DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDİR ?

DİKKAT EKSİKLİĞİ
NEDİR ?
(DEHB)
Çoçuk Hastalıkları Uzmanı
Dr.ÖmerARTAR
Gemlik Devlet Hastanesi
DEHB genetik ve kalıtsal bir
zemin üzerinde gelişen biyolojik
nedenli bir bozukluktur.
Genetik faktörler ile çevresel
uyarıların bileşkesidir.
EYVAH......
DÜZ DUVARA
TIRMANIYOR!!
DEHB yalnızca dikkat ve hareketlilik sorunu
değildir.Ayrıca öz denetim, öz düzenleme
sorunu da var olup bu çocuklarda zaman
kavramı ile ilgili ağır bozukluklar da vardır.
Yaramazlık – hareketlilik – dikkatsizlik bir hastalık
haline gelip gelmediğinde ölçütler:

Bulguların uzun zamandır var olması,7 yaşından önce
başlaması ve 6 aydan uzun sürmesi

Aile içi ilişkileri bozması.

Okul yaşamında zorluklar ortaya çıkarması.

Akademik ve psikososyal başarının düşmesi ve bu
belirtilerin başka bir hastalığa bağlı olmaması.
düşmes
TEMEL BULGULAR
Davranışsal – zihinsel – duygusal ve sosyal alanda pek çok belirtisi
vardır.Duygulanımları oynaktır.Çevresel olaylar karşısında aşırı –
patlayıcı – gergin reaksiyonlar gösterebilirler.Ufak şeyler
karşısında aşırı mutlu yada aşırı mutsuz ve umutsuz
olabilirler.Temel belirti aşırı hareketlilik,dikkatsizlik ve
dürtüselliktir.
AŞIRI HAREKETLİLİK




Yaşamın ilk yıllarında hatta anne karnından itibaren
vardır.
Sürekli koştururlar ve laf dinlemezler, buna bağlı
olarak da sürekli düşerler, çarparlar etrafa bakmadan
aniden yola fırlayabilirler.Böylelikle trafik kazaları vb.
sıkça olur.
Ders sırasında yerinde duramaz, sıraların arasında
dolaşırlar.
Yalnızken sorunlar daha azdır. Sınıfta – kampta –
sinema – tiyatroda sorunlar artar.
DİKKAT EKSİKLİĞİ (1)

Dikkatleri çok dağınıktır ve dış uyarılardan
çok çabuk etkilenirler.

Dikkati toplama - sürdürme – gerektiğinde
başka yöne kaydırma becerileri sınırlıdır.

Okulda ve ders çalışırken dikkat sorunları
daha da artar.Zamanı kullanma konusunda
beceriksizdirler bu nedenle planlama yapmaları
sıkıntılıdır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ (2)

Aşırı hareketlilik olmadan da olabilir.Bu
çocuklar hayal dünyasında yaşıyor gibidir ve
sürekli dalıp giderler.

Sık sık eşyalarını unuturlar yada kaybederler.
DÜRTÜSELLİK(1)

Aklına geleni hemen yapma, isteklerini erteleyememe,
sırasını bekleyememe konuşmaların arasına girme,
sonucunu düşünmeden davranma gibi bulgulardır.

Bu özelliklerden dolayı kolay ilişki kurarlar, liderlik
özellikleri iyidir.Ancak çabuk öfkelenip sık sık kavga
ederler.

Grup oyun yada etkinliklerine girişleri de çıkışları da
kolaydır. Öfkelerini bastırdıklarında grup lideri
olabilirler.
DÜRTÜSELLİK(2)

Karıştırıcı yada elleklik özellikleri fazladır.Arkadaşlarının
kafalarına vurma, çekmece kurcalama, kızların saçını çekme,
eteklerini kaldırma gibi özellikleri vardır.

Ergenlik döneminde uygunsuz cinsel temaslar ve bazı zararlı
bağımlılıklara eğilimde bu yüzden fazladır.
TİPLENDİRME 1
A.
DEHB – Bileşik Tip

Büyük çoğunluk bu gruptadır.

Huzursuzluk – davranışsal ve duygusal
engellenme eşiğinde düşme ve farklı
düzeylerde dikkat sorunları vardır.
TİPLENDİRME 2
B.
DEHB – Dikkatsizliğin Önde Geldiği Tip

Altı ayı aşan dikkatsizlik vardır.

