BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ VE BU DEVLET DÖNEMİNDE

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
VE
BU DEVLET DÖNEMİNDE
KÜLTÜR VE UYGARLIK
• BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ BAYRAK’I
• Selçukluların Arması: Çift Başlı Kartal
• Büyük Selçuklu Devleti
• Büyük Selçuklu Devleti Haritası
• Selçuk Bey
• Selçukluların Kurucusu: Tuğrul Bey
• Tuğrul Bey'in Abisi Çağrı Bey: Selçuklu Ordu
Komutanı
• TUĞRUL BEY :
* Selçuklular, Oğuzların Üçok
kolunun Kınık boyundandır.
* Büyük Selçuklu Devleti’ne,
bu boydan olan Selçuk Bey
adını verdi.
* Selçuk Bey, Oğuzlar
Devleti’nde subaşı iken, Oğuz
Devleti’nin hükümdarı ile
arasında çıkan anlaşmazlık
yüzünden kendisine bağlı
ordularla güneye inerek
Seyhun ırmağı yakınlarındaki
Cent şehrine yerleşti (930935).
• Hükümdarları:
• Selçuk Bey
• Arslan Yabgu
• Tuğrul ve Çağrı Beyler
• Alp Arslan
• Melikşah
• Sultan Sencer
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ’NDE
HÜKÜMDARLIK ALAMETLERİ
•
Türk-Müslüman devletlerinin
hükümdarları, devletin başı olma
sıfatıyla, hâkimiyetlerinin içeride ve
dışarıda meşru bir güç olarak tanınması
ve kabul edilmesi bir takım hâkimiyet
sembolleri almışlar ve kullanmışlardır.
Bunlar maddi ve manevi alametler olmak
üzere iki bölümde incelenebilir.
A) MANEVİ ALAMETLER:
•
1) UNVAN
•
2)LAKAP
•
3)HUTBE
B) MADDİ ALAMETLER:
1)TAHT
2)TAC
3)SİKKE
4)ÇETR
5)NEVBET
6)BAYRAK
7)TIRAZ
8)HİL’AT
9)GAŞİYE
10)OK ve YAY
11)YÜZÜK ve MÜHÜR
12)ÇADIR
13)TEVKİ
14)TUĞRA
•Büyük Selçuklu sultanlarının tevki’leri şöyleydi;
Sultan
Tevki’
Tuğrul Bey
Tevki’-i şekl-i çomaki, İ’timadi
ala’llah
Alp Arslan
Yensuru’ allah
Melikşah
İ’timadi ala’llah
Berkyaruk
İ’timadi ala’llah
Muhammed Tapar
İste’antü Billahi
Sencer
Tevekkeltü ‘ala’llah
• Selçuk Bey:
* Cent şehrinde
İslamiyet’i kabul
etti.
* Bir çok Türk boyunu
yönetimi altına aldı.
* Samanoğulları ile
Karahanlılar
arasındaki savaşta,
daha güçsüz olan
Samanoğullarına
yardım etti.
Karşılığında toprak
aldı.
• Arslan Yabgu:
* Selçuk Bey’in
ölümünden sonra
yerine oğlu Arslan
Yabgu geçti.
* Selçukluların
güçlenmesini
istemeyen Gazneli
Mahmut, Arslan
Yabgu’yu
tutuklattı.
Tuğrul ve Çağrı Beyler:
* Tuğrul ve Çağrı beyler,
iki kardeş olarak
toprakları parçalamadan
aralarında iş bölümü
yaparak ülkeyi idare
ettiler.
* Gaznelilerle başarılı
savaşlar yaptılar.
* Horasan’ın önemli
şehirlerinden biri olan
Nişabur’u aldılar (1038).
• Alp Arslan (1063/1072):
• * Önce iç işlerini düzeltti.
Çıkan ayaklanmaları
bastırdı.
* Bizans İmparatorluğuna
savaş açıldı. Gürcistan, Ani
Kalesi ve Kars alındı.
* Alp Arslan, komutanlarını
Anadolu’nun fethi ile
görevlendirdi. Türk
akıncıları Akdeniz kıyılarına
kadar ilerlediler.
• Melikşah (1072-1092):
• Ege Denizine ve boğazlara kadar bütün
Anadolu alındı.
