7. SINIF FĠZĠK DENEYLERĠ DENEY NO

7. SINIF
FĠZĠK DENEYLERĠ
DENEY NO
:1
DENEYĠN ADI
: KUVVET ÖLÇÜMÜ
DENEYĠN AMACI : Bir dinamometre tasarlayarak kuvvetin büyüklüğünü ölçmek.
KULLANILAN MALZEMELER: Cetvel, lastik ya da yay, kâğıt, 100 gr’lık kütleler, kalem.
TEORĠK BĠLGĠ
Kuvvet, bir cisim üzerinde Ģekil değiĢimine neden olabilen yada cismin hareketinde değiĢime
neden olan etki olarak tanımlanabilir. Kuvvet vektörel bir büyüklük olduğundan doğrultu, yön ve
büyüklüğü vardır. Kuvvetin birimi Newton (N) olup büyüklüğü ise Dinamometre ile ölçülebilir.
Ağırlık da bir kuvvet türüdür. Bir cismin kütlesini biliyorsak bu cismin kütlesini yerçekim
ivmesi ile çarparak o cismin ağırlığı bulabiliriz. Yer çekimi ivmesi g ile gösterilip değeri 9,81
m/s2’dir. Ağırlık ve kuvvet arasında,
G = mg
Ģeklinde bir iliĢki vardır. Burada m kütleyi, G ise ağırlığı göstermektedir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Kuvvet ölçümü için basit bir dinamometre tasarlanabilir. Bunun için yapılması gerekenler
aĢağıda verilmiĢtir.
1- Üzerinde ölçeklendirmeleri belirleyeceğimiz kâğıdı raptiye ya da bant yardımı ile duvara
sabitleyelim (ġekil 1.1).
2- Sonra bir lastik veya bir yayı, kâğıdın üzerine gelecek Ģekilde duvara raptiye yardımı ile
sabitleyelim (ġekil 1.1).
ġekil 1.1.
3- Lastiğe veya yaya herhangi bir cisim asılı değilken uç kısmın yerini kâğıt üzerinde
iĢaretleyelim (ġekil 1.1).
4- Dinamometre olarak kullandığımız yay veya lastiğin ucuna ağırlıklardan birini bağlayarak
uzama miktarını kâğıt üzerinde iĢaretleyelim (ġekil 1.2).
1
5- Sonra dinamometreye bir ağırlık daha ekleyelim ve kâğıt üzerinde iĢaretlemeye devam
edelim (ġekil 1.3).
ġekil 1.2.
ġekil 1.3.
6- Bu iĢlemi birkaç ağırlık için tekrar edelim ve iĢaretlemeleri her defasında tekrarlayalım.
7- ĠĢaretlemeler arasındaki mesafeleri ölçerek milimetrik kâğıda ağırlık(N)-uzama(m) grafiğini
çizelim.
8- Dinamometre olarak kullandığınız yayın ucuna asılan kütlelerin ağırlıkları ile yayın uzama
miktarı arasında nasıl bir iliĢki vardır açıklayınız.
9- Cisimlerin ağırlıkları sırası ile 5 N, 7,5 N, 9 N ve 12 N olarak ölçüldüğüne göre bu
cisimlerin kütleleri sırası ile kaç kg olur.
10- Bir baskülün üzerine çıktığınızda, baskül üzerindeki rakamlar sizin hangi özelliğinizi
ölçmektedir.
2
DENEY NO
:2
DENEYĠN ADI
: SÜRAT, KÜTLE VE KĠNETĠK ENERJĠ
DENEYĠN AMACI : Sürat, kütle ve kinetik enerji arasındaki iliĢkiyi belirlemek.
KULLANILAN MALZEMELER: Oyuncak araba, birkaç cilt kitap, ince tahta levha, takoz,
oyuncak arabaya sığacak üç adet ağırlık, cetvel.
