DOKÜMAN NO: TH.PR.01 PROSEDÜR YAYIN TARİHİ: 2016

DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 1 / 13
PROSEDÜR
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
1.0. AMAÇ: Güvenli kan transfüzyonunu sağlamak
2.0. KAPSAM: Tüm çalışanlar
3.0. KISALTMALAR:
TM: Transfüzyon Merkezi
BKM: Bölge Kan Merkezi
4.0. TANIMLAR:
Transfüzyon merkezi; Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi olmayan, temin edilen
kanı veya bileşeni transfüzyon için çapraz karşılaştırma (cross-match) ve gerek duyulan diğer testleri
uygulayarak hastalara kullanılması amacıyla hazırlayan birimdir.
Bölge kan merkezi (BKM); Bakanlığın belirleyeceği bölgelerde kurulan, kendi bölgesindeki kan bağış
ve transfüzyon merkezleri ile işbirliği içinde çalışan, sorumlu olduğu bölgenin kan ihtiyacını
karşılayacak kapasitede olan, kan bankacılığı ile ilgili bütün iş ve işlemlerin yapılabildiği en kapsamlı
birimidir.
Donör: Kan Bağışçısı
5.0. SORUMLULUKLAR: Kan, kan ürünleri ve bileşenlerinin alınması veya transfüzyonu hekimin
sorumluluğu ve denetimi altında yapılır.
•
Sorumlu Başhekim Yardımcısı
•
Sorumlu Hekim
•
Laboratuvar teknisyenleri ve transfüzyon merkezi hemşiresi
•
Uygulamayı yapan sağlık personeli
6.0. FAALİYET AKIŞI:
Transfüzyon hizmetlerine yönelik süreçler ve bu süreçlere yönelik kurallar
Hastane, kan teminine ilişkin süreç ve işleyiş ile ilgili kurallar
PROSEDÜR
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 2 / 13
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
KAN VE KAN BİLEŞENİ TEMİNİ
•
Hastanemiz Resmi Gazete: 4.12.2008-27074 sayılı kan ve kan ürünleri kanununa ve buna bağlı çıkarılan
yönetmeliğe uygun olarak kan toplama çalışmalarını sonlandırarak bu yönetmelikte belirlenen acil
durum esasları dışında bağışçılardan kan almamaktadır. Hastanemizde tedavi gören hastaların
gereksinim duyacağı her türlü kan ihtiyacı BKM’ den talep edilir; BKM talebi karşılar ve TM’ye
teslim eder. TM’ye gelen kan ve kan ürünleri sıcaklık takibi yapılan dolaplarda muhafaza
edilmektedir.. Talep edilen kan bileşenleri, BKM görevlisi tarafından Çıkış Teslim ve Onay Raporu
ile imza karşılığı TM çalışanına teslim edilir. TM’deki kan ve kan ürünleri günlük ısı takipleri
yapılan buzdolaplarında ayrı ayrı raflanarak ve günlük miad kontrolleri yapılarak muhafaza edilir.
Hastanenin ihtiyacı doğrultusunda birim sorumlusu tarafından belirlenmiş minimum-maksimum
stok seviyeleri göz önünde bulundurularak, BKM’ den kan ve kan ürünleri talep edilir. Bu sayede
minimum seviyenin altına düşülmesi, maksimum seviyenin de aşılması önlenmiş olur. BKM’ nin
transfüzyon merkezine, uygun kan ve kan bileşenini karşılayamaması halinde BKM’ den acil durum
onayı en hızlı iletişim vasıtası ile alınarak gerekli kan TM’de alınır. Bu durumda kan, TM’de alınır.
Gerekli testler acil şartlarda çalışılır. Yapılan testlerle ilgili sorumluluk TM’ye aittir. TM bu
uygulama ile ilgili bilgileri BKM’ ye iletmekle yükümlüdür.
•
Kan ürünleri temin edildikten sonra uygunluk testleri ve kan grupları tekrar çalışılarak ürünler hasta
için rezerve edilir.
•
Kan ürünlerinden eritrosit süspansiyonu ve tam kan +2/ +6 °C kan dolabında, taze donmuş plazma
ve kriyopresipitat -40 °C de derin dondurucu, random ve aferez trombositler ısı takibi yapılan
ajitatörlerde 22 °C muhafaza edilmektedir.
•
Transfüzyon öncesinde hastaya transfüzyon hakkında bilgi verilir, soru sormasına fırsat tanınır,
aydınlatıcı açıklama yapılır ve hastanın yeterince bilgilendiğinden emin olunduktan sonra Kan ve
Kan Ürünleri Nakli İçin Bilgilendirilmiş Rıza Formunu doldurması ve imzalaması sağlanır.
•
İstem formunda asgari aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir.