• Suriye, Filistin ve Arabistan alındı.
• Devletin sınırları; doğuda Tanrı dağları
ve Seyhun ırmağından batıda Akdeniz
kıyılarına, kuzeyde Kafkas dağlarından
güneyde Basra körfezine kadar
genişletildi.
• Vezir Nizamülmülk’ün koduğu kanun ve
metotlarla devlet işleri çok düzenli
olarak yürütüldü.
• Güçlü bir ordu ile, çıkan ayaklanmalar
hemen bastırıldı.
• Başkent, Rey’den İsfahan’a taşındı.
• Selçukluların en parlak dönemidir.
• Melikşah’ın ölümünden sonra oğulları
arsında taht kavgaları başladı ve ülkede
ayaklanmalar çıktı.
• Sultan Sencer
(1118/1157):
– Merv şehri başkent yapıldı.
– Gaznelilerden Gazne şehri,
Karahanlılardan
Maveraünnehir alındı.
– Karahitaylılarla yapılan
Katvan Savaşı’nda
Selçuklular yenilgiye uğradı
(1141). Maveraünnehir elden
çıktı.
– Bundan sonra ayaklanan
Oğuzlar üzerine gidildi.
Fakat Sultan Sencer esir
düştü. Bir süre sonra 1157’de
öldü. Sultan Sencer’in
ölümüyle Büyük Selçuklu
Devleti yıkıldı (1157).
• Dandanakan Savaşı (1040)
• Dandanakan Savaşı (1040):
•
Selçuklular ile Gazneliler arasında yapıldı.
•
Sebepleri:
* Gazneliler’in Selçukluları Horasan’dan çıkarmak istemeleri.
* Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde olmaları.
•
•
•
•
•
•
•
Sonuçları:
Gazneliler yenilgiye uğratıldı ve yıkılma sürecine girdi.
Selçuklular büyük bir zafer kazandı. Horasan ve İran toprakları
Selçukluların eline geçti.
Büyük Selçuklu Devleti kuruldu (1040).
Tuğrul Bey sultan ilan edildi. Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti.
Rey şehri alınarak başkent yapıldı.
Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi arttı.
* Abbasi halifesinin, Şii Büveyhoğullarının baskılarına karşı Selçuklulardan
yardım istemesi üzerine Tuğrul Bey, Bağdat Seferine çıkarak 1055
Abbasileri Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtardı. Böylece Türk-İslam
dünyasının koruyuculuğu Selçukluların eline geçti. Bu olaydan sonra İslam
Dünyasının dini lideri Abbasiler, siyasi lideri de Selçuklular oldu.
* Bizans üzerine sefere çıkılarak Doğu Anadolu’da başarılı savaşlar yapıldı.
Bir çok şehir alındı (Erzurum, Kemah, Malatya, Sivas).
• Selçuklular ile Gazneliler arasında yapılan ve
Selçukluların kurulmasını sağlayan 1040 Dandanakan
Savaşı
• Pasinler Savaşı (1048)
• Pasinler Savaşı (1048):
* Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılı.
* Gürcüler Bizanslılara yardım etti.
Sebepleri:
• Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuklular’ın batı yönünde
ilerlemeleri.
• Bizanslıların, Türklerin Anadolu’ya girmelerini engellemek
istemeleri.
• Not: Pasinler (Hasankale) Savaşı, Selçuklular ile
Bizanslılar arasında yapılan ilk savaştır.
Sonuçları:
• Bizanslılar yenildi ve Selçukluları Resmen tanıdı.
• Doğu Anadolu, Selçukluların denetimine girmeye başladı.
Van’dan Trabzon’a kadar olan topraklar Selçuklular’ın eline
geçti.
• Gürcü Kralı Liparit, Selçuklulara esir düştü.
• 1071 Malazgirt Savaşında Alparslan
• Malazgirt Savaşı (26 Ağustos 1071):
Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapıldı.
Gelişmesi:
• Savaş, Malazgirt ile Ahlat arasındaki Malazgirt
ovasında başladı.
• Selçuklu kuvvetleri üçe bölündü.
• Alp Arslan sahte geri çekilme planı uygulayarak
Bizans ordusunu merkezden ayırdı.
