Hemoglobin tayini, yapısı hemoglobinde farklılıklar

HEMOGLOBİN TAYİNİ,
HEMOGLOBİN YAPISI,
HEMOGLOBİNDE
FARKLILIKLAR
Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜTF Biyokimya AD
2007
1
Hemoglobin tayini
Hemoglobin tayini çeşitli metodlarla
yapılabilmektedir:
-Sahli metodu
-Siyanmethemoglobin metodu
-Oksihemoglobin metodu
-Elektronik sayıcılarla ölçüm
2
Sahli Metodu ile Hemoglobin Tayini
Hemoglobinin hidroklorik asit ile asit hematine
dönüşmesi ve koyu kahverengi-sarı renk alması
prensibine dayanır.
Sahli hemoglobinometresi, Sahli hemoglobin pipeti
(0.02 ml), Hidroklorik asit (%1’lik), distile su,
lanset, alkol, pamuk gerekli araç ve gereçlerdir.
3
-Sahli hemoglobinometresindeki üzeri dereceli tüpe
5 damla %1’lik hidroklorik asit konur.
-Parmak ucu steril şartlarda lanset ile delinir.
Buradan veya antikoagulanlı kandan Sahli pipetine
20 mikron (0.02 ml) işaretine kadar kan çekilir,
pipetin etrafı pamukla temizlenir.
-Pipetteki kan tüpteki hidroklorik asit içine
boşaltılır. Pipet birkaç kere çekip boşaltılarak kanın
tümünün asit ile karışması sağlanır.
4
-Hemoglobinin hidroklorik asit ile asit hematine
dönüşmesi için birkaç dakika beklenir.
-Tüpteki karışıma damla damla distile su eklenir ve
karıştırılır.
-Sulandırma işlemine, tüpteki karışımın rengi
hemoglobinometrenin her iki yanındaki standart
rengi alıncaya kadar devam edilir.
-Hemoglobinometre tüpündeki sıvının seviyesine
uyan hemoglobin, % veya gram olarak okunur.
%100 hemoglobin, 16 g/dl hemoglobin demektir.
5
Hemoglobin yapısı
Hemoglobin molekülü 4 hem ve 1 globin içerir.
6
Hemoglobindeki 4 hemin her biri bir protoporfirin
III ve bir Fe2+ içerir.
7
Hemoglobinin protein komponenti olan globin,
glisince fakir bazik amino asitlerce zengin bir
proteindir; tetrahedron şekilde düzenlenmiş 4
polipeptit zincirden yapılmıştır.
8
Çeşitli hemoglobin tiplerinde bulunabilen polipeptit
zincirleri -zincir, -zincir, -zincir, -zincir olmak
üzere dört tiptir.
Fizyolojik hemoglobinler, erişkin bir şahsın
kanındaki eritrositlerde bulunan HbA1, HbA2, HbF
hemoglobinleridirler.
9
HbA1: Globininde 2 ve 2 polipeptit zinciri
içeren fizyolojik hemoglobindir. HbA1, erişkin bir
şahsın eritrositlerinde bulunan hemoglobinin %9798’ini oluşturur.
HbA2: Globininde 2 ve 2 polipeptit zinciri
içeren fizyolojik hemoglobindir. HbA2, erişkin
sağlıklı bir şahsın eritrositlerinde bulunan
hemoglobinin %0,5-2,5’ini oluşturur.
HbF: Globininde 2 ve 2 polipeptit zinciri içeren,
primitif hemoglobin (HbP) diye de bilinen
fizyolojik hemoglobindir. HbF, erişkin sağlıklı bir
şahsın eritrositlerinde bulunan hemoglobinin
%1’inden azını oluşturur.
10
Çeşitli patolojiler anormal hemoglobinlerin ortaya
çıkmasına neden olur:
1) Hemoglobinin polipeptit zincirine bir veya daha
fazla amino asit eklenebilir, zincirden amino asit
çıkabilir veya zincirdeki amino asitler yer
değiştirebilir.
2) Globin zinciri üretiminde defekt olabilir; belli
bir globin zinciri türü üretilmez.
3) Tip 1 ve tip 2’nin kombinasyonu olabilir.
4) Herediter persistant fetal hemoglobinemi de
tanımlanmıştır; asemptomatiktir.
