CÜMLE TÜRLERİ

Yüklemin Yerine
Göre Cümleler
• Kurallı (Düz)
Cümle
• Devrik Cümle
• Eksiltili Cümle
Basit
Yapılı
Cümle
Bileşik
Yapılı
Cümle
Yüklemin Türüne Göre
Cümleler
• Fiil (Eylem) Cümlesi
• İsim (Ad) Cümlesi
Yapısına Göre Cümleler
Sıralı
Cümle
Bağlı
Cümle
Anlamına Göre
Cümleler
• Olumlu Cümle
•Olumsuz Cümle
•Soru Cümlesi
•Emir Cümlesi
•Ünlem Cümlesi
•İstek Cümlesi
•Gereklilik Cümlesi
Bileşik Yapılı
Cümleler
Girişik
Bileşik
Şart
Bileşik
İç İçe
Bileşik
Cümleler
Sıralı Cümlelere Bağlı
Cümleler
Ki’li
Bileşik
Cümleler
Bağımsız
Sıralı
Cümleler
Bağımlı
Sıralı
Cümleler
1.
Kurallı (Düz) Cümleler: Yüklemi sonunda olan
cümleler kurallıdır.

Bütün öğrencilerim iyi okulları kazandı.

Hepimiz iyi şeylere layığız.
2.
Devrik Cümleler: Yüklemi başta veya ortada olan
cümleler devriktir.

Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.

Terk etmedi sevdam beni.

Çözülüyor yüreğimden bir hüzün iplik iplik.
3.
Eksiltili Cümleler: Sözün kolaylıkla anlaşılabileceği
durumlarda genellikle yüklemin bazen de başka
öğelerin söylenmediği cümlelerdir. Bu cümlelerde
söylenmeyen öğe zihinden tamamlanır.

Oğlan dayıya, kız halaya. (çeker)
Böyle sabah sabah nereye? (gidiyorsun)
- Bunları kime vereceksin?
- Mert’ e. ( vereceğim)


1.
Fiil (Eylem) Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan
cümlelerdir.

Öğretmen konuşan öğrencileri dövdü.

Ece iyi bir tekme attı.

Fatih’te yoksul bir gramofon çalıyor.
2.
İsim (Ad) Cümlesi) : Yüklemi ek fiile çekimlenmiş
isim soylu ya da isim olan cümlelerdir.

Merve programın yıldızıydı.
Kurallı İsim Cümlesi

Beni en çok üzen sendin.
Kurallı İsim Cümlesi
♥
İsim fiillerin kullanıldığı cümlelerde isim
cümlesidir.
 Bizim görevimiz çalışmaktır.
1.
Olumlu Cümleler: İşin yapıldığını, yapılacağını
anlatan cümlelerdir.

Hepimiz büyük işler başardık.
Olumlu Kurallı Fiil Cümlesi

Türküler beni geçmişin güzelliklerine götürdü.
Olumlu Kurallı Fiil Cümlesi
2.

Olumsuz Cümleler: İşin yapılmadığını,
yapılmayacağını anlatan cümleler olumuzdur. Cümlede
olumsuzluk anlamı “ –yok ve – değil” kelimeleri “-me,
-ma, -mez, -maz” olumsuzluk ekleri ile yapılır.
Yaramaz insanları sevmezdi.
Olumsuz, Kurallı, Fiil Cümlesi

Benim param yok.
Olumsuz Kurallı İsim Cümlesi
Biçimce olumlu bir cümle anlamca olumsuz
olabilir.
☻ Gittiğinden beri ne aradı ne sordu.(aramadı, sormadı.)

☻Bu göl olmuş sokaktan geç geçebilirsen.
☻Bu kış günü incecik gömlekle sokağa çıkılır mı?
 Biçimce olumuz bir cümle anlamca olumlu
olabilir.
Sizinle bu konuyu işlememiş değiliz.
Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Kurallı Fiil Cümlesi
Bana kalırsa haksız değil kardeşimiz.
Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Devrik İsim Cümlesi
Burada yok yok.
Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Kurallı İsim Cümlesi
3.Soru Cümlesi

Yanıt almak, bilgi edinmek amacı ile kurulan
soru cümleleridir.
 Bu konuyu anladın mı?
 Bana bu olayı anlatır mısın?
 Sınavı kazanınca ona ne alacaksın?
 Yanıt gerektirmeyen, herhangi bir konu ile ilgili
bilgi almaktan çok onaylama,reddetme, beğenme,
beklenmezlik, rica, onaylama,yatsıma (inkar etme)...
anlam bilgileri içeren cümlelerdir.
 Bütün bunları ben mi söylemişim? (yatsıma)
 Gömleğimi ütüler misin? (rica)
 Ben, size büyük sözü dinleyin demedim mi?(Başa kakma)
 İnsan sevdiğini özlemez mi? (Onaylama)
 Ona sevdiğimi söylesem mi söylemesem mi? (kararsızlık)
 Sevinme, kızma, şaşma gibi duyguları ve
değişik psikolojik duyguları yansıtan cümlelerdir.
 Eyvah, yine o hoca geliyor!
 Yaşasın, istediğim okulu kazandım!
 İşin yapılmasının ya da yapılmamasının başkası
tarafından istendiği durumlarda kullanılır.
 Hemen buraya gel.
 Çok konuşma.
Gelecek zaman eki “–ecek, -acak “ almış
eklerle de emir anlamı taşıyabilir.