Hastanın ;
•
Adı ve soyadı
•
Protokol numarası
•
Tedavi gördüğü bölüm
•
Kan grubu
•
Transfüzyon endikasyonu
•
Hastaya daha önce transfüzyon yapılıp yapılmadığı
•
Hazırlanacak olan kan veya kan ürününün kan grubu
•
Hazırlanacak kan veya kan ürününün türü ve miktarı
•
Hekim kaşesi ve imzası
Her bir transfüzyon için kan istasyonundan bir ürün alınmalıdır.Kan ve Kan ürünleri istem formu ile
ilgili kan merkezinden kan ve kan ürünleri istenir.
PROSEDÜR
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 3 / 13
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
Hastanın ‘’Kan ve kan ürünleri istem formu’’ order veren doktor tarafından imzalanmış olmalıdır.
Eğer 30 dakika içinde uygulanacaksa kan istenmelidir.
Kan ünitesi üzerindeki son kullanma tarihinin geçmemiş olduğu kontol edilmelidir.
Hekimin hastaya verilecek kan bileşeni ve miktarı ile ilgili istemi görülmelidir.
Transfüzyona başlanmadan önce, hastanın başlangıç vücut ısısı, kan basıncı, nabız ve solunum sayısı
kaydedilir. Transfüzyonu başlatan kişi; transfüzyona başlanan günü, saati, transfüze edilen bileşeni,
transfüzyon hacmini ve torba numarasını kaydeder.
Transfüzyon süresince IV serum fizyolojiği hazır bulundurun. Bir diğer kan ve kan ürünü için önceki IV
yolu kullanacaksanız, öncelikle serum fizyolojikle flash edip yıkayın
Hastanın transfer edilmesinin söz konusu olduğu durumlarda;
•
•
•
Hasta transfer edilmeden önce transfüzyon tamamlanmış ve gerekli gözlem sağlanmış olmalıdır.
Hastanın transfüzyonu tamamlanmadan transfer edilmesi gereken durumlarda, hemşire hastanın
transferinde hazır bulunmalıdır.
Hemşire bir diğer hemşireye hastayı teslim edene kadar, hastanın yanında kalmalıdır.
Kan Transfüzyon Seti ve Filtresi
•
•
•
•
•
•
•
Tam kan, eritrosit ve trombosit süspansiyonları, TDP ve kriyopresipitat, içerdikleri fibrin
parçaları ve partiküller nedeniyle geleneksel olarak, 170 - 200 μm çaplı filtreli setlerle uygulanır.
Kan transfüzyonu uygulanan transfüzyon seti ve iğnesi 4 saatten daha uzun süre
kullanılmamalıdır. Kan setleri birbirini takip eden 2 ünite kan için kullanılabilir ancak, 4 saatten
fazla kullanılmaz. Çünkü oda ısısında uygulanan kandaki fibrin ağları ve hücresel kalıntılar
bakteriyel üreme için uygun bir ortam oluştururlar.
Transfüzyonu planlanan olgunun damar yolu açılmış olmalıdır. Önceden damar yolunun
hazırlanması, transfüzyon merkezinden kanın çıkışını izleyerek kısa sürede takılmasına olanak
sağlayacaktır.
Transfüzyon için kullanılacak iğne olabildiğince geniş çaplı olmalıdır. Çocuklarda minimum 23
gauge iğne kabul edilebilir.
Çünkü eritrositlerin küçük lümenden basınç altında infüzyonu hemolize neden olabilir.
Kan transfüzyonunda santral katater kullanılıyorsa, transfüzyon süresince santral venöz basınç
ölçülmemelidir. Santral venöz basınç ölçülmeden önce transfüzyon tamamlanmış ve
kateter %0,9 NaCl ile yıkanmış olmalıdır.
Hasta tedaviyi kabul etmiyorsa dosyasına red ettiğine ilişkin kayıt alınır. Hastaya ve yasal
temsilcisine imzalatılır.
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 4 / 13
PROSEDÜR
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
•
Kan veya kan ürününü uygulamadan önce hastanın ismi, protokol numarası, ABO tip ve RH
uyumu, çapraz karşılaştırma test sonuçları, kan istasyonu donör numarası işlemleri ile kimlik
doğrulama yapar.
•
Kullanmadan önce, kan torbasında ve istem kartında kanın son kullanma tarihi kontrol edilir. Kan
ve kan ürününün son kullanma tarihinin geçmemiş olduğundan emin olunur.
•
Serolojik testlerin yapılmış ve ‘’negatif’’ olduğundan emin olunur.
•
Seti açılan, delinen, düzenli akışı olmayan kan ve kan ürünleri kullanılmaz. Kan ürününden sızma
ya da renk değişimi transfüzyon sırasında ve sonrasında yaşamsal önemi olabilecek bakteri
bulaşının tek uyarıcısı olabilir.
•
Kan ürünü hastaya uygulanır.
