süt sığırı yetiştiriciliğinde zoonozların kontrolü

SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE
ZOONOZLAR VE KONTROLÜ
(Biyolojik riskleri yönetmek için pratik uygulamalar)
Dr. İbrahim ÇETİN
Veteriner Hekim
GTHB Bursa İl Müdürlüğü
Bu kitapçıkta, zoonoz hastalık riskini
azaltmak için her çiftlikte uygulanabilecek
genel önlemler ve biyolojik risk
yönetiminin bazı kilit noktaları gözden
geçirilecektir.
Zoonoz
terimi,
önceleri
sadece
hayvanlardan insanlara geçen hastalıkları
belirlemede kullanılırken, 1959 yılında
FAO/WHO ortak uzmanlar grubunca “
Doğal olarak omurgalı hayvanlardan
insanlara, insanlardan hayvanlara geçen
ve her yerde görülebilen hastalıklar veya
enfeksiyonlar” olarak tanımlanmıştır.
İnsanlarda gıda kaynaklı enfeksiyonlara ve
zehirlenmelere neden olan patojen
mikroorganizmalar için asıl kaynak
hayvansal gıdalardır.
Zoonozlar, ülkemizde ve dünyada, sık
görülmesi, iş gücü ve ekonomik kayıplara
neden olması, bazen de büyük salgınlar
yaparak çok sayıda insanın ölümüne neden
olması nedeniyle halen bir toplum sağlığı
sorunu
olmaya
devam
etmektedir.
Dünyada
150’den
fazla
zoonoz
bilinmektedir.
BRY, bu hastalık risklerinin tamamen
ortadan kaldırılamayacağının farkındadır.
Fakat bu risk, etkili kontrol önlemleri
vasıtasıyla yönetilebilir. Hayvanın ve
çevresinin bilinebilir olması, hastalık
riskini minimize etmek ve hayvan
bakıcıları gibi hayvanlarla çalışan kişilerin
emniyetini sağlamak bizim görevimizdir.
Enfeksiyon hastalıklara özellikle daima
mevcut olan hastalıklara (endemik) maruz
kalmayı tamamen ortadan kaldırmaya
çalışmak pek mümkün görünmemektedir.
Neredeyse tüm hastalıklar için, doz ve
hastalığın şiddeti arasında bir ilişki
bulunmaktadır. Enfeksiyonun oluşması
için eşik doza ihtiyaç duyulur ve düşük
dozlar
subklinik
(klinik
belirti
göstermeyen)
veya
sadece
hafif
enfeksiyonlara neden olabilir. Endemik
hastalıklar için, hayvanın maruz kaldığı
enfeksiyöz (enfeksiyon yapıcı) dozu
düşürmek çiftliğin ekonomik olarak
etkilenmesini pozitif yönde etkiler ve BRY
uygulamalarının
maliyetini
haklı
çıkarmaya yardım eder. Tüm sığırcılık
işletmeleri aynı olmadığı için, her soruya
verilecek tek bir cevap yoktur. Yani farklı
çözüm yolları mevcuttur.
Biyolojik Risk Yönetimi (BRY)
Bulaşma Yolları
Biyolojik risk yönetimi(BRY), hayvancılık
işletmesine giren ve yayılan enfeksiyon
hastalıkların riski ile ilgili farkındalık
eğitiminin tüm aşamalarıdır. Ayrıca, bu
risklerin değerlendirilmesini ve yönetimini
de kapsar. Biyolojik risk yönetimi, bu riski
minimize etmek için araçlar sağlar.
Biyolojik risk yönetiminin gelişiminde
esas
alınan
yaklaşım,
hastalıklara,
hayvanlara bulaşma yolları, zoonoz
hastalık ise insanlara bulaşma yolları esas
alınarak bakmaktır. Hastalık etkenleri,
hayvanlardan insanlara farklı bulaşma
tarzları vasıtasıyla yayılırlar. Enfeksiyöz
etkenlerin çoğu birden fazla yolla
bulaştırılabilir. Bu kitapçık, hayvanlardan
insanlara olan bulaşmanın nasıl önleneceği
konusunda yoğunlaşacaktır. Genel olarak
bulaşma yolları şunlardır:
 Solunum yoluyla
 Direk temas yoluyla
 Malzemeler yoluyla
 Ağız yoluyla
 Vektörler yoluyla(kene gibi)
.
hastalıklara karşı bağışıklığa sahip
olmayabilirler. Bu gruptaki kişilerin
eğitimi,
bu
kişilerin
sağlıklarının
korunması için çok önemlidir.
Risk Faktörleri
SIĞIRLARIN EN ÖNEMLİ ZOONOZ
HASTALIKLARI
En önemli sığır zoonoz hastalıkları
şunlardır.
Anthrax,
brucellosis,
cryptosporidiosis, dermatophilosis, E. coli,
Kuduz, Giardia, leptospirosis, listeriosis,
pseudocowpox, Q Fever, ringworm,
Salmonella,
tuberculosis,
vesicular
stomatitis,
bovine
spongiform
encephalopathy (BSE) veya “deli dana
hastalığı”, melioidosis ve Rift Vadisi
Humması.
İnsan- Hayvan Etkileşimi
Hayvanlar, insan yaşamının bir parçasıdır
ve olmaya devam etmektedirler. Bu
etkileşim, sığırcılıkta çalışan bir kişinin
hastalık kapma şansını minimuma indiren
biyolojik risk yönetimi gibi bir programa
duyulan ihtiyacı arttırmaktadır.
Evcil hayvan yetiştiricileri, günlük olarak
çok sayıda hayvanla temas ederler ve bu
yıllarca sürer. Pek çok vakada, çiftçiler
daha önce bazı zoonoz hastalıklara maruz
kalmışlardır ve bazı bağışıklık tipleri
gelişmiştir. Fakat bu kişiler, daha önce
maruz
kalmadıkları
başka
hayvan
hastalıklarına karşı böyle bağışıklıklara
sahip değildirler. Ayrıca, daha önce evcil
hayvanlarla çalışmamış çiftlik işçileri daha
fazla zoonoz hastalık riski altındadırlar.
Çünkü bu kişiler, daha önce listelenen
Bir çiftçinin sağlık durumundaki bir
değişiklik veya normal yaşlanma süreci, bu
kişileri zoonoz hastalıklara karşı daha
savunmasız yapabilmektedir. Çünkü bu
kişilerin bağışıklık sistemi olması gerektiği
gibi çalışmayabilmektedir. Bağışıklık
sistemi baskılanmış olan bir diğer grup
insanda, zoonotik hastalıklara karşı daha
savunmasızdır. Bu grup kişiler şunlardan
oluşur.
 Yaşlılar,
 5 yaş altı çocuklar,
 Gebe kadınlar,
 Kemoterapi hastaları,
 Organ nakli alıcıları,
 HIV/AIDS li kişiler,
 Diyabet gibi kronik hastalığı olan
kişiler.
Bu kişiler için zoonoz hastalıkların
farkında olmak daha önemlidir. Üstteki
foto yaşlı bir çiftçiyi göstermektedir.
Alttaki foto ise bakım evindeki bağışıklık
sistemi zayıflamış diğer hassas gruptan bir
kişiyi
göstermektedir.
yollarının farkında
olmaktadır.
Zoonotik hastalık bulaşmasını destekleyen
diğer risk faktörleri şunlardır.
 Kötü hayvan sağlığı,
 Kötü hayvan temizlik önlemleri,
 Kötü kişisel hijyen.
Ayrıca, yoğun evcil hayvan üretimi, kişinin
kısa zamanda pek çok hayvana maruz
kalmasını sağlar. Bu da, zoonoz hastalık
alma şansını arttırmaktadır. Bu resim bir
kişinin Ayrshire buzağıyı sevmesini
göstermektedir.
olmanız
zorunlu
Genel önlem adımları
Çok sayıdaki zoonoz hastalığı önlemek
için her kişinin uygulayabileceği pek çok
genel önlem adımları vardır. Bunlar;
hayvanları sağlıklı tutmak, hayvanlarla
çalışanları eğitmek vasıtasıyla zoonoz
hastalık
riskine
karşı
farkındalığı
yükseltmek, hayvanları elledikten sonra el
yıkamak gibi kişisel hijyeni desteklemek
ve eldiven ve tulumlar gibi kişisel
koruyucu ekipman giymektir. Gelecek
kısım, bu alanların her biri için bazı genel
önlem tavsiyeleri sağlayacaktır.
Biyolojik risk yönetiminin anahtar
konularından biri sürüyü sağlıklı tutmaktır.
Bu sadece ekonomik olarak kazançlı
olmakla kalmaz, aynı zamanda zoonoz
hastalık alma riskini de düşürür. Eğer
sürüde hastalık yoksa kişiler hastalığa
maruz kalmaz ve hasta olmazlar.
Zoonoz Hastalıkların Bulaşması
Zoonoz hastalık bulaşmasının, açık
hastalık belirtisi gösteren hayvanlar
olmaksızın da olabileceğini hatırlamak
önemlidir. Bu yüzden, sizin ve işçilerinizin
zoonoz hastalık riskini minimize etmek
için
bir
strateji
geliştirirken
ve
değerlendirme yaparken, değişik bulaşma
Daha öncede bahsedildiği gibi, daha fazla
risk altında olan bazı kişiler vardır.
İşçilerinizi ve aile bireylerinizi riskler
hakkında eğitmek için, sürü veteriner
hekiminizle ve evcil hayvan saha
uzmanları ile çalışın. Eğer çiftlikte
çalışanlarda dil farklılığı varsa, eğitimin
her dilde yapıldığından emin olun. Böylece
herkes riski ve kendilerini
koruyacaklarını fark edeceklerdir.
nasıl
Aerosol (Damlacık) Kontrolü
Zoonoz hastalıklara karşı en iyi korunma
yollarından biri, kişisel hijyen-el yıkamadir.
