Vergi Hukukunun Dalları Vergi Usul Hukuku

.
VERGİ HUKUKU
Kırklareli Üniversitesi-İİBF
2014 Güz Yarıyılı
Yard. Doç.Dr. Zeynel KOÇ
1
.
VERGİ NEDİR ?
Vergi; devletin ya da devletin
yetkilendirdiği kamu tüzel kişilerinin kamu
harcamalarını karşılamak üzere yasalar
çerçevesinde gerçek ve tüzel kişilerin
ödeme gücü üzerinden zora dayanarak
ve karşılıksız olarak aldığı parasal
değerlerdir.
2
.
VERGİ BENZERLERİ (Resim, Harç)
Resim; Devletin veya yetkili kıldığı
organların belirli konularda verdikleri izinler
karşılığı tahsil ettikleri ekonomik değerlerdir.
Harç; Devlet tarafından sunulan belli bir
hizmetten yararlanma karşılığında ödenen
ekonomik değerlerdir.
3
3
.
VERGİNİN ÖZELLİKLERİ
Kamu harcamalarına karşılık alınır.
Kanunla alınır.
Ödeme gücüne göre alınır.
Zora dayanarak alınır.
Kişisel karşılığı yoktur.
Parasal değerlerle alınır.
4
.
VERGİ HUKUKUNUN HUKUK BÜTÜNÜ
İÇİNDEKİ YERİ, KONUSU, DALLARI VE
TANIMI
Hukuk kavramı, toplum halinde yaşayan kişiler
arasındaki ilişkileri düzenleyen ve yaptırımlarla
desteklenmiş olan kurallar bütünüdür.
Hukuk bilimi özel hukuk ve kamu hukuku olmak
üzere iki ana dala ayrılmaktadır.
Bunlar;
Tarafların eşit durumda bulunduğu ilişkileri,
Devletin egemenlik gücünden kaynaklanan ilişkileri
düzenler.
5
HUKUK

KAMU HUKUKU

ANAYASA HUKUKU

İDARE HUKUKU

CEZA HUKUKU

İCRA-İFLAS HK.