TEORĠK BĠLGĠ
Kinetik enerji en basit tanımıyla hareket enerjisi demektir. Yani hareket eden her cismin mutlaka
kinetik enerjisi vardır. Hareket eden cisimlerin hızları kinetik enerjisi ile doğru orantılıdır. Yani
hızlı hareket eden cisimlerin kinetik enerjileri, yavaĢ hareket eden cisimlere göre daha büyüktür.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- ġekil 2.1’de gösterildiği gibi kitap ve ince tahta plaka yardımıyla bir eğik düzlem oluĢturalım
ve bunun önüne küçük tahta takozu koyarak yerini iĢaretleyelim.
2- Oyuncak arabayı eğik düzlemin tepe noktasından serbest bırakalım. Oyuncak arabanın
takoza çarpması neticesinde oluĢan sürüklenme mesafesini cetvelle ölçelim ve aĢağıda
verilen tabloya kaydedelim. Aynı deneyi farklı ağırlıktaki yüklerle deneyelim ve sonuçları
yine kaydedelim (ġekil 2.2).
ġekil 2.1.
ġekil 2.2.
3
ġekil 2.3.
3-
Takozu ilk yerine getirelim ve aynı iĢlemi eğik düzlemin farklı eğim açılarına bağlı olarak
farklı ağırlıklar için yapalım ve çarpma sonrası takozun sürüklenme mesafesini ölçerek yine
aĢağıda verilen tabloya kaydedelim (ġekil 2.3.).
Yüksekliği Küçük
Eğik Düzlemde
Takozun Sürüklenme
Mesafesi (cm)
Yüksekliği Normal
Eğik Düzlemde
Takozun Sürüklenme
Mesafesi (cm)
Yüksekliği Büyük
Eğik Düzlemde
Takozun Sürüklenme
Mesafesi (cm)
Yüksüz Araba
Az Yüklü Araba
Fazla Yüklü araba
4-
Eğim arttıkça takozun sürüklenme mesafesi nasıl değiĢti?
5- Oyuncak arabanın ağırlığı arttıkça takozun sürüklenme mesafesi nasıl değiĢti?
6- Bir cismin kinetik enerjisi ile hızı nasıl değiĢiyor?
7-
Kütle ile kinetik enerji arasındaki iliĢki hakkında ne söyleyebilirsiniz?
4
DENEY NO
:3
DENEYĠN ADI
: ESNEKLĠK POTANSĠYEL ENERJĠSĠ
DENEYĠN AMACI : Esneklik potansiyel enerjisinin nelere bağlı olduğunun belirlenmesi.
KULLANILAN MALZEMELER : Ġnce ve kalın paket lastikleri, kâğıt parçası, cetvel.
TEORĠK BĠLGĠ
Bazı cisimler üzerine bir kuvvet uygulandığında cisimler Ģekil değiĢtirir ve cisim üzerine etkiyen
kuvvet kalktığında cisim tekrar eski Ģeklini alır. Bu tür cisimlere esnek cisimler denir. Yay, lastik
ve bazı plastik cisimler buna örnek verilebilir. Örneğin bir paket lastiğini belli bir miktar çekip
bıraktığınızda paket lastiği eski Ģeklini alır ve önceki uzunluğuna geri döner. Bir bulaĢık
süngerini sıkıĢtırıp bıraktığımızda yine eski Ģeklini alır. ĠĢte bu cisimler sıkıĢma ve gerilme
sebebiyle enerji depo ederler ki bu enerjiye esneklik potansiyel enerjisi denir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- Küçük kâğıt parçalarını katlayarak kalınlaĢmasını sağlayalım.
2- Paket lastiğini ġekil 3.1’de görüldüğü gibi baĢparmak ve iĢaret parmağımızdan geçirerek
katladığımız kâğıtla lastiği 5 cm gerelim.
3- Sonra kâğıt parçasını bırakalım ve düĢtüğü yeri ölçerek aĢağıdaki tabloya yazalım.