Zoonoz
hastalıkların
çoğu
hayvanlardan insanlara direk temas veya
ağız yoluyla yayılır. Hayvanları elledikten
sonra ellerinizi yıkayarak, enfeksiyöz
etkenleri uzaklaştırdığınız için maruz
kalma riski düşmektedir. Ayrıca, kişisel
koruyucu ekipman kullanmak kişinin
zoonoz
hastalığa
maruz
kalmasını
azaltacaktır. Eğer ellerinizde kesik ve
sıyrık varsa, bu maruz kalmaya neden
olacağı için, eldiven giymek önemlidir.
Tulumlar, elbiselerinizi temiz tutmaya ve
eldivenler,
dokuları
ve
hayvanları
ellediğiniz zaman hastalığa maruz kalmayı
minimize
etmek
için
ellerinizi
koruyacaktır. Botlar, ayakkabılarınızı
kontaminasyondan koruyacaktır ve eğer
hayvanlarla çalıştıktan sonra, tulum gibi
uzaklaştırılırsa, çiftliğin diğer alanlarına ve
evinize yayılmayı minimize edecektir. Son
olarak, enfeksiyon yapıcı olduğu bilinen
hayvanlarla çalışıyorsanız, belki hayvanı
tedavi ederken veya resimdeki gibi
nekropsi yaparken ağzınızı ve burnunuzu
kaplayan bir maske giyin. Ayrıca, gözleri
korumak için kullanılan gözlükler de
maruz kalmayı düşürebilmektedir.
Şimdi, aerosol yolla insanlara hastalık
bulaşmasını minimize etmek için süt sığırı
çiftliğinizde uygulayabileceğiniz kontrol
önlemlerini özel olarak inceleyeceğiz.
Damlacık Yoluyla Bulaşma
Aerosol bulaşma, enfekte hayvan enfekte
damlacıkları havaya geçirdiği ve bir kişi
tarafından teneffüs edildiği zaman
meydana gelir. Biz aerosol bulaşmayı tipik
olarak resimdeki gibi hapşırık ve öksürük
olarak düşünürüz. Aerosol yolla bulaşan
zoonoz hastalıkların çoğu, gerçekte enfekte
damlacıklar, doğum dokuları (plasenta,
doğum sıvıları), dışkı ile bulaşık toprak,
idrar veya bakterilerden bulaşır. Toz
parçacıklarını kişi teneffüs eder. Potansiyel
aerosol bulaşmayı ve sizin bir zoonotik
hastalığı kazanma riskinizi düşürmeye
yardım edebilecek değişik önlem adımları
vardır. Bunları ilerde gözden geçireceğiz.
Aerosol yolla bulaşan pek çok hastalık
vardır.
Aerosol
yolla
bulaşabilen
hastalıklar;
anthrax,
listeriosis,
Q
Humması, tüberküloz, melioidosis ve Rift
Vadisi Humması’dır. Buradaki ana nokta;
bunların hepsinin aynı yolla bulaşmasıdır
ve biri için alınacak önlem uygulamaları
diğerlerine karşı da koruyacaktır.
Genel Önlemler
Damlacık önlem uygulamaları
Aerosol yoluyla bulaşmayı minimize
etmeyi garanti etmeye yardım eden çeşitli
önlem uygulamaları vardır ve bu kısımda
bunlar tartışılacaktır. Zorunlu adımlardan
biri hayvan barınma alanlarında oluşan toz
miktarını
kontrol
etmektir. Alttaki
resimdeki sığır sürüsünde çok miktardaki
toza dikkat edin. Bu solunum sistemindeki
koruyucu hücrelere zarar verebilir ve
hastalığa
sebep
olabilecek
bulaşık
partiküllere yol verebilir. İkinci olarak,
bulaşık partikülleri solumayı önlemek için,
belli durumlarda maske giyin. Sağdaki
resimdeki işçi, araziyi düzeltirken maske
giyiyor. Bu temel adımlar, aerosol yolla
hastalık
bulaşmasında
önemlidir.
Bulaşık toprak, Q humması gibi bir zoonoz
hastalığın insana bulaşma yolu olabilir.
Kuru arazilerde tozu minimize etmek için
uygulanabilen suyla sislemenin yanısıra
mevcut ürünlerde vardır. Buna rağmen
aşırı miktarda su sığırlar için ideal olmayan
çamurlaşmaya yol açabilir. Foto sığırlar
için sıcaklarda soğutma amaçlı olarak su
kullanılan bir sığır alanını göstermektedir.
Çamurlaşma olmaması için aşırı su
kullanılmamalıdır.
Siz veya işçileriniz çok fazla aerosol
üretebilen bir görev icra ediyor
olacaksanız, resimde gösterilen bir N-95
maske gibi bir solunum koruma aleti
kullanın. Bir maske, solunabilecek belli
zoonotik hastalıklara karşı koruyabilir.
Örneğin, enfeksiyöz hayvanları veya
dokularını ellerken buzağılamaya yardım
ederken
veya
hayvan
bölgelerini
temizlemek
için
tazyikli
yıkayıcı
kullanırken, maske enfeksiyöz partiküllerin
solunmasını önleyecektir. Bir N-95 maske
alttaki resimdeki gibi etiketlenmiş olacaktır
ve alttaki resim her birinin daha iyi uyması
için 2 kayışının olduğunu göstermektedir.
N-95 şu anlama gelir; Bunlar yağlı
aerosoller tarafından bozulmaya en az
dayanıklıdırlar ve partiküllerin % 95 ini
dışarda tutmada etkilidirler. Maskeler
yüzünüze rahatça uymalıdır; Yüz kılları,
maskelerin enfeksiyöz etkenleri dışarıda
tutma yeteneklerini azaltacaktır.
Direk Temas ve Malzemelerin kontrolü
Şimdi, direk temas ve malzeme yoluyla
insanlara hastalık bulaşmasını minimize
etmek için süt sığırı çiftliğinizde
uygulayabileceğiniz kontrol önlemlerine ve
zoonotik bulaşmaya özel olarak bakacağız.
Direk Temas Yoluyla Bulaşma
Direk temas yoluyla bulaşma, çevrede bir
etken veya organizmanın varlığına veya
enfekte bir hayvana gereksinim duyar.
Kişi; etken, direk olarak açık yaralara,
müköz membranlara, deriye; kan, salya
veya diğer vücut sıvıları vasıtasıyla temas
ettiği zaman, hastalığa maruz kalmış olur.
Bu foto, bir ineğin suni tohumlamasını
göstermektedir.
Malzemeler Yoluyla Bulaşma
Damlacık yoluyla bulaşma Özet
Zoonozlarla aerosol bulaşma, çiftliklerde
anthrax, listeriosis, Q Humması ve
tüberküloz gibi hastalıklarla meydana
gelebilir.
Melioidosis
gibi
hayvan
hastalıkları da bu yolla insanlara
bulaşabilir. Bu kitapçıkta tarif edilen bazı
temel önlem adımlarını almak, sizin bir
zoonoz hastalığı alma riskinizi azaltmaya
yardım edebilir.
Direk temas yoluyla bulaşmanın bir
parçası, malzemelerdir. Malzeme, bir
hayvandan bir insana patojen etkenleri
taşıyabilen cansız nesnedir. Malzeme
örnekleri, kontamine olmuş fırçaları,
iğneleri, kıyafetleri ve altlık malzemelerini
(saman, talaş) içerir. Bu maddeler,
malzeme olarak dikkate alınır. Fakat
gerçekte bunlar hastalığı bir kişi ile direk
temas vasıtasıyla bulaştıracaklardır. Alt
soldaki resim, dışkı ile kontamine tulum ve
kolluk ile ineğe palpasyon yapan bir
veteriner hekimi resmetmektedir. Alt
sağdaki resim ise, sığırın üst hattına gösteri
halkasını zımbalayan bir
yetiştiricisini resmetmektedir.
süt
sığırı
Direk Temas ve Malzemeler yoluyla
bulaşmanın önlem uygulamaları
Direk bulaşma ve malzeme yoluyla
bulaşmayı azaltmayı sağlama almaya
yardım edecek çeşitli önlem uygulamaları
vardır. Bunların çoğu bu kısımda
tartışılacaktır. Belki önlemde en zorunlu
adım, iyi kişisel hijyeni sürdürmektir.
Özellikle hayvanlarla temastan sonra elleri
sık sık yıkamak, zararlı organizmaların
vücudunuza girişini önleyen ilk yoldur.
Diğer basit önleyici adım, hayvanları ve
hayvansal dokuları ellerken uygun kişisel
önleyici ekipmanları giymektir. Son
olarak, hastalık bulaştırabilecek malzeme
cinsinden
bulaşmayı
önlemek
için
ekipmanı temiz tutmaktır. Bu temel
adımlar, direk temas veya malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlenmesinde çok yol
kat edilmesini sağlayacaktır. Bu foto
sağımdan sonra ekipmanı yıkayan bir işçiyi
resmetmektedir.
Direk Temas veya Malzemeler yoluyla
Bulaşma
Direk temas yoluyla bulaştırılan çok sayıda
hastalık vardır. Bu hastalıklar şunlardır:
anthrax, brucellosis, leptospirosis, Q
Humması, kuduz, ringworm (mantar),
Salmonella,
tuberculosis,
vesicular
stomatitis, melioidosis ve Rift Vadisi
Humması (RVH). Direk temas veya
malzemeler
yoluyla
bulaştırılan
hastalıklarda şunlardır: dermatophilosis,
pseudocowpox ve ringworm. Çıkarılacak
ana ders, bunların hepsinin aynı yollarla
bulaştığı ve birine yönelik önlem
uygulamalarının
diğerlerini
de
koruyacağıdır.