Esas sorun okulda yaşanır.

Rüyada gibi unutkan çocuklardır.

Kızlarda daha sıktır.
TİPLENDİRME 3
C.
DEHB – Hiperaktivite Önde Geldiği Tip

Hiperaktivite ve dürtüsellik 6 yı aşkın süredir
vardır.

Dikkatsizlik yok denecek kadar az.

Engellenme eşiği daha düşüktür.

Erkeklerde daha sıktır.
DEĞERLENDİRME
A.
ÖYKÜ – ANAMNEZ
B.
FİZİK – MUAYENE
C.
SORU LİSTELERİ BİLGİ FORMLARI
D.
LABARATUVAR İNCELEMELERİ
NEDENLERİ 1
A.



Genetik
4p 16.1 – 5p 15.3 – 6p 13. kromozom
bozuklukları
Ailelerde psikiyatrik hastalık ve madde
bağımlılıklarında artış.
Tek yumurta ikizlerinden birinde varsa, %70
ikincisinde de olması.
NEDENLERİ 2
B.


Beyinde Yapısal Değişiklikler
Beyin hücreleri daha azdır. Özellikle ön
beyinde beyaz cevherde azalma vardır.
Nadiren kafa travması ve düşmelerden sonra
şikayetler başlayabilir.
NEDENLERİ 3
C.

Beyin İşlevleri ile İlgili Değişiklikler
Nörotransmitter farklılıkları:
Özellikle ön beyinde dopamin sisteminde
bozukluklar vardır. Bu bölgelerde kanlanma ve
şeker tüketimi azalmıştır.(Dolayısı ile bu bölgeler
daha az çalışmaktadır)
NEDENLERİ 4
D.


Aile Tutumları ile İlgili Nedenler
Aşırı hoşgörülü yada aşırı kuralcı aile
Erken bebeklik döneminde yetersiz anne
bebek ilişkisi

Ana baba geçimsizliği

Parçalanmış aile
NEDENLERİ 5
E.


Diyet ve Alerji
Esansiyel yağ asitlerinin yetersiz tüketimi
(omega3-omega6)
Alerjik çocuklarda DEHB oran biraz daha
fazladır.
NEDENLERİ 6
F.
1.
2.
3.
4.
5.
Çevresel Toksinler
Prematürite düşük doğum ağırlığı
Doğum komplikasyonları
SSS enfeksiyonları
Gebelik sırasında annenin alkol, sigara
kullanması.
Genetik hastalıklar( Fragil x,Turner ,Williams)
DEHB ye EŞLİK EDEN ve KARIŞAN
DURUMLAR
Zıtlaşma
 DEHB ve davranım bozukluğu
 DEHB ve öğrenim güçlüğü
 DEHB ve zeka geriliği
 DEHB ve depresyon
 DEHB ve bipolar bozukluk
 DEHB ve anksiyete (kaygı) bozukluğu
 DEHB ve tik bozukluğu
 DEHB ve gelişimsel koordinasyon bozukluğu
 DEHB ve epilepsi
 DEHB ve alkol madde bağımlılığı

DEHB ve DİĞER KLİNİK DURUMLAR





Menenjit-Ensefalit
Kafa Travması
Kemoterapi Sonrası
Hipertiroidi
Demir Eksikliği Anemisi gibi durumlar
DEHB Belirtileri Ortaya Çıkarabilir
ZITLAŞMA





Öfke patlamaları sıktır
Yasaklanmış şeyleri inadına yapar
İsteyerek başkalarını kızdırırlar
Alıngan-çabuk kırılan tiplerdir
Kızgın-gücenik ve içerlenmiş ayrıca kincidirler
DAVRANIŞ BOZUKLUĞU




İnsanlara-Hayvanlara-Eşyalara zara verme
Kavgacı-Döğüşcü-Çeteci-Acımasız-Kabadayı
Yangın çıkaran-Kundaklayan-Hırsızlık yapan
Dolandırıcı-Hırsız-Yalancı
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ





DEHB nin yaklaşık yarısında öğrenme güçlüğü vardır
Matematik-Okuma-Yazmasından birinde yada hepsinde
Sağ-sol kavramları zor gelişir
El-Göz koordinasyonu (Ayakkabı-Kravat bağlama)zordur
Bireysel eğitim(özel eğitim)ihtiyaçları vardır
ZEKA GERİLİĞİ


DEHB her zeka grubunda görülebilir.Ancak zeka geriliği olanlarda
DEHB daha sıktır
Özel Eğitim gereklidir
DEPRESYON

Çökkünlük-İlgisizlik-Suçluluk-Değersizlik düşünceleriÖlüm düşünceleri sıktır


Öfke patlamaları olur
DEHB ile birlikte olabileceği gibi,birbiriyle
benzerliklerinden dolayı karışabilir

Uykusuzluk-Duygularda oynaklık-İntihar ve Dikkat
azalması-öfke gibi belirtiler iki durumda da olur

Başlama yaşı ve biçim ayrımı da zordur.Depresyon
daha çok ergenlik yaşlarında başlar
GELİŞİMSEL KOORDİNASYON BOZUKLUĞU



Becerisizlik-Hantallık-Sakarlık
Ancak zihinsel sorunları yoktur
Fizik tedavi uygulamaları gereklidir
EPİLEPSİ

Nöbete neden olan epileptik dalgalar çocuklarda
davranışsal sorunlara neden olabilir.Mutlaka DEHB
tanısı koymadan EEG çekilir.Epilepsi olmadığı ekarte
edilmelidir.
YAŞLARA GÖRE DEHB BELİRTİLERİ
1
1)
Okul Öncesi Dönemi DEHB
 Anne karnından itibaren kendini belli eder.
 Bebeklik döneminde huzursuzluk, kolik, uyku sorunları
sıktır.
 Oyun çocukluğu döneminde aşırı hareketli, yaramaz,
sürekli koşturan ve kendilerine zarar veren
çocuklardır.
 Saldırgan davranışlar, öfke nöbetleri sıktır.
 Oyun ve oyuncaklardan çabuk sıkılırlar.
YAŞLARA GÖRE DEHB BELİRTİLERİ 2
2)







Okul Dönemi DEHB
Dikkat eksikliği daha net fark edilir.
Derslere karşı isteksizdirler.
Evde ve derste zor otururlar ve çabuk sıkılırlar.
Söz almadan konuşur, arkadaşlarının dikkatini dağıtırlar.
İlkokul dörtten sonra ciddi başarısızlıklar baş gösterir.
Kaygı bozuklukları da sık olduğundan okula gitmek zordur.
Anneden ayrılamama ve ayrılık anksiyetesi belirgindir.
YAŞLARA GÖRE DEHB BELİRTİLERİ 2
3)






Ergenlik ve DEHB
En zor dönemdir.
Dürtü denetim sorunları daha ön plandadır. ( madde bağımlılığı –
uygunsuz cinsel temas – depresyon – intihara eğilim – öfke
patlamaları )
Okul başarısı giderek düşer.
Sosyal arkadaş gruplarından koparak tehlikeli marjinal gruplara
dahil olur.
Zamanı iyi ayarlayamaz. Ev ve okuldaki programlara uyamazlar.
Sorumsuzluk – okuldan kaçma – parasal konularda yalan söyleme
cinsel aşırılık ve hastalıklara eğilim
YAŞLARA GÖRE DEHB BELİRTİLERİ 2
4)







Erişkin Dönemi ve DEHB
Duygulanımları aşırı değişkendir. Bir anda çok mutlu yada aşırı
kederli olabilir.
Unutkandırlar.
Plan ve iş organizasyonları zayıftır.
İşlerinde çok çabuk sıkılırlar.
Öfke patlamaları sıktır.
Hobileri ve ilgi alanları sürekli değişiktir.
Antisosyal kişilik bozukluğu – suça karışma – alkol ve madde
bağımlılığı sıktır.
TEDAVİ 1


İlaç Tedavisi
MSS uyarıcılar
 Metilfenidat

Diğer ilaçlar
 Antipsikotik
(Ritalin – Concerta )
( Risperidan)
 Antidepresan ( İmipramin )
 Antiepileptikler.
TEDAVİ 2

İlaç Dışı Tedavi 1
 Psikososyal Eğitim

Aile Eğitimi ve Aile Tedavisi
 Etkili iletişim
 İyi ve kötü davranışlar.
 Ödüller
 Cezalar

