Sistemik Dolaşım

KALP ve DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ
1
Kalp ve toplam uzunluğu 100.000 km'yi bulan kan damarı ağı,
kalp-damar sistemini oluşturur
Kalp, kalp-damar sisteminin temel işlevinden sorumludur:
kanı bu büyük damar ağı vasıtasıyla vücudun bütün organ ve
dokularına pompalar
Bu sürece "kan dolaşımı" denir
2
Dolaşım Sisteminin Görevleri
 TAŞIMA:
bir organdan diğerine madde taşır
besin taşır
hormon taşır
atıkları uzaklaştırır
 KORUMA: mikroorganizmalara karşı vücudu korur
 DÜZENLEME: dokulardaki su ve iyon konsantrasyonlarını
düzenler
3
Kan dolaşımını "8" şeklinde düşünebiliriz.
"8"in bir kolunda kan
kalp ile akciğerler arasında
dolaşırken (akciğer dolaşımı);
diğer kolunda, kan
kalp ile diğer vücut bölgeleri arasında
dolaşır (sistemik dolaşım)
Bu iki kol,
kanı devamlı bir dolaşım
halinde tutacak şekilde birbirleriyle
ilişki içindedir:
kalpten vücuda, vücuttan kalbe, kalpten akciğere, akciğerden
tekrar kalbe ve kalpten tekrar vücuda...
4
DAMAR SİSTEMİ
• Atardamarlar (arterler) kanı kalpten uzağa taşırlar
• Toplardamarlar (venler) kanı tekrar kalbe taşırlar
• Kılcal damarlar ise (kapillerler) geçiş bölgesidir ve
kan, atardamardan toplardamara geçerken besinler
dokuya; dokudaki atık maddeler de kana geçer
5
KALP
YERLEŞİMİ ve BÜYÜKLÜĞÜ
 Kalp, göğsün orta hattından hafifçe solda yer alır
 Kalp,
- ön tarafta sternum denilen göğüs kemiği,
- arkada omurga,
- yanlarda akciğerler ve kaburgalar
tarafından çevrelenerek korunur
6
Kalbin şekli , sanıldığı gibi
biçiminde değil;
tepesi aşağıda, tabanı yukarıda
ters çevrilmiş bir koni benzeridir
Bu koninin sivri kısmına apeks denir
Kalbin apeksi göğsün sol tarafına ve
aşağıya doğru yönlenmiştir.
7
8
Ortalama bir yetişkinin kalbi,
yaklaşık olarak sıkılmış
yumruğu büyüklüğünde olup
yaklaşık 350 gram ağırlığındadır
9
KALBİN TABAKALARI
10
KALBİN BÖLÜMLERİ
DÖRT ODACIK
 Kalp iki bölüme ayrılabilir: SAĞ ve SOL
 Kalbin sağ tarafı akciğer dolaşımını; sol tarafı ise vücudun
diğer kısımlarındaki sistemik dolaşımı sağlar
11
Kalpte her iki tarafta da ikişer odacık olmak üzere toplam 4
odacık vardır:
sağ atrium (sağ kulakçık)
sol atrium (sol kulakçık)
sağ ventrikül (sağ karıncık)
sol ventrikül (sol karıncık)
12
Atriyumlar, kalbe dönen kanı alan ve
ventriküllere gönderen bölmelerdir
Ventriküller ise esas pompa görevi yapan kalp
bölmeleridir; kanı damarlara pompalarlar
13
BU ODACIKLAR BİRBİRİNDEN NE İLE VE
NASIL AYRILMAKTADIR ?
Hem sağ tarafta hem de sol tarafta, atriumla ventrikül arasında,
kanın tek yönlü olarak sadece atriumdan ventriküle
geçmesine izin veren birer kapak vardır
Sağ ve sol atrium birbirinden atriumlar arası septum (ayırıcı
tabaka, zar) ile ayrılır.
Doğmadan önce bu septumda kanın bir atriumdan diğerine geçişine izin
veren bir delik varken; doğumdan hemen sonra bu delik kapanır
Sağ ventrikülle sol ventrikülü birbirinden ayıran yapıya ise
ventriküller arası septum denir.