11
Anormal hemoglobinlerin pek çok çeşidi vardır ki
bunlar, keşfedildiği yer, ilk keşfedilen ailedeki isimler
ya da yer değişimi olan amino asidin adı temel
alınarak isimlendirilmektedirler:
Hb S: HbA1’in -zincirlerindeki 6. amino asit
glutamik asit değil de valin olan hemoglobindir. Hb S,
orak hücreli anemi (Hb S hastalığı) olarak
tanımlanan hemoglobinopatinin ortaya çıkmasına
neden olur.
12
Orak hücreli anemi ( Hb S hastalığı), otozomal resesif
kalıtılır. Homozigotlarda hemolitik anemi ortaya çıkar.
Heterozigot taşıyıcılarda asemptomatiktir; ancak pO2
25 mmHg’nın altına düştüğünde oraklaşmış hücreler
dalakta toplanırlar, dolaşımı bozarlar, ağrılı damar
tıkanıklıklarına neden olurlar.
13
Hb C: HbA1’in -zincirlerindeki 6. amino asit
glutamik asit değil de lizin olan hemoglobindir. Hb C,
hemoglobin
C
hastalığı
olarak
bilinen
hemoglobinopatinin ortaya çıkmasına neden olur.
Bir kısmı  globinde orak hücre mutasyonu gösterirken bir kısmı
Hb C özelliğinde olan bir hemoglobinopati, hemoglobin SC
hastalığı olarak tanımlamaktadır.
14
Hb H ve Hb Bart: Hb H, globini -zinciri içermeyen,
4-zinciri içeren hemoglobindir. Hb Bart ise globini zinciri içermeyen, 4-zinciri içeren hemoglobindir. Hb H
ve Hb Bart, -talasemili hastaların kanında saptanır.
Talassemiler, hipokrom mikrositer anemilerdir.
Talassemiler,
herediter
hemolitik
hastalıklardır;
insanlarda tek gen defektinin görüldüğü en sık rastlanan
hastalık grubunu oluştururlar.
Talassemilerde, normalde uyum içinde sentezlenen  ve 
zincirlerinden biri sentezlenmez veya azalmış olarak
sentezlenir.
15
-talassemilerde  globin zincirlerinin sentezi ya hiç olmaz ya da
azalmıştır.
Her birey,  globin geni için, her bir 16.kromozomda 2 adet olmak
üzere dört kopya içerir.
Bir gen defektli ise, “silent carrier” terimi kullanılır; belirti yoktur.
İki  globin geninde defekt varsa “ talassemi trait” söz
konusudur.
Üç  globin geninde defekt varsa “hemoglobin H hastalığı” söz
konusudur; orta dereceden ciddiye doğru değişen hemolitik anemi
tablosu sergilenir.
 globin genlerinin dördü de defektli ise fetal ölümle sonuçlanan
“hidrops fetalis” ortaya çıkar; çünkü  globin zincirleri, HbF
oluşumu için de gereklidir.
16
-talassemilerde  globin zincirlerinin sentezi azalır veya olmaz; 
globin zincir sentezi normaldir.
Her birey,  globin geni için, her bir 11.kromozomda 1 adet olmak
üzere iki kopya içerir.
Tek gen defekti olduğunda “-talassemi minör” söz konusudur.
Her iki  globin geninde defekt olduğunda “-talassemi majör”
söz konusudur. -talassemi majörde hastalar, yaşamın bir veya
ikinci yılında ciddi anemi tablosu sergilerler; bu hastalar için
düzenli kan transfüzyonu gerekir; kronik kan tranfüzyonu nedeniyle
hastalarda demir yüklenmesine bağlı “hemosiderozis” tablosu
gelişir.
17
Talassemi (Akdeniz Anemisi), Mendelian kurallarına göre
otozomal resesif kalıtım özelliğine sahiptir. Burada bir kalıtımsal
taşıyıcılık kavramı söz konusudur.Yani toplumda hiçbir hastalık
bulgusu taşımayan, tamamen normal bir yaşam süresi ve yaşam
kalitesine sahip bazı bireyler bu genetik defekti çekinik bir karakter
olarak taşımaktadırlar. Taşıyıcı birey normal bir birey ile evlenirse
doğacak çocukları, normal veya taşıyıcı olacaktır. Yani görünür bir
sorun olmayacaktır. Ancak bu taşıyıcı bireyler yine kendileri gibi
taşıyıcı bir bireyle evlenirlerse, işte o zaman her doğacak çocukları
için 1/4 yani %25 hasta doğma olasılığı vardır.
18