Kişisel hijyen, direk temas yoluyla bulaşan
zoonoz hastalıkların önlenmesinin önemli
bir parçasıdır. Sağlıklı insan derisi, insanla
temasa gelen organizmaların neden olduğu
pek çok hastalığa karşı doğal bir bariyer
olarak iş görür. Sadece, enfekte hayvanın
idrarından bulaşan leptospira bakterisi
bozulmamış insan derisinden geçer.
Hayvanları elledikten sonra ellerinizi
yıkadığınıza emin olun. Bu resimde
görüldüğü gibi, hayvanla temas edilen
yerlerin yakınında akan sıcak su, sabun ve
temiz havlu bulunan el yıkama üniteleri
bulundurmayı
sağlayın.
Hayvanları
elledikten
sonra
insanlara
ellerini
yıkmalarını hatırlatacak işaretler asın.
Haftalık olarak sabun ve havluların kontrol
edildiğinden
emin
olun.
Özellikle
hayvanlarla temastan sonra sıkça el
yıkamak,
zararlı
organizmaların
vücudunuza girişini önlemek için tek
yoldur.
Kişisel korunma ekipmanları (KKE),
kişiler ile hastalık etkenleri arasında
bariyer yaratmak için tek yoldur. Hasta
hayvanlarla veya sağlık durumunu
bilmediğiniz
hayvanlarla
çalışırken
eldivenler giyilmelidir. Hatırlayın ki
enfekte hayvanlar her zaman hasta
görünmez. Bu genellikle ellerde kesik,
çatlak gibi şeyler varsa daha önemlidir.
Çünkü buralardan hastalık etkenleri
vücuda girebilir. Eldiven giymek, iyi el
yıkama alışkanlığının yerini alamaz.
Eldivenleri çıkardıktan sonra ellerinizi
sıcak su ve sabunla yıkayın.
Çiftliğinizde ekleyeceğiniz diğer önlem
uygulamaları, hayvanların bulunduğu
alanlara
giren
herkesin
temiz
tulum/giysileri gibi kişisel koruyucu
ekipmanlarının
sağlanması
olabilir.
İşçilerin veya ziyaretçilerin çiftlik dışına
veya ailelerine potansiyel enfeksiyon
materyallerini taşımalarını engellemek
için, çiftlik ve iş elbiselerinin işletme
dışında giyilmesini kısıtlayınız. Bu çiftlik
işçilerin sağımdan sonra değiştirdikleri iş
elbiselerini depolamak için bir alana
sahipti. Bu resimde görüldüğü gibi çiftlikte
çamaşırhane olanakları bulunmaktadır ve
bu imkânlar sadece çiftlik malzemeleri için
kullanılmaktadır.
İşletmenize bir zoonoz hastalığı getiren
kişi riskini düşürmeye yardım etmek için,
işletmenize giren herkes için temiz
çizmelere
ihtiyaç
duyulur.
Üstteki
resimdeki çiftlikteki gibi galoşların
atılmasını veya çizmelerin temizlenmesini
kolaylaştırmak için giriş ve çıkışlarda
çizme banyosu veya çöp tenekesi sağlayın.
Çizmeleri uzaklaştırdıktan sonra ellerinizi
ılık suda yıkayın ve sabun kullanın.
Buzağılamadaki strese bağlı olarak,
buzağılama, belli zoonoz hastalıkların (Q
Humması, Brusellozis) yayılabildiği bir
zaman dilimidir. Buzağılamaya yardım
ederken deri yoluyla emilime maruz
kalmayı önlemek için buradaki resimde
görüldüğü gibi su geçirmez dış giysi veya
tulumları, lâteks veya nitril eldivenler
yırtılabileceği için tüm kolu kaplayacak
sağlam lastik veya plastik eldivenlerden
oluşan rektal kolluklar giyin. Plasenta ve
fetal zarlar gibi bütün doğum dokularını
hemen uzaklaştırın ve uygun şekilde yok
edin
Çeşitli ekipmanlar kontamine olabilir ve
hastalığı insanlara bulaştırabilir. Tımar
takımları gibi şeyler mantar hastalığını
yayabilir. Enfekte idrarla direk temas,
zoonoz leptospirozis’in kaynağı olabilir.
Bu resimde görüldüğü gibi ineklerin
arkasına sıçramayı önleyici malzeme
koymak, dışkı ve idrarın bu sütlere
sıçramasını önlemeye yardım edebilir.
İdrar ve dışkı ile kontamine olabilen çeşitli
malzemelerle direk teması asgariye
indirmek için sağım salonu ekipmanlarını
sıkça yıkayın.
Ağız ve malzeme yoluyla bulaşmanın
kontrolü
Oral (ağız) yolla insanlara hastalık
bulaşmasını asgariye indirmek için
sığırcılık
yapılan
çiftliğinizde
uygulayabileceğiniz zoonotik bulaşma ve
kontrol
yöntemlerine
özel
olarak
bakacağız.
Ağız ve Malzeme yoluyla bulaşma
Hayvan
vücut
sıvılarında
zoonoz
etkenlerin
bulunması
nedeniyle
dezenfeksiyondan önce kirli altlığın
uzaklaştırılması ve alanın tamamen
temizlenmesi ve yıkanması önemlidir.
Buzağılamaya
yardım
etmek
için
kullanılan herhangi bir ekipman, ılık su ve
sabun ile tamamen yıkanmalı ve hastalık
etkenlerini uzaklaştırmak için dezenfekte
edilmelidir. Hastalık etkenlerine maruz
kalmayı önlemek için, temizlik süresince
kişisel koruyucu ekipmanları giymek
önemlidir. Önleyici dış giysi ve eldivenleri
uzaklaştırdıktan sonra ellerinizi yıkayın.
Resimde görülen buzağılama alanında
altlık
uzaklaştırılmıştır
fakat
diğer
hayvanları eklemeden önce yıkanmaya ve
dezenfekte
edilmeye
ihtiyaç
duyulmaktadır.
Ayrıca patojenik etkenler hayvanlardan
insanlara oral yolla da bulaştırılabilir. Bu,
dışkı veya idrarla kontamine olmuş yem
veya suyun ağız yoluyla alınmasıyla
meydana gelir. Bu ayrıca eğer hayvan
ürünleri pastörize edilmemiş veya uygun
şekilde pişirilmemişse de meydana
gelebilir. Az pişmiş et E.coli ve Salmonella
gibi hastalıkları bulaştırabilir. Hayvanlara
elledikten sonra ellerinizi yıkamaksızın
yemek ve içmek de oral zoonotik hastalık
bulaşmasına yol açabilir. Bu resim süt
sağarken bir şeyler yiyen bir işçiyi
göstermektedir.
Direk
Temas
ve Özet
Malzemeler yoluyla
bulaşmanın
önlem
uygulamaları
Çiftliğinizde, Brusellozis, Melioidosis, Rift
Valley Fever, Leptospirozis ve mantar
hastalığı gibi hastalıklarla direk temas
bulaşması meydana gelebilir. Bu kitapçıkta
tarif edildiği gibi basit önlemleri alarak, bir
zoonoz hastalığa yakalanma konusunda
riskinizi düşürebilirsiniz.
Ağız ve malzeme yoluyla bulaşan pek çok
hastalık
vardır.
Anthrax,
Bovine
Spongiform
Encephalopathy
(BSE),
Melioidosis,
Brusellozis,
Cryptosporidiosis,
E.coli,
Giardia,
Leptospirosis, Listeriosis, Q Fever,
Salmonellozis, Tuberculosis gibi ağız
yoluyla bulaşabilen bu hastalıklar tüm
dünyada yaygın olarak bulunmaktadır. Bir
malzeme ile ağız yoluyla bulaşabilen
hastalıklar ise E.coli, Leptospirosis ve
Salmonelladır. Buradan çıkarılacak ders
şudur; Aynı yolu izleyen hastalıklarda, biri
için alınan önlem uygulamaları diğerlerine
karşı da sizi korumaya yardımcı olacaktır.
Ağız ve malzeme yoluyla bulaşmayı
minimize etmeyi sağlayabilecek çeşitli
önlem adımları vardır ve bu kitapçıkta
bunların çoğu incelenecektir. Gıdanın
bulaşması, gıda zinciri boyunca birkaç
noktada meydana gelebilir. Çiftlikte veya
tarlada, kesimhanede, işleme esnasında,
satış noktasında veya evde olabilir. Bu
kitapçıkta, evcil hayvan yetiştiricilerinin
direk olarak kontrol edebileceği alanlara
odaklanacağız. Yani, çiftlik ve ev üzerinde
odaklanacağız. Çiftlikte hayvan gübresini
idare etmek önemlidir. Böylece bu gübre
yüzey sularını bulaştırmaz. Ayrıca
hayvanla temastan sonra, iyi kişisel hijyen
de hastalık organizmalarının ağız yoluyla
alımını
önleyecektir.
Evde,
gıda
mutfağınıza
varmadan
önce
mikroorganizmalarla
bulaşmış
olmuş
olabileceği için uygun şekilde işlenmesi
önemlidir. Bu basit adımlar, ağız yoluyla
hastalık
bulaşmasının
önlenmesinde
önemli mesafeler kat ettirecektir.
Ağız ve Malzeme yoluyla bulaşmanın
önlem uygulamaları
Çiftlikte hastalığın oral yolla bulaşmasını
önlemek için, içme suyu olarak kullanılan
yüzey suyu ve kuyu suyunun bulaşık
olmaması için gübre uygun biçimde
işlenmeli ve depolanmalıdır. Hayvanlarla
temastan sonra el yıkama gibi kişisel
hijyen uygulamaları hastalık etkenlerinin
ağız yoluyla alımını önlemek için
önemlidir. Bu özellikle gıdanın yenilmesi,
içilmesi ve hazırlanmasından önce
önemlidir. Hastalık etkenleriyle teması
asgariye indirmek de bir zoonoz hastalıkla
karşı karşıya kalma riskini düşürecektir.