•
Kan ve kan ürününe serum fizyolojik dışında herhangi bir mayi eklenmemelidir. Verilecek ilaçlar
ayrı bir damar yolundan uygulanır
•
Transfüzyon sürelerinin tam kan veya eritrosit süspansiyonları için 4 saat , trombosit çözeltileri,
kriyopresipitat için 20 dakika , taze donmuş plazma için 20 dakika ( maximum 1 saat) içinde
kullanılmasına dikkat edilmelidir.
•
Taze donmuş plazmalar Transfüzyon Merkezimizde plazma eritme cihazında çözülerek
verilmektedir..
•
Transfüzyona başlanılan saat mutlaka yazılır.
•
Transfüzyonun ilk 15 dakikasında olası transfüzyon reaksiyonlarını gözlemleyebilmek için
transfüzyon yavaş ve kontrollü yapılmalıdır.
•
Transfüzyon öncesi ateş, kan basıncı, nabız ve solunum ölçümleri yapılıp kaydedilir. Diğer
ölçümler transfüzyon takip formu dikkate alınarak doldurulur.
•
Transfüzyon sırasında reaksiyon gelişirse; setiyle birlikte kan torbasını, diğer koldan alınan kan
örneğini transfüzyon takip formu ile birlikte Transfüzyon Merkezine geri gönderilmelidir.
•
Teslim edildikten sonra 1 saat içerisinde kullanılmayan kanlar geri alınmaz. İmha edilir.
•
Teslim edildikten sonra 1 saat geçmemiş olsa bile seti açılan, bir kısmı kullanılan ya da delinen
kanlar geri alınmaz ve başka bir hastaya kullanılmaz. Kullanılmayan bütün kan ve kan ürünleri
kayıt edilmek, saklanmak veya imha edilmek üzere Transfüzyon Merkezimize geri gönderilir.
Transfüzyon Merkezimize hazırlattırılıp üç gün içinde kullanılmayan kanlar Transfüzyon Merkezi
tarafından stoğa alınır.
BAĞIŞ SÜRECİNE YÖNELİK DÜZENLEMELER
Hastanemizde tedavi gören hastaların gereksinim duyacağı kan ihtiyacı BKM ‘ den talep edilir, BKM
talebi karşılar ve transfüzyon merkezine teslim eder. Temin edilemeyen kan ya da kan ürünü BKM’
den alınan yetki ile Transfüzyon Merkezinde alınır.
PROSEDÜR
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 5 / 13
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
Bağış işlemi bir sağlık çalışanı, aferez işlemi ise bir hekim gözetiminde yapılmalı ve bağışçı
gelişebilecek komplikasyonlar açısından izlenmelidir. Kan bağışçısına gerekli uyarılar yapıldıktan
sonra Transfüzyon Merkezinden ayrılmasına izin verilir.
Tüm Transfüzyon Merkezi çalışanları sertifikalı ve Transfüzyon Merkezinde bulunan tüm cihazlar
konusunda eğitim almış olmalıdır.
Transfüzyon Merkezinde pozisyon verilebilen kan alma koltukları kullanılmalıdır.
Tam Kan Ve Aferez Bağışı İçin Bağışçının Kimlik Tesbiti, Tıbbı Sorgulama Ve Değerlendirmesi
Kan bağışçısı sorgulama formunu okuyup imzalar. Bağışçı formunu değerlendirmek için mahremiyete
uygun bir ortamda doktor tarafından sorgulaması yapılır.(TRF.TL.08)
Doktor muayenesinden geçen kan bağışçısı, kan bağışçısı sorgulama formu ile birlikte flebetomi
odasında karşılanır.
Bağışçıya bağış sürecinin her aşaması ile ilgili bilgilendirme yapılmalıdır. Bağışçı adayının
transfüzyonun kendisi ve alıcı için taşıdığı riskleri anladığını, verdiği bilgilerin doğruluğunu ve işlem
için izin verdiğini gösteren kan bağışçısı imzası alınır. Uygun olan kan bağışçı adayları donör olarak
kabul edilir.
Donasyona uygun olmayan kan bağışçısı adaylarının uygun olmama nedenleri belirtilerek sisteme
girilir. Bununla ilgili düzenleme hastane otomasyonu tarafından yapılır.
Bağışçının reddedildiği durumlarda bağışçıya red nedeni nazikçe açıklanarak duyarlılığı için teşekkür
edilir. Kesin ret nedeni hastane bilgi işlem sistemine kaydedilir.
Kan ve Kan Bileşenlerinin Hazırlanması
Bağışçıdan alınan her ünite kan için çalışılacak testler tanımlanmalıdır.
Bağışçıdan alınan her ünite kan için;
•
ABO-Rh tayini
•
HBs Ag, Anti-HCV, Anti- HIV ve Sifilis (VDRL) testleri çalışılmalıdır.
•
ABO-Rh tayini için asgari tüp yöntemi kullanılmalıdır.