4- Aynı iĢlemleri diğer farklı kalınlıktaki paket lastikleri ile yine 5 cm gererek tekrarlayıp kâğıt
parçalarının düĢtüğü yeri ölçelim ( ġekil 3.2-3-4)
5- Aynı Ģekilde paket lastiklerini 10 cm gererek yukarıda yaptığımız iĢlemleri tekrarlayalım ve
ölçümleri yine aĢağıdaki tabloya yazalım.
ġekil 3.1.
5
ġekil 3.2.
ġekil 3.3.
ġekil 3.4.
5 cm Gerginlik Durumu
10 cm Gerginlik Durumu
Paket Lastiği 1
Paket Lastiği 2
Paket Lastiği 3
Paket Lastiği 4
6- Paket lastiklerinin gerilmesi ile kâğıt parĢasının düĢtüğü mesafe arasında nasıl bir iliĢki
olduğunu yazınız.
7- KalınlaĢtırılmıĢ kâğıt parçasını aynı gerginlikte uzatılan lastiklerden ince olanı mı yoksa kalın
olanı mı daha uzağa fırlatır.
NOT: Bu deney, farklı kalınlıktaki aynı cins yaylar ve aynı kalınlıktaki farklı cins yaylar ile de
yapılabilir.
6
DENEY NO
:4
DENEYĠN ADI
: ELEKTROSKOBUN ÇALIġMA PRENSĠBĠ
DENEYĠN AMACI : Cisimlerin elektrik yüküne sahip olup olmadıklarının anlaĢılması ve
yüklerin türünün belirlenmesi.
KULLANILAN MALZEMELER : Plastik kapaklı kavanoz, metal ataĢ, alüminyum folyo, cam
çubuk, plastik çubuk, yün kumaĢ, ipek kumaĢ, makas.
TEORĠK BĠLGĠ
Tabiatta biri negatif diğeri pozitif olmak üzere iki tür elektrik yükü vardır. Zıt iĢaretli yükler
birbirlerini çekerken aynı iĢaretli yükler birbirlerini iterler. Bunun sebebi yükler arasındaki
nötürleĢme isteğidir. Eğer bir cisimdeki pozitif yüklerin sayısı negatif yüklerin sayısından fazla
ise bu cisimlere pozitif yüklü cisimler, bunun tersi durum söz konusu ise bu cisimlere de negatif
yüklü cisimler denir. Burada Ģuna dikkat edilmelidir ki; cismin pozitif yüklü olması negatif yük
bulundurmaması, negatif yüklü olması da pozitif yük bulundurmaması anlamına gelmez. Pozitif
yüklü cisimlerde pozitif yük sayısı negatif yük sayısından fazladır. Negatif yüklü cisimlerde de
negatif yük sayısı pozitif yük sayısından fazladır. Eğer cisimdeki pozitif ve negatif yük sayıları
birbirlerine eĢitse bu tip cisimlere nötr cisim adı verilir. Cisimlerin elektriklenmesi ise negatif
yüklerle olur. Çünkü negatif yükler hareket ederek bir cisimden diğerine geçerler. Cisimlerin yük
türlerinin ve miktarlarının ölçümü için kullanılan araçlara elektroskop denir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- Alüminyum folyodan 1 cm eninde, 10 cm uzunluğunda bir Ģerit keselim ve ikiye katlayalım.
2- Metal ataĢı kanca haline getirerek, metal yaprak olarak kullanacağımız ve ikiye katladığımız
alüminyum Ģeridi bu kancaya takalım.
3- Kavanozun plastik kapağına kanca olarak kullandığımız ataĢın arka kısmının geçemeyeceği
kadar bir delik açalım. AtaĢın ön ucunu bu delikten geçirdikten sonra arka ucu düĢmeyecek
Ģekilde plastik kapağa sabitleyelim. AtaĢın kapağın üstünde kalan arka ucunu alüminyum
folyo ile top Ģeklinde saralım. ĠĢte bu kısma elektroskobun topuzu denir (ġekil 4.1).