Evde hastalıkların ağız yoluyla girişinin
önlenmesi için, pastörize olmamış süt ve
meyve sularını içmeyin. Pastörizasyon,
Brusellozis ve Q Humması gibi potansiyel
olarak zararlı organizmaları tahrip eder.
Yemeden önce çiğ meyve ve sebzeleri
yıkadığınızdan emin olun ve uygun
olmayan soğutmadan kaçınmak için
dondurulmuş
etleri
buzdolabında
çözdürün.
Ayrıca çiğ et ile temastan sonra mutfak
eşyalarını, kesme tahtasını ve mutfak
yüzeylerini sıcak sabunlu su ile yıkayınız.
Et ve et ürünlerini iç sıcaklığı 72 C olacak
şekilde iyice pişirin ve pişmiş gıdaları
acilen tüketin. Yemekten kalanları
pişirdikten sonra 2 saat içinde buzdolabına
koyun ve sığ kaplarda depolayın ki
içerikler eşit oranda soğusun.
üstünde çok sayıda sinek olan bir buzağıyı
göstermektedir. Altta sağdaki resim ise,
olgun bir geyik kenesini (İxodes
scapularis) göstermektedir.
Ağız ve Malzeme Özet
yoluyla bulaşma
Cryptosporidiosis, Leptospirosis, B.S.E,
Melioidosis, Listeriozis gibi hastalıklar,
çiftliğinizde ağız yoluyla veya malzeme
yoluyla bulaşabilir. Bu kitapçıkta tarif
edilen basit önleme adımlarının bazılarını
uygulayarak zoonotik bir hastalığı alma
riskini azaltmaya yardım edebilirsiniz.
Vektör Kontrolü
Bu kısımda, özellikle vektör yoluyla
insanlara hastalık bulaşmasını asgariye
indirmek için süt sığırı çiftliğinizde
uygulayabileceğiniz zoonotik bulaşma ve
kontrol yöntemlerini inceleyeceğiz.
Vektör Yoluyla Bulaşma
Bir haşerenin, bir hayvandan elde ettiği
hastalık etkenini başka bir hayvana veya
kişiye bulaştırdığı zaman, vektör bulaşması
meydana gelir. Keneler ve sivrisinekler
yaygın biyolojik hastalık vektörleridir.
Bunlar hastalık etkenini vücutlarına alırlar
ve daha sonra bir başka hayvana veya
kişiye enjekte ederler. Sinekler ve hamam
böcekleri yaygın mekanik vektördürler.
Çünkü onlar hastalık etkenini vücutlarının
içine almaktan ziyade, ayaklarında ve ayak
yastıklarında taşırlar. Altta soldaki resim,
Bir vektör vasıtasıyla bulaştırılan sığırların
3 zoonotik hastalığı vardır. Anthrax
(sineklerle bulaşır), Q Humması (kenelerle
bulaşır), üçüncüsü Rift Vadisi Humması
(sivrisineklerle bulaşır).
kadar kısa süre de olabilir. Sineklerin
yaygınlığını azaltmanın tek yolu haftalık
olarak
organik
madde
yığınlarını
karıştırarak yumurtlayabilecekleri alanları
asgariye indirmektir. Çayırı rotasyon usulü
kullanın, patikaları ve bölmeleri günlük
olarak temizleyin, dökülmüş yemleri
temizleyin, yem yataklarını da temiz tutun.
Resim, sineklerin yumurtlamak için
kullanacakları mükemmel bir alanı
göstermektedir.(eskimiş yem)
Vektör
Yoluyla
uygulamaları
Bulaşma
önlem
Vektör kontrolü, haşerelerin hayat
döngüsünü anlamakla başlar. Haşerelerin
yaşam aşamaları ve bunlarla ilgili özel
kontrol önlemleri değişkendir. Örneğin;
sineklerin yumurta bırakma yerleri
sivrisineklerinkinden farklıdır ve aynı
yaklaşım hepsi için işe yaramaz. Uçan
olgun haşereleri (sivrisinek, sinek, kene)
kontrol etmek genellikle insektisitlerin
kullanımıyla olur. İnsektisit yöntemi daha
az etkili bir yöntem olup, daha fazla gayret
yumurta
alanlarının
kontrolüne
odaklanarak oluşturulmalıdır. Son olarak
kişisel koruyucu önlemler vasıtasıyla
haşerelerle etkileşimi asgariye indirin.
Kişisel koruyucu önlemler dışarıda
çalışıldığı zaman uzun kollu kıyafet ve
pantolon giymek ve ayrıca deriye
uygulanan haşere kovucu kullanmayı
içerir.
Sinekler 4 aşamalı hayat döngüsüne
sahiptirler. Olgun dişi sinek, yumurtalarını
organik maddeye bırakır. Bu organik
maddeler; gübre, yem veya ıslak altlık
olabilir. Bu yumurtalar daha sonra larva
şekline dönüşürler, pupa haline gelirler,
son olarak olgun sinekler olarak ortaya
çıkarlar. Bu süreç, sıcak havalarda 10 gün
Yeme katılan larvasitler, etkili olur.
Buradaki önemli nokta, yemdeki bu
katkıların sinek sezonundan en az 3 hafta
önce alınması çiftlikteki bütün hayvanlara
verilmesi ve sinek sezonu bitene kadar
yemle birlikte verilmesinin devam
ettirilmesidir. Bu uygulama avluların,
ahırların ve yemleme alanlarının temizliği
gibi diğer hijyen prosedürleriyle birlikte
uygulanmalıdır. Parazitik eşek arıları,
yırtıcı akarlar ev böcekleri; gübre, altlık ve
bitki örtüsünde yaşayan pupa ve larvalarla
beslenirler. Belli haşerelerin diğer yararlı
haşerelerle
beslenebilmesi
nedeniyle
sadece belli alanlarda kullanılabilir. Bir
sineği temas yoluyla öldüren olgun sinek
öldürücüleri
çevrede
uzun
süre
kalmadıkları için (1-2 saat) sineklerin
yoğun olduğu alanlarda uygulanmalıdır.
Kalıntı bırakan spreyler sineklerin
dinlendiği
gölgeli
yüzeylere
(ahır
duvarları, tavanlar) temas yoluyla onları
öldürmek için uygulanabilir. İnsektisitlerde
direnç gelişimini önlemek için alan
uygulamaları ve kalıntı bırakan spreyleri
değiştirerek kullanmak iyi bir fikirdir.
Yemler ve sinek tuzakları ev sineklerine
karşı iş görür. Fakat en iyi şekilde etki
göstermesi
için,
entegre
mücadele
sisteminin bir parçası olmalıdır.
İnsektisit maliyetini minimize etmek için
önemli alanları (alttaki resimdeki buzağı
barakaları gibi) hedefleyin. Süt sağım
üniteleri sadece uygun kimyasallarla
muamele edilmelidir. Hayvanlar için
onaylanmış spreyler, insektisitlere para
harcamak için maliyet açısından diğer
etkili bir yoldur. Alttaki resim son
zamanlarda sinekler için spreylenmiş düve
ahırı
ve
yemleme
alanlarını
göstermektedir.
yaşarlar. Benzer davranışlar gösterirler ve
farklı
hayvan
türlerini
ısırırlar.
Sivrisineklerin
bazıları
yumurtalarını
rutubetli toprağa bırakırken diğerleri de
yumurtalarını suyun yüzeyine bırakırlar.
Yumurtalar önce larva, sonra pupaya
dönüşürler. Hem larva hem de pupalar
suda yaşarlar ve su yüzeyinin altında asılı
dururlar, sifon tüp veya boru kullanarak
yüzeyden nefes almaya çıkarlar. Larvalar
olgunlaşma için büyük miktarda besin
maddesine ihtiyaç duyarlar ve suda organik
maddelerle beslenirler.
Larva
Sivrisinek kaynaklarını azaltmak larvaların
bulunduğu yerleri yok etmek veya
larvaların gelişimi için uygun olmayan
şekle getirmekten ibarettir. Su yalakları ve
su tankları gibi su tutan tanklar haftalık
olarak boşaltılmalıdır veya sivrisineklerin
yumurtlamasına
engel
olmak
için
çalkalanmalıdır. Su tankları ve lagün gibi
durgun suları hareketlendirerek sivrisinek
yumurtlama alanları asgariye indirilebilir.
Çiftliklerdeki diğer problem su tutan
konteynırlar veya eski slaj yığınları için
kullanılan eski lastiklerdir alttaki resimde
görüldüğü gibi. Çöp konteynırlarını
farketmek veya yok etmek için çiftlikte
yürümek iyi bir önlemdir.
Çok farklı sivrisinek türleri vardır.
Bunların hepsi farklı yerleşim alanlarında
Larvasitler, sivrisinek kaynaklarını azaltma
ve biyolojik kontrolü fizibil olmadığı
zaman kullanılır. Bu larvasitler, sıkça
olgun sinek öldürücülerden daha etkili ve
daha hedefe özeldir, bu da onları daha az
tartışmalı yapar. Bunlar olgun sinek
öldürücülerden daha küçük coğrafi alanlara
uygulanabilir, çünkü durgun su gibi belli
alanlarda larvalar yoğunlaşır.
Olgun sivrisinekleri öldürücü ilaçlar,
genelde, en az etkili kontrol programıdır ve
genelde çoklu uygulamaya gerek duyulur.
Adultisitlerle etkili olgun sivrisinek
kontrolü, sivrisinek alanlarını kapsayacak
küçük partiküllere ihtiyaç duyar ve resimde
görüldüğü gibi olgun sinekleri öldürmek
için temasa geçer. İnsektisitler 4 dönüme
30 ml dozu gibi çok az miktarlarda ve
yoğunlaştırılmış formda kullanılır. Aşırı
rüzgâr ve havanın yükselmesi kontrolü
azaltır. Fakat hafif rüzgâr, partiküllerin
yayılması için gereklidir. Bu fotoğraf
sivrisinekleri dumanlayan bir adamı
göstermektedir.