• Bu sırada Bizans ordusunda bulunan Peçenek ve
Uzlar, Selçuklu tarafına geçtiler. Pusuya yatan
Türk askerlerinin seri hücumu ile Bizans ordusu
büyük bir yenilgiye uğradı.
• Ancak savaşın kazanılmasında ordunun manevi
gücünün yüksek olması, iyi teşkilatlanması ve Alp
Arslan gibi yetenekli, güçlü bir hükümdar
tarafından yönetilmesinin de büyük katkısı vardır.
• Sebebi:
Bizans’ın, Anadolu’ya yapılan Türk akınlarını
önlemek, Doğu Anadolu’da gittikçe güçlenen
Selçuklu egemenliğine karşı koymak istemesidir.
• Sonuçlar:
– Türkler büyük bir zafer kazandı.
– Bizans İmparatoru Romen Diyojen esir düştü.
– Yapılan Antlaşma Sonunda;
• Doğu Anadolu’da ki bazı şehirler Türklere bırakıldı.
• Bizanslılar her yıl vergi verecekti.
• Alp Arslan, esir alınan askerleri serbest bıraktı.
• Not: Malazgirt zaferi ile Anadolu’nun kapısı
Türklere açıldı. Türkler Anadolu’ya yerleşmeye
başladı.
* Alp Arslan, Batı Karahanlılar üzerine çıkacağı
bir sefer sırasında öldürüldü.
• Malazgirt Savaşında Selçuklu Askerleri
• 1071 Malazgirt Meydan Muharebesinde esir
alınan Bizans İmparatoru Roman Diyojen. Başkent
Rey'de Alparslanın huzurunda.
• 1071 Malazgirt Savaşından Sonra Anadolu'da Kurulan
Türk Devletleri
• Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Sebepleri:
– Ülkenin hanedan üyeleri arasında
paylaştırılması ve taht kavgaları,
• Atabeylerin, merkezi otoritenin
zayıflamasıyla bağımsızlıklarını ilan etmeleri,
• Haçlı Seferlerinin meydana getirdiği
sarsıntılar,
• Türkmenlerin küstürülmesi,
• Abbasilerin, eski güçlerine kovuşmak için
Selçuklular aleyhine çalışmalarıdır.
• Katvan Savaşı’nın yıkıcı etkisi,
• Batınilerin çalışmalarıdır.
• Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılmasından Sonra
Kurulan Devletler
• Suriye Selçukluları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Horasan Selçukluları
Kirman Selçukluları
Irak Selçukluları
Anadolu Selçukluları
• TÜRKİYE SELÇUKLU DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
• Türk Tarihinin Dönemleri:
1071 Malazgirt zaferiyle Türklerin Anadolu’ya girmeleri ile
birlikte, Türkiye Tarihi adı verilen yeni bir dönem başladı.
Türkiye Tarihinin dönemleri şunlardır:
1- Anadolu’nun Oğuzlar tarafından fethi dönemi
2- Türkiye Selçuklu Dönemi
3- Türk beylikleri Devri
4- Osmanlı İmparatorluğu Devri
5- Türkiye Cumhuriyeti Devri
Anadolu’da Kurulan ilk Türkmen Beylikleri:
1-Danişmentoğulları => Tokat,Niksar,Amasya ve Kayseri
2- Saltukoğulları => Erzurum,Kars,Artvin
3- Müngücekler => Erzincan,Kemah
4- Artukoğulları => Diyarbakır ve çevresi
5- Çaka Beyliği => İzmir ve çevresi
Bu beylikler Anadolu’nun Türkleşmesinde etkili oldular. İlk
Tüerkmen beylikleri olarak bilinen bu beylikler siyasi ve askeri
yönden daha çok kültür ve uygarlık alanında etkili oldular. Bu
dönemde özellikle mimaride Anadolu’nun çeşitli yerlerine
Türk-İslam damgası vuruldu.
•
Türkiye Selçuklu (Anadolu Selçuklu) Devleti
- Melikşah’ın komutanlarından Süleyman Şah tarafından kuruldu.
- İlk başkenti İznik’tir.
- Haçlı seferlerinden sonra merkezlerini Konya’ya taşıdılar.
- En önemli hükümdarları Alaaddin Keykubat’tır.
- Kösedağ savaşı sonunda Moğolların istilasına uğradılar ve parçalandılar.