4- Sonrada kavanozun kapağını kapatalım. Böylece cisimlerin elektrik yüklü olup olmadığını,
eğer elektrik yükü varsa ne tür bir elektrik yüküyle yüklü olduğunu anlamamıza yarayan bir
elektroskop yapmıĢ olduk (ġekil 4.1).
7
ġekil 4.1.
ġekil 4.2.
5- Yün kumaĢa sürttüğümüz plastik çubuğu, kapak üzerindeki topuz kısmına değdirmeden
yaklaĢtıralım. Kavanoz içerisindeki alüminyum yaprakları gözleyelim. Eğer hareket
ediyorlarsa hareketin sebebini yazalım (ġekil 4.2).
6- Elektroskobu yaparken neden plastik kapaklı kavanoz kullandığımızı açıklayınız.
8
DENEY NO
:5
DENEYĠN ADI
: ĠLETKENLERĠN PARALEL VE SERĠ BAĞLANMASI
DENEYĠN AMACI : Ġletkenlerin paralel ve seri bağlanması arasındaki farkları öğrenerek bu
bağlama türlerinde gerilim ve akım arasındaki iliĢkinin belirlenmesi.
KULLANILAN MALZEMELER : Ġki adet ampül, iki adet duy, pil, pil yatağı, anahtar,
bağlantı kabloları.
TEORĠK BĠLGĠ
Ġki iletken tel birbirine bağlanılarak kapalı bir devre haline getirildiğinde her iki iletkenden geçen
akım aynı ise iletkenler birbirine seri bağlamıştır. Seri bağlı iki iletkenin eĢdeğer direnci, her iki
telin dirençlerinin toplamıdır. Bir iletkenin direnci, iletkenin uzunluğu ile doğru orantılıdır.
Ġletkenlerin seri bağlanması durumunda uzunlukları arttığından seri bağlı iletkenlerin eĢdeğer
direnci artar. Direncin artması ile iletken üzerinden geçen akım azalır.
Eğer iki iletken tel birbirine bağlanılarak kapalı bir devre haline getirildiğinde devreden geçen
akım iki kola ayrılıyorsa bu tip bağlamalara paralel bağlama denir. Paralel bağlama durumunda
iletkenlerin eĢ değer direnci, devreyi oluĢturan dirençlerin en küçük değerli olanından daha
küçük olacaktır. Direncin azalmasıyla da ana koldan geçen akım paralel kollardan geçen akıma
nazaran daha büyük olacaktır.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- ġekil 5.1’de görülen devreyi kurunuz ve devreyi çalıĢtırarak ampüllerin çalıĢtığından emin
olunuz.
ġekil 5.1.
9
2- ġekil 5.2 ve ġekil 5.3’de gösterilen seri ve paralel bağlı devreleri kurunuz. Seri ve paralel
bağlı devrelerde ampüllerin parlaklıklarını gözleyiniz.
ġekil 5.2.
ġekil 5.3.
3- Her bir ampülün uçlarındaki gerilim ve akımı ölçerek aĢağıdaki tabloya not ediniz.
Seri Bağlı
Durumda Akım
(Amper)
Paralel Bağlı
Durumda Akım
(Amper)
1. Ampül
2. Ampül
10
Seri Bağlı
Durumda
Gerilim
(Volt)
Paralel Bağlı
Durumda
Gerilim
(Volt)
DENEY NO
:6
DENEYĠN ADI
: GERĠLĠM VE AKIM ÖLÇÜMÜ
DENEYĠN AMACI : Bir elektrik devresinden geçen akımı ve devre elemanlarının uçlarındaki
gerilimi ölçmeyi öğrenmek.