İnsanlar, Rift vadisi humması ve benzeri
hastalıkları bulaştırabilme ihtimali olan
sivrisineklerden
kaçınmalıdır.
Sivrisineklerin en aktif olduğu zaman olan
gece boyunca,
bina içerisinde kalın.
Dışarıda
olduğunuz
zaman,
uzun
pantolonlar ve uzun kollular giyin ve
ısırılmaya maruz kalacak deriye sinek
kovucu kullanın. DEET’li kovucular en
aktifidir. DEET insanların üzerinde
kullanılımı emniyetli bir insekt kovucudur.
Kullanırken etiketlerin yönlendirmelerini
takip ettiğinize emin olun. Petler üzerinde
DEET kullanmayın. Bu resim sivrisinek
kovucu sprey yapılan bir çocuğu
göstermektedir.
Kene
kontrolü,
keneler
yönünden
hayvanların
ve
çayırların
düzenli
gözlemini içerir. Çayırın biçilmesi gibi
çevre yönetimi, (alttaki resimde görüldüğü
gibi) kene yaşamını kontrol etmeye yardım
edebilir.
Akarisitlerle
kimyasal
uygulamalar (kene öldüren ürünler) kene
sezonunda sığırlarda her 2-4 haftada bir
kullanılabilir. Kene kökenli hastalıkları
önleyebilecek kişisel önlem adımları
vardır. Uzun kollu gömlekler giyin ve
uçlarını pantolonunuzun içine sokun.
Pantolon paçalarını, (resimde görüldüğü
gibi) çorabınızın veya botlarınızın içine
sokun. Bu kenelerin giysilerin dışında
kalmasına yardım edecektir. Eğer uzun
süre dışarda kalacaksanız, kenelerin
giysilerin altına girmesini önlemek için,
pantolon ve çoraplarınızın birleştiği yeri
bantlayın. Kene ısırmalarını önlemek için,
DEET’li sinek kovucuları kullanın (tüm
ürün
etiketini
okuduğunuzdan
ve
izlediğinizden emin olun.). Elbiselerinizi
ve derinizi hemen gözleyin ve keneleri
uzaklaştırın.
Vektör kaynaklı bulaşma, çiftliğinizde
anthrax, Q humması ve Rift vadisi
humması
hastalıklarında
meydana
gelebilir. Bu kitapçıkta tarif edilen bazı
önlemleri
almak,
çiftliğinizde
bu
hastalıklara yakalanma ve bu hastalıkların
yayılma riskini azaltmanıza yardım
edecektir.
SIĞIRLARIN
HASTALIKLARI
ZOONOZ
Sığırlarda Anthraks
Anthrax, Bacillus anthracis tarafından
meydana getirilen bir enfeksiyondur. Bu
bakteri, spor oluşturan ve gram pozitif bir
bakteridir. Anthrax, tüm dünyada spor
olarak bulunabilir. Özellikle, Afrika, Asya
ve Orta Doğu’nun bazı kısımlarında
yaygındır. Sporlar, toprak veya kurumuş
veya işlenmiş deri ve yün gibi hayvansal
ürünlerde onlarca yıl canlı kalabilir.
Sporlar ayrıca suda 2 yıl, sütte 10 yıl ve
ipek iplikte 71 yıla kadar canlı kalabilir.
Buna rağmen, vejetatif organizmaların,
açılmamış karkaslar bozulması süresinde
birkaç gün içinde tahrip edildiği
düşünülmektedir. Oksijene maruz kalma
spor oluşumuna neden olmaktadır.
Sığırlarda, resimde görüldüğü gibi, tek
belirti olabilir.
İnsanlarda Anthraks
Sığırlarda Brusellozis
İnsanlarda bu hastalığın 3 formu vardır.1)
Deri antraksı: Direk temas veya ısıran bir
sinek gibi bir vektör vasıtasıyla oluşan deri
enfeksiyonlarından
sonra
gelişir.
Lezyonların
çoğu
ağrısızdır
ve
kendiliğinden iyileşir. Resimde deri
antraksı lezyonu görülmektedir. 2)
Sindirim sistemine ait antraks: Kontamine
etin sindiriminden sonra meydana gelir.
Başlangıç belirtileri, hafif keyifsizlik (tüm
vücudun rahatsızlığı) ve mide barsaklara
ait belirtiler olabilir. Şiddetli belirtiler
gelişebilir ve şok, koma ve ölüme doğru
hızla ilerleyebilir. 3) Solunum antraksı:
Kontamine tozdan sporların solunmasından
sonra meydana gelir. Doğal enfeksiyonlar
başlıca enfekte derileri, yünleri ve kürkleri
elleyen işçiler arasında görülür. Belirtiler
ateş, yorgunluk ve keyifsizlik olabilir.
Kuru öksürük ve hafif göğüs ağrısı de
olabilir ve bunlar öldürücü septisemili
şiddetli solunum yetmezliğinin ani
gelişimine yol açabilir ve bir iki gün içinde
şok oluşabilir. Erken tedavi edilirse
ölümler önlenebilir. Fakat semptomlar grip
benzeri ve spesifik olmadığı zaman, erken
tedaviye başlanmayabilir.
Brusellozis veya inişli çıkışlı ateş
(humma), Brucella bakterisinin çeşitli
türleri tarafından meydana getirilir.
Brusellozis,
aşılanmamış
sığırlar,
enfeksiyon etkenlerine maruz kaldıkları
zaman, gebeliği son üçte birinde yavru
atmalara neden olurlar. Gebeliğin bu kritik
dönemi boyunca maruz kaldıklarında
sığırların % 80 inden fazlasının yavru
atacağı belirtilmiştir. Bu organizmalar,
müköz membranlar (dişetleri, gözkapakları
ve burun içleri) vasıtasıyla vücuda girerler
ve plasentanın yangısına neden olabilirler.
Yavru atmalar, enfeksiyonu takip eden 2
hafta ile 5 ay arasında meydana gelebilir.
Fötus, eğer enfeksiyondan sonra bozulup
atılmamışsa veya akut olarak atılmamışsa
normal görülebilir. Gebelik ölü doğum
veya zayıf buzağı ile sona erebilir. Bunu
sıklıkla plasentanın atılamaması ve düşen
süt verimi takip eder. Plasentanın genel
görünümü deri gibidir. Bir inek bir kere
yavru attıktan sonra, sonraki gebelikleri
normaldir. Sadece 5% inde kalıcı sterilite
kalır. İneklerin çoğu, enfeksiyondan sonra
hayatları boyunca sütle organizmaları
saçarlar.
İnsanlarda Brusellozis
Brusellozis’in bulaşması, enfekte gıdanın
alınması veya enfekte olmuş pastörize
edilmemiş süt ve süt ürünlerinin tüketimi
ile (ağız yoluyla) meydana gelir. Ayrıca
bulaşma, kesimhanelerde enfeksiyona
neden olan yangı yapıcı damlacıkların
solunması vasıtasıyla veya enfekte
dokularla temas ederek deri çatlaklarından
veya mukoz membranlardan (dişetleri, göz
kapakları ve burun içi) etkenin girişiyle
(direk temas) de meydana gelir.
Brusellozis, herhangi bir organ veya organ
sisteminde bulunabilir ve değişik hastalık
belirtilerine sahip olabilir. Brusellozisli
tüm insanlarda görülen tek genel belirti,
zamanları farklı olsa da düzensiz ateştir.
Bu yüzden, hastalığa inişli çıkışlı humma
adı da verilir. İnsanlarda görülen diğer
belirtiler, baş ağrısı, zayıflık, eklem ağrısı,
depresyon, kilo kaybı, yorgunluk ve
karaciğer
problemleridir.
İnsanlarda
hastalık, çok uzun ve ağrılı olabilir ve iş
yapamama
ve
gelir
kaybı
ile
sonuçlanabilir.
Sığırlarda
Bovine Deli
Dana
Spongiform
Hastalığı
Encephalopathy
(BSE)
Sığırlarda
Bovine
spongiform
encephalopathy (BSE)’nin, scrapie ile
enfekte koyundan elde edilen et veya
kemik
ununun
yedirilmesinden
kaynaklandığı veya sığırda spontan genetik
mutasyonların oluşması ve bu hayvanların
diğer
ineklere
yedirilmesinden
kaynaklandığı
düşünülmektedir.
Bu
hastalığın prionlar (protein yapısında
enfeksiyöz
parçacıklar)
tarafından
meydana getirildiği düşünülmektedir. BSE
‘nin ilk vakaları Birleşik krallıkta (UK)
1986 da görüldü. 4-5 yıllık sığırlarda
meydana gelen insidansının pik yapması
için uzun inkubasyon süresine ihtiyaç
vardır. Hastalığın belirtilerini tespit etmek
zordur ve yavaşça ilerler. Hastalık
belirtileri görüldükten sonra hastalık
hızlıca ilerler ve öldürücüdür. Sığırda
BSE’ nin belirtileri arka ayakların
koordinasyonsuzluğu, titremeler, düşme ve
sinirlilik ve saldırganlık gibi davranış
değişikliklerini içerebilir. Ölüm oranı
100% dür. Tedavisi yoktur.
