Söz medeniyeti 10.03.2017

Bizim sayfa
(Edirne İl Müftülüğü tarafından hazırlanmıştır)
Hazırlayan: Selim AL ( vaiz )
Söz Medeniyeti
Duamız:
“Ya Rabbi ! sözü ve ameli doğru olan, sözü ve özü iyi olan kulların zümresine bizleri de dahil
eyle. Sözümüzü tesirli ve hikmetli eyle. Sana verdiğimiz söze sadık kalanlardan eyle. Seni sevmeyi,
senin sevdiklerini sevmeyi, seveceğin güzel işler yapmayı bizlere nasip ve müyesser eyle.
İmanımızı kuvvetli, amellerimizi ihlaslı eyle. Bizleri dünya imtihanını kazananlardan eyle.
Merhamet duygularımızı köreltme. Kardeşlik bağlarımızı kuvvetli kıl. Tüm insanlığın kurtuluşuna
vesile olacak, İslam’ı ihyaya muktedir eyle. Gönüller yapmayı bizlere nasip eyle. Aziz
şehitlerimizin makamlarını yüce, gazilerimize uzun ömürler nasip eyle. Vatanımızı ve tüm İslam
alemini zalimlerin şerrinden muhafaza eyle. (amin)
Haftanın yazısı :
Söz Medeniyeti
Sevgili dostlar !
İslam Dini yazı ve sözle öğrenilmiş, yazı ve sözle öğretilmiş, tebliğ edilmiştir. Söz bilginin,
karakterin, edebin tezahürü ve yansımasıdır. Sözdeki estetik, sözdeki sevap ve günah çizgisidir.
Estetiğini kaybeden söz batıldır, yalandır, gıybettir, iftiradır, kötüdür. Söz estetiğini kaybederse
dilin afeti başlamıştır. “Ağzınızdan çıkan hiç bir söz yok ki onu kaydeden bir melek olmasın “
(Kaf / 18) ilahi fermanı konuştuklarımızdan ve hatta konuşmamız gerekirken
konuşmadıklarımızdan sorumlu olduğumuzu bildirmektedir.
Söz kadim kültürümüzde, Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerde “kavl” kelimesi ile ifade edilir.
Fakat her sözün bir karakteri ve vasfı vardır. Kavl-i maruf/ anlamlı ve olumlu söz, kavl-i adl /
adaletli söz, kavl-i sedid / sağlam söz, kavl-i kerim / gönül alıcı söz, kavl-ı beliğ / açık söz, kavl-ı
meysur/ kolay söz, kavl-ı leyin / yumuşak söz gibi anlamlı ve müspettir. Bazen da bu vasıf olumsuz
olur. Kavl-i su / kötü söz, kavl-i münker/ çirkin söz, kavl-i zur / yalan söz. Kavl-i lahin / eğri büğrü
söz. Kavl-i zuhruf / süslü söz gibi.
İnsanda davranış sözden önemlidir. Kişinin kâline (sözüne ) değil, haline (davranışına ) bakılır.
Onun için kişide eylem ve söylem birliği makbuldür. Kur’anı kerimde nisa suresi 8. Ayette
yetimlere iyi, güzel ve gönül alıcı söz söylemeyi emreden Allah (c.c ) 9. Ayette ise yetimlere içinde
yalan ve aldatma olmayan söz konuşmamızı emretmiştir.
Yine Kur’anı kerimde İsra suresi 23 ve 24. Ayetler de ; Anne ve babamızla konuşurken sözün
“kerim” ( gönül alıcı ) olanı emredilmiştir.; “ Rabbin sadece kendisine kulluk etmenizi, anababanıza iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin
yanında yaşlanırsa, kendilerine “of” bile deme ; onları azarlama. İkisine de güzel, gönül alıcı
söz söyle. Onları esirgeyerek üzerlerine kanat ger ve “ Rabbim küçüklüğümde onlar beni
nasıl yetiştirmişlerse, sende onları esirge ! diye dua et” buyrulmuştur.
Söz, etki ve gücünü aynı zaman da üslup ve makamdan alır;
Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı, söz ola ahulu aşı, yağ ile bal eder bir söz.