KULLANILAN MALZEMELER: Ampül, duy, pil, pil yatağı, anahtar, bağlantı kabloları,
ampermetre, voltmetre.
TEORĠK BĠLGĠ
Akü, pil, batarya gibi araçlar iletkenlere bağlandığında kapalı elektrik devrelerinden akım
geçmesine sebep olurlar. Pil veya akü kapalı devreye bağlandığında iletkenlerdeki elektrik
yüklerine elektriksel kuvvet uygular. Bu kuvvet nedeniyle elektrik yükleri elektrik enerjisi
kazanır ve bu elektrik enerjisi iletken tel boyunca elektrik yükleri tarafından birbirlerine aktarılır.
ĠĢte aktarımı yapılan bu elektrik enerjisi akım olarak adlandırılır. Akımın birimi amper’dir ve A
harfi ile gösterilir. Kapalı devreden geçen akımların ölçümü için kullanılan aletlere ampermetre
denir. Devreden geçen akımı ölçmek için kullanılan ampermetreler devreye seri olarak bağlanır.
Bir iletkenden akım geçmesi için iletken üzerindeki elektrik yüklerinin elektrik enerjileri
arasında bir fark olması gerekir. Bu durumda akım, elektrik enerjisinin çok olduğu noktadan
elektrik enerjisinin az olduğu noktaya doğru akıĢ yapar (suyun akıĢı gibi). ĠĢte iletkenin uçları
arasındaki enerji farkı elektriksel potansiyel olarak adlandırılır. Birimi Volt ’dur ve V harfi ile
gösterilir. Bir devredeki elektriksel potansiyel Voltmetre adı verilen alet yardımı ile ölçülür ve
devreye paralel olarak bağlanır.
Kapalı bir devredeki elektriksel potansiyelin akıma oranı direnç olarak adlandırılır. Direncin
birimi ohm olup
harfi ile gösterilir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- ġekil 6.1’de gösterilen devreyi kurunuz ve devreyi çalıĢtırarak ampüllerin yandığından emin
olunuz (tek ampüllü ve tek pilli devre).
2- ġekil 6.2’de gösterildiği gibi ampermetreyi devreye seri bağlayarak devreden geçen akımı
ölçünüz ve aĢağıda verilen tabloya kaydediniz.
3- ġekil 6.3’de gösterildiği gibi voltmetreyi devreye paralel bağlayarak devrenin gerilimini
ölçüp aĢağıda verilen tabloya kaydediniz.
11
ġekil 6.1.
ġekil 6.2.
ġekil 6.3.
4- Aynı ölçümleri iki ve üç pil için yeniden yaparak değerleri tabloya kaydediniz.
Elektriksel
potansiyel
(Volt)
Akım
(Amper)
Elektriksel potansiyel / Akım
(Volt/Amper)
1 Pil
2 Pil
3 Pil
5- Yukarıdaki tabloda hesapladığımız (Elektriksel potansiyel / Akım) ifadesinden hareketle akım
ile gerilim arasında nasıl bir iliĢki vardır.
12
DENEY NO
:7
DENEYĠN ADI
: RENKLERĠN GÖRÜNÜMÜ
DENEYĠN AMACI : Beyaz ıĢığın renklere ayrılmasının anlaĢılması.
KULLANILAN MALZEMELER : Üç adet el feneri, selofon kağıdı (kırmızı, mavi ve yeĢil
renkte), yapıĢtırıcı bant, beyaz perde veya ekran.
TEORĠK BĠLGĠ
GüneĢten gelen ıĢık gerçekte birçok rengin birleĢiminden oluĢur. Örneğin yağmur yağarken
oluĢan gökkuĢağı aslında bizlere bunu açıklamaktadır. O halde beyaz ıĢık esasen birçok renkli
ıĢığın birleĢimi ile oluĢmuĢtur. Bu renkler kırmızı, turuncu, sarı, yeĢil, mavi ve mor olarak
sayılabilir. IĢığın ana renkleri ise kırmızı, yeĢil ve mavi renklerinin değiĢik tonları olarak kabul
edilebilir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- Üç el fenerinin camlarını kırmızı, yeĢil ve mavi selofon kağıdı ile saralım (ġekil 7.1).