•
HBs Ag, Anti-HCV, Anti- HIV testlerinde asgari mikroelisa yöntemi kullanılmalıdır.
•
Mikrobiyolojik testlerin pozitif olması durumunda doğrulama testleri çalışılmalıdır.
•
Doğrulama testlerinde pozitif sonuçların varlığı halinde bağışçı bilgilendirilmeli ve yapılması
gereken işlemler hususunda yönlendirilmelidir.
•
Kan ve kan ürünü etiketi üzerindeki bilgiler doğru ve eksiksiz olmalıdır.
•
Kan ve kan ürünü etiketinde, aşağıdaki bilgileri içermelidir;
•
Kan bileşeninin adı
•
Ürünün İnternasyonel Numarası(ISBT No)
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 6 / 13
PROSEDÜR
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
•
Hazırlayan hizmet birimi adı
•
ABO ve Rh (D) grubu
•
Alınma ve son kullanma tarihi
•
Mikrobiyoloji test sonuçları
•
Depolama sıcaklığı
•
Antikoagülan ve ek solüsyonlarının ismi,bileşimi ve hacmi(TRF.TL.06)
• Hazırlanan kan ürünlerine (eritrosit süspansiyonu, tam kan ) çapraz karşılaştırma testleri
çalışılmalıdır.
• Kan ürünlerinin hazırlanması, filtre edilmesi, ışınlanması, yıkanması gibi ek işlemler ile ilgili
aşamalar kayıt altına alınmalıdır.
• Transfüzyon planlanan hasta için istem yapılırken; gerekli kan miktarı ve kan ürünü belirlenir ve
çalışılması istenen testlerle birlikte (cross match, kan grubu gibi) hastane otomasyon sisteminden
talebi yapılır. Kan istem formu tam ve doğru bilgilerle doldurulur. İstem transfüzyon merkezine
ulaştığında; hastane otomasyon sisteminden yapılmış olan talep, Kan Bileşeni İstek Formu ve
beraber gönderilmiş kan örneği tüpü kontrol edilir.(TRF.TL.03) Eksik doldurulmuş istek formu ve
etiketsiz örnek tüpleri transfüzyon merkezi tarafından kabul edilmez . Bu tür durumlarda
transfüzyon merkezi yeni örnek/ve veya ek bilgi isteminde bulunur. Güvensizlik oluşturan örnek
imha edilir. Hastanın önceki kayıtlarından ABO ve RhD grubu kontrol edilir. Hastanın önceki
kayıtları otomasyon sisteminde aranırken TC kimlik no veya diğer kimlik belirleyicilerden en az
üçü (ad soyad, doğum tarihi, protokol/hasta numarası) kullanılır. Yeni örneğin kan grubu ile önceki
kayıtlar arasında bir uyumsuzluk bulunursa, sorun çözülmeden kan bileşeni çıkışı yapılmaz.
Sorunun çözümü için hastadan yeni bir kan örneği istenir.
Transfüzyon öncesi uygunluk testleri olarak hastanın kan grubu, BKM’ den temin edilen kanın kan
grubu ve crossmatch testleri yapılır. Acil bir durum söz konusu ise testler manuel olarak jel
santrüfigayon yöntemi ile yapılmaktadır. Taze Donmuş Plazma (TDP), transfüzyon merkezinde 37°
C su banyosunda eritilmektedir. Transfüzyon öncesi uygunluk testleri tamamlanan kan ve kan
bileşeni transfüzyon öncesi uygunluk testlerine ait form doldurularak Kan Merkezi Crossmatch ve
Servis Çıkış Defterine kayıt edilir. İstem yapan kliniğe haber verilir ve transfer edilene kadar uygun
koşullarda saklanır. Servis hemşiresine imza karşılığı, tarih ve saat kayıt edilerek teslim edilir. Acil
durumlarda, transfüzyon öncesi uygunluk testleri tamamlanmadan kan bileşeninin klinik kullanımı
da gerekebilir. Çapraz karşılaştırması yapılmamış kanın şiddetli transfüzyon reaksiyonu riski
taşıdığı bilinerek, kullanımının sadece yaşamı tehdit eden durumlarla sınırlandırılması gerekir.
Böyle bir uygulamanın tüm sorumluluğu endikasyonu koyan hekime aittir. Endikasyon, tıbbi
kayıtlarda bulunmalı ve istek formunda klinik hekimin ad-soyad ve imzası yer almalıdır. Uygunluk
testleri tamamlanmadan verilmiş kan ünitesi üzerinde bu durum açık olarak belirtilmelidir.
