Slide 1

Sinir Sistemi
Merkezi Sinir Sistemi (Beyin ve Omurilik)
Periferal Sinir Sistemi
Duyusal
Motor
Somatik Sinirler
Otonom Sinir Sistemi
Periferal bölümleri iki sıra nöronlu devrelerden oluşur.
Birinci sıra nöronlar merkezi sinir sisteminde
İkinci sıra nöronlar sempatik veya parasempatik
gangliyonlarda ya da pleksuslarda.
Otonom Sinir Sistemi
Sempatik Sinir Sistemi
Parasempatik sistem
Sempatik Sistem
Korku, sevinç, heyecan gibi durumlarda
sempatik sinir sistemi aktive olur, kan basıncı
artar, kalp hızlanır ve sindirim yavaşlar.
SEMPATİK TEPKİLER: genellikle bedensel ya da
duygusal baskılarda (stres) ortaya çıkar.
Sempatik Sinir Sistemi:T1 de
başlar L2 veya L3 te sonlanır
Parasempatik
Sinir Sistemi:10.
kafaçifti
(kraniyal
sinir)olan
“n.vagus” ve sakral sinirler. 2-3
sinirleri.
Sempatik Sistem
SAVAŞ ya da KAÇ tepkisi oluşur
Gözbebekleri genişler/büyür, kalp hızı ve kasılması artar. Kalp
daha güçlü pompalar ve kan basıncı artar. Deri terler, solunum
yolları genişler ve soluk alıp-verme hızlanır. Kandaki şeker
seviyesi yükselir. Sindirim sistemindeki ve idrar yollarındaki
sfinkterler kapanır.
Sempatomimetik etki: SSS nin tepkisini taklit eden etkidir.
Sempatolitik etki: SSS tepkisini kesen (bloke eden) etkidir.
Parasempatik Sistem
Sempatik sinir sistemini DENGELEME görevi vardır.
Uyarıları duyu nöronları ile merkezi sinir sistemine
getirir ve oluşan tepkileri motor nöronlarla effektör
organlara götürür.
Merkezi mezensefalon, köprü ve omurilik soğanında
bulunur. Liflerini kraniyal ve sakral sinirlerden alır. En
önemli sinir lifleri 10. kafaçifti (kraniyal sinir) olan
“n.vagus” ve 2.-3. sakral sinirdir. Özetle beyindeki
gövde de başlar S2 ila S4 de sonlanır
Parasempatik Sistem
DİNLEN ve SİNDİR tepkisi oluşur
Vücudun kendine gelmesini, dinlenme anında enerji dengesinin
düzeltilmesini sağlar. Sempatik uyarıların eski haline dönmesini
sağlar. Kalbin yavaşlamasını, soluk yolunun ve gözbebeklerinin
eski haline dönmesini sağlar. Tükrük ve barsak salgıları ile
barsak hareketlerini arttırır.
Parasempatomimetik etki: PSS tepkisini taklit eden etkidir
Parasempatolitik (Antikolinerjik) etki:
PSS tepkisini kesen (bloke eden) etkidir.
Hem parasempatik hem de sempatik gangliyonların
presinaptik ucundan Asetilkolin(ACh) salınarak sinaptik
iletim sağlanır.
Sempatik nöroefektör kavşaktan Noradrenalin(NANorepinefrin, NE) ve Dopamin (D) salınır
Parasempatik kavşaklardan ise ACh salınır.
Somatomotor aksonlardan (Nöromüsküler kavşaktan)
ACh salınır.
Gangliyonlarda ACh’ in etkilerine aracılık eden reseptörler NN
(nöronal nikotinik) reseptörlerdir.
Sempatik nöroefektör kavşaktan salınan NA’ in
etkilerine Adrenerjik reseptörler aracılık eder.
Alfa adrenerjik Reseptörler (α-AR)
Beta adrenerj Reseptörler (β-AR)
Parasempatik NÖROEFEKTÖR kavşaktan
salınan ACh’ in etkilerine Muskarinik
(M1-5) tipteki reseptörler aracılık eder.
NÖROMÜSKÜLER kavşaktan salınan ACh’ in
etkilerine Nikotinik (NM) reseptörler aracılık
eder.
Presinaptik uçlarda nörotransmitter sentez edilir.
Salıverilen sentez edilen nörotransmitterler sinir
uçlarında (sitoplazmada) veziküller içinde
depolanır.