ġekil 7.1.
2- Bulunduğumuz ortamı karartalım. Sonrada her el fenerinin ıĢıklarını beyaz bir ekran üzerine
düĢürerek her bir el fenerinin ıĢığının hangi renkte görüldüğünü aĢağıya kaydedelim.
Kırmızı el feneri:
YeĢil el feneri
:
Mavi el feneri
:
3- Kırmızı-YeĢil, Kırmızı-Mavi ve YeĢil-Mavi renkleri çakıĢtıracak Ģekilde beyaz ekran üzerine
düĢürelim ve hangi renkleri gördüğümüzü aĢağıya kaydedelim (ġekil 7.2).
13
Kırmızı-YeĢil :
Kırmızı-Mavi :
YeĢil-Mavi
:
ġekil 7.2.
4- Her üç el fenerinin ıĢığını beyaz ekran üzerine aynı noktaya düĢürelim. Her üç renkli ıĢığın
çakıĢtığı bölgede oluĢan rengin hangisi olduğunu aĢağıya kaydedelim.
Kırmızı-YeĢil-Mavi :
5- ġekil 7.3’de verilen renk çarkı kullanılarak, beyaz ıĢığın ana renklerin karıĢımı olduğu
görülebilir.
ġekil 7.3.
14
DENEY NO
:8
DENEYĠN ADI
: IġIĞIN KIRILMASI
DENEYĠN AMACI : IĢığın farklı ortamlara geçiĢi sırasında doğrultu değiĢtirmesinin
(kırılmasının) gözlenmesi.
KULLANILAN MALZEMELER : Kalın biçimde kesilmiĢ cam, lazer kalemi, beyaz kâğıt,
iki adet çay bardağı, iki adet kurĢun kalem, su.
TEORĠK BĠLGĠ
IĢığın yansıması ve kırılması olaylarının anlaĢılabilmesi için normal adında geometrik bir doğru
parçası tanımlanır. Normal, iki ara yüzeyi birleĢtiren sınır çizgisine çizilen dik doğrudur. Ayrıca
bir yüzeye çizilen dik doğru parçası olarak da tarif edilebilir.
Bir ıĢık ıĢını bir ortamdan baĢka bir ortama yüzeyin normali ile açı yapacak Ģekilde geçerse bu
ıĢık ıĢını ikinci ortama geçerken doğrultusunu değiĢtirir. IĢığın bu Ģekilde doğrultu değiĢtirerek
baĢka bir ortama geçmesine ışığın kırılması denir. Eğer ıĢık ıĢını ikinci ortama dik olarak
geliyorsa bu durumda ıĢık herhangi bir doğrultu değiĢikliğine uğramadan doğrudan ikinci ortama
geçer. Yani ıĢık kırılmadan diğer ortama geçer. IĢığın geçerken kırılmaya uğradığı ortamlara
hava-su, hava-cam veya cam-su örnek olarak verilebilir.
IĢığın gelirken yüzeyin normali ile yaptığı açıya gelme açısı, kırılarak diğer ortama geçen ıĢığın
normalle yaptığı açıya ise kırılma açısı denir. IĢık az yoğun ortamdan çok yoğun ortama
geçerken normale yaklaĢarak kırılır. Eğer ıĢık çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçiyorsa
bu durumda normalden uzaklaĢarak kırılır.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- Beyaz renkli kâğıdı yeterince karartılmıĢ bir ortamda masa üzerine yerleĢtirelim ve bu kâğıt
üzerine prizmayı yerleĢtirelim (ġekil 8.1).