Çapraz karşılaştırmanın yapılamadığı acil durumlar: Transfüzyon öncesi uygunluk testlerinin
temeli; alıcı ve vericinin kan grubu uygunluğudur. Acil durumlarda her iki kan grubuna bakılarak
çapraz karşılaştırma yapılmaksızın ABO RhD uygunluğu ile transfüzyon yapılabilir. Hastanın eski
kayıtları ya da bilinen kan grubu beyanı doğrultusunda transfüzyon yapılamaz. Kan grubu
tiplendirmesi için yeterli sürenin olmadığı hayati tehlike durumlarında ise O RhD negatif eritrosit
süspansiyonu ve/veya AB grubu taze donmuş plazma kullanılabilir. Böyle bir durumda transfüzyon
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 7 / 13
PROSEDÜR
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
merkezi telefonla bilgilendirilir ve transfüzyon öncesi örnek ve/veya kan istek belgesi en kısa
zamanda gönderilir. Transfüzyon acil koşullarda yapılmış olsa dahi mevcut örnekle en kısa
zamanda kan grubu tiplendirilir ve çapraz karşılaştırma yapılır. Çıkışı yapılan kan bileşenlerinin
hortum segmentleri uygun ısıda 7 gün saklanır.(TRF.TL.01)
Kan ve kan ürünleri uygun şekilde muhafaza edilmelidir.
•
Uygun sıcaklık koşullarının sağlanamadığı durumlara yönelik uyarı sistemleri bulunmalıdır.
•
•
•
Kan ve kan ürünlerinin miat takipleri yapılmalıdır.
Kan ve/veya kan ürünleri için kritik stok seviyesi belirlenmelidir.
Bağışçı ve hastadan testlerde kullanmak amacı ile alınan kan örnekleri uygun koşullarda ve
sürede saklanmalıdır.
Tam Kan: Transfüzyon için hazırlanan tam kan, uygun bir bağışçıdan, steril ve apirojen antikoagülan
ve torba kullanılarak alınan kandır. Temelde kan bileşenlerinin hazırlanması için kaynak olarak
kullanılır.
Saklama koşulları:
Transfüzyon amacıyla alınan tam kan +2°C ile +6°C aralığında saklanmalıdır ve kayıt altına alınmalıdır.
Saklama süresi kullanılan antikoagülan/koruyucu sıvıya bağlıdır. CPD-A1 için saklama süresi 35
gündür.
Eritrosit Süspansiyonu Ek Solüsyonlu:
Bileşen, tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ayrılması ve eritrositlere uygun, besleyici bir
solüsyonunun ilave edilmesiyle hazırlanır. Bu bileşenin hematokriti, ek solüsyonun özelliğine,
santrifügasyon yöntemine ve kalan plazmanın miktarına bağlıdır. Ancak 0.70’i geçmemelidir. Her bir
ünite, minimum 45 gram hemoglobin içermelidir. Ünite orijinalindeki eritrositlerin tümünü içerir. Özel
bir işlem uygulanmadıysa, lökositlerin büyük bir kısmı yaklaşık 2.5-3.0 x 10 9 ) ve kullanılan
santrifügasyon yöntemine bağlı olarak değişen miktarda trombosit üründe kalır. Temel antikoagülan
solüsyon CPD olmalıdır. Ek solüsyonlar genellikle suda çözünmüş sodyum klorür, adenin, glukoz ve
mannitol içerir. Sitrat, mannitol, fosfat ve guanozin içerenleri de vardır. Hacim 80-110 ml arasında
olabilir. Tam kanın santrifüj edilmesinden sonra eritrositler ve plazma ayrılır. Eritrositlerin ek
solüsyonla dikkatlice karıştırılmasından sonra +2°C ile +6° C arası sıcaklıkta saklanır.
Saklama koşulları :
Tam kandaki gibidir. Kullanılan antikoagülan/ek solüsyona bağlı olarak saklama solüsyonunun izin
verdiği süreye kadar uzatılabilir
Taze Donmuş Plazma (TDP): Labil pıhtılaşma faktörlerinin fonksiyonlarının yeterince korunabileceği
bir sürede ve uygun bir sıcaklıkta dondurularak tam kandan transfüzyon veya fraksinasyon amacıyla
hazırlanan bileşendir. Bu bileşen stabil koagülasyon faktörleri, albümin ve immunoglobülinleri normal
plazma düzeylerinde içerir. Taze donmuş plazma klinik önemi olan beklenmedik antikorları
içermemelidir. Plazma, kendine bağlı transfer torbaların kullanıldığı bir kan torbasına alınmış tam
kandan, tercihen ilk 6 saat içinde yüksek hızda santrifügasyon ile ayrılır. Plazma, trombositten zengin
PROSEDÜR
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 8 / 13
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
plazmadan da ayrılabilir.Labil faktörleri korumak amacıyla plazma eritildikten sonra hemen
kullanılmalıdır. Tekrar dondurulmamalıdır.
Saklama Koşulları
Saklama sırasındaki stabilite ortamın saklama sıcaklığına bağlıdır. Optimal saklama sıcaklığı -25o C
veya altıdır. Saklama sıcaklığına göre izin verilen saklama süreleri aşağıdaki gibidir ve kontrol altına
alınmalıdır.