NN tipinde nikotinik reseptörlerin uyarılması ile
sitoplazmaya giren Ca iyonu NA ve ACh in parsiyel
ekzositozla sinaps aralığına salıverilmesine neden olur.
Salıverilen nöromediyatör
1. Postsinaptik reseptörleri uyarırlar
2. Sinaps aralığında yıkılır veya presinaptik uca
geri alınır.
• Asetilkolin, ASETİLKOLİN ESTERAZ enzimi ile KOLİN ve
ASETİL e parçalanır ve kolin kolinerjik uca uptake-1 ile
geri alınır.
• NA ise sinaptik aralıkta yıkılmaz. Uptake 1 ile
presinaptik nörona ger alınır ya da uptake 2 ile
çevredeki diğer hücrelere geçer.
Kavşak veya sinapslarda presinaptik
reseptörler
vardır.
Nöromediyatör
salınımına bağlı olarak aktive olur ve
negatif feed-back etki salıverilmeyi inhibe
eder. Bu reseptörlere OTORESEPTÖR denir.
• Alfa-2-adrenerjik reseptör
• M2 reseptörler
Parasempatomimetik ve Antikolinesteraz İlaçlar
Nöroefektör kavşakta kolinerjik etkinliği güçlendiren
ilaçlardır.
Muskarinik Agonistler
Antikolinesteraz İlaçlar (hem nöroefektör kavşaktaki
hem de gangliyonlardaki ACh düzeyini arttırdıkları
için muskarinik ve nikotinik etkiler oluştururlar)
Bulunduğu Yer
Yapısal
Özellik
Post-reseptör
Mekanizma
M1
Sinirler
7TM, Gq
IP3, DAG
M2
Kalp, Presinaptik
Nöron, Düz kas
7TM,Gi, Go
cAMP inhibisyonu,
K-kanal
aktivasyonu
M3
Salgı bezleri, Düz
kas, Endotel
7TM, Gq
IP3, DAG
M4 Merkezi Sinir Sistemi 7TM,Gi, Go
M5 Merkezi Sinir Sistemi
cAMP inhibisyonu
7TM, Gq
IP3, DAG
Nm
Nöromüsküler
kavşak
Pentamer
Na, K depolarize
iyon kanalları
Nn
Postgangliyonik
hücreler
Pentamer
Na, K depolarize
iyon kanalları
Muskarinik Agonistler
Metakolin,
Karbakol
Betanekol
• Asetilkolinesteraza dayanıklı kolinesterleri
Kalp atış hızın yavaşlatırlar
Vazodilatasyon yaparlar ve kan basıncını düşürürler (NO bağımlı)
Flushing
Muskarinik Agonistler
Dış salgı bezlerini uyrarırlar
***Ter bezleri
Bronkokonstriksiyon
Gastrointestinal salgıyı ve peristaltik hareketleri
arttırırlar
Mesane kaslarını kasılması ve işeme kolaylığı
Gözde miyozis (gözbebeklerinin daralması)
Merkezi sinir sisteme geçerek stimülan etki yaparlar
Muskarinik Agonistler (Kolinomimetik Alkaloidler)
Pilokarpin,
Tremorin
Oksotremorin,
• tersiyer yapıda olduklarında merkezi sinir sistemine geçebilirler.
Metakolin,
• kuarterner yapıda olduğu için merkezi sinir sistemine
geçemezler.
Antikolinesterazlar
Reversbl Kolinesteraz İnhibitörleri
•
•
•
•
Fizostigmin
Neostigmin
Piridostigmin
Ambenonyum
• Edrofonyum
Myastenia Gravis
İrreversbl Kolinesterazlar
• Organfosfatlar,
Antikolinesterazlar(Indirekt Etkili)
Kuvarterner aminlerin absorbsiyonu güçtür bu nedenle
Oral ve Parental dozları arasında çok fark vardır.
Fizostigmin ve Pilokarpin tersiyer amin oldukları için
merkezi sinir sistemine geçerler.
Betanekol, GIK ve mesane kaslarını selektif olarak etkiler
bu yerlerin felç ya da atonilerinde kullanılır.
Parasempatomimetiklerin Klinik Kullanımları
Postoperatif mesane ve ileum atonileri
Nörojenik paralitik mesane bozuklukları
Glokom
Nöromüsküler bloke edicilern etkisini ortadan kaldırma
Gastroözofajal reflü
Myastenia gravis
Parasempatolitik İlaçlar
Parasempatik sinirlerin periferik ucundaki nöroefektör
kavşaktaki Muskarinik reseptörleri ANTAGONİZE
ederler.
