Slayt 1 - files.eba.gov.tr

HÜCRE ZARI
• İki sıra fosfolipitten oluşmuştur.Bu moleküller sırt sırta verdiklerinde su geçirmeyen bir
•
•
•
•
•
tabaka oluşur.
Fosfolipitin yanısıra glikoprotein,glikolipit ve proteinler de bulunur.
Glikolipit ve glikoproteinler reseptör olarak görev yapar.
Hücrenin bulunduğu ortamdakideğişiklikleri ve uyarıları sürekli olarak algılar ve tepki
göstermesini sağlar.
Hücresel faaliyetler sonucu yeni parçalar eklendiği veya çıkarıldığı için zar hareket
halindedir.Bu durum zarın canlı olduğunun göstergesidir.
Bazı hücrelerde hücre yüzeyi;emilim,salgılama,sıvı iletimi ve diğer fizyolojik olaylarla
ilgili olarak farklılaşır.
Serbest yüzeyindeki
farklılaşmalar
mikrovillus
Yan yüzeyindeki
farklılaşmalar
Ara bağlantı
sil ve kamçı Sıkı bağlantı
oyuklar
desmozom
Taban yüzeyindeki
farklılaşmalar
Bu oluşumlar ,kan damarı
olmayançok katlı hücre
tabakalarını beslenmesini sağlar
Bitki hücrelerine has bir özellik olup ,plazma zarının etrafında ,onu koruyan
cansız sert bir örtüdür.
Temel maddesini selüloz oluşturur.
Komşu hücrelerinin çeperleri birbirine pektin ile bağlanmıştır.
Çeperde madde geçişini sağlayan tam geçirgen geçitler bulunur.
•
•
•
•
•
•
•
•
•









STOPLAZMA
Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında bulunan ,hücre iskeleti,organeller ve sitozol
sıvısından oluşur.
Canlı yapısında organeller,cansız yapısında organik ve inorganik bileşikler bulunur.
Hücre zarının hemen altındaki yoğun kısma ektoplazma ,ektoplazma ile çekirdek
arasındaki daha az yoğun kısma endoplazma denir.
Sitozolun %90 ı sudur.Bu oran hücreye göre değişebilir.
Organik ve inorganik (kuru madde )maddelerin oranı %10-40 arasında değişir.
Kuru maddelerin %90’ını organik ,%10’unu inorganik maddelerden oluşur.
Bitki hücrelerinde karbonhidrat daha çok bulunur.
Yarı akışkan ve yoğun olan stoplazma (1.25 g/cm3), suya konduğunda dibe çöker.
Stoplazmada bulunan organeller:
MİTOKONDRİ
RİBOZOM
ER
GOLGİ
LİZOZOM
PEROKSİZOM
KOFUL
PLASTİDLER
SENTROZOM
MİTOKONDRİ
• Oksijenli solunum yapan bütün
•
•
•
•
•
•
ökaryotik hücrelerde görülür.
Görevi enerji üretmektir.
Enerji ihtiyacının fazla olduğu
kas hücreleri,sinir hücreleri ve
aktif taşımanın fazla olduğu
hücrelerde sayıları fazladır.
Zar yapısı hücre zarının yapısına
benzer.Dış zar düz,iç zar ise
içeriye doğru oluşan tüp şeklinde
“krista”adı verilen kıvrımlardan
oluşur.
Krista üzerinde ETS enzimleri
bulunur.
Matrikste solunumla ilgili
enzimler,ribozom,DNA,RNA.prot
ein,su ve mineraller bulunur.
DNA sı çekirdekten bağımsız
bölünür.Çekirdek DNA sına göre
daha az bilgi taşır.
RİBOZOM
• Virüsler hariç bütün hücrelerde
•
•
•
•
•
bulunur.
Hücreye giren aminoasitler
burada protein haline getirilir.
İzole edilmiş ribozomlar gerekli
şartlar sağlandığında hücre
dışında protein oluşturabilirler.
Zarsız olup rRNA ve proteinden
yapılmıştır.Protein ribozomlarda
,rRNA çekirdekte sentezlenir.
Büyük ve küçük alt birimler
halindedir.Protein sentezi
sırasında biraraya gelirler.
E.R. ve çekirdek üzerinde bağlı
olarak;stoplazma da serbest
olarak bulunur.
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
•
Hücre zarını çekirdek zarına
bağlayan kanallardan meydana gelir.
• Yumurta ,embriyonik hücreler ve
alyuvarlar hariç bütün ökaryotik
hücrelerde bulunur.