•
•
-25°C nin altında 36 ay
-18°C ile –25°C arasında 3 ay. Taşıma sırasında saklama sıcaklığı korunmalıdır. Hemen
kullanılmayacaksa, torbalar, önerilen sıcaklıkta hemen depolanmalıdır
Trombosit Süspansiyonu (Tam Kandan):
Taze tam kandan hazırlanan, tam kanın yüksek oranda ve etkin formda trombosit içeren bileşenidir.
+20°C ve +24°C arasındaki oda sıcaklığında 6 saat içinde bir ünite tam kan santrifüj edilerek elde
edilen plazma içerisindeki trombositler yüksek devir santrifügasyonla çöktürülür; üstteki trombositten
fakir plazma, trombositlerle beraber 50-70 ml bırakılacak şekilde alınır; 1-2 saat dinlenme sonrasında
resüspanse edilir. Santrfüj işleminin etkinliği gx dakika olarak tanımlanır.
Santrfüj işlemi sırasında kanın sıcaklığı standart olmalıdır. Santrfüj işlemi sonrasında kan bileşenleri
katmanları bozulmamalıdır. Üstte kalan plazmanın uzaklaştırılması çok hızlı yapılmamalı ve ayırma
işlemi eritrosit tabakasının 8-10 mm üzerinde durdurulmalıdır.
Saklama koşulları
Trombositler canlılıklarını ve hemostatik aktivitelerini optimal olarak garantileyen koşullar altında
saklanmalıdır. Trombositler, plazma veya bir “plazma + besleyici solüsyon” kombinasyonu içinde
saklanabilir. Trombosit saklanması için kullanılan plastik torbalar, trombositlere gereken oksijeni
sağlayabilecek gaz geçirgenliğine sahip olmalıdır. Gerekli oksijen miktarı üründeki trombosit sayısına
bağlıdır. Genellikle en uygun saklama; trombosit yoğunluğu 1,5x109 /ml’den az olduğunda ve ürünün
pH’sı kullanılan saklama periyodu sırasında sürekli olarak 6,4’ün üzerinde olduğunda mümkündür.
Saklama sırasında trombositlerin ajitasyonu yeterli oksijen geçişini garanti edecek kadar etkin fakat
olabildiğince yumuşak olmalıdır. Saklama sıcaklığı +20°C ile +24°C arasında olmalıdır. Hazırlanan
trombositler için maksimum saklama süresi 5 gündür, ancak bakteriyel kontaminasyonun saptanması
veya azaltılmasına yönelik ek bir yöntemin kullanılması durumunda 7 gün saklanabilir.Yapılan takipler
kayıt altına alınmalıdır.
Kan ve Kan Ürünleri İstem Süreci
Elektif /planlı işlemler öncesinde ve acil durumlarda kan ve kan ürünlerinin istemine yönelik kurallar
belirlenmelidir.
İstem formunda asgari aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir:
PROSEDÜR
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 9 / 13
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
Hastanın;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Adı ve soyadı
Protokol numarası
Tedavi gördüğü bölüm
Kan grubu
Transfüzyon endikasyonu
Hastaya daha önce transfüzyon yapılıp yapılmadığı
Hazırlanacak olan kan veya kan ürününün kan grubu
Hazırlanacak kan veya kan ürününün türü ve miktarı
Hekim kaşesi ve imzası
Her bir transfüzyon için kan istasyonundan bir ürün alınmalıdır. Kan ve Kan Ürünleri İstem
Formu İle ilgili kan merkezinden Kan ve kan ürünleri istenir.
Hastanın “Kan ve Kan Ürünleri İstem Formu” order veren doktor tarafından imzalanmış olmalıdır.
Kan istem formu üzerindeki tüm ayrıntılar kurallara uygun ve eksiksiz olarak doldurulmalıdır.
Kan ve Kan Ürünlerinin Güvenli Transferi
Kan ve kan bileşenleri transfüzyona kadar transfüzyon merkezinde saklanır. Kan ürünlerinin ilgili
hastaya ulaşması klinik hemşiresi tarafından sağlanır. Eritrosit süspansiyonları transfüzyon
merkezinden ilgili servise kan nakil kabı veya kan nakil poşeti ile nakledilir. Taşımada kullanılan
kapların temizlenmesi ve kullanımı kolay olmalıdır. Nakil sırasında, eritrosit süspansiyonları 2–
10°C’de korunmalıdır. Eritrosit ünitlerinin ısısı 1 °C’nin altına inmemeli ve 10 °C’nin üzerinde
olmamalıdır. Bu nedenle de transfüzyon merkezi dolabından çıktıktan sonra kullanılmayan kan, 30
dakika içinde transfüzyon merkezine geri dönmüş olmalıdır. Bu saatten sonra gelen kanlar
transfüzyon merkezinde imha edilir. Trombositler, 22-24 °C’de ve trombosit ajitatöründe korunur.