Belladon Alkaloidleri
Tersiyer amin türevleri
Kuvarterner Amin türevleri
Belladon Alkaloidleri
Atropin
Skopolamin
Tersiyer amin, Muskarinik reseptörleri
bloke eder.
Belladon Alkaloidleri
Esterazlar tarafından hızlı
yıkıldıkları için kısa etkilidirler
Oral, IM, IV ve SK verilirler.
Tersiyer amin türevleri
Antispazmodik olarak
ORAL ve PARENTAL
Midriyatik olarak GÖZ
DAMLASI
Tersiyer amin türevleri
Adifenin
Flavoksat
Piperdolat
Novatropin
Tersiyer amin türevleri
Homatropin
Ökatropin
Siklopentolat
Tropikamid
Kuvarterner amin türevleri
MSS giremezler
Otonomik gangliyonlardaki NN bloke ederler
Oral ve Parenteral dozları farklı (???)
M1,2,3, ü aynı derecede bloke ederler
Pirenzepin (selektif M1 reseptör blokeri)
Parasempatolitiklerin Etkileri
Kalpt atım hızın arttırırlar
Dış salgı bezi, ter ve tükrük bezlerini inhibe ederler
Mide asit salgısını azaltırlar
Bronkodilatasyon
Gözde midriyazis
Parasempatolitiklerin Kullanım Yerleri
Parasempatomimetik ilaçlar zehirlenme
Peptik ülser
Hipermotalite
Preanestezik Medikasyon
Oftalmoloji
Taşıt tutması
Kalp blokları
Sempatomimetik İlaçlar
Adrenerjik Reseptörleri aktive ederek sempatoadrenal
ekinlere benzer etkiler oluşturan ilaçlardır.
Alfa-mimetik ilaçlar
Beta-mimetik ilaçlar
Hem alfa hem de beta-mimetik ilaçlar
İndirekt etkili ilaçlar
Sempatomimetik İlaçlar
1.Katekolaminler
Adrenalin (α1, β1, β2)
Noradrenalin (α1, β1)
Dopamin (D-reseptörleri)
İsopreterenol (β1, β2)
Dobutamin (β1)
Sempatomimetik İlaçlar
1.Katekolaminler
•
•
•
•
Merkezi sinir sistemine giremezler
α1, (alfa 1), vasküler sistem(vazokonstriksiyon)
β1 (beta 1) Kalp (pozitif inotropi)
β2(beta2) Kalp (inotropi,kronotropi), vasküler
sistem, düz kas (bronş,GI, uterus)
Adrenalin
• Kalpte β1-reseptörler üzerindeki etkileri ile
kasılmayı (inotropi) arttırır, β2-reseptör aracılı
pozitif inotropik ve kronotropik etki
• Damarlardaki α1-reseptörler üzerindeki etkileri
ile vazokonstriktör etki oluşturur.
• β2-reseptörler
üzerindeki
etkileri
ile
bronkodilatasyon yapar.
• Mide-barsak düz kaslarını gevşetir (β2)
• Uterusu gevşetir (β2)
Adrenalin
• Midriyazis (α1-reseptör)
• Karaciğerde glikojenolizi arttırır hiperglisemi
(β2-reseptör )
• Yağ dokusunda lipolizi arttırı (β2-reseptör)
• Oksijen tüketimini arttırır
• Kalorojenik etkiyi arttırır
Katekolaminlerin Uygulamaları
Adrenalin
• i.m ve s.k uygulanır.
• Acil durumlarda dilüe edilerek ı.v verilir
• Göz damlası
• Aerosol
• Akut alerjik reaksiyon
• Anafilaktik şok
Katekolaminlerin Uygulamaları
Noradrenalin
• Sadece i.v infüzyonla uygulanır.
(Nekroz yaptığı için dokuya injekte edilmez.)
İzopreterenol (Beta1 ve Beta2)
• Parental olarak
• Aerosol olarak
Katekolaminlerin Uygulamaları
Dopamin
• Sadece i.v infüzyonla verilir, Damarlardaki Dreseptörlerini uyararak NA salıverilmesini
engeller ve vazodilatasyon oluşturur.
• Şok tedavisinde kullanılır.
• Yüksek dozda kalpte inotropik etki yapar.
