• 1925 yılında tüketilen tütün ürünleri içinde sigaranın payı %33.8 iken, 1991 de %99 a ulaşmış, bunun da %94.4’ü filtreli sigaralar olmuştur . • Ülkemizde özellikle doğu ve güneydoğu bölgesinde filtresiz sarma tütün içimi olduğu bilinmektedir. • Şanlıurfa, sarma tütün kullanımının yaygın olduğu bilinen bölgelerimizden biridir. • Ülkemizde filtreli paket sigara kullanımı ile ilgili çok sayıda çalışmada sarma tütün ile ilgili bilgi yok. Kültüre Duyarlı Şekilde Öykü Alma • • • • • • • • • • Etnik kimlik Cinsel kimlik algılaması Dini inançlar Göçmenlik Sosyoekonomik durum Aile içinde kullanılan dil Diyet Eğitim Hastalığı izah modeli Tıp dışı tedavi arayışları Kültürel Kimlikler Farklı Sosyoekonomik Durumlar Alt Kültürler • Romanlar • Hacı Hüsrevliler • Hip-hopçular Tıp dışı çare arayışları… Göç… Diyet… Dil • Psikiyatrik görüşmede tercüman kullanımı görüşme, tanı ve tedavi sürecini olumsuz etkiler. • Tercihen ruh sağlığı alanında ek eğitimden geçmiş tercümanlar kullanılır. • O dili bilen sağlık görevlisi. • Hasta yakını; ifadeleri aynen aktarması konusunda uyar. Etnik Psikofarmakoloji • Asya kökenli şizofrenlerde Avrupa kökenlilere göre haloperidol kan düzeyi % 50 kadar daha fazladır. (Potkin 1993). • CYP2D6 ultra hızlı metabolize etme oranı Etiyopyalılarda % 28, Araplarda % 25, Amerikalı beyazlarda %5 ten az. (Agundez 1995; Aklillu 1996). • Asya kökenlilerde aldehit dehidrogenez eksikliğine bağlı alkol etkilerine düşük dozda iken duyarlı olma. • Diyet alışkanlıkları ilaç kan düzeylerini etkiler. • Bitkisel ilaçlar tıbbi ilaçlarla etkileşir. APA DSM-IV- Tr’nin Kültürel Formülasyon İçin Önerdiği Dört Tema • Hastanın kültürel kimliği • Kişinin hastalığını kültürel açıklama modeli • Kişinin psikososyal çevresinin kültürel özellikleri • Klinisyen ile hasta arasında ilişkiyi etkileyen kültürel faktörler. 1- Bireyin Kültürel Kimliği • Kişinin ait olduğu kültürel grup? • Etnik köken • Göçmenlik • Yaşamaya başladığı kültürle uyum derecesi • Dili kullanma derecesi ve tercihi 2- Bireyin Hastalığının Kültürel Açıklamaları • Kültüre özgü sıkıntı ifadesi (idioms of distress) • Kişinin kültürel normları • Durumu tanımlamak için kullanılan kültüre özgü tanımlama (örn. hafirgan) • Kişi hastalığının oluşumunu nasıl izah ediyor? • Kişinin tedavi arayışı modeli 3- Psikososyal Çevre ve İşlevsellik İle İlişkili Kültürel Etmenler • Sosyal stres etkenlerinin kültüre uygun yorumları • Kişinin sosyal destek sistemleri ve aile ilişkileri • Kişinin din ile ilişkisi ve stres faktörü veya destek sistemi olarak dinin yeri 4- Birey İle Klinisyen Arasındaki İlişkinin Kültürel Öğeleri • Birey ile klinisyen arasında sosyal statü ve kültür farkı? • Bu fark aktarım ve karşı aktarım anlamında nasıl etkide bulunuyor? • Ruhsal durum muayenesini etkileyen kültürel faktörler? • Birey ile klinisyen arasında dil farkı? Başvuranın ana dilinde konuşması/konuşmaması, tercüman kullanılması iletişim, tanı veya tedavi sürecini nasıl etkiliyor? 5- Tanı ve Bakım İçin Genel Kültürel Değerlendirme • Yukarıdaki tüm etkenler bir araya getirilerek formülasyonun özeti yapılır. Bu özetleme üzerinden planlama yapılır.