İnsanlarda
Bovine
Encephalopathy
Spongiform
Halihazırda, hastalığa, BSE ile kontamine
olmuş sığır ürünlerinin yenmesinin neden
olduğu
düşünülmektedir.1996
dan
(meydana gelen ilk şüpheli vCJD vakaları
meydana geldiğinde) Kasım 2005 ‘e
,dünyadaki 185 vakanın 158 ‘i Birleşik
Krallıktaydı. İnsanlarda, BSE kendini
varyant Creutzfeldt-Jakob hastalığı olarak
gösterir. Bu hastalığı geliştiren kişilerin
ortalama yaşı, 26 yıldır. Belirtileri
şunlardır; depresyon ve şizofreni gibi ruh
hali
ve
davranış
değişiklikleri,
koordinasyonsuzluk ve istemsiz kas
hareketleri. Hastalık öldürücüdür.
Sığırlarda Cryptosporidiosis
Cryptosporidium parvum ( crypto olarak
da bilinir) bağırsakta yaşayan ve hızla
çoğalan bir protozoadır. Bu küçük
protozoalar salgı yoluyla çok çabuk bulaşır
ve hastalık dünya çapında ilkbahar ve geç
sonbahar/erken kış döneminde zirve yapar.
Birçok hayvan hastalıktan etkilenir. Ancak,
buzağıların su kaybına yol açan ve
iyileştirilmezse ölümle sonuçlanan sulu
ishale yakalanması daha olasıdır. 3
haftalıktan daha küçük buzağıların en fazla
risk altında olduğu görülmektedir. Bunlar
hastalığa yakalanıp hastalık belirtisi
göstermeksizin dışkı yoluyla hastalığı
diğerlerine bulaştırabilirler.
Süt sığırı buzağılarının %50 kadarının
hastalığı yaydığı tahmin edilmektedir.
Sığırlarda Dermatophilosis
İnsanlarda Cryptosporidiosis
İnsanlarda
crypto
enfeksiyonlarının
kaynağı, çoğu zaman kontamine gıda ve
suyu oral yolla tüketimden gelir ya da
enfekte ishalli buzağılar ile temastan
kaynaklanır. Organizmaların solunması
yoluyla da vuku bulmuştur. Fakat nadirdir.
Belirtiler; bol, sulu, kramplı ve karın ağrılı
ishaldir.
Bu
hastalık,
çoğunlukla
kendiliğinden iyileşir. Fakat hastaların
yaklaşık olarak %10’unda damar içi sıvılar
için hastanede tedavi gerektirir. Kanser
için kemoterapi tedavisi görenler ve çok
küçük yaştakilerde ya da yaşlılarda
bağışıklık sistemi zayıf olacağından
hastalık şiddetli ve sağlığı tehdit edici hale
gelebilir.
Dermatophilosis,
Dermatophilus
congolensis bakterisinin neden olduğu bir
hastalıktır. Bu bakteri, hasta hayvanların
derisinde ve yine hastalık belirtisi
göstermeyen
hayvanlarla
taşınır.
Yağmurda uzun süre kalıp ıslanma, yüksek
nem, yüksek sıcaklık gibi derinin doğal
koruyucu yapısının bozulmasına neden
olan faktörler bakterinin yayılmasına
neden olur. Dermatophilosis her yaştaki
hayvanda
oluşabilir.
Fakat
genç
hayvanlarda daha yaygındır. Başlangıçta
saçta fırça görünümlü bir matlaşma vardır.
Bu da altında irin olabilen kabuk
oluşumuna ya da uyuza yol açar.
Hayvanların birkaçında kaşıntı olabilir.
İnsanlarda Dermatophilosis
İnsanlarda E. coli O157:H7
İnsanlar
dermatophilosis’e
enfekte
hayvanla direk temastan sonra ya da fırça,
kesme makinesi gibi malzemeler yoluyla
da yakalanabilir. Kabartılar çoğunlukla el
ve kollarda temas alanı etrafında gelişir.
Bu yaralar daha sonraları, iyileşip iz
bırakan
kırmızı
yaralar
şekline
dönüşecektir.
İnsanlar bu tip E. coli yi az pişmiş ya da
çiğ hamburger (sığır etinden) yiyerek
alırlar. E. Coli’ yi almanın en yaygın yolu
budur. E. coli ile kontamine olabilecek
diğer ürünlere salam, marul ve yonca filizi
dahildir. Yine bu pastörize edilmemiş süt,
elma suyu ya da sirkesi ve kontamine kuyu
suyuyla da ilgili olabilir. E. coli
hastalığının belirtileri sulu veya kanlı ishal,
karın ağrısı, mide bulantısı ve kramplardır.
Maruz kalındıktan 2-5 gün sonra hastalık
oluşur ve 5-10 gün sürebilir. E. coli
enfeksiyonunun komplikasyonu, böbrek
yetersizliğidir. Bu hemolitik üremik
sendrom (HUS) olarak adlandırılır. Bu,
hayatı tehdit edici bir durumdur ve en
yaygın olarak 10 yaşın altındaki çocukları
etkiler. HUS çocuklarda aniden gelişen
(akut) böbrek yetersizliğinin en yaygın
nedenidir. Bu, hastaların % 2-10’u arasında
gelişir. Fotoğrafta çiğ hamburger ve satış
reyonunda marul resmi görülmektedir.
Sığırlarda E. coli O157:H7
Escherichia coli O157:H7 toksin üreten bir
bakteridir. E.coli’ nin birçok tipi olmakla
birlikte bazı tipleri insan ve hayvan
bağırsağında doğal olarak bulunur. Fakat
hastalığa neden olmaz. O157:H7 özel tipi
bazı sığırların bağırsağında taşınır. Ancak
taşıyanlar hastalık belirtisi göstermezler.
Dışkıları yoluyla yayılır. İnsan ve diğer
sığırlara bu şekilde bulaşabilir. Bu resim
elektron mikroskobu altındaki bir E. Coli’
dir.
Sığırlarda Giardiasis
Giardiasis, tek hücreli, mikroskobik
protozoa olan Giardia intestinalis diye
isimlendirilen canlı tarafından neden
olunan bir hastalıktır. Bu parazitle enfekte
yetişkin sığırlar tipik olarak hiçbir hastalık
belirtisi göstermezler. Ancak buzağılar için
enfeksiyon kaynağı olabilirler. Giardia
buzağılarda her yaşta fakat daha sıklıkla 4
hafta ya da daha büyüklerde ishale neden
olur. Kilo kaybına ya da kilo artışına
neden olan kronik (uzun dönem) bir
hastalık olabilir.
yapan ve infertil ineklerin %20’sine kadar
çıkan oranda plasenta atılamaması
meydana gelebilir.
Hastalığı şiddetli
geçiren hayvanlarda sarılık ya da derinin,
göz akının ve dişetinin sarılaşması
görülebilir. Buzağılarda belirtiler ateş,
yemeyi
reddetme
(anoreksiya),
konjunktivit, ishaldir. Şiddetli vakalarda
sarılık görülebilir. Bazı buzağılar 3 ila 5
gün içerisinde ölebilir ve hayatta kalanlar
iyileştikten sonra verimsiz olabilir. Bu
fotoğraf
elektron
mikroskobunda
Leptospira bakterisini göstermektedir.
İnsanlarda Giardiasis
İnsanlar Giardia‘ya kontamine su tüketme
yoluyla (resimde görüldüğü gibi) veya
yemek yemeden ya da içmeden önce
ellerin
yıkanmaması
sonucu
dışkı
bulaşığının ellerde kalması sonucu
yakalanırlar. Giardiasis’e yakalanan kişiler
hiçbir hastalık belirtisi göstermeyebilirler,
diğerlerinde ishal, bağırsaklarda gaz, mide
krampları ve mide bulantısı olabilir.
Hastalık genellikle birkaç ay içerisinde
kendiliğinden iyileşir.
Sığırlarda Leptospirosis
Leptospirosis, spiral şeklinde bir bakterinin
sebep
olduğu
hastalıktır.
Yetişkin
sığırlarda
enfeksiyonun
en
önemli
belirtileri;
yavru
atmalar,
azalan
doğurganlık ve azalan süt verimidir. Abort
İnsanlarda Leptospirosis
İnsanlar leptospirosis’e kontamine gıda ya
da suyu tüketerek, aerosol idrar veya suyun
solunması, deriyle direk temas yoluyla
yakalanabilirler. Bakteri vücuda mukoz
membran (göz akı, gözler) ya da derideki
yara ve kesikler yoluyla girerler.
Leptospira ile enfekte olmuş hayvan
idrarında, fetüste, normal olarak yavru
vermiş sığırların doğum sonrası atıklarında
(plasenta,
vücut
sıvıları)
bulunur.
İnsanlarda hastalık hafiften şiddetliye
doğru değişebilir. Belirtiler grip benzeri
rahatsızlıklar (ateş, vücutta ağrılar, baş
ağrısı), zayıflık, kusma, zihin bulanıklığı,
sarılık (sarı cilt rengi, sarıgözler) ve boyun
tutulması şeklinde olur. Şiddetli vakalar
karaciğer, böbrek veya merkezi sinir
sisteminin(beyin,
omurilik)
hasar
görmesine yol açabilir. Resimde sarılığın
belirtisi gözlerdeki sarılık görülmektedir
İnsanlarda Listeriosis
Sığırlarda Listeriosis
Listeriosis, Listeriosis monocytogenes
tarafından sebep olunan bir hastalıktır. Bu
bakteri doğada toprakta, bitkilerde,
çamurda ve akarsularda yaygındır. Sığırlar
genellikle hastalığa kontamine mısır silajı
yiyerek yakalanırlar. Resimde görüldüğü
gibi yüksek PH içeriğine sahip düşük
kaliteli
silajlar
salgınlarla
ilişkilendirilmiştir. Çünkü bu ortam
bakterilerin büyümesi ve gelişmesi için
ideal ortamdır.
Sığırlarda, Listeria,
Encephalitis veya beyin yangısına neden
olabilir. Beyin yangısına(Encephalitis’e)
bağlı hastalığın belirtileri, yüz felci, salya
akıntısı, koordinasyon yokluğu, bir yöne
dönme ve başı yaslamadır. Yavru atmalar
ve ölü doğumlar başlıca gebeliğin sonunda
meydana
gelir.