Servise gönderilen trombosit süspansiyonları da 30 dakika içinde takılmayacaksa imha için
transfüzyon merkezine gönderilmelidir. Taze Donmuş Plazma (TDP), 37°C su banyosunda poşet
veya kılıf içerisinde eritilerek kullanılır. Labil faktörler için plazma eritildiğinde hemen kullanılmalı,
buzdolabında saklanmamalıdır. Eritildikten sonra buzdolabı rafında (2-6 °C) 24 saat stabildir. .
Ancak asla tekrar dondurulmamalıdır.
Kan merkezinden gönderilecek her ürün için teslim tutanağı(saat/tarih) imzalanıp, kayıt altına
alınmalıdır.
Transfüzyon uygulaması sırasında hasta güvenliği sağlanmalıdır.
Kan ve kan ürünleri istemi hekim tarafından tedavi planına yazılmalıdır. Transfüzyon işlemi hasta
güvenliği ve çalışan güvenliği açısından kayıt altına alınmalıdır.
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 10 / 13
PROSEDÜR
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
Dikkat edilmesi gereken hususlar:













Transfüzyon öncesi hastaya ait kan ve kan ürününe ait bilgiler iki sağlık çalışanı tarafından ;
Hastanın kan grubu
Bölüme gelen kanın kan grubu
Mikrobiyoloji testlerinin çalışılmış ve sonuçlarının negatif olduğunu gösterir etiketin varlığı
Alınma ve son kullanma tarihleri
Tedavi planına yazılan ürün ile servise gelen ürünün aynı olup olmadığı
Torbadan sızma olup olmadığı
Ürün renginde değişiklik, içerisinde pıhtı/partikül varlığı
Çapraz karşılaştırma testinin yapılıp yapılmadığı
Ürünün ISBT numarası
Depolama sıcaklığı kontrol edilmelidir.
Transfüzyona başlamadan önce hastanın kimlik doğrulaması yapılmalıdır.
Kan ve kan ürünlerinin ilgili birim tarafından teslim alınma saati kayıt altına alınmalıdır
Kimlik Doğrulama
• Transfüzyon öncesi bilinci açık olan hastadan aktif iletişim yoluyla, örnek alırken; hasta
başında, iki sağlık personeli ile, kimlik ve ürün doğrulaması yapılmalıdır. Kan transfüzyonu
uygulanacak ve kan örneği alınacak hastanın kimlik bilgileri dosyasından, hasta kimlik
bilekliğinden ve kendisinden doğrulanır. Bu amaçla Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyon
İzlem Formu kullanılabilir.
• Hastanın adı soyadı ve doğum tarihi (gün, ay, yıl) sorularak, kan bileşeni uygunluk raporundaki
kimlik bilgileri ile karşılaştırılmalıdır.
• Hastanın kan grup belgesinde bildirilen kan grubu ile kan ünitesi üzerindeki etikette yazan kan
grubu karşılaştırılmalıdır.
• Kan bileşeni uygunluk raporundaki kan ünite numarası ile kan ünitesi üzerindeki numara
karşılaştırılmalıdır.(TRF.TL.09)
• Hastadan kan örneği alınırken şu kurallara uyulur; numuneyi alacak hemşire hasta başına
barkot ve tüp ile gider, kimlik doğrulama işlemi ‘kimlik doğrulama talimatına’ göre yapılır,
barkot tüpe yapıştırılır, numune alınır ve cross macth ile kan grubu tayini için laboratuvara
gönderilir.
• Transfüzyon öncesi, çapraz karşılaştırma test sonucu ile hasta bilgileri iki sağlık çalışanı
tarafından doğrulanmalıdır.
Transfüzyonun ilk 15 dakikası yavaş yapılmalı ve transfüzyon süresince hastanın vital bulguları
izlenmelidir.
Vital bulguların izlenmesi
Kan bileşenlerinin transfüzyonu sırasında hastanın dikkatle gözlenmesi zorunludur. Özellikle ciddi
transfüzyon reaksiyonlarının görülme olasılığının daha yüksek olduğu transfüzyonun başlangıç
PROSEDÜR
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 11 / 13
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
dakikaları önemlidir.
Transfüzyonun ilk dakikalarında infüzyon hızı yavaş olmalıdır. Transfüzyonun ilk 15. Dakikası
sağlık çalışanı tarafından dikkatle gözlemlenmelidir. Transfüzyon boyunca her 30 dakikada bir
hastanın vital bulguları izlenmelidir. Transfüzyon Takip formuna kaydedilerek istendiği sürede
infüzyonunun tamamlanması sağlanır. Transfüzyonun tamamlandığı saat kaydedilmelidir.