 Evi bir hafta içinde boşaltacaksın.
 Bu kitabı sende okuyacaksın.
 Emir kipi çekimlenmiş cümlelerin bazıları emir
anlamının dışına çıkarak rica, anımsatma, dilek
yalvarma anlamı taşıyabilir.
 Allah’ım sevdiklerimi kazadan beladan koru.
YALVARMA
 Söylediklerimi yapmayı unutma.
ANIMSATMA
 Hepinize kolay gelsin.
DİLEK
 İşin yapılması istendiğini anlatmak için fiil
tabanına “-e, -a” getirilerek yapılır.
 Bu akşam kitap okuyalım.
 Gelmese de telefon etse.
 İşin yapılması gerektiğini anlatan cümlelerdir.
 Kitabı Salı günü teslim etmeliyiz.
 Kitaplarını okumalısın.
Basit Yapılı Cümleler: Bir tek yargı içeren
içinde yan cümle, ilk cümle, fiilimsi bulunmayan
cümlelerdir.
1.

Seni kara saplı bir bıçak gibi sineme saklarım.
 Bir temel cümle ile onu açıklayan yan cümle
veya cümleciklerden oluşan cümleler bileşik
cümlelerdir. Bunlarda fiilimsi bulunur.Yan
cümlenin yüklemi dilek şart ile çekimlenir.
 Temel Cümle: Asıl yargıyı bildiren
cümlelerdir.Sonda bulunur.
 Yan Cümle: Asıl cümleyi açıklayan cümleciktir.
BAĞ
FİİL
 Karnı acıkınca eve gitti.
Y. C.
T.C.
Cümlenin yüklemi fiilimsi olduğu için
girişik bileşik cümledir.
 Ben bir köy çocuğuyum diyordu yabancı.
İ.Ç.
T.C.
İç İçe Bileşik
Girişik Bileşik Cümle: İçinde fiilimsi bulunan
cümleler girişik bileşik cümledir.
1.
İSİM FİİL

Çok okumak insanı başarılı kılar.
Y.C.
Yan cümleyi, temel
cümlenin öznesi yapar.
T.C.
Yan cümlenin yüklemi
fiilimsi olduğundan
girişik bileşik
cümledir.
Bağ
Fiil
 Evi temizleyip dışarı çıktı.
Y.C.
T.C.
Yan cümle temel
cümlenin zarf
tümleci
İsim
Fiil
 Ders çalışmayı bilmiyor.
Y.C.
T.C.
NESNE
Yan cümlenin
yüklemi fiilimsi
olduğundan
girişik bileşik
cümledir.
 Yan cümlenin yüklemi dilek-şartla çekimlenmişse
şart cümlesidir.
-se ,-sa’dan yan
cümle
 Çok parası varsa yoksullara yardım etsin.
Y.C.
T.C.
 Gençliğin ruhunu, işlenmemiş bir tarla gibi
Y.C.
bırakırsanız orada dikenler, çalılıklar biter.
Y.C.
T.C.
-se ,-sa’dan yan
cümle
Başkasına veya kendimize ait bir cümlenin asıl
cümle içinde yer alması ile oluşan cümleler iç içe
bileşik cümlelerdir.

 Gelirken meyve almayı unutma demiştim.
Y.C.
T.C.
 Ben bir Hürrem’im diyordu Ecenur.
Y.C.
T.C.
 Temel cümlenin, yan cümleye –ki bağlacı ile
bağlandığı cümlelerdir. Türkçenin cümle yapısına
aykırıdır. Türkçede temel cümle sonda bulunurken
-ki’li bileşik cümlede temel cümle başta, yan cümle
sondadır.
 Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini.
T.C.
 Baktım ki beni seviyor.
T.C.
Y.C.
Y.C.
En az iki bağımsız cümlenin birbirine
virgül veya noktalı virgülle bağlandığı
cümlelerdir.
 Öğe ortaklığı olan sıralı cümlelerdir.
 Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.
ÖZNE
YÜKLEM
YÜKLEM
Bağımlı Sıralı
 Yemeği yedi, sofrayı topladı, bulaşıkları yıkadı.
YÜKLEM
YÜKLEM
YÜKLEM
Öznesi ortak
bağımlı sıralı
 Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümlelerdir.
 Minik dere şırıl şırıl akıyor, güneş tüm sıcaklığı
ile gülümsüyordu.
Öğe ortaklığı yok.
Bağımsız Sıralı
Cümle.
En az iki bağımsız cümlenin bağlaçlara
bağlandığı cümlelerdir.

 Sabahları severim çünkü sabahlar aydınlıkların
başlangıcıdır.
 Seni seviyorum ama beni dinlemiyorsun.