Enfeksiyon
meme
yangısına neden olacak şekilde de lokalize
olabilir. Tedavi edilmezse, beyin yangısı
olan hayvanlarda 4-14 gün içinde ölüm
meydana gelir. Şiddetli nörolojik belirtileri
olan hayvanlar, tedaviye rağmen genellikle
ölürler.
İnsanlarda meydana gelen listeriosis
enfeksiyonlarının çoğuna, bakterinin ağız
yoluyla alımı sebep olur. Fakat bu kadar
yaygın olmasa da bakteri solunum yoluyla
da yayılabilir. Çiğ et ve pastörize olmamış
süt ürünleri kontamine gıda kaynaklarıdır.
Bu bakteri, salam ve sosis gibi işlenmiş
gıdalarda da bulunmuştur.
Listeriosis
hamile kadınlar, yeni doğanlar, çok yaşlılar
ve bağışıklık sistemi zayıf kişiler için daha
ciddi bir problemdir. Hamile kadınlar,
hamilelik süresince enfekte olabilirler ve
çoğunlukla hiçbir hastalık belirtisi
göstermezler. Fakat hastalık hamileliğin
ikinci yarısında fetüsün (yavrunun)
ölümüne neden olabilir. Yeni doğanlarda,
yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf
kişilerde kan dolaşımı enfeksiyonları ya da
beyin iltihabına neden olabilir. Yeni
doğanlarda bu enfeksiyonların çoğu
öldürücüdür.
Sığırlarda Melioidiosis
Melioidosis, Burkholderia pseudomallei
adlı bakteri tarafından sebep olunan
hastalıktır. Dünyanın tropikal ve astropikal
bölgelerinde bulunur. Şiddetli yağışlar
veya yüksek sıcaklık ve nem altında sular
altında kalan alanlarla ilişkilendirilir.
Vakaların çoğu Güneydoğu Asya’da
oluşmuştur. Sığırlarda nadir olarak
rastlanılan hastalık, zatürre veya sinirsel
belirtilerin gelişmesine neden olabilir.
İnsanlarda Melioidiosis
Hastalık öncelikle Güneydoğu Asya’da
Tayland gibi ülkelerde bulunmaktadır.
Pirinç çiftçilerinin bir hastalığı olarak
düşünülmektedir. Bakteri, bu yüzden bu
bölgelerde kontamine su ve toprakta
bulunabilir.
İnsanlar
hastalığa
ya
kontamine su tüketerek (ağız yoluyla),
kontamine topraktaki bakterinin toz olarak
solunmasıyla (aerosol) ya da derideki kesik
ve yaraların bakteriyle direk teması sonucu
yakalanır. Bazı kişiler bakteriyle enfekte
olabilirler, fakat hasta olmazlar. Diğer
enfekte kişiler hastalık belirtilerini yıllarca
göstermezler. Hastalık aniden vuku bulursa
hastada zatürreyle ateş gelişir ve birkaç
gün sonra ölür. Eğer kana karışırsa bakteri
bütün vücuda yayılarak vücutta birçok
küçük apse oluşturur. Hastalık kronik
olabilir ve aylarca hatta yıllarca sürebilir.
Sığırlarda Pseudocowpox
Pseudocowpox (yalancı inek çiçeği)
hastalığına bir virüs neden olur.
Pseudocowpox ’un başlangıç belirtileri
ineklerin meme uçları ve memelerinde
küçük, kırmızımsı, kabarık yaralardır.
Bunu meme ve meme uçlarında su
kabarcığına benzer veziküller, yara kabuğu
ve nodüllerin oluşumu takip eder. Ek
olarak yaralar çoğunlukla bu hastalık için
karakteristik olan yüzük veya at nalı
şeklinde yara kabuğu olur ve bu birkaç
hafta gibi bir süreçte oluşur. Hastalıklı
ineklerden emen buzağıların ağızları
etrafında da yaralar görülebilir. Hastalık,
sağılan inekler arasında yavaşça yayılsa da
bütün sürünün neticede etkileneceği bilinir.
Enfeksiyondan sonra bağışıklık süresi
genellikle kısadır ama tekrar bulaşma
yaygındır
İnsanlarda Pseudocowpox
İnsanlar hastalığa ineğin memesindeki
veya meme ucundaki yaraya ya da
buzağının ağzına direk temas yoluyla
yakalanır. İnsanlar hastalığa kontamine
hayvan yatağı ya da ekipmanları gibi
cansız nesnelerle direk temas yoluyla da
yakalanabilirler. İnsanlarda da yaralar
“sağımcı” yarası olarak adlandırılır.
Hastalığa maruz kalındıktan bir iki hafta
sonra enfekte kişinin parmakları, elleri ve
kollarında küçük, kırmızı, kabarık düz
yüzeyli noktasal yaralar oluşur. Birkaç
hafta içerisinde yaralar mavi-kırmızı renkli
sert nodüllere dönüşür ve hafifçe yumuşar.
Hastalık çoğunlukla hafif seyreder ve
yaralar birkaç hafta sonra yok olur.
İneklerden farklı olarak insanlarda
enfeksiyon sonrası bağışıklık gelişir ve
tekrar bulaşmaya karşı korur
Sığırlarda Q Humması
Sığırlarda
Q
(query=soru
işareti)
Hummasına Coxiella burnetii isimli
bakteri sebep olur. Bu bakteri, tüm
dünyada bulunur. Bu hastalığa yakalanan
birçok hayvan, hastalık belirtisi göstermez.
Hastalık neticesinde yavru atmalar
yaygındır ve genellikle gebeliğin geç
dönemlerinde meydana gelir. Buzağılama
esnasında plasenta, yavruya ait sıvılar,
yavru vasıtasıyla, ayrıca hayvanın sütü,
idrarı ve dışkısıyla çok sayıda bakteri
yayılır.
İnsanlarda Q Humması
Kişiler Q Hummasına kontamine ahır
tozunu soluyarak (aerosol, en yaygın yol),
kontamine süt tüketerek, buzağılama
sırasında enfekte hayvanla direk temas
yoluyla ya da kene (vektör) ısırığı (çok
nadir)
yoluyla
yakalanabilirler.
Q
Humması enfeksiyondan 2-3 hafta sonra
ani (akut) şekilde oluşabilir. Bu şeklinde
belirtiler; ağır vakalarda grip benzeri
rahatsızlıklar (ateş, titreme, baş ağrısı,
bitkinlik),
zatürre
ve
karaciğer
hastalıklarını içerir. Hastalık kronik olabilir
ve kemiklerde hasara sebep olabilir. Daha
önceden bu yönde sorunu olan kişilerde
kalp kapakçıklarını etkileyebilir. Hamile
kadınlarda enfeksiyon erken doğuma,
yavrunun ölümüne ya da plasentanın
enfeksiyonuna neden olabilir.
Sığırlarda Kuduz
Kuduz, bütün memelileri etkileyebilen
öldürücü viral bir hastalıktır. Sığırlar
kuduza köpek, kokarca ya da rakun gibi
kuduz bir hayvanın ısırığı yoluyla
yakalanırlar. Virüs, merkezi sinir sistemini
(beyin, omurilik) etkiler. Sığırlarda kuduz
belirtileri, açıklanamayan felç ya da
anoreksiya (yemeyi reddetme), sinirlilik,
huzursuzluk gibi davranışsal belirtiler veya
aşırı
uyarılmış
olma
hali
(hipereksitebilite)’ni
içerebilir.
Sığır,
kararsız adımlarla yürür ve saldırgan
olabilir.
Sığırda
anormal
böğürme
yaygındır. Ölüm genellikle hastalık
belirtileri başladıktan sonra 7-10 gün
içinde meydana gelir.
İnsanlarda Kuduz
İnsanlar kuduzu, enfekte hayvan tarafından
ısırılarak (direk temas) veya enfekte salya
ile diş etlerinin, göz içi ve burun içi gibi
mukus membranlar veya çatlak deriye
temas yoluyla alırlar. İnsanlardaki belirtiler
hayvanlardakine benzerdir. Vakaların
çoğunda, hastalık belirtileri, maruz
kalmadan sonra 1-3 ay içinde görülmez.
Erken belirtiler, ateş, baş ağrısı, ısırık
bölgesinin kaşınması, şaşkınlık ve anormal
davranışları içerir. İnsanlar ışıktan ve
sesten aşırı uyarılırlar ve yutkunma
güçlüğü vardır.
Hastalık
belirtileri
başladıktan sonra iyileşme çok nadirdir ve
ölüm genellikle 1-2 gün içinde meydana
gelir. Belirtiler ortaya çıkmadan önce
yapılan aşılama çok etkilidir ve hayat
kurtarıcıdır. Eğer kudurmuş bir hayvana
maruz kalırsanız ve henüz kuduza karşı
aşılanmamışsanız, tipik olarak kol
kasından yapılan 5 doz enjeksiyon
alacaksınız demektir. Bu enjeksiyonlar grip
aşısından daha fazla acıtmaz. Ayrıca bir
doz kuduz immun globülin (kuduz aşısı
verilen kandan alınan anti badiler) almanız
gerekir.
Sığırlarda Ringworm(mantar)
Ringworm (mantar) hastalığı, bir kurtçuk
tarafından değil, bir mantar tarafından
neden olunur. Dermatofit olarak da bilinir.
Bu mantar genellikle kıllarda, tırnaklarda
ve derinin dış yüzeyinde gelişir. Hayvanlar
mantar hastalığını, enfekte hayvanın
kıllarında, çevrede veya tarak, makas gibi
malzemelerde bulunan mantar sporlarından
alırlar. Maruz kalmadan sonra belirtilerin
başlaması ve görünmesi 2-4 hafta alır ve
hastalık belirtileri değişkendir. Genellikle,
pullu ve kabuklu saç kaybı alanları vardır.