• E.R. Kanalcıkları sabit bir yapıya
sahip olmayıp , hücrenin işlevine göre
değişebilir.
• Başlıca özellikleri;
1-Zarları üzerinda bulunan ribozomların
sentezlediği protein moleküllerini
golgiye taşır.
2-Granülsüz E.R. Yağ sentezi yapar.
3-Hücreye destek sağlar.
4-Hücre içi dolaşımını sağlar.
5-Hücrede asidik ve bazik tepkimelerin
birbirlerini etkilemeden meydana
geldikleri ortamı oluşturur.
6-Çizgili kaslarda ,kasın kasılma ve
gevşemesini sağlar.
7-Üzerinde ribozom olanlara granüllü
,düz ve ribozomsuz olanlara
granülsüz E.R. denir.
PEROKSİZOM
• Hücrelerde zehir etkisi yapan H2O2 yi su ve
•
•
oksijene çeviren “katalaz “ enzimini taşıyan
organeldir.
Protistlerde,mantarlarda,yüksek yapılı
bitkilerin hücrelerinde ,hayvanlarda özellikle
karaciğer,kalp ve böbrek hücrelerinde bulunur.
Tek katlı zardan oluşmuş olup içinde dört çeşit
enzim bulunur.Üçü H2O2 nin oluşumunu .biri
de parçalanmasını sağlar.
KOFUL (VAKUOL )•
•
•
Hücrelerde artık madde
.mineral,besin ve bazı
pigmentlerin
depolandığı,tek katlı zara
sahip ,torba şeklindeki
yapılardır.
Genellikle golgi ve E.R. dan
oluşur.
Genellikle üç çeşittir.
BESİN
BOŞALTIM
DEPO
SENTROZOM
• Hayvan hücrelerinin bölünmesinde rol oynayan
•
•
,birbirine dik iki sentriolden meydana gelmiştir.
Hücre bölünmesinde aktif rol oynayan
sentrozomlar çekirdeğe yakın bulunurlar.
Bitki hücrelerinde ve bazı hayvan hücrelerinde
bulunmaz.Bununla birlikte bitki hücrelerinde iğ
iplikleri bazı stoplazmik yapılardan oluşur.
KLOROPLAST
• Bitkilerde ,fotosentezin gerçekleştiği
•
•
•
•
•
•
yeşil renkli plastidlerdir.
Yeşil kısımlarında ,özellikle yapraklarda
bulunur.
Grana ve stroma olarak iki kısından
oluşur.
Granalar lamel adı verilen yapıların üst
üste yığılması sonucu meydana
gelmiştir.Böylece yüzeyi artırarak daha
fazla ışığın emilmesini sağlarlar.
Stromalar granaların etrafındaki sıvı
kısımdır.Burada
DNA,RNA,ribozom,fotosentez
enzimleri ,karbonhidrat,yağ ve
proteinler bulunur.
Kloroplastın temel görevi
fotosentezdir.
Mitokondride olduğu gibi ATP
üretilir.Farkı ise ,üretilen ATP dışarı
verilmez,besin üretiminde kullanılır.
GOLGİ
• Olgunlaşmış kan ve sperm
•
•
•
•
•
•
•
hücreleri hariç bütün ökaryot
hücrelerde görülür.
Üst üste yığılmış yassı
keseciklerden oluşmuştur.
E.R.den farkı ,üzerinde
ribozomların bulunmaması ve
keselerin belli bir bölgede grup
halinde bulunmasıdır.
Golgiden oluşan kesecikler
hücre zarının yapısına katılır.
Başlıca görevi salgı yapmaktır.
Lizozomun oluşumunda görev
alır.
Keseler tomurcuklanarak bazı
kofulları oluşturur.
Bitkilerde hücre çeperinin
yapısına katılır.
LİZOZOM
• İçlerinde parçalayıcı sindirim enzimleri bulunan, tek katlı
zarla çevrili ,kese şeklindeki yapılardır.
• Lizozom enzimleri ribozomlarda sentezlenir,E.R. İle
golgiye getirilir ve burada paketlenerek kesecikler
halinde salınır.
• Alyuvarlar hariç bütün hayvan hücrelerinde özellikle
fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde bol miktarda
bulunurken bitki hücrelerinde bulunmaz.
• Başlıca görevleri;
1-Hücre içi ve dışı kökenli, maddeleri ihtiyaç halinde
sindirir.
2-hücre savunmasında görev yapar.