cümle türleri - calisma
advertisement
CÜMLE TÜRLERİ CÜMLE TÜRLERİ • Cümleler, taşıdıkları, özelliklere göre çeşitli isimleri adlandırılır. Yüklemin türüne göre de değerlendirilir. Bu bakımdan cümle türleri konusu dört başlıktan incelenir. Cümle Türleri • • • • Yüklemine göre Öğelerin dizilişine göre Yapısına göre Anlamına göre YÜKLEMLERİNE GÖRE CÜMLELER a)İsim Cümlesi: Yüklemi isim veya isim soylu sözcüktür. Örnek: Bu hocanın dersi çok sıkıcıydı. NOT:Fiilimsiler yüklem olursa cümle isim cümlesidir Örnek:Tek suçu bize inanmaktı • b):Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli eylem olan cümlelerdir. • Örnek: Dil, toplumun anlaşma ihtiyacından doğmuştur. ÖĞE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER • a) Kurallı Cümle: Türkçe’mizde kurallı cümlelerde öğelerin sıralanışı şöyledir. • özne + tümleç + yüklem • Yüklemi sonunda olan cümlelere kurallı cümle denir. • Örnek:Mutluluk, herkese göre değişen bir kavramdır. • b) Devrik Cümle: Yüklemi ,cümle sonunda bulunmayan cümlelerdir. • Örnek: Gidiyor, on yedi milyon kişi takmış peşine. • Ayraç Cümlesi:(Parantez Cümlesi) İçinde ana söz veya ara cümle bulunan cümledir. • Örnek: Yıllar önce galiba daha evlenmemiştim. • c) Eksilti Cümle: Bir öğesi eksik bırakılan cümledir. • Örnek: Oğlan dayıya ,kız halaya YAPILARINA GÖRE CÜMLELER • 1.Basit Cümle: Tek bir yargıyı içeren cümledir.İçinde yan cümlecik, iç cümle gibi unsurlar bulunmaz. • Örnek: Bu sanatçı, resimlerde soyut konuları anlatıyor Yüklem • • • • • • 2. Bileşik Cümle a) Giriş Bileşik Cümle b)Kaynaşık Cümle c)Koşullu Bileşik Cümle d)‘Ki’ li Bileşik Cümle e)Katmerli Bileşik Cümle A. Girişik Bileşik Cümle • Yan cümleciği isim- fiil , sıfat- fiil ve zarffiil gibi fiilimsilerle kurulan cümledir. Örnek: Şehir yaşamına bir türlü ayak uyduramayan dedem, tası tarağı • Yan Cümlecik toplayarak köye dönmüş. Temel Cümle B. Kaynaşık Cümle • Yan yargısı bir iç cümleye dayalıdır. • ÖRNEK:Bu kış, soğuk olacak, görünüyor. iç cümle(z.t) C. Koşulu Bileşik Cümle • Yan yargısı koşul ya da dilek kipindedir. • Örnek: Bu sınavı kazanırsam Avrupa’ ya gideceğim. “Kİ”Lİ BİLEŞİK CÜMLE • İki cümlenin “ki” bağlacıyla birbirine bağlanması. • Örnek:Öyle sanıyorum ki bu kış çok kar yağacak. KATMERLİ BİLEŞİK CÜMLE • En az iki yan yargısı olan cümledir. • Örnek:Delikanlı odadan çıkarken (1)”bu maaş bana yetmiyor.” diyordu.(2) SIRALI CÜMLE • Tek başlarına yargı taşıyan birden çok cümlenin virgül yada noktalı virgülle art arda sıralanmasıdır. • a)Bağımsız Sıralı Cümle: Öğe ortaklığı yoktur • Örnek:Yağmur yağdı, çiftçilerin hepsi sevindi. • b)Bağımlı Sıralı Cümle:Herhangi bir öğe ortaktır. • ÖRNEK:Oğlan dayıya, kız halaya çeker.(Yüklem) • ÖRNEK:Gazeteyi okudu, masanın üzerine koydu.(B.N.) • c)Açıklamalı Sıralı Cümle: • ÖRNEK:Seviyorum bu şehri:İnsanları çok kibarmış. • ÖRNEK:Neden hoşlanmadığımı söyleyeyim:Kendini çok beğeniyor. • d)Karma Sıralı Cümle: Bağımlı ve bağımsızların karmasından oluşur. • ÖRNEK:Fırtına eteğinden çekiyor, karnına bastırıyor ve uçuşan karlar göz kapaklarına yapışıyordu. ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER • a)Olumlu Cümle: Eylemin yapıldığını yada yapılmadığını anlatan cümledir. • ÖRNEK:Ziyaretine gittiğim hasta, oldukça bitkindi. • b)Olumsuz Cümle: İşin, oluşun, durumun gerçekleşmediğini anlatan cümlelerdir.”Yok, değil,-sız” isim cümlelerinde; “- me, - ma” fiil cümlelerinde olumsuz yapar. • ÖRNEK:O gün sen yoktun. • NOT: • 1)Biçimce olumlu cümle anlamca olumsuz olabilir. • ÖRNEK:Bu şehirde kolaysa gel de sen yaşa.(Yaşayamazsın) • 2)Biçimce olumsuz bir cümle, anlamca olumlu olabilir. • ÖRNEK:Aslında konuyu anlamıyor değil.(Anlıyor) • c)Soru Cümlesi: “-miş” soru edatı, soru sıfatı, soru zamiri ve soru zarfıyla yapılır. • ÖRNEK:Kitaptaki bütün soruları çözdünüz mü? • ÖRNEK:Bunlardan hangisini istiyorsunuz? • Sözde Soru Cümleleri: Cevap gerektirmeyen soru cümleleridir. • ÖRNEK:Böyle kişilere kim güvenir? • ÖRNEK:Bu maaşla geçinilir mi?
