PowerPoint Sunusu - files.eba.gov.tr

advertisement
Kuvvetin itme ve çekme olduğunu,
öğrenmiştiniz. Varlıkları
hareket ettirmek için mutlaka bir kuvvet
uygulanması gerekmektedir.
Bu kuvvetler de temas eden ve temas
gerektirmeyen
kuvvetler olarak sınıflandırılır.
Bir arabayı kaldıramazsınız ama çantanızı
sırtınıza kaldırıp
asarak rahatlıkla yürüyebilirsiniz.
Kuvvet, cisimler üzerine etki
eder. Duran cisimleri hareket ettirebilir. Hareket
eden cisimleri
durdurabilir. Hareketli cisimleri yavaşlatabilir,
hızlandırabilir ya
da farklı bir yöne döndürebilir. Kuvvet, cisimlerin
şeklini değiştirebilir.
Bu kadar becerikli olan kuvveti nasıl ölçebilirsiniz?
Bir arabayı kaldıramazsınız ama çantanızı
sırtınıza kaldırıp
asarak rahatlıkla yürüyebilirsiniz.
Arada nasıl fark vardır?
Arabayı
kaldırmak için daha fazla kuvvet gerekmektedir.
Çantaya
uyguladığınız kuvvet onu kaldırmaya yetecektir.
Peki, çantaya
ne kadar kuvvet uguladığınızda onu
kaldırabilirsiniz?
Size, bir arkadaşınız boyunun 10 saniye
uzunluğunda olduğunu
söylese herhâlde ona gülersiniz.
Çünkü saniye denildiğinde,
zamandan bahsedildiğini anlarsınız. Her
ölçümünüz için
farklı araçlar ve birimler kullanılmaktadır.
Örneğin uzunluk cetvelle
ölçülür. Uzunluk ölçüsü olarak metre, santimetre, milimetre
gibi benzer birimler kullanılır. Zamanı kronometre ile ölçmek
için saat, saniye ya da dakika birimlerini kullanabilirsiniz.
Kuvvetin ise dinamometre ile ölçüldüğünü geçen sene öğrenmiştiniz.
Kuvvet birimi olarak Newton kullanılır.
Dinamometre, maddelerin esneklik
özelliklerinden yararlanılarak yapılmıştır.
Dinamometrede esnek madde olarak bir yay
kullanılmıştır.
Dinamometrenin
ucundan çekildiğinde içindeki yay, üzerine
uygulanan
kuvvet kadar uzar. Bu uzama miktarı
dinamometrenin
üzerinden okunabilir.
Bu değer Newton birimiyle söylendiğinde
uygulanan kuvvet ölçülmüş olur.
Dinamometreye uygulanan kuvvet kaldırıldığında, yay
eski hâline gelerek tekrar sıfır değerini gösterir.
Daha önce gölge oluşumunu, aslında var
olmayan ama çizim yaparken kullandığınız
ışınlarla göstermiştiniz.
ışınlar
Işık
kaynağı
Saydam olmayan cisim
perde
Kuvvetin de
cisimler üzerindeki etkilerini gösterirken ışınlara benzer oklar
kullanılacaktır. Bu oklar yardımıyla uygulanan kuvvetlerin büyüklükleri,
yönleri ve doğrultuları kolayca anlaşılacaktır.
Kuvvetin cisme etki edebilmesi için bir noktadan
uygulanmış olmalısı gerekir. Bu noktaya uygulama
noktası denir.
Kuvvetin uygulama
noktasına göre
bulunduğu hizaya
doğrultu denir.
Kuvvet, bulunduğu doğrultuda bir yönü göstermelidir.
Örneğin, aşağıdaki şekilde verilen kuvvet, doğu-batı hizasında
iken yönü doğuya doğrudur.
Şekildeki gibi dinamometreye
bir cisim astığınızda, cismin aşağıya
doğru yayı uzattığı gözlenir.