Sözün önemini anlatan bazı ayet-i kerime ve Hadisi şerifler;
İki kişinin arasını bozmak için söz söyleyen; “ arkadan çekiştiren, yüze karşı eğlenen ve
başkalarını ayıplayanlara yazıklar olsun “ (hümeze suresi /1 )
“ Kişiye her duyduğunu söylemesi günah olarak yeter/ yalan olarak yeter “
“ Bir mecliste üç kişi varsa ikisinin fısıldayarak konuşması helal olmaz.”
“ Ya hayır konuş ya sus”
Bütün bu ve benzeri anlamlarda ki hadis-i şeriflerden anlıyoruz ki konuşmadan önce birkaç kez
düşünüp, söyleyeceğimiz sözü ölçüp tartmalı öyle konuşmalıyız. Çünkü Kaf suresi 18. Ayette Yüce
Rabbimiz ; “Ağzınızdan çıkan hiç bir söz yok ki onu kaydeden bir melek olmasın “ (Kaf suresi
/ 18 ) buyurmaktadır. Bazı türkülerde de sözün öze uyumsuzluğundan şöyle ifade edilir;
Bu dünyanın derdini çekemez oldum,
Münafıkların elinden gülemez oldum,
Haklıyı haksızı seçemez oldum,
Dilde söz var ama öz belli değil.
Söz, Allah (c.c) tarafından iyi ve kötü vasıflarıyla bir ağaca benzetilmektedir ;
“ Görmedin mi Allah nasıl bir misal getirdi ? Güzel bir sözü ; kökü (yerde) sabit, dalları
gökte olan güzel bir ağaca ( benzetti )” “ o ağaç Rabbinin izniyle her zaman yemişini verir.
Öğüt alsınlar diye Allah insanlara misaller getirir”
“ Kötü bir sözün misali, gövdesi yerden koparılmış, o yüzden ayakta durma imkanı olmayan
pis bir ağaca benzer” (İbrahim suresi /23,24 )
Birinci ayette Allah (c.c) güzel sözü güzel ağaca benzetmiştir. Çünkü güzel sözün meyvesi güzel
amel ; güzel ağacın ürünü de faydalı meyvedir. Müfessirleri göre güzel sözden maksat kelimeyi
şahadettir. Bu kelime dışta ve içte güzel amellerin meydana gelmesine sebep olur.Allah’ın razı
olacağı her güzel iş bu kelimenin meyvesidir. Kötü kelimeye gelince o da Allah’ı inkar etmektir.Bu
kelime her türlü fitnenin, fesadın, felaket ve musibetin kaynağıdır.
Artık gençlerimiz internet ortamında, sanal alemde zamanlarının çoğunu geçirmektedirler.
Davranışların sahte, paylaşımların riya ve algı üzerine yapıldığı bu alemde, sözlere güven
azaldığından, iki bin sanal arkadaşı olan kişinin yakınının cenazesine beş arkadaşı katılmamaktadır.
Sözde estetik ve ahlak olmalı, insanların birbirlerine hitap tarzında efendi, bey, hanımefendi takıları
söylenmelidir. Eşimize hanım, canım ve hatta sultanım tarzında gönül alıcı sözler unutulmamalıdır.
Saygı merkezli bir toplum olmalıyız. Sözün estetiğini kaybettiği toplumlarda saygıyı aramak abesle
iştigal olur.
Sonuç olarak; Fert ve toplum hayatında iyi, güzel ve yararlı şeyler de kötü, çirkin ve zararlı
şeyler de önce zihinlerde oluşur, sonra söylem ve eyleme dönüşür. Toplumda daima çevresine güzel
örnek olmak durumunda olan mü'minin söylem ile eylemi örtüşmeli, söz, fiil ve davranışları
inancına ters düşmemelidir. Aksi davranış, toplumda güzel ahlakın, dürüstlüğün ve güven
duygusunun zedelenmesine hatta yok olmasına sebep olabilir. Bu, insanları fesada ve huzursuzluğa
götürür. Böyle bir toplumda insan, mutlu olamaz, Allah'ın rızasını ve sevgisini kazanamaz. Onun
için Allah Kur'an'da mü'minlerin söylem ile eylemlerinin birbiriyle uyumlu olmasını, verilen söz ve
yapılan sözleşmelere uyulmasını istemektedir.
Rabbim bizleri özü sözü,eylem ve söylemi bir olanlardan eylesin. Kendine layık kul, habibine
layık ümmet eylesin. (amin )