MALİ HUKUK

ÖZEL HUKUK
6
MALİ HUKUK

GELİR HUKUKU

VERGİ HUKUKU

DİĞER GELİRLER

HARCAMA HUKUKU
7
.
Vergi Hukuku
Vergi Hukuku; Devlet ile kişiler arasındaki vergi
ilişkilerinden doğan hak ve yükümlülükleri inceleyen
hukuk dalıdır.
Vergi ilişkisinde bir yanda devlet, diğer yanda kişiler yer
alır. Bu ilişkinin temelinde devletin vergilendirme yetkisi
yatmaktadır ve tarafların eşitliği söz konusu değildir.
Dolayısıyla vergi hukuku bir kamu hukuku dalı olarak
karşımıza çıkmaktadır.
Vergi hukukunun ,diğer hukuk dalları ile ilişkileri vardır.
Örneğin: Anayasa Hukuku, İdare Hukuku, Ceza Hukuku,
Devletler Hukuku vb.
8
.
Çeşitli Yazarların Vergi Hukuku Tanımları
Vergi hukuku; vergi ödevlerin niteliğine, vergi borcunun doğması ve
ortadan kalkmasına ilişkin maddi ve şekli hukuk kurallarının
bütünüdür. (Öncel/ Kumrulu/ Çağan)
Vergi hukuku; devletin hakimiyet hakkına dayanarak almış olduğu
vergi dolayısıyla ortaya çıkan, hak ve ödevleri düzenleyen ve
verginin hukuki esasını inceleyen objektif bir hukuk dalıdır.
(Şerafettin Aksoy)
Vergi hukuku; vergi kanunlarının yapısı, yorumu, yer ve zaman
bakımından uygulanması, kaynakları, vergi borçlusu ve vergi
alacaklısı, vergi ehliyeti, vergi suçları vb. inceleyen bir kamu hukuku
koludur. (Akif Erginay)
Vergi hukuku; vergi ilişkisinden doğan hak ve ödevler ile, bu
ödevlere uygun hareket edilmemesi durumunda ortaya çıkabilecek
olan cezalar ve uyuşmazlıklar konularını inceleyen hukuk dalı
şeklinde tanımlanır.
9
.
Vergi Hukukunun Konusu
Vergi hukukunun konusuna; vergi, resim, harç, fon gibi
isimlerle alınan çeşitli kamu gelirlerinin;
Tarh-tahakkuk-tahsili,
Vergi suçları ve cezaları,
Vergilendirme sürecinde çıkan uyuşmazlık çözümü gibi
konular girmektedir.
Bu konularla ilgili düzenlemeler; başta Vergi Usul Kanunu
olmak üzere, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil
Usulü Hakkında Kanun ve 2575-2576-2577 sayılı yargıya
ve yargılamaya ilişkin kanunlarda düzenlenmiştir.
10
.
Vergi Hukukunun Dalları
Vergi hukuku kendi içinde;
Vergi Ceza Hukuku,
Vergi İcra Hukuku,
Vergi Yargılama Hukuku,
Uluslararası Vergi Hukuku,
Vergi Usul Hukuku
olarak bölümlere ayrılır.
11
.
Vergi Hukukunun Dalları
Vergi ceza hukuku, mükelleflerin yükümlülüklerine
uymamaları durumunda karşılaşacakları yaptırımları
düzenlemektedir.
(Türk vergi hukukunda cezalarla ilgili düzenlemeler,
esas olarak Vergi Usul Kanunu içinde yer almaktadır.)
Vergi icra hukuku, devletin vergi alacağının güvence
altına alınması ve ödenmemesi durumunda
uygulanacak önlemleri içermektedir.
(Türk vergi hukukunda, bu konuyla ilgili düzenlemeler
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’da yapılmıştır.)
12
Vergi Hukukunun Dalları
Vergi yargılama hukuku, mükellef ile vergi idaresi
arasında çıkabilecek uyuşmazlıkların yargı oranlarındaki
çözüm yöntemlerini incelemektedir.
(Türk vergi hukukunda konuyla ilgili mevzuatın yer aldığı
kanunlar arasında İdari Yargılama Usulü Kanunu ve
Danıştay Kanunu yer almaktadır.)
Uluslararası vergi hukuku, vergi olayının uluslararası
boyutunu, özellikle birden fazla ülke arasında söz konusu
olabilecek çifte vergilendirme sorununun çözüm yollarını
incelemektedir.
Çifte vergilendirme sorunu ya devletlerin kendi iç
hukuklarına koydukları hükümlerle ya da başka
13
devletlerle imzaladıkları çifte vergilendirmeyi önleme
anlaşmaları ile giderilmeye çalışılmaktadır.
.
Vergi Hukukunun Dalları
Vergi Usul Hukuku ise vergilendirme tekniği
şeklinde isimlendirilir ve vergi ilişkilerinden doğan
hak, yetki ve görevlerin gerçekleştirilme ve
kullanılma şekillerini gösteren kuralları
içermektedir.
Bu anlamda vergilerin tarh ve tahakkuku, süreler,
tebliğ, zamanaşımı, mükellefin ödevleri vb. gibi
konular vergi usul hukukunun konusuna girer.
14
.
Vergi Hukukunun Kaynakları
Vergi hukukunun kaynaklarının bazıları asli (bağlayıcı, birincil) kaynak
diğerleri ise yardımcı (bağlayıcı olmayan, ikincil) kaynak niteliğindedir.
Asli kaynaklar, yeni norm koyan; verginin konusunu, mükellefini veya
oranını etkileyen, vergi idaresinin, vergi mükellefinin ve vergi
mahkemelerinin uymak zorunda olduğu kaynaklardır.
Anayasa, kanunlar, anlaşmalar, kanun gücünde kararnameler,
bakanlar kurulu kararları, tüzükler, yönetmelikler, yeni hükümler içeren
genel tebliğler, anayasa mahkemesi kararları ve içtihadı birleştirme
kararları asli kaynak özeliği taşımaktadır.
Yardımcı kaynaklar ise, verginin aslını değiştirmeyen, yani verginin
matrah ve oranını etkilemeyen, yalnızca mevcut düzenlemelerin
açıklaması niteliğinde olan kaynaklardır.
Bunlar vergi kanunlarının daha iyi anlaşılmasını sağlar. Bu yüzden bu
kaynakların ilgililer açısından bağlayıcılığı yoktur. Açıklayıcı özellik
taşıyan genel tebliğler, muktezalar, mahkeme kararları ve doktrin
15
yardımcı kaynaklar arasında sayılabilir.
Vergi Hukukunun Kaynakları
ASLİ KAYNAKLAR
(verginin konusu, mükellefi
ve oranını etkiler)









ANAYASA
YASA
ULUSLARARASI VERGİ
ANLAŞMALARI
KHK
BKK
ANAYASA MAHKEMESİ
KARARLARI
İÇTİHADI BİRLEŞTİRME
KARARLARI
TÜZÜK
YÖNETMELİK
YARDIMCI
KAYNAKLAR
(verginin konusu,
mükellefi ve
oranında değişiklik
yapamaz)





GENEL TEBLİĞ
SİRKÜLER
ÖZELGE
GENELGE
DİĞER MAHKEME
KARARLARI
16
.
Vergi Hukukunun Kaynakları
YASAMA
ANAYASA
UA ANLAŞMA
KANUN
YÜRÜTME
YARGI
KHK
BKK
TÜZÜK
YÖNETMELİK
AYM KARARLARI
İCT. BİR. KARAR
GENEL TEBLİĞ
SİRKÜLER
GENELGE
ÖZELGE
DİĞER MAHK.
KARARLARI
17
.
HERKES, KAMU GİDERLERİ KARŞILAMAK ÜZERE,
MALİ
GÜCÜNEG
ÖRE,
VERGİ
ÖDEMEKLE
YÜKÜMLÜDÜR.
VERGİ YÜKÜNÜN ADALETLİ VE DENGELİ DAĞILIMI,
MALİYE POLİTİKASININ SOSYAL AMACIDIR.
VERGİ, RESİM, HARÇ VE BENZERİ MALİ
YÜKÜMLÜLÜKLER
KANUNLA
KONULUR,
DEĞİŞTİRİLİR VE KALDIRILIR.
(Anayasa 73. Md.)
18