DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
advertisement
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU DEHB Nedir ? Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ( DEHB ), yedi yaşından önce başlayan ve kendini dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ( hiperaktivite ) ve dürtüsellikle gösteren nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Bu üç belirti her zaman bir arada görülmeyebilir. Bu anlamda bozukluğu iki gruba ayırabiliriz; Dikkatsizliğin önde geldiği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtilerinin olmadığı grup DEB-H veya birleşik tip bu üç özelliğin bir arada görüldüğü DEB+H Dikkatsizlik • Dikkatini ayrıntılara veremez; ödevlerinde işlerinde dikkatsizce hatalar yapar. • Aldığı görevlerde ya da oyunlarda dikkati dağılır • Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünür. • Yönergeleri izlemez, okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz. • Aldığı görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker. • Sürekli mental çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ve bunlara karşı isteksizdir. • Görevler ve etkinlikler için aldığı materyalleri kaybeder ( oyuncak, kalem, kitap, araç-gereçler ) • Dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır. • Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır. Hiperaktivite ( Aşırı Hareketlilik ) • Elleri ayakları kıpır kıpırdır, oturduğu yerde kıpırdanıp durur. • Sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar. • Uygun olmayan yer ve durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır. • Sakin bir şekilde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır. • Çoğu zaman hareket halindedir ve bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır. • Çok konuşur. Dürtüsellik • Sorulan soru tamamlanmadan cevabı yapıştırır. • Sırasını bekleme güçlüğü vardır. • Başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer. Okula başlayan DEHB’li çocukta en çok dikkat çeken derste yerine oturmaması, dikkatini bir konu üzerine yoğunlaştıramaması, algılama bozukluğu, okuma güçlüğü ve sakarlıktır. DEHB’nin okul çağında görülen başka belirtileri ; Çocukların yazılarında bozukluk, sıra,masa ve odaların dağınıklığı, defterlerinin kirli ve düzensiz oluşudur. Sırasında oturamama, el ve ayak hareketleriyle öğretmenlerinin ve diğer öğrencilerin dikkatini dağıtma, öğrenmede güçlükler, başkaldırıcı davranışlar, öğretmenini dinlememe, bazen de sınıftan çıkma gibi davranışlar görülebilir. DEHB’nin ortaya çıkmasında genetik geçiş ve çevresel etmenlerin büyük ölçüde etkili olduğu düşünülmektedir. • Ailesinde DEHB olan çocuklar olmayanlara oranla 5-7 defa daha fazla bu sendromu taşırlar. • Anne babada DEHB varsa çocukta bu durumun görülme şansı % 50’dir. • Özellikle birinci ve ikinci dereceden akrabalar ile yapılan aile çalışmaları, hiperkatif çocukların ailelerinde antisosyal kişilik bozukluğu, histeri, alkolizm ve madde kullanımının daha sık olduğunu ortaya koymuştur. Çevresel faktörler olarak ise özellikle doğum öncesi dönemde etki edebilen hipotiroidizm ( tiroid bezinin çok çalışması ), kurşun zehirlenmesi, radyasyon, ilaç entoksikasyonu, hamilelikte alkol ve sigara kullanımı sayılabilir. Ayrıca çocuğun daha sonradan geçirdiği beyin zedelenmesinin de etkili olduğu düşünülmüş ve araştırmalar yapılmıştır. *Ortalama her 20-30 çocuktan birinin DEHB olduğu düşünülmektedir. • Genel toplumda bulunma oranı % 8-9 • Okul çağı çocuklarında görülüş sıklığı % 3-5 • Erkek çocuklarda kızlardan daha sık görülmekte • Kızlarda genellikle dikkatsizlik ve bilişsel sorunlar ön planda gelmekte DEHB olan çocukların büyük bir bölümü bu bozukluğun belirtilerinin yanında diğer birçok alanda sorunlar yaşamaktadır; * Okul Sorunları ve Öğrenme Bozuklukları * Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu ( inatçılık,öfke patlamaları,söz dinlememe,kurallara uymama,karşı gelme ) * Davranım Bozukluğu ( hırsızlık,yalan söyleme,kavga dövüş başlatma,insanlara ve hayvanlara acımasız davranma ) * Depresyon-Kaygı Bozuklukları * Arkadaş ilişkilerinde sorunlar * Alkol-Madde Bağımlılığı Her DEHB vakasında ek sorunlar görülmeyebilir. Ülkemizde yapılan bir araştırmada DEHB tanısı alan olguların ; • % 54’ünde Davranım Bozukluğu ya da Karşı Gelme Bozukluğu • % 7.6’sında Depresyon • % 3.8’inde Anksiyete ( Kaygı ) tesbit edilmiştir. DEHB’de tedavi anne-baba, okul ve profesyonel kişinin koordinasyonuyla gerçekleşir. DEHB’nin tedavisinde başta ilaç tedavisi olmak üzere, anne baba eğitimi, bireysel görüşme, aile tedavisi, grup tedavisi gibi yöntemler kullanılmaktadır. Ancak bunların içerisinde en etkin ve çabuk sonuç verenin ilaç tedavisi olduğu görülmüştür. DEHB oldukları uzmanlarca görüş birliğine varılan tarihte yer edinmiş kişiler var; Thomas Edison, Benjamin Franklin, Albert Einstein, Ernest Hemingway, Dustin Hoffman vb... Bunun yanında çocukları DEHB olan ve kendileri de DEHB’li olup oldukça başarılı olan anne babalara da rastlıyoruz. DEHB’nin olumlu yönleri : • • • • • • • Enerjik olma Yaratıcılık Sıcak kanlı, cana yakın olma Hoşgörülü olma ( bazen gereğinden fazla ) Esneklik İyi bir espri yeteneğine sahip olma Risk alabilme ( bazen gerekenden fazla oranda) • İnsanlara kolaylıkla güvenebilme ( bazen gereğinden fazla zarar verici oranda )
