Bitki tanıma I

Bitki tanıma I
FAM: PİNACEAE
• Conifera sınıfının en önemli familyasıdır.
• 10 cins ve 210 kadar tür içerir.
• Tropik ormanlardan kuzey kutbuna kadar
geniş yayılışı vardır.
• GENUSLARI:
• Abies, Picea, Keteleria, Tsuga, Pseudotsuga,
Pinus, Cedrus, Larix, Pseudolarix, Cathaya.
Botonik özellikleri
• Yapraklar herdem yeşil veya kışın
dökülür.
• Yapraklar sarmal dizilir.
• Bazı cinslerde yalancı çevrel diziliş
vardır.
• Brahte ve tohum pulu (karpel)
belirgindir.
• Bir cinsli bir evciklidirler.
• Anemogamdırlar (Rüzgarla tozlaşır).
• Erkek çiçekler bir eksen etrafında
dizilmiştir.
• Etaminlerde iki polen tozu torbası vardır.
• Çiçek tozları marttan itibaren olgunlaşır.
• Dişi çiçek brahte, karpel ve iki tohum
tomurcuğundan oluşur.
• Sarmal dizilişlidir.
• Kozalak bir çiçek kuruludur.
• Bazı türlerde kozalak olgunlaşınca dağılır
(abies, cedrus, pseudolarix).
• Kozalak 1-3 yılda olgunlaşır.
• Tohum çoğunlukla kanatlıdır.
• Reçinesiz odun: (abies, keteleria, tsuga,
pseudolarix, cedrus)
• Reçineli odun: (pinus, picea, pseudotsuga,
larix, cathaya)
Sarmal dizilişli dişi çiçekler ve kozalok
GENUS: PİNUS (ÇAMLAR)
•
•
•
•
•
80-90 türü bulunur.
Geniş yayılışları vardır.
Kerestelik odun olarak kullanılırlar.
Yapraklarından tıpta faydalanılır.
Bazı türlerin tohumları gıda olarak kullanılır.
Botanik özellikler
•
•
•
•
Genç yaşlarda dallar gövdeye çevrel dizilir.
Her dem yeşildir.
Uzun ve kısa sürgünleri vardır.
İğne yapraklar sürgün üzerinde 2-7 yıl
kalabilirler.
• Erkek çiçekler bu senenin uzun sürgünlerinin
dip tarafında genelde sarmal dizilmiş ve
kozalakçık oluşturmuştur.
• Bu kozalakların çoğu bir arada bulunur.
• Etamin pulları sarı, kırmızı, portakal
sarısı renktedir.
• Polenler hava kesesi taşır.
• Dişi kozalak sarmal dizilmiş birçok
çiçekten oluşur.
• Dişi çiçek: dış pul (brahte), İç pul
(karpel), ve üzerinde iki tane tohum
tomurcuğu taşır.
Dişi ve
erkek
kozalak
•
•
•
•
•
Kozalaklar 2 yılda olgunlaşır.
Kozalak pulları açılır fakat dökülmez.
Tohumu kavrayan zarsı kanat vardır.
Odun reçinelidir.
Yaprak sayısı, yapraktaki iletim demeti
sayısı ve kozalak şekline göre
sınıflandırılırlar.
• İkiye ayrılırlar;
• Yumuşak ve sert çamlar
Türkiye’nin çam türleri
1.
2.
3.
4.
5.
Hepsi iki iğne yapraklı olan 5 çam türü
vardır.
Pinus sylvestris (Sarıçam)
Pinus nigra (Karaçam)
Pinus brutia (Kızıl çam)
Pinus pinea (fıstık çamı)
Pinus halepensis (halep çamı)
Pinus sylvestris (Sarıçam)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
20-40 m boylanır.
Genç gövdelerde tilki sarısı renk vardır.
Tomurcuklar kestane kırmızısıdır.
Reçinesiz tomurcukludur.
Yapraklar mavi-yeşil renklidir.
Dişi kozalak (2,5-7 cm) saplı aşağıya sarkıktır.
Kozalak asimetriktir.
Gelişmiş kök sistemi vardır.
Fırtınalara dayanıklıdır.
Hafif kumlu toprakları sever.
Işık ihtiyacı fazladır.
Pinus nigra (Karaçam)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yaşlı gövde derin çatlaklıdır.
Tomurcuklar bol reçinelidir.
Silindirik ve uçları sivridir.
Yapraklar koyu yeşil ve serttir.
Uçları iğne gibi batıcıdır.
Erkek çiçekler soluk sarı renklidir.
Dişi kozalaklar parlak saman sarısıdır.
Kozalaklar simetrik, ve çok kısa saplıdır (3,5-10 cm).