Okul ve Öğretmen Tedavi Desteği
 Dikkat ve davranış için uygun sınıf içi uygulamalar.
 Dikkatsizlik için uygun önlemleri alma
 Hareketlilik için uygun önlemleri alma

Çocukla Bireysel Terapi
Aile Eğitimi ve Aile Tedavisi
 Etkili İletişim
 İletişimin en önemli unsuru dinlemektir.
 Konuşurken yüzüne bakın onunda size bakmasını sağlayın.
 Öfke patlaması sırasında olaylara çözüm aramayı
erteleyin.
 İyi Kötü Davranışlar
 Olumlu davranışları arttırmak.
 Olumsuz davranışları azaltmak


Gereksiz ve kararsız hayırlardan kaçının.
Kurallar koyun baştan belli edin.
Aile Eğitimi ve Aile Tedavisi
 Ödüller
 Ödüller için pazarlık yada vaat de bulunmayın.
Rüşvete alıştırmayın.
 Maddi değeri büyük ödül almayın.
 Sözünüze sadık olun.
 Cezalar
 Çocuk tam olarak ne için ceza aldığını bilmelidir.
 Cezanın amacını çocuğa bildirin.
 Ceza bittikten sonra ceza nedenini tartışmayın.
 Cezalar gerçekçi olmalıdır.
 Mola yöntemi en iyi ceza yöntemidir.
Okul ve Öğretmenin Tedavideki Yeri









Doktor ve öğretmen bilgi alışverişinde olmalı.
Öğretmen durumu bir bozukluk olarak görmeli, şımarıklık –
yaramazlık olarak değerlendirmemeli.
Olayın bir zeka sorunu olmadığını bilmeli.
Çocuklara sınıf önünde hakaret edilmemeli.
Her seferinde tek bir görev verilmeli.
Dikkat süreleri ile ilişkili olarak çalışma süreleri küçük parçalara
bölünebilir.
Sınavlarda ek süreler verilebilir.
Dikkatini dağıtmasına izin vermeyin ve dış uyarılardan uzak kalmasını
sağlayın.
Olumlu ilişkiler kurun – empati yapın kendinizi yada kendi çocuğunuzu
onun yerine koyun.
Davranış Kontrolü İçin Uygun Sınıf İçi Uygulamalar






Olumlu öğretmenöğrenci ilişkisi kurulmalı
Öğretmen çocuğu değil yaptığı hatayı tenkit etmeli
Çocuk değil hatalı davranış cezalandırılmalı
Çocuğa empati yapması için fırsat verilmeli
Eleştirinin yanında mutlaka pratik bir çözüm üretilmeli
Özür dilemesi, yada hatasını telafi etmesi için şans verilmeli
Hareketlilik İçin Alınacak Önlemler





Çocuğun hareket ihtiyacını olumlu yönde kullanın
Uygun davranışları mutlaka farkedin ve ödüllendirin ‘Zaten böyle
olması gerekiyordu’ diye düşünmeyin
Sözel uyarı yanında defterine yazı ile de mesajlar yazın böylelikle
uyarı hatırlamasını sağlayın
Sürekli uyarıda bulunup bıktırmayın ufak tefek şeyleri görmezden
gelin
Aç olmadığından emin olun açlık bu çocuklarda şikayetleri daha da
kuvvetlendirir
DEHB HAKKINDA ENÇOK SORULAN
SORULAR
»
»
»
»
»
»
»
»
»
»
Hiperaktif çocuğun IQ su yüksek midir ?
Özel eğitim alması gerekli mi ?
Beyinlerinde şeker az mı ? Bu yüzden mi çok şeker yiyorlar ?
Beceriksizlik DEHB ile birlikte midir ?
Sürekli unutkanlıkları normal mi ?
Çok şımartmışsın diyorlar doğru mu ?
Kardeşini aşırı kıskanıyor DEHB ile ilgili mi ?
İleride başarılı bir insan olabilir mi ?
DEHB kaç yaşına dek sürer ?
Kullandığı ilaç bağımlılık yapar mı ?
DİKKATİNİZDEN DOLAYI
?
TEŞEKKÜRLER
Dr.Ömer ARTAR