Hücre Sinyal İletim Yolları

advertisement
DersinAmacı
•  Başlıcahücreselsinyalyolaklarınınöğrenilmesi
•  Sinyalyolaklarınınişlevlerihakkındabilgisahibi
oluynmasıdır.
HücreSinyalİle3mYolları
Çokhücreli(mul>cellular)organizmalardahücrelerin
birbirleriileile>şimiçerisindeolmasıgerekir.Buile>şim
hücredışı(extracellular)sinyalmolekülleriaracılığıyla
gerçekleş>rilir.
Herhangibirhücredenhangisinyalmoleküllerin,nezamanve
hangiyoğunluktasalınacağınıvede,businyalmolekülününhedef
hücretaraGndannasılyorumlanacağınıçoksofis>kemekanizmalar
kontroleder.
Bazısinyalmolekülleriçokuzunmesafelerdeetki
ederken,bazılarısadecehemenyakınındakihücrelere
sinyaliletebilir.
Sinyalile3myollarınıntemelbileşenlerisinyalmolekülü,reseptör
proteini,arahücreiçisinyalproteinlerivehedefproteinlerden
oluşur.Sinyalile>mine>cesindehücreiçerisindegenifadedüzeyleri
değişirvebuşekildehücredeistenilenfonksiyondeğişiklikleri
(örneğin;büyüme,hareketlilik,farklılaşma...)gerçekleş>rilir.
Birsinirhücresininserotoninetepkisi
SerotoninsinyalicAMPsentezinite>kliyor.
Mavi:az,Sarı:orta,Kırmızı:yoğun
•  Birhücreninfonksiyonlarınıyerinege>rebilmesiiçinçoksayıda
sinyalinvarlığınaih>yacıvardır.
•  Businyalmolekülleribirliktehareketederekhücredavranışının
belirlenmesinderoloynarlar.
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
1.EndokrinSinyal
•  Endokrinhücrelerinden
salınanhormonlar(endokrin
sinyal)kandolaşımınakaQlır.
•  UzunbirmesafekateSkten
sonrahedefhücre
resptörlerinebağlanarakiçlev
gerçekleş>rilir.
•  Endokrinsinyalmolekülleri
uzunsürekandolaşımında
kaldıklarıiçinstabiliteleri
yüksekolmalıdır.
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
2.ParakrinSinyal
•  Parakrinsinyalyakındaki
hücrelerüzerindeetkilidir.
•  Sinirhücresindensalınan
moleküllerinhedefkas
hücrelerineaktarımıparakrin
sinyaleörnekgösterilebilir.
•  Sinyalinmerkezineuzaklığa
görehedefhücrelerfarklı
cevaplaroluşturur.
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
3.Sinap3kSinyal
•  Sinyalmoleküllerihücre
çekirdeğindesentezlendikten
sonraaksonboyuncataşınıp
sinapslardansalınarakhedef
hücreyeile>lir.
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
4.Plazmazarınatutunmuş
proteinleraracılığıylasinyal
ile3mi
•  Hücrezarınayerleşiksinyal
molekülüvereseptör
proteininindirektetkileşimi
ilesinyalile>lir.
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
4.Plazmazarınatutunmuş
proteinleraracılığıylasinyal
ile3mi
•  Birhücrekomşuhücreye
reseptörüaracılığıyla
bağlanarakhedefhücrede
farklılaşma(differen>a>on)
başlatabilir.
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
5.OtokrinSinyal
•  Hücrekendisalgıladığısinyal
molekülünekendireseptörü
aracılığıylasinyalverir.
•  Kanserhücreleri
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
Bazısinyalmoleküllerihemkısahemdeuzunmesafede
etkiliolabilir.
Örneğin;EpinefrinhemnörotransmiVerolarakparakrin
hemdesistemiketkigöstererekendokrinbirsinyal
molekülüdür.
HücrelerarasıSinyalÇeşitleri
x
ReseptörÇeşitleri
HücreiçiReseptörleri
•  Bazısinyalmolekülleri
hidrofobik>rvehücre
zarındandirekgeçerek
hücreiçerisindeya
sitozoldeyadanükleusta
bulunanhücreiçi
reseptörlerebağlanırlar.
•  Hidorfobiksinyal
moleküllerisuda
çözünmezlerdolayısıyla
kanageçincetaşıyıcı
(carrier)proteinlere
bağlanaraktaşınır.
ReseptörÇeşitleri
YüzeyReseptörleri
•  Sinyalmoleküllerinin
çoğuisehidrofilik>rve
hücrezarındandirek
geçemezler.
•  Hücreyüzeyproteinlerine
bağlanarakbiryadadaha
fazlasinyalyolağını
ak>fleş>rirler.
HücreYüzeyReseptörleri
HücreYüzeyReseptörÇeşitleri
1.İyonKanalıEşlikliReseptörler
•  Sinyalmolekülününbağlanmasıilereseptöraçılıryada
kapanır.Buşekildehücrezarındaniyonakışıkontroledilir.
HücreYüzeyReseptörÇeşitleri
2.GProteiniEşlikliReseptörler
•  SinyalmolekülününbağlanmasıileGproteiniak>fleş>rilerek
aynıhücrezarındakiilgilienzimak>fleş>rilir.
HücreYüzeyReseptörÇeşitleri
3.EnzimEşlikliReseptörler
•  Sinyalmolekülününbağlanmasıileenzima>kak>viteyesahip
enzimak>fleş>rilir.
SinyalMolekülüReseptörEtkileşimi
Sinyalmoleküllerisadecekendilerineözgühedef
reseptörlerebağlanabilirler.
SinyalMolekülüReseptörEtkileşimi
•  Sinyalmolekülününbağlanmasıilereseptördeyapısal
(conforma>onal)değişiklikolur.
SinyalinHücreİçerisindeİle3mi
1.ProteinFosforilasyonuileSinyalİle3mi
•  Reseptörünak>fleşmesi
sonrasındasinyalileten
moleküllerfosfateklenerek
ak>fleş>rilir.
SinyalinHücreİçerisindeİle3mi
ProteinFosforilasyonuileSinyalİle3mi
SinyalinHücreİçerisindeİle3mi
2.GTPBağlanmasıileSinyalİle3mi
•  Reseptörünak>kleşmesi
sonrasındasinyalileten
moleküllerGTPeklenerek
ak>fleş>rilir.
SinyalinHücreİçerisindeİle3mi
GTPBağlanmasıileSinyalİle3mi
Download