her
açışta, oksijenli su damlatılmış pamukla delikteki kıyh, cerahat temizlenip ihtiyol
merhemi ile kapatılır. Cerahat hâsıl olmazsa, gaz bezine beyaz (oksid dü zenk)
merhemi koyup, delik üzerine kapatılır. Gaz bezi üzerine filaster şerit konur. Bunlar da
her akşam değiştirilir. Birkaç günde tedavi tamam olur.
49- AKREP, YILAN SOKMASI: Sokulan yer, aleve tutulmuş veya ispirtoya sokup
çıkarılmış jilet veya bıçak ile hafif yarılıp, emilir ve tükürülür. Yukarı tarafa bir şey sarıp
hafif sıkılır. Yarım saatten fazla sıkmamalıdır. Kızgın şey sürmek faydasızdır. Hemen
çok sulu [yüzde on] (Javel suyu) [yani çamaşır suyu] veya [yüzde bir] (Permanganat)
ile yıkamalı ve yaraya yakın (Serum antiscorbio), (Akreb Serumu) (Serum AntiVenimeux) yani (Yılan Serumu) deriye veya adaleye şırınga etmelidir. Serumun cinsi,
yılanın cinsine göre değişir. miktarı, hastanın veznine ve aradan geçen zamana göre
değişir. Bir adam için, 20-30 c.c.dir. Önce 10. c.c. yapılıp, 2-3 dakika fasıla ile 1 c.c.
yaparak, 10 dakikada tamamlanır. Serum +4 derece serinde 5 sene muhafaza edilir.
Antibiotik ve ağrı kesici ilaç vermelidir. Afyonlu ilaçlar verilmez. Lüzum görülürse
(corticoide solouble forte) iğnesi yapılır. 24 saatte 1-2 gram Hemisuccsinate
hydrocortisone uygundur.
Hasta olmamak için ve hastalıktan kurtulmak için, dört şey yapmak lazımdır:
1- Fazla yememeli,
2- Alkollü içkileri hiç içmemelidir.
3- Üzülmemeli, asabileşmemeli,
4- Vücudu, eşyası, yiyecekleri temiz olmalıdır.
Grip hastalığını yapan virüsün, etrafımızı çeviren hayvanlarda, bilhassa domuzda
bulunduğu ve bunlarda ürediği Amerika’da tesbit edilmiş olup, eczacılık bülteni 1974
senesi, 6. sayısında yazılıdır. Evlerde köpek bulundurmamalıdır.
50- VİTAMİNLER - Hayvan ve nebatlarda bulunan ve gıdalar vasıtası ile insanlara
gelen ve yaşamamız için lazım olan uzvi maddelerdir. Günlük gıdalarımızla,
ağırlıklarının on milyonda biri kadar vitamin almaktayız. Vitaminler, yalnız nebatlarda
teşekkül eder. Hepsinin kimya yapıları anlaşılmış olup, bazıları suni yapılmaktadır.
Vitaminler birer büyük harf ile gösterildiği gibi, hususi isimleri de vardır. Vitaminlerin ilaç
olarak kullanıldığı başlıca hastalıklar şunlardır:
A - Bebeklerin, hamile kadınların ve ihtiyarların zafiyet hallerinde, görme zayıfladığında,
yaraların iyi olmasının gecikmesinde ve tansiyon yükselmesinde.
B Komplex - Mide ve hücrelerdeki hazım bozukluğunda.
B1 - Sinir zafiyetinde, çarpıntıda, ödemde ve romatizmada.
B2 - Dil ve deri hastalıklarında, adale gerilmesinde, konjonktivitte, tüberkülozda.
B3 - Hazım yolları iltihaplarında, karaciğer kifayetsizliğinde, kurşun, barbitürik ve
sülfamid zehirlenmesinde.
B4 - Agronülositosda, kan zehirlenmelerinde, romatizmada.
B6 - Sinir hastalıklarında, adale tesennücünde, ispirto ile ve ispirtolu içkilerle
zehirlenmelerde.
B12 - Kansızlıkta, sinir bozukluğunda.
C - Skorbüt ve kanamalarda, soğuğa ve yorgunluğa mukavemeti az olanlarda,
romatizmada, ruh hastalıklarında.
D - Kemik hastalıklarında, tüberkülozda, alerjide.
E - Cinsi zafiyetlerde, Ayise kadındaki asabi rahatsızlıklarda, kalb ve damar
hastalığında, romatizma ağrılarında.
F ve H1 - Cilt hastalıklarında.
H2 - Ateşli cilt hastalıklarında, nefes darlığında.
I ve J - Karaciğer zafiyetinde.
K - Kanamalarda.
M - Cilt sertleşmesi, siyatikte
.
N - Zehirlenmelere karşı mukavemeti arttırır.
O ve T - Hazımsızlıkta, kemik hastalığında.
P - Damar zafiyetinde, basurda, ödemde, egzamada.
B2, B6, B12, C ve E vitaminleri, fazla alınırsa, zarar vermez. A vitamininin fazlası,
kafada tansiyonu arttırıp, ruhi ve asabi bozukluk yapar ise de, alınmayınca düzelir. B1
fazlası, hassasiyeti bozar. P’nin fazlası, tansiyonu düşürür. D’nin fazlası, kanda
kalsiyumu arttırıp, bulantı, kusma, ruhi ve asabi bozukluk yapar. Fitate de sodyum
verilerek, kalsiyumun kana geçmesi azaltılır.
Derviş Muhammed Nidai efendinin 1578 senesinde yazdığı, Türkçe (Menafiun-nas)
kitabında, hastalıklar ve ilaçları uzun bildirilmektedir. Kitap altmış bab, 376 sayfadır. 33.
sayfasında diyor ki, (Baş ağrısı deva ile gitmezse, Bekara suresinin 196. ayetini,
femen’den ev-nüsük kadar yazıp, başında götüre, bi-iznillah şifa bulur. Başına
besmele ve sonuna üskün lillah yazılır.) Abdestli olarak ve İslam harfleri ile yazmalıdır.
NOT: Bu yazı, Tam İlmihal Seadet-i Ebediyye kitabından alınmıştır.
www.ehlisunnetbuyukleri.com