Rüzgarlara karşı çok dayanıklıdır.
Her tür toprakta yetişebilir.
Alt taksonlar
•
•
•
•
Pinus nigra
Var. pallasiana
Var. pyramidata
Var. şeneriana
Var. yaltırıkiana
Pinus brutia (kızılçam)
•15-20 m boylanır.
•Kozalaklar topaç şeklindedir (6-11 cm) ve
sapsız veya kısa saplıdır.
•Olgun kozalaklar parlak kırmızı-kahverenklidir.
Pinus halepensis (Halep çamı)
•
•
•
•
•
•
•
•
10-15 m boylanır.
Gövde açık kül rengindedir.
Tomurcuklar küçük ve reçinesizdir.
Çoğunlukla ikili bazen de üçlü iğne yapraklar açık
yeşil renklidir.
Kozalak koniktir ve uzun saplıdır (8-18 cm).
Olgun kozalaklar açık tuğla kırmızısı ya da sarıdır.
Sahil kumluklarında ve her türlü toprakta
yetişebilir.
Adana ve bodrumda 2 doğal yayılış alanı bulunur.
Pinus pinea (Fıstık çamı)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Şemsiye gibi dağınık tepesi vardır.
15-20 m boylanır.
Kabuk derin çatlaklıdır.
Reçinesiz tomurcuklar sivridir ve pul uçları geriye
kıvrılmıştır.
Kozalak 3. yılda olgunlaşır ve küre şeklindedir.
Kozalak çok kısa saplıdır ve kırmızımtraktır.
Tohumlar çok büyüktür ve ince, küçük kanat artığı
vardır.
Akdeniz ülkelerinin peyzajında önemli yer tutar.
Tohumları yenir.
Sert çamlardan bazı egzotik
türler
• Pinus pinaster (sahil çamı)
• Pinus radiata (Monteri çamı)
• Pinus ponderosa (Panderosa çamı)
Yumuşak çamlardan bazı ekzotik
türler
•
•
•
•
Pinus strobus (veymut çamı)
Pinus griffithii (Ağlayan çam)
Pinus cembra (isviçre fıstık çamı)
Pinus peuce (Rumeli veymut çamı)
GENUS: CEDRUS (SEDİRLER)
•
•
•
•
•
•
•
Katran olarak bilinir.
Dünya üzerinde 4 tür bulunur.
Genç yaşlarda primidal yapılıdır.
Yan dallar düzensiz dizilir.
Uzun ve kısa sürgünler belirgindir.
Yaprak enine kesitleri üçgendir.
Uzun sürgünlerde tek tek, kısa
sürgünlerde bir arada bulunur.
GENUS: CEDRUS (SEDİRLER)
• Erkek çiçekler silindiriktir (3-5 cm).
• Erkek çiçek temmuzda gözükür,
tozlaşma ekimde olur.
• Polenler iki hava kesesi taşır.
• Dişi çiçek fıçı biçimindedir.
• Olgunlaşınca kozalak pullar dağılır ve
ağaç üzerinde eksen kalır.
• Tohum kanatlıdır.
GENUS: CEDRUS (SEDİRLER)
•
•
•
•
•
Işığı severler.
Sıcaklık istekleri fazladır.
Nem istekleri azdır.
Donmaya karşı çok duyarlıdır.
Derine giden kazık kök sistemleri vardır.
Cedrus (Sedir) türleri
•
•
•
•
Cedrus libani
Cedrus atlantica
Cedrus brevifolia
Cedrus deodara
Cedrus libani
(Lübnan sediri veya Toros sediri)
• Dallar ileri yaşlarda gövdeyle 90 derecelik
açı yapar.
• Sert yapraklı iğne yapraklar 1,5-35 cm dir.
• Kısa sürgünlerde 10-15 yaprak vardır.
• Kozalak fıçı yada yumurta biçimlidir.
Cedrus atlantica
(Atlas sediri)
•
•
•
•
30-40 m boylanır.
Dik tepe sürgünü,
Yatay uzanmayan yan dallar,
Kısa sürgündeki iğne yapraklarının 19-28
oluşu,
• Ve küçük kozalakları ile toros sedirinden
ayrılır.
• Değerli bir süs bitkisidir ve park
bahçelerde çok sık kullanılır.
Cedrus brevifolia
(kıbrıs sediri)
• Vatanı kıbrıstır.
• Türkiye’de de bulunur.
• İğne yaprakları en kısa olan sedirdir (512 mm).
Cedrus deodara
(himalaya sediri)
• İğne yaprakları en uzun olan sedirdir
(2,5-5 cm).
• Kozalaklar büyüktür.
• Genç bireylerin tepe sürgünü aşağıya
sarkıktır.
• 40-50 m boylanabilir.