Slayt 1 - Nedir.Org

RUBAİ
ÖZELLİKLERİ







Nazım birimi dörtlüktür.
Tek dörtlükten oluşur.
1,2 ve 4. dizeler birbirleriyle kafiyeli, 3. dize ise
serbesttir. (aaxa)
Özel bir vezinle yazılır.
Yoğun bir fikir örgüsü vardır, bu özellik ahengin
sağlanmasını zorlaştırır.
Tasavvuf, felsefe, dünya görüşü, hiciv, nükte... gibi
pek çok konuda yazılır.
İlk iki dize asıl söylenmek istenene hazırlık
dizeleridir. Asıl söylenmek istenen ise 3 ya da 4
dizede söylenir.
Şiir ve Zihniyet




Rubai, divan edebiyatına Farsların kattığı bir nazım
biçimidir.
Arap edebiyatında rubaiye dübeyt (iki beyit) denir.
Rubaide felsefi konular işlenir. Şairler, rubailerde
dünya görüşlerini, felsefe ve tasavvufi düşüncelerini,
aşk anlayışlarını yoğun bir anlatımla, tek dörtlükte
söylemeye çalışır.
Okuduğunuz şiirlere baktığımızda; 1 ve 4. rubaide
aşk, 2. rubaide ilahi aşk, tasavvuf; 3. rubaide, din ve
duaya yer verilmesi şairlerin edebi zihniyetini
yansıtır.
Şiirde Ahenk
1. RUBAİ:
... zaman söyler imiş a söyler imiş —► redif...
dâstan söyler imiş a "- an" —> tam kafiye...
mihnet -i hicrâne X
...yalan söyler imiş a

1. rubaideki "s, z, ş, g, h, y" sesleri redif ve
kafiye ile birlikte ahengi sağlayan unsurlardır.
2. RUBAİ:
... zuhur
... nûr
... ben kim
...tur


-ûr" —► zengin kafiye
2. rubaideki "k, ş, t" sesleri kafiye ile birlikte
ahengi sağlayan unsurlardır.
3. RUBAİ:
... hatâdan sakla
...riyadan sakla
...kadem
...dü-pâdan sakla

a
a
X
a
"-dan sakla" —► redif
"-â" —»tam kafiye
3. rubaideki "s, r, m" sesleri redif ve kafiye ile
birlikte şiire ahenk katan diğer unsurlardır.





4 RUBAİ:
….göz dime ana a "dime ana" —► redif
…yüz dime ana a "-z" —► yarım kafiye
….vasfun yoh
X
….söz dime ona a
4. rubaideki "g,z,s" sesleri redif ve kafiye ile
birlikte şiire ahenk katan diğer unsurlardandır.
Şiir Dili

Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar
kullanılmış, şiir dili daha çok edebî sanatlarla
sağlanmıştır.
1.

RUBAİ
♦ dil (gönül), bir insan gibi düşünülerek
teşhis sanatı yapılmıştır.
2. RUBAİ






dil-i bî-karar (kararsız gönül) ifadesinde kişileştirme sanatı
vardır.
fevvâre -i nûr (nur fıskiyesi) ifadesinde teşbih (benzetme) sanatı
vardır.
Nur (ışık), fıskiyeye benzetilmiştir.
Âteş-i aşk (aşk ateşi) ifadesinde teşbih sanatı vardır. Aşk, ateşe
benzetilmiştir.
"Bir lem'asına tahammül itmez bin Tür" Aşk ateşinin bir
kıvılcımına bin Tur Dağı dayanmaz, ifadesinde ise mübülağa
(abartma) sanatı vardır.
Yine "Tür" sözcüğü ile telmih (hatırlatma) sanatı yapılmıştır.
Telmih, Hz. Musa'nın Tur Dağı'nda Allah ile konuşması
kıssasınadır.
•"Tecelliyât, nûr, Tür" sözcükleri ile tenasüp sanatı yapılmıştır.
Bu sözcükler Hz. Musa kıssası ile ilgili sözcüklerdir.
3.



RUBAİ
"Ya Rab" ifadesinde nida (seslenme) sanatı
vardır.
Reh-i vâdî -i rubâî (rubai vadisinin yolu)
ifadesinde teşbih sanatı vardır.
Rubai, vadiye benzetilmiştir.
Ta'n-ı har-ı nâdân-ı dü-pâ (iki ayaklı
anlayışsız eşek) ifadesinde teşbih sanatı
vardır. Anlayışsız insanlar, eşeğe
benzetilmiştir.
4. RUBAİ


Sanemâ (ey put kadar güzel sevgili)
sözcüğünde nida sanatı vardır.
Sanem (put) sözcüğünde istiare (eğretileme)
sanatı vardır. Sevgili, puta benzetilmiş fakat
sevgili söylenmemiştir. Açık istiare sanatı
yapılmıştır.
Şiirde Yapı






Şiirin nazım şekli rubai, nazım birimi dörtlüktür.
Rubai, aruz ölçüsünün belirli kalıplarıyla yazılır.
Ortalama kalıp sayısı 24'tür.
Dört mısradan oluşan bir nazım şeklidir. Başı sonu
tamam olan bir şiirdir.
Uyak düzeni "aaba"dır.
Yoğun bir düşünce ve felsefe vardır. Tasavvufta
şairin dünya görüşüne, yergiden esprili anlatıma
kadar birçok tema ele alınır.
Şairler rubailerde mahlaslarını genellikle
kullanmazlar.
Şiirde Tema

1. rubai
Aşk
2. rubai
İlahi Aşk

3. rubai.
Dua, Dilek
4. rubai
Aşk
Şiirde Gerçeklik ve Anlam

insanın gerçekliği düşünülürse, şiirlerde
anlatılanların gerçek hayatla
ilişkilendirilebileceği söylenebilir. Aşk ve aşkın
hâlleri ile dua insan hayatında varolan
durumlardır. Rubailerdeki dünyanın geçiciliği,
felsefi konular vb. anlayışın sanatsal
anlatımla ifade edildiğini görüyoruz. Mecaz
anlamlı sözcüklerin az kullanılması rubailerin
gerçek hayatla ilişkili olmasındadır.
Şiir ye Gelenek


Fars edebiyatından Türk edebiyatına geçen
gelen rubai nazım şekli, divan edebiyatı
geleneği içinde yer almıştır. Kullanılan nazım
şekli, nazım birimi, aruz ölçüsü, mazmun ve
sanatlar divan şiiri geleneğinin özellikleridir.
Rubai nazım şeklinin asıl ustası İranlı şair
Ömer Hayyam'dır. Bizim edebiyatımızda ise,
Azmizâde Haleti, Kadı Burhaneddin, Nef'i,
Nâbî, Fuzûlî, Yahya Kemal Beyatlı rubai
yazan önemli şairlerdir.
Metin ve Şair

Azmizâde Hâletî Çağın bilginlerinden Pir
Mehmet Azmi Efendi'nin oğludur. Müderris ve
kadılık yapmıştır. Divan şiirinde rubai ustası
olarak tanınan Hâletî, kendisinden sonra
gelen kuşakları etkilemiştir. Rubailerinde kimi
zaman mistik bir dünya görüşü çerçevesinde
kalarak münacaatlar yazan şairin, Divan,
Sakinâme, Münşeat'ın yanı sıra, İslam
hukuku üzerine yapıtları da vardır.