14
Arterler, kalpten çıkan damarlardır; kanı kalpten daha uzaktaki
organlara gönderirler
Kalpten çıkan iki ana damar, AORT ve PULMONER ARTERdir
AORT, sol ventrikülden çıkıp,
O2’den zengin kanı tüm vücut dokularına
dağıtan arter sisteminin ana damarıdır
Pulmoner arter ise sağ ventrikülden çıkar ve CO2’ den zengin
kanı oksijenlenmesi için akciğerlere götüren sistemin ana
damarıdır
15
Kalbe giriş yapan damarlar, atriyumlara açılırlar
Sağ atriyuma giren iki damar, vena cava superior ve vena
cava inferior, tüm vücudun venöz kanını sağ atriuma getirirler
Pulmoner venler ise akciğerlerde oksijenlenmiş kanı sol
atriyuma getirirler
KALP BİRLİKTE ÇALIŞAN İKİ POMPA GİBİ…
16
Sağ ventrikül CO2’ i yüksek olan kanı akciğerlere;
Sol ventrikül ise O2’i yüksek olan kanı tüm vücuda
POMPALAR
Böylece organizmada her ikisi de kalpten başlayıp kalpte
sonlanan iki dolaşım sistemi oluşmaktadır
17
1.Sistemik Dolaşım:
Kalbin sol ventrikülünden başlayıp
organizmayı dolaştıktan sonra sol atriyumda sonlanır
2. Pulmoner Dolaşım
Sağ ventrikülden başlayıp, akciğerleri dolaştıktan
sonra sağ atriyumda sonlanır
FARKLARI:
Sistemik dolaşım yüksek basınçlı;
Pulmoner dolaşım ise düşük basınçlı
18
KALBİN BESLENMESİ
Vücudun diğer kısımlarını besleyici kanı pompalayan kalbin kendisinin
de kana ihtiyacı vardır
Kalpten çıkan ana atardamar olan aortanın ilk iki dalı kalbi besleyen
sağ ve sol ana koroner arterlerdir
 Koroner arterler
kalbin yüzeyine doğru ilerlerler
ve daha küçük dallara ayrılırlar
 Bu atardamarlardan giden kan,
kalbi besledikten sonra
koroner toplardamar sisteminde toplanarak
sağ atriuma dökülür
19
KALP KAPAKÇIKLARI
Kalp kapakları kanın doğru ve tek yönde akmasını sağlarlar
itildiklerinde ve sadece bir yönde açılırlar
Kapandıktan sonra, kanın ters yönde geri kaçmasını
engellerler
Böylece KAN,
Venler → Atriyumlar → Ventriküller → Aort ve Pulmoner
Arterlere
pompalanır
20
Kalpte 4 kapak/ kapakçık bulunmaktadır:
1.Kanın sağ atriumdan sağ ventriküle
geçişini sağlayan "triküspid kapak“
2.Kanın sağ ventrikülden pulmoner arter
yoluyla akciğerlere
geçişini sağlayan "pulmoner kapak“
3.Kanın sol atriumdan sol ventriküle
geçişini
sağlayan "mitral kapak“
4.Kanın sol ventrikülden aortaya
(ana atardamar)
geçişini sağlayan "aort kapağı“
21
22
Kapakların her biri kalbin her atışında açılır ve kapanır
(saniyede 1 kez açılıp kapanıyor !!)
Kalp sesleri temel olarak bu kapakların açılıp kapanmasıyla
oluşur
Kalbin kasılmasına sistol, gevşemesine diyastol denir
Kalbin kasılma gücü ve kalp kapaklarının iyi çalışıp
çalışmadığı genellikle "elektrokardiyografi (EKG)" ile
incelenir.
23
24
Sistol sırasında kapakların durumu:
● mitral ve triküspid kapaklar KAPALI
● aort ve pulmoner kapaklar AÇIK
Diyastol sırasında kapakların durumu:
● mitral ve triküspid kapaklar AÇIK
● aort ve pulmoner kapaklar KAPALI
25
KALP SESLERİ
(lab-dab, lab-dab, lab-dab…)
Kalp stetoskop ile dinlendiğinde
her bir kalp döngüsü sırasında 2 ses işitilir
1.KALP SESİ (lab-)
 Ventrikül sistolünün başlaması ile mitral ve triküspit
(atriyoventriküler) kapakların kapanması ile oluşur
 Pes ve biraz daha uzun bir sestir
2. KALP SESİ (-dab)
 Ventrikül sistolünün bitiminden hemen sonra aortik ve
pulmoner semilunar kapakların kapanması ile meydana gelir
 Tiz ve daha kısa bir sestir
26
Kasılma ve gevşeme döngüsü, kanın nabız hareketi
şeklinde (pulsatil) akmasını sağlar.
Nabız, kan damarlarına iletilir ve büyük damarların
yüzeye yakın geçtiği el bileği, boyun ve kasık gibi bölgelerde el
ile bu nabız hissedilebilir.
27
KALBİN UYARI ve İLETİ SİSTEMİ
Kalbin kendine özel bir elektrik ve ileti sistemi vardır.