Katekolaminlerin Uygulamaları
Dobutamin
• Kalpte beta1-reseptör aracılı inotropik etki
yapar.
• Akut kalp fonksiyon yetmezliğinde
Sempatomimetik İlaçlar
2.Sempatomimetikaminler
• Alfamimetik İlaçlar
• Betamimetik İlaçlar
• Merkezi sinir sistemine etkili ilaçlar
Sempatomimetik İlaçlar
2.Sempatomimetikaminler
•
•
•
•
•
Alfamimetik İlaçlar:
Antihipotansif (Fenilefrin,Efedrin)
Dekonjestan
Sistemik dekonjestanlar (oral, psödoefedrin)
Lokal dekonjestanlar
– Burun spreyi
– Burun damlası
Sempatomimetik İlaçlar
2.Sempatomimetikaminler
• Betamimetik İlaçlar:
• Bronkodilatör
• Vazodilatör
• Uterus gevşetici (tokolitik)
Sempatomimetik İlaçlar
2.Sempatomimetikaminler
• Merkezi Sinir sistemini uyaranlar
•
•
•
•
Amfetamin ve benzerleri
MAO (monoamin oksidaz) inhibitörleri
Kokain
Trisiklik Antidepressanlar
Sempatomimetik İlaçların Kullanım
Yerleri
•
•
•
•
•
•
•
•
Hipotansiyon (alfamimetik etki)
Rinit (alfamimetik etki)
Astma (beta2)
Şok (vasküler sistem)
Kalp blokları (beta1 ve2)
Alerjik Hastalıklar (alfamimetik)
Glokom (açık açılı)
Obezite ve Narkolepsi (merkezi sinir sistemi)
Sempatomimetik İlaçların
Kontrendikasyonları
•
•
•
•
•
•
Koroner Kalp Hastalığı
Hipertansiyon
Konjestif Kalp Yetmezliği
Hipertiroidzm
Taşikardi
Gebelik
Sempatolitik İlaçlar
Adrenerjik reseptörleri ve nöronları bloke ederek
sempatik etkinliği ortadan kaldıran ilaçlar
Adrenerjik Reseptör Blokörleri
Adrenerjik Nöron Blokörleri
Adrenerjik Reseptör Blokörleri
1.Alfa adrenerjik Reseptör Blokörleri
Damarlarda sempatik etkinliği azaltarak vazodilatasyon
yaparlar.
Prazosin (selektif alfa-adrenerjik reseptör blokörü,
alfa1)
Antihipertansif (İlk doz senkopu yapabilirler)
Konjestif kalp yetmezliği
Prostat hipertrofisi
Adrenerjik Reseptör Blokörleri
2.Beta-adrenerjik reseptör blokörleri
Propranolol
• Non-selektif beta-adrenerjik reseptör
blokörleri
Metoprolol (beta1 reseptör blokörü)
• Kardiyoselektif, Selektif -beta reseptör
blokörü
Beta-adrenerjik Reseptör Blokörlerinin
Kullanım Yerleri
Antihipertansif
Taşikardi (beta1-selektif olanlar)
Anjina pektoris
Akut myokard infarktüsü
Hipertiroidizm
Glokom
Migren (Propranolol)
Feokroma Stoma (alfa adrenoseptör blokörü ile)
Beta-adrenerjik Reseptör Blokörlerinin
Kontrendikasyonları
Bronkokonstriksiyon
Bradikardi
Kalp yetmezliği
Periferik Damar hastalıkları
Ekzersize toleransın azalması (glukoz ve lipid)
İlacı keserken azaltarak kesmek gerek
Adrenerjik Nöron Blokörleri
Adrenerjik sinir ucundan noradrenalin
salınmasını azaltırlar
Rezerpin
Bretilyum
Metiltirozin
Adrenerjik Nöron Blokörlerinin Kullanılış Yerleri
Feokroma Stoma
Hipertansiyon
Şok
Konjestif Kalp yetmezliği
Gangliyon Stimülanı ve Blokörleri
Nikotin, (NN) reseptör aracılı uyarı
• Gangliyonlarda impuls aşırımını uyarır.
Medulladan katekolamin salınımını arttırır. Yüksek
dozda felç oluşturur.
Pentolinium, Trimetafan (NN) reseptör
blokasyonu
• Sempatik ve parasempatik sistemden hangisi varsa
veya ikili inervasyondan hangisi baskınsa onun
etkilerinin ortadan kalkması