Bu durumda, uygulanan kuvvetin
yönünün aşağıya, doğrultusunun
ise Kuzey-Güney doğrultusunda
olduğu söylenir.
Dinamometre, bir kutuya şekildeki
gibi takılarak çekildiğinde
dinamometre uygulanan kuvvetin
büyüklüğünü gösterir. Kuvvetin
yönünün doğuya doğru,
doğrultusunun
ise doğu batı doğrultusunda
olduğu söylenir.
Doğrultuları aynı olan kuvvetlerin yönlerinin farklı olabileceğini kavrayabilmek için
aşağıdaki etkinliği yapınız.
Yandaki fotoğrafta uçağı birden fazla kişinin
itmesinin nedeni ne olabilir? Bu uçağı bir kişi
hareket ettiremez mi?
Bir kılavuz geminin önden diğer kılavuz geminin
arkadan çektiğini düşününüz.
Bu durumda büyük gemiyi hareket ettirebilirler mi?
Limana yanaşmak isteyen büyük gemilere
kılavuz gemiler yardımcı olur. Büyük gemiyi,
kılavuz gemiler çekerek limana yanaştırır.
Bir cisme, birden
fazla kuvvet
etki edebilir.
Bu yöndeyse cisim
Uygulanan
toplam
kuvvet hangi
kuvvetler farklı oyönlerde
uygulanmış
yönde hareket
eder.olabilir.
Bu şekilde iki ya da daha
fazla kuvvetin yaptığı etkiyi, tek başına
yapabilen
net kuvvet
Uygulanan kuvvetler,
kaçkuvvete
tane olursa
olsun (bileşke kuvvet)
denir.hareket eder ya da hiç
cisim ya bir yönde
hareket edemez.
Bu durum aslında uygulanan kuvvetlerin toplamından bir
kuvvetin ortaya çıktığını gösterir.
Cisim üzerine uygulanan kuvvetler, aynı doğrultulu fakat zıt yönlü ise bileşke kuvveti,
ikisinin farkı olarak gösterilir. Bileşke kuvvetin yönü, büyük olan kuvvetin yönündedir.
Bazen birden fazla kuvvet uygulandığında
kuvvetler birbirinin etkisini yok eder.
Cisim duruyorken birbirinin etkisini yok eden kuvvetler
etkisinde kalırsa o cisim hareket etmez.
Bu durumda kuvvetlerin bileşkesi
sıfırdır.
Bu şekilde bileşkesi sıfır olan kuvvetlere, dengelenmiş
kuvvetler denir.
Bileşke kuvvet, sıfır değilse bu kuvvetlere, dengelenmemiş
kuvvetler denir.
Dengelenmemiş kuvvetler, cismin süratinde ya da hareket yönünde
değişiklik yapabilir.
Kuvvetler, aynı doğrultuda aynı yönde olabileceği gibi aynı doğrultuda ters yönde de olabilir.
Dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetleri aşağıdaki örnekler
üzerinde inceleyiniz.
Bir cisme, zıt yönlü kuvvetler uygulandığında, kuvvetler birbirlerinin etkisini azaltır.
Zıt yönlü kuvvetlerin net kuvvetini bulmak için çıkartma işlemi yapılır.
Kuvvetler, farklı değerdeyse net kuvvet sıfırdan farklıdır. Bu durumda cisim, büyük kuvvetin
yönünde ve net kuvvetle hareket eder.
Bir cisme, aynı yönde kuvvetler uygulandığında, kuvvetler birbirlerinin etkisini arttırır.
Bu nedenle aynı yönlü kuvvetler için net kuvvet toplama yapılarak bulunur.
Bir cisme, zıt yönlü ve eşit büyüklükte kuvvetler uygulandığında kuvvetler, birbirlerinin
etkisini yok eder.
Bu nedenle net kuvvet sıfır olur.
Net kuvvet sıfır iken durmakta olan bir cisim
hareket etmez.
Bu cisme etki eden kuvvetler, dengelenmiş kuvvetlerdir.
Download