•
•
•
•
Kan bileşenleri, klinik etkinlik, güvenlik ve uygulama kolaylığı açısından, önerilen sürede trans
füze edilmelidir.
Eritrosit süspansiyonu için bu süre 4 saati aşmamalıdır.
Trombosit transfüzyonu için kritik bir süre olmamakla beraber, normalde 30 dakikada trans
füzyonu yapılmalıdır.
Taze donmuş plazma, 37 °C su banyosunda 15-20 dakikada çözülür ve çözündükten sonra 1
saat içinde transfüzyon tamamlanmış olmalıdır.(TRF.TL.02)
Transfüzyona bağlı olarak gelişen reaksiyonlar
Reaksiyon açısından, Transfüzyon süresince ve sonrasında hastada aşağıdaki bulgular gözlenir:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Deride kızarıklık, ürtiker, kaşıntı, eritem(Kılcal damarda kan toplanması)
Transfüzyon uygulanan damar boyunda yanma hissi
Ateş
Solunum güçlüğü, hırıltılı solunum,
Göğüs ağrısı, dispne(nefes alma zorluğu)
Baş ağrısı
Bulantı kusma
Taşikardi, bradikardi, aritmi
Hipertansiyon veya hipotansiyon, halsizlik
Yukarıdaki reaksiyonlar geliştiğinde transfüzyon durdurulup, % 0.9 NaCl infüzyonu başlatılır ve hekim
haberdar edilir.
Doğru kan ünitesinin doğru hastaya verildiğinden emin olunur. Bunun için;
Hastanın kan grubu ile kan ünitesi üzerindeki etikette yazan kan grubu karşılaştırılır.
Uygunluk raporu tekrar gözden geçirilir ve hastanın adı-soyadı, protokol/hasta numarası, doğum tarihi
gibi kimlik bilgileri hastanın kimliğiyle karşılaştırılır.
Uygunluk raporundaki ürün numarası ile torba etiketindeki ürün numarası karşılaştırılır ve “çapraz
karşılaştırma (cross match) uygundur” ifadesi aranır.
Hasta değerlendirilerek vital bulguları alınır ve kaydedilir, doktoruna haber verilir,bunun bir transfüzyon
reaksiyonu olup olmadığına, eğer bir transfüzyon reaksiyonu ise ne tür bir reaksiyon olduğuna ve ne tür
önlemler alınması gerektiğine karar verilir.
PROSEDÜR
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 12 / 13
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu, anaflaksi, transfüzyon ile ilişkili sepsis ve transfüzyonla ilişkili
akut akciğer hasarı (TRALI) hızlı tıbbi yardım gerektiren reaksiyonlardır. Ayrıca reaksiyon
tanımlanarak, reaksiyon sonrası kan ve idrar örnekleriyle beraber, transfüze edilen kan ünitesi, iğnesi
çıkarılmış olarak kan seti, aynı damar yoluyla verilen diğer solüsyonlar, bu transfüzyonla ilişkili tüm
form ve etiketler transfüzyon merkezine gönderilmelidir.
Transfüzyon reaksiyonu olursa transfüzyon takip formundaki işlemler sırasıyla yapılmalı, form tam
olarak doldurulmalı ve kayıt altına alınmalıdır.
Kan merkezi tüm bu aşamalardan haberdar edilmelidir.
Kan ve Kan Ürünleri İmhası
İmha Edilmesine Karar Verilen Ürünlerin İmha Usul ve Esasları
Kan bağışçılarından tarama testleri çalışılmak üzere alınan kan örneklerinden 1,5 ml serum ayrılır.
Bu numuneler şahit numune olarak derin dondurucuda saklanır.
Derin dondurucuya yerleştirilen şahit numuneler bir yıl süre ile saklanır.
Saklanma süresi biten şahit numuneler gerekli dekontaminasyon işlemlerinden sonra tanımlanmış
biçimde biyolojik atıkların imhasına göre imha edilir.
Hastalara ait numuneler transfüzyon yapıldı ise 7 gün süre ile +4 °C de saklanır.(Transfüzyon
reaksiyonu)Yedinci günün sonunda numunelerin imhası yapılır.
Kan ve Kan Ürünlerinin imhası her ürüne göre değişmektedir:
Tam kan ve eritrosit süspansiyonları: Kan Merkezinden çıktıktan sonra 30 dk. içinde Kan Merkezine
gönderilirse imha edilmez. 30 dk. dan fazla dışarıda beklerse; ilgili kan, Kan Merkezinde imha edilir.
Set takılıp kanlar kullanılmayacaksa, yine Kan merkezinde imha edilir. Transfüzyon başlayıp daha sonra
reaksiyon oluşan hastalarda, hasta Kan numunesi ile torba numunesinin tahlilleri yapılmak üzere Kan
Transfüzyon Merkezine gönderilir. Uygunsuzluk varsa imha edilir. Uygunsuzluk yoksa