- Kösedağ savaşıyla Anadolu’nun siyasal birliği bozuldu.
- Anadolu Selçukluları hemen hemen her alanda Büyük Selçuklu’nun etkisinde
kaldı.
Türkiye Selçuklularında Devlet Ve Memleket Yönetimi:
- devletin başında Selçuklu soyundan gelen ve sultan ünvanı taşıyan bir hükümdar
bulunurdu.
- Ülke toprakları hükümdar ailesinin ortak malıydı.
- Devlet yönetimindeki örgütlenme B.Selçuklulara benzerdi.
- Devlet işleri Büyük Divan’da görüşülürdü. Divan’a vezir başkanlık ederdi.
- Divan’nın diğer üyeleri şunlardır:
Naip: Sultanın savaş veya diğer nedenlerle merkezden ayrılması durumunda onun
yerine devlet ve memleket işlerine bakan kişidir.
Müstevfi: Devletin bütün mali ve ekonomik işlerinden sorumlu idi.
Pervaneci: Has ve tımarların dağıtılması ve bu alandaki defterleri tutan görevli
idi.
Emr-i Arız: Ordunun maaş ve levazım işlerine bakardı.
Tuğracı: Hükümdarın emir ve fermanlarını hazırlardı.
Emir-i Dad: Adalet işlerinden sorumlu idi.
Divan-ı İstifa(Maliye),Divan-ı Tuğra(yazışma),Divan-ı İşraf(teftiş) ve Divan-ı
Arz(askerlik) olmak üzere çeşitli divanlar vardı.
Eyaletleri hükümdar ailesinden gelen prensler yönetirdi. Bu prenslerin yanında
Atabey
adı verilen danışmanlar görev yapardı.
• Ordu ve Donanma
- Büyük Selçuklulardaki askeri yapının hemen hemen aynısı
idi. Tek fark paralı askerlere daha fazla yer vermesiydi.
- Ordu; Gulaman-ı Saray,Hassa Ordusu,Tımarlı
Sipahiler,Türkmenler ve Yardımcı kuvvetlerden
oluşmaktaydı.
- Donanmaya büyük önem verilmişti. Türkiye Selçuklu
döneminde Alanya ve Sinop’ta tersaneler inşa ettirilmiştir.
ÇÖN: Gerçek anlamda ilk Türk donanması Çaka Bey
tarafından kurulmuştur.
Edebiyat,Bilim ve Sanat
- Saray ve halk dili => Türkçe , Edebiyat dili => Farsça , Bilim
dili Arapça idi. Karamanoğulları döneminde Mehmet Bey
tarafından Türkçe resmi dil ilan edildi.
- Yunus Emre,Hacı Bektaşi Veli,Mevalana gibi önemli
hümanist düşünür ve edebiyatçılar bu dönemde yetişti.
- Hoca Dehhani ve Nesimi şiirleriyle döneme damgalarını
vurdular.
• Hukuk, Toplum Yaşamı ve Ekonomi
- Hukukta şer’i(islami) ve örfi(gelenekler) geçerli idi.
- Toplum; şehirli,köylü ve göçebe olmak üzere üç gruba
ayrılırdı.
- Ticaret ve sanatla uğraşanların meslek ilkelerini belirleyen
ahilik örgütleri vardı.
- Türkiye Selçukluları doğu-batı ticaretinin gelişmesinde
doğrudan etkili olmuşlardır.
- Ticari yolların güvenliği sağlamak amacıyla Anadolu’nun
çeşitli bölgelerine hanlar ve kervansaraylar inşa edildi.
- Akdeniz’e ve Karadeniz’e açılan limanlar sayesinde dış
ticaret daha da ilerledi.
- Kurulan tersaneler sayesinde Sinop ve Alanya önemli ticari
merkezler haline geldi.
- A.Selçuklularında toplumsal yönü ağır basan bayındırlık
hareketlerine öncelik verilmiştir.
- Çok sayıda yardım kuruluşu ve şifahane açılmıştır.
Kayseri’deki Gevher Nesibe , Konya’daki Alaaddin Keykubat
ve Sivas’taki İzzettin Keykavus hastaneleri gibi.
• Selçuklu Dönemi Tarih Şeridi
•
•
•
•
HAZIRLAYAN :
BÜŞRA KOÇAK
9/D
330