2- Sonra lazer ıĢığını masaya teğet olacak Ģekilde prizmaya önce dik olarak tutalım ve ıĢığın
prizmaya girerken, prizmaya girdikten sonra ve prizmadan çıktıktan sonra izlediği yolu takip
edelim (ġekil 8.1).
3- Sonra lazer ıĢığını prizmaya belli bir açı altında gönderelim ve yine ıĢığın prizmaya girerken,
prizma içerisinde ve prizmadan çıkarken izlediği yolu gözlemleyelim. Yine sonuçları
kaydedelim (ġekil 8.1).
15
ġekil 8.1.
4- Lazer ıĢığı prizma üzerine düĢtüğünde kırılmayla birlikte yansıma gözlenebiliyor mu? Bir
model olarak gelen, yansıyan ve kırılan ıĢık Ģekillerini aĢağıda hava-cam tabakası üzerine
çiziniz.
5- Su ile dolu bir cam bardak içerisine bir kalem bırakınız. Benzer bir kalemi yine boĢ bir bardak
içine atınız (ġekil 8.2). Her iki bardağı yan yana yerleĢtirerek sonucu izleyiniz. Suyun içinde
bulunan kalemin doğrultusunda bir değiĢme var mı? Suyun üzerinden dik bir doğrunun su
içerisine girdiğini düĢünürsek kalemin suyun içinde kalan kısmının bu doğrudan uzaklaĢıp
uzaklaĢmadığını kontrol ediniz.
ġekil 8.2.
ġekil 8.3.
6- AĢağıda verilen Ģekilde havadan cama ıĢık ıĢını gelmektedir. IĢığın cama girdikten ve camdan
çıktıktan sonra takip edeceği yolu çiziniz.
Gelen ıĢın
Normal
Hava
Cam
Kırılan ıĢın
Hava
Normal
16
DENEY NO
:9
DENEYĠN ADI
: MERCEKLER
DENEYĠN AMACI : Mercek türlerinin incelenerek, merceklerle oluĢturulan görüntülerin
incelenmesi.
KULLANILAN MALZEMELER : Ġnce ve kalın kenarlı mercekler, çubuk Ģeklinde cisim,
beyaz perde veya ekran.
TEORĠK BĠLGĠ
Cam; ıĢığı soğuran, kıran ve yansıtan bir malzeme olarak belkide insanlık tarihinin en önemli
malzemelerindendir. Cam bu özellikleri sebebiyle oldukça geniĢ kapsamlı bir alanda, farklı
amaçlar için kullanılabilmektedir. Özellikle ıĢığı kırabilmesinden dolayı bir mercek olarak
kullanılmaktadır. Mercekler günümüzde birçok amaç için ince ve kalın kenarlı mercekler olarak
kullanılmaktadır. Bunlara dürbün, teleskop, gözlük camı, fotoğraf makinaları, büyüteç gibi daha
birçok malzemelerin yapımı örnek olarak gösterilebilir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- Elimizdeki mercekleri inceleyerek ince ve kalın kenarlı merceklerin özelliklerini aĢağıya not
edelim (ġekil 9.1 ve ġekil 9.2).
Ġnce kenarlı mercek:
Kalın kenarlı mercek:
2- Bu merceklerle çevremizdeki cisimlere bakalım ve merceklerle baktığımız cisimleri nasıl
gördüğümüzü not edelim.
Ġnce kenarlı mercekle baktığımızda cisim:
Kalın kenarlı mercekle baktığımızda cisim:
ġekil 9.1.
ġekil 9.2.
17
3- ġekil 9.3’de ıĢığın ince kenarlı mercekte kırılması görülmektedir.
ġekil 9.3.
4- Kalın ve ince kenarlı merceklerle bir cisme bakarak görüntülerini not ediniz. Aynı zamanda
merceğin cisme olan mesafesini ve gözünüzün merceğe olan mesafesini değiĢtirerek
görüntünün özelliklerini inceleyiniz.
18