Lezyonun ortasındaki deri karakteristik
mantar lezyonu bırakarak ölür. Bu alanlar
kaşınabilir veya kaşınmayabilir. Küçük
alanlar etkilenebilir veya tüm vücut
etkilenebilir.
Sığırlarda Rift Vadisi Humması
Rift Vadisi Humması’na bir virüs neden
olur. Bu hastalık, Afrika, Suudi Arabistan
ve Yemen’de meydana gelen bir hayvan
hastalığıdır. Sivrisinekler, bu hastalığın
hayvandan hayvana geçmesi için başlıca
yoldur. Sığırda bu hastalığın ana belirtisi,
yavru atma fırtınasıdır. Aksi halde
hayvanlar normaldir. Gebe hayvanların %
100 e kadar çıkan oranı yavru atabilir.
Muhtemel hastalık belirtileri; ateş, zayıflık,
anoreksi, salya akması ve ishaldir. Sarılık,
deri veya mukus membranlarda yaygın
olarak görülebilir. Olgun sığırda ölüm
oranı % 10 olabilir. Buzağılar, ateş,
depresyon ve ani ölüm meydana
getirebilirler. Buzağılarda ölüm oranı %
10-70 arası olabilir.
İnsanlarda Ringworm(mantar)
İnsanlar mantar hastalığını enfekte hayvan
ile direk temastan sonra veya fırça ve
makas gibi malzemelerle temastan sonra
alabilirler. Enfekte insanlar mantarı diğer
insan ve hayvanlara da yayabilirler. Mantar
belirtileri, genellikle enfeksiyondan sonra
1-2 hafta içinde meydana gelir. En yaygın
belirti kaşınmadır ve genellikle kızarık
kenarlı, pullu ve genellikle kabarcıklıdır.
Bu foto, bir kişinin elindeki tipik ringworm
lezyonunun görüntüsüdür
İnsanlarda Rift Vadisi Humması
Rift Vadisi Humması, hayvanlardan
insanlara birkaç yolla bulaştırılabilir. RVH
virüsü, enfekte hayvanların kesimi
esnasında
(resimde
mezbahada
görülmektedir) veya doğum süreci
esnasında solunabilir(aerosol bulaşma).
Hastalık, kişinin derisi yoluyla, enfekte
hayvanların dokuları, et veya vücut sıvıları
ile bulaştırılabilir(direk temas). Kişi RVH
ile enfekte bir sivrisinek tarafından
ısırılabilir(vektör
yoluyla
bulaşma).Diğerleri kadar yaygın olmazsa
da RVH, enfekte hayvanlardan alınan
pastörize edilmemiş sütün içilmesi ile de
bulaştırılabilir.
RVH’li
insanların
çoğunluğu, asemptomatiktir (belirtilere
sahip değildir) veya kişiyle sınırlı grip
benzeri belirtilerdir. Bu belirtiler; ateş, baş
ağrısı, kas ve eklem ağrısı ve muhtemelen
mide bulantısı ve kusmadır. İyileşme
genellikle 4-7 gün içinde olur. Enfekte olan
hastaların % 1 ‘in den azında, şiddetli
hastalık meydana gelebilir. Bu hastalıkta
da, göz retinasının yangısı (retinitis),
kanama bozukluğu olan yüksek ateş
(hemorajik
humma)
veya
beyin
yangısı(ensefalitis) bulunabilir. İnsanlarda
ölüm oranı % 1 ‘e ulaşabilir
atabilirler. Buzağılarda ishal olabilir,
ayrıca, eklem enfeksiyonları ve ayak, kulak
ve kuyruk uçlarının gangreni gibi
komplikasyonlarda gelişebilir.
İnsanlarda Salmonellosis
İnsanlar,
salmonella
mikroplarını,
kontamine et veya gıdayı ağız yoluyla
alırlar. Ayrıca, hayvanları elleyerek ve
ellerinizi yıkamadan ağzınıza bir şey alarak
da
alabilirsiniz.
Salmonelloz’un
belirtileri,17-72 saat sonra başlar. Bu
belirtiler; mide bulantısı, kusma, kramplı
karın ağrısı ve kanlı olabilen ishaldir. Baş
ağrısı, ateş, üşüme ve kas ağrısı da
görülebilir. Bu hastalık kendi kendine
iyileşir. Fakat küçük çocuklarda, yaşlılarda
ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde
şiddetli ve hatta öldürücü olabilir.
Sığırlarda Tüberküloz
Sığırlarda Salmonellosis
Salmonellosis,
Salmonella
denilen
bakteriler tarafından neden olunur. Sığırlar,
dışkı ile kontamine olmuş yem veya suyu
aldıkları zaman Salmonella ile enfekte
olurlar. Salmonella, hayvanları sıklıkla
hiçbir hastalık belirtisi göstermeden
enfekte eder. Bu hayvanlar, taşıma, sütten
kesme ve doğum yapma gibi stres
durumlarında dışkılarıyla bu bakterileri
saçacaklardır. En yaygın hastalık belirtisi,
ishaldir. Olgun sığırlarda, bol sulu ishal,
depresyon, yemeyi reddetme (anoreksi),süt
veriminde ani düşme ve ağırlık kaybı
görülür. Gebe inekler, diğer başka bir
hastalık belirtisi göstermeksizin yavru
Sığırda Tüberküloz, Mycobacterium bovis
bakterisi tarafından neden olunur. Sığır
tüberkülozu genellikle yavaş gelişen ve
zayıflatan bir hastalıktır. Fakat bazen
çabuk meydana çıkıp hızlı gelişebilir.
Enfeksiyonun
erken
aşamalarında
genellikle belirtiler görülmez. Hastalık
geliştikçe, ağırlık kaybı, iştah yokluğu
(anoreksi), zayıflık ve düşük dereceli ateş
yaygın olarak görülür. Eğer hastalık
akciğerleri
kapsarsa,
hayvanlarda,
sabahları, soğuk havalar boyunca ve
aktivitede artan bir öksürük görülür ve
solunum güçlüğü şekillenir.
İnsanlarda Tüberküloz
Sığır Tüberkülozu, insanları enfekte
edebilir ve enfeksiyonun en yaygın yolu,
çiğ süt (pastörize olmamış) içmek veya çiğ
sütten yapılma süt ürünlerini yemek
şeklinde oral yoldur. Daha az yaygın
olarak, bu bakteri vücuda, aerosol yolla
(solunum yoluyla) veya derideki çatlaklar
vasıtasıyla direk temas yoluyla girebilir.
Herhangi bir kişi, sığır tüberkülozu ile
enfekte olabilir. Fakat herhangi bir hastalık
belirtisi göstermez. Akciğerleri enfekte
edebilir (akciğer tüberkülozu), böylece
ateş, göğüs ağrısı ve öksürerek kan
çıkarmaya neden olabilir. Bu hastalık,
ayrıca tüm vücuda yayılarak böbrek,
omurilik ve beyini etkileyebilir. Resim,
tüberkülozlu bir hastanın göğüs kafesinin
röntgenini göstermektedir.
vardır. Alt sağdaki resim, bir ineğin
ayağının
arkasını
(koroner
bant)
göstermektedir. Topuktaki koroner bant
kalınlaşmış, aşınmış ve kurumuş irin ile
kaplıdır.
İnsanlarda Vesicular Stomatitis
Sığırlarda Vesicular Stomatitis
Veziküler Stomatitis’e bir virüs neden olur.
Sığırlar, ağızda veziküller (sıvı dolu
lezyonlar) geliştirir. Bu lezyonlar, salya
akmasına ve/veya meme bezi, koroner
bantta ve tırnak arasında veziküllere yol
açar. Ayaklardaki lezyonlar, topallığa yol
açar. Bu veziküller, diğer veziküler
hastalıklardan farklı olarak vücudun bir
alanına izole olmuş görünürler. Eğer
ikincil yangı yoksa iyileşme, 2 hafta içinde
olur. Alt soldaki resim, veziküler
stomatitisli
bir
ineğin
ağzını
göstermektedir. Bu resimde, diş yastığının
aşırı ülserleşmesi ve şiddetli salya akışı
İnsanlar, genellikle, enfekte dokular,
veziküler sıvılar ve salya ile direk temas
yoluyla enfekte edilirler. 1-6 gün süren
inkubasyonu takiben, insanlar grip benzeri
belirtiler gösterebilirler. Bu belirtiler, baş
ağrısı, ateş, gözler hareket edince ağrı,
keyifsizlik (tüm bedenin huzursuzluğu),
mide bulantısı, bacak ve sırt ağrısı ve
nadiren ağızda veziküllerdir. Bu belirtiler,
kendi kendine iyileşir. İyileşme genellikle
4-7 gün içinde meydana gelir.
Anahtar Öğrenme Hedefleri
Bu kitapçık boyunca, hastalık yayılmasını
minimuma indirmek için, biyolojik risk
yönetiminin önemli olduğunu vurguladık.
Tüm zoonotik hastalıklar birkaç yaygın
yolla bulaştırılır. Sürünüzdeki hastalığı
yöneterek, bir zoonoz hastalığı alma riskini
düşürebilirsiniz. Hastalık riski, tamamen
yok edilemese de yönetilebilir. Farkındalık
eğitimi ve değerlendirme kritik önem
taşımaktadır. Her biriniz, çiftliğinizde
kendinizin ve diğer kişilerin korunmasında
kritik bir rol oynayabilirsiniz.
Teşekkür
Bu kitapçık, A.B.D.’de bulunan Gıda
Güvenliği ve Halk Sağlığı Merkezi
(CFSPH) yayınlarından faydalanılarak
hazırlanmıştır. Çeviriler için yazılı izin
alınmıştır.