İleti sistemi elektriksel uyarıları bütün kalbe yayarak kalbin
kasılmasını sağlar
Kalp kası, uyarılması için sinirsel impulsa gereksinimi
olmayan, kendi uyarılarını kendisi oluşturabilme özelliği olan bir
kastır
Kalp kası otonom sinir sisteminin etkisi altındadır. Ancak
bu etki kalpteki uyarıları başlatma değil, kalbin kendiliğinden
oluşturduğu kasılmayı düzenleyici niteliktedir
28
Kalp kasında bir takım özelleşmiş hücrelerin
oluşturduğu; uyarıların başlatıldığı ve iletildiği özel sisteme
“kalbin uyarı ve ileti sistemi” denir
- sinoatriyal düğüm (SA nod) : 70-80 atım/dk
- atriyoventriküler düğüm (AV nod) : 40-60 atım/dk
- his demeti :
- purkinje sistemi (purkinje lifleri) : 15-40 atım/dk
29
30

İleti sistemi, elektriksel uyarıların kalbin bütün
bölümlerine doğru zamanda ulaşmasını sağlar ve böylelikle
kalp atımı koordineli bir şekilde ve normal hızda gerçekleşir

Heyecanlanma veya spor yapma sırasında olduğu gibi
kalp atış hızını düzenleyen faktörler bu elektriksel sistem
üzerinden etkili olurlar
31
KALP SİKLUSU
 Bir kalp siklusu, bir sistol ve bir diyastol içermektedir
- sistol: atriyum ve ventriküllerin kasılması
- diyastol: atriyum ve ventriküllerin gevşemesi
 0.5 sn diyastol + 0.3 sn sistol = 0.8 sn
32
Kalp döngüsü 4 aşamalı olarak gerçekleşir:
1.Atriyum Sistolü:
Her iki atriyumun kasıldığı, kanın ventriküllere pompalandığı
dönem
2. Ventrikül Sistolü:
Her iki ventrikülün kasıldığı ve kanın pulmoner arterler (akc)
ve aortaya (tüm vücut) pompalandığı dönem
3. Atriyum Diyastolü:
Ventriküllerin kasılı durumda olduğu;
Atriyumların ise büyük venlerden gelen kan ile dolmaya
başladığı dönem
4. Ventrikül Diyastolü:
Atriyumların sistolü ile ventriküllerin kanla dolmaya başladığı
dönem
33
KANIN KALPTE İZLEDİĞİ YOL
Tüm vücuttan vena cava superior ve vena cava inferior ile
gelen kan
sağ atriyumdan
KALBE GİRER
34
AKCİĞERE DOĞRU...
1. Sağ atriumdaki kan
triküspid kapak yoluyla sağ ventriküle geçer
2. Sağ ventrikül kanla dolduğunda kasılarak triküspid kapağı
kapanmaya ve pulmoner kapağı açılmaya zorlar
3. Pulmoner kapağın açılmasıyla kan, pulmoner artere doğru
akar
Pulmoner arter iki dala ayrılır:
Dallardan biri kanı sağ akciğere taşırken diğeri de kanı sol
akciğere taşır
35
36
OKSİJENLENME
4. Kan akciğere ulaştığında,
içindeki yüksek orandaki CO2,
akciğerlerin gaz değiştirme birimi
olan alveoller aracılığıyla
küçük solunum yollarına geçer ve
nefes verildiğinde dışarı atılır
Nefes alındığında ise akciğerlere
O2gelir ve kandaki alyuvarlar O2’yi
yakalayarak kanın koyu renginin
parlak kırmızıya dönüşmesini sağlarlar
Dokular ve organlar işlev görebilmek için oksijene ihtiyaç duyarlar
KAN BU İHTİYACI KARŞILAR
37
KALBE GERİ DÖNÜŞ
5. Kan, aldığı O2’yi dokulara dağıtmak için akciğerden tekrar kalbe
dönmelidir.
Her bir akciğerdeki pulmoner venler yeni oksijenlenmiş kanı,
sistemik dolaşımın başlangıç yeri olan sol atriuma geri döndürürler
38
SOL ATRİUMDAN SOL VENTRİKÜLE DOĞRU……
6. Sol atrium kanla dolduğunda ventrikül gevşer.
Bu aşamaya diyastol denir
7. Sol ventrikülün genişlemesi, kanı sol atriumdan mitral kapağa
doğru zorlayarak mitral kapağın açılmasını ve kanın sol ventriküle
geçmesini sağlar
39
AORTAYA DOĞRU…
8. İçi kanla dolan sol ventrikül kasılarak kalp döngüsünün
sistolik fazını başlatır;
9. Mitral kapak kapanmaya ve aort kapağı açılmaya zorlanır
10. Aort kapağın açılmasıyla kan, aortaya geçer ve oradan da
arterler, arterioller ve kapillerler aracılığıyla vücudun en uzak
noktalarına kadar iletilir
40
41
YENİDEN BAŞLAMAK…
Kan, sadece O2 ve CO2 değil daha fazlasını taşır
iç salgı bezlerinde hormonları alarak onları doğru yerlere
ulaştırır.
CO2 dışındaki atık maddeler böbrek ve karaciğere taşınarak
temizlenir
Kan aynı zamanda bağırsaklardan besinleri alarak karaciğere
ve vücudun diğer bölümlerine taşı
11. Dokular ve organlar oksijen ve diğer besinleri kandan alırlar
(metabolik değişim) ve böylece fakirleşen kan, bir toplardamar
sistemi ile tazelenmek üzere kalbin sağ atriyumuna geri döner
ve dolaşım süreci yeniden başlar…
42
BİTTİ……?
43