yeni cumhuriyet

DÜNYA EKONOMİSİ & ULUSLARARASI PİYASALAR
eğitim sırasında soru gönderebilirsiniz
ekarayazici@gedik.com
DÜNYA EKONOMİSİ & ULUSLARARASI PİYASALAR
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Borsalar neye göre yükselir ve düşer ?
Borsalar yükselirken dolar neden değer kaybeder ?
Dünya Ekonomisi
Dünya Borsaları
Ekonomik Büyüme – Hisse Senedi Marketleri
Borsalar arası Korelasyon
Faiz Oranları – Ekonomik Büyüme
Dünya ekonomisinde Merkez Bankalarının rolü
Ekonomik büyüme – İMKB
Uluslararası Diğer Marketler (FX , tahvil , emtia piyasaları ve
türev piyasalar)
Marketler arası korelasyonlar
• Borsalar Neye Göre Yükselir ve Düşer ?
• Ne zaman alınır ne zaman satılır ?
• Hisse senetleri toplu halde mi yükselir ?
• Her ne kadar borsalar her şeyden
etkileniyor kese kağıdı patlasa düşebiliyor
dense de borsaların yükseliş ve düşüşü
ağırlıkla
tek
bir
faktörden
kaynaklanmaktadır.
• Diğer faktörler bu ana faktör üzerinde
etkili olduğu ölçüde fiyatlara tesir eder.
• Bu ana faktör ekonomik büyümedir.
Bir ülke yada dünya ekonomisini analiz ederken
en önemli veri ; ekonomik büyümedir.
Ekonomik Büyüme : Bir ülkede
üretilen
mal
ve
hizmet
miktarının bir önceki yıla göre
ne oranda arttığıdır.
• Bir ülke ekonomisi ne kadar hızlı büyüyorsa, borsası da o
hızla yukarı gider. Aksi olur ve ekonomi küçülürse de aynı
hızla borsası değer kaybeder.
• Bu
ilişkiyi
irdeleyelim
,
neden
ekonomik
büyüme
hızlandığında borsalar yükselir aksi olduğunda düşer ?
• Ekonomi büyüyorsa, o ülkede önceki yıla göre daha fazla
mal ve hizmet üretiliyor & satılıyor demektir.
• Satılan bu mal ve hizmeti kim üretiyor & satıyor ?
• O ekonomiyi oluşturan şirketler
• Daha fazla mal ve hizmet satan şirket daha fazla ne
elde eder ?
• Elbette kar
• Daha çok kar eden daha çok ????????????
• Evet daha çok para eder , o şirketlere ortak olmanın
bedeli olan hisse senetlerinin fiyatı da yukarı gider.
• Tersi olduğunda da daha az satan daha az kar eder ,
daha az kar eden daha az para eder.
• Bu noktada finansal piyasaların altın kurallarından
birinin altını çizmekte yarar.
• Piyasalar daima geleceği fiyatlar; Son bir yılda % 9
büyüyen bir ekonominin borsası bir sonraki yıla
yönelik büyüme beklentisi % 3 ise ne yönde hareket
eder ?
• Yakın tarihten bir örnek ile bakalım …
• Türkiye ekonomisi 2011 yılında % 8,9 oranında
büyüme kaydederek tarihi bir rekora imza atarken
• IMKB 66,000 puanda başladığı 2011 yılını % 22
değer kaybı ile 51.200 puanda tamamladı.
• 2012 yılında Türkiye ekonomisi irtifa kaybı
yaşadı ve büyüme oranı % 2,9 ‘a geriledi.
• IMKB ise 51.200 puanda başladığı 2012 yılında
% 50 değer kazanarak 76.000 puana ulaştı.
• Ekonomistler için anlaşılmaz olan bu tablo
finansçılar için son derece normaldir.
• Piyasa sadece ve sadece gelecek ile ilgilenir
ekonomik durgunluk ve ekonomik büyümeler
ortalama 6 – 9 ay öncesinde fiyatlanmaya
başlar
IMKB & ekonomik büyüme
• Bu bakıma borsalara ilişkin öngörü oluştururken makro
bazda ilk yapılması gereken, ekonomik
gelecekte nasıl seyredeceğini öngörmektir.
büyümenin
• Bunu mikro olarak düşünürsek ilgili şirketlerin kar
performanslarındaki
belirleyicidir.
artış
veya
azalışlar
temel
GSMH (Gayri Safi Millî Hasıla), bir ülke vatandaşlarının bir
yıl için ürettikleri toplam mal ve hizmetlerin değerinin
toplamıdır.
"Vatandaşlık" ayrımının yapılmasındaki sebep GSYİH
(Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) dan farklı olduğunu belirtmek
içindir.
GSYİH, o ülkede faaliyet gösteren yabancı ülke
yurttaşlarının ürettiği nihai mal ve hizmetleri de kapsar.
Başka bir deyişle gayri safi millî hasıla (GSMH), bir ülkenin
yurt dışında çalışan vatandaşlarının ülkeye gönderdikleri
faktör gelirlerinin GSYİH’ya eklenip, ülkede çalışan
yabancıların kendi ülkelerine gönderdikleri faktör
gelirlerinin GSYİH’dan düşülmesi ile elde edilen değerdir.
GSMH & GSYIH
1990'ların başından itibaren, küreselleşmenin ivme
kazanıp, üretim faktörlerinin ve sermayenin, ülke
sınırlarının dışına taşması sonucu, makro ekonomik
analizlerde
ilgi,
bir ülkenin yurttaşlarının gelirini ifade eden GSMH
yerine, bir ülkenin sınırları içerisinde yaratılan
toplam
geliri
ifade
eden
GSYİH
üzerine
yoğunlaşmıştır.
Fakat yine de ülkelerdeki kişi başına gelir ve
bunların karşılaştırılması gibi konularda GSMH hala
önemli bir kavram ve ölçüdür.
G–20
G 20 ülkelerini ABD, İngiltere, Japonya,
Kanada, Almanya, Fransa, İtalya, Rusya,
Avustralya, Brezilya, Arjantin, Hindistan,
Çin, Endonezya, Meksika, Suudi Arabistan,
Güney Afrika, Güney Kore, Türkiye ve
Avrupa Birliği Komisyonu oluşturuyor.
* G-20’nin dünya ekonomisinde payı % 85
DÜNYA EKONOMISI
• Gelişmiş Ülkeler
• Gelişen Ülkeler
dünya ekonomisinde kimin payı nedir ?
Rahmetli hocamız Salih Neftçi’ nin Türk
finans litaratürüne kazandırdıgı söz ;
“ Birseyin ne oldugundan daha önemli olan
trendinin ne oldugudur “
2015 de kimin payının ne oranda
azalması bekleniyor ?
2015 de kimin payının ne oranda
artması bekleniyor ?
Dünya ekonomisi bir trense
lokomotif halen ABD ekonomisidir
ekonomik büyüme 1990-2008
2008 T
2007 T
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1990- 2008 Dunya , ABD ve
Almanya’da ekonomik büyüme
6,0
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0
-1,0
• Brezilya ve Çek Cumhuriyeti
ekonomileri arasında bir
korelasyondan bahsedilebilir mi ?
1990-2008 Çek Cumhuriyeti Brezilya ekonomik büyüme
Cek Cum. - Brezilya ekonomik büyüme
2008 T
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
6,0
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0
-1,0
-2,0
1992
7,0
2008 T
2007 T
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1990 – 2008
ABD ve Türkiye’de ekonomik büyüme
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
-
-1,0
-2,0
-3,0
6
5
ABD
BÜYÜME
4
3
2
1
0
94/3
95/3
96/3
97/3
98/3
99/3
2000/3 2001/3 2002/3 2003/3 2004/T
16000000
14000000
12000000
SP 500
10000000
8000000
6000000
4000000
2000000
0
94
95
96
97
98
99
2000
2001
2002
2003
SP 500 ABD ( 1955 – 2012 )
dünyanın en çok takip edilen borsa endeksleri
Gelişmiş Ülke
Borsaları
Gelişen Ülke
Borsaları
Endeks
Ülke
Endeks
Dow Jones
ABD
IMKB 100
Ülke
Türkiye
DAX 30
Almanya
RTSI
Rusya
FTSE 100
İngiltere
Bombay
Hindistan
CAC 40
Fransa
Bovespa
Brezilya
NIKKEI
Japonya
SSEC
Çin
Mibtel
İtalya
Kospi
G.Kore
S&P 500 ‘de yaşanan yükseliş ya
da düşüş diğer ülke borsaları
üzerinde etkili olur mu ?
SP 500 – DAX 30
1650
S& P 500 (0. 00000, 1, 191, 1, 174, 1, 191), G erman I ndex (DAX ) (4, 203, 4, 218, 4, 188, 4, 194)
8500
1600
1550
DAX
8000
1500
1450
7500
1400
S&P500
7000
1350
1300
6500
1250
1200
6000
1150
1100
5500
1050
1000
5000
950
4500
900
850
4000
800
750
3500
700
650
3000
600
550
2500
500
2000
450
400
1500
350
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Burası Türkiye ;
• Büyükler , oyuncular
aldılar verdiler vs...
Derken SP 500 , Dax
30 bizi etkiler mi ?
-I MK B 100 (1. 633, 1. 592, 1. 633), G erman I ndex (DAX ) (4, 203, 4, 218, 4, 188, 4, 194)
4. 0
8500
3. 9
3. 8
3. 7
8000
3. 6
3. 5
7500
3. 4
3. 3
DAX
IMKB 100
7000
3. 2
3. 1
3. 0
2. 9
2. 8
6500
2. 7
2. 6
6000
2. 5
2. 4
5500
2. 3
2. 2
2. 1
5000
2. 0
1. 9
1. 8
4500
1. 7
1. 6
4000
1. 5
1. 4
1. 3
3500
1. 2
1. 1
1. 0
0. 9
3000
0. 8
0. 7
2500
0. 6
0. 5
0. 4
0. 3
2000
0. 2
1995
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
İMKB ---- BOVESPA ---2005-2007
Ekonomik Büyüme –İMKB
Ekonomik
Büyüme
Dönem
Başı
İMKB
Dönem
Sonu
İMKB
İMKB Artış
Oranı
1991
0.30%
1.1
0.87
-21%
10.00
1992
6.40%
0.87
0.45
-48%
5.00
1993
8.00%
0.45
1.55
244%
0.00
1994
-6.10%
1.55
0.74
-52%
1995
8.00%
0.74
0.73
-1%
1996
7.10%
0.73
1,50*
105%
-10.00
1997
8.30%
1.5
1.56
4%
-15.00
1998
3.90%
1.56
0.82
-47%
1999
-6.10%
0.82
1.09
33%
-5.00
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
Ekonomik Büyüme
Dö
ne
m
İMKB Artış Oranı
3
2000
6.10%
1.09
2.19
101%
2001
-9.40%
2.19
0.95
-57%
2
2002
6%
0.95
0,85**
-11%
1.5
2003
7%
0.63
1.32
109%
2004
9,%
1.37
1.62
18%
0
2005
7,4%
1,62
2,91
79 %
-0.5
2006
6,1 %
2,91
2,76
-5%
2.5
1
Dö
ne
m
0.5
-1
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
Dönem
Borsalar Uzun Vadede Yükselir mi ?
CAC40 – Fransa 2000-2012
DAX - Almanya 2000-2012
KOSPI-G.Kore 2000-2012
IMKB $ bazı 1993 – 2012
IMKB $ bazında 2000-2012
Borsalar yükseldikçe pahalı , düştükçe
ucuz hale mi gelir ?
S&P 500 – ABD ( 1950 – 2012 )
Faiz oranları ile ekonomik büyüme
arasında nasıl bir ilişki var ?
Faiz oranları ile ekonomik büyüme
arasında ters yönlü bir ilişki mi yoksa
paralel bir korelasyon mu var ?
• İktisat kitaplarında faiz oranları ile ekonomik
büyüme arasında ters yönlü bir ilişki olduğu yazar.
• Faiz oranları yükseldikçe tasarruf eğilimi güç
kazanır, tüketim eğilimi geriler.
• Bu
bakıma
faizler
düştükçe
ekonomilerin
canlanması, yükseldikçe büyümenin hız kesmesi
beklenir.
Bakalım pratikte çarklar iktisat kitaplarında
yazdığı gibi mi dönüyor ?
ABD Faiz Oranları ---ABD Büyüme ---7
6
5
4
3
2
1
0
94/3
95/6
96/9
97/12
99/3
2000/6 2001/9
2002/1 2004/T
Dünya Ekonomisinde Merkez Bankalarının rolü
Merkez bankaları ülke parasının değerini ve miktarını
koruyarak ekonomik istikrarın sağlanmasına yardımcı olmak
için çalışırlar. Bu hedefe ulaşmak için merkez bankaları
aşağıdaki
görevleri
yerine
getirirler.
Para
piyasalarındaki
istikrarı
sağlamaya
çalışır.
Bankaların
bankası
ve
likiditenin
son
kaynağıdır.
Bankalara
kredi
sağlar
ve
faaliyetlerini
düzenler.
Bankalar
arasındaki
çek
takasını
yürütür.
Devletin bankacılığını yaparak, devlet adına fon tutar ve
ödemeleri
yapar.
FED ABD’nin ECB Avrupa Birliği’nin Merkez Bankalarıdır.
Resesyon Nedir ?
ULUSLARARASI PİYASALAR
• Tahvil piyasaları
• FX (foreign exchange) piyasaları
• Emtia piyasaları
• Borsalar ( hisse senedi piyasaları )
• Türev Piyasalar
FX (foreign exchange) piyasaları
dünyada en çok islem gören para birimleri
• USD ( ABD )
• EURO ( Avrupa Birliği )
• JPY
( Japonya )
• CHF ( İsviçre )
• GBP ( İngiltere )
Borsalar yükselirken dolar
neden değer kaybeder ?
dünyada en çok islem gören pariteler
• EUR/USD
• USD/JPY
• EUR/JPY
• EUR/CHF
• GBP/USD
• hisse senedi piyasaları kadar olmasa da
benzer korelasyon gelişmekte olan ülke
para birimleri içinde geçerlidir
Dolar/TL
Dolar/Real
Tahvil Piyasaları
• Tahvil Piyasalarında fiyat ile faiz oranı ters yönde
hareket eder
• Bir tahvilin fiyatı yükseliyorsa faiz oranı düşüyor ,
fiyatı düşüyorsa faiz oranı yükseliyor demektir.
benchmark ve en likit tahvil 10 yıl vadeli
ABD tahvildir
TNX ( 10 Yıl Vadeli ABD Tahvili )
10 yıl vadeli Almanya tahvil faizi
10 yıl vadeli İtalya tahvil faizi
10 yıl vadeli İspanya tahvil faizi
Türkiye tahvil faizi - TL ( vade 21 ay )
Emtia piyasaları
En çok işlem gören emtialar
• Petrol
• Altın ve diğer değerli metaller
• Pamuk , Buğday ve diğer emtialar
• İstisnai hareketler yaşansa da , ağırlıkla varlık piyasaları
ailece hareket ederler.
• Hisse senedi marketleri, emtialar , euro & diğer para
birimleri ve riskli ülke tahvil fiyatları birlikte yükselirken
, para çıkışı ile güvenli ülke tahvil fiyatları düşer , dolar
değer kaybeder.
• Tersi geçerli olduğunda emtialar , euro & diğer para
birimleri ve riskli ülke tahvil fiyatları birlikte değer
kaybederken güvenli ülke tahvil fiyatları ve dolar değer
kazanır.
• Bazı aile fertleri öncü misyona sahiptir ve
diğerlerinden önde koşarak
edilebilecek sinyaller üretirler.
ipucu
kabul
• Bu bakıma kısa vadeli ( 2 – 8 hafta ) öngörüleri
oluştururken orkestradan çatlak ses çıkıyor mu
kontrol etmekte yarar vardır.
• Son yıllarda öncü yönü ile IMKB ilgi çekerken
varlık piyasaları içinde Altın ‘da sıkça öncü
hareketlere sahne olmaktadır.
Dünya Ekonomisi 2010 – 2013
2008 Mortgage Krizi ve Dünya
ekonomisi üzerindeki etkileri
zaman ayırdığınıza değmesi dileği ile
Eral İlhan Karayazıcı
Gedik Yatırım
Yurtiçi Satış Müdürü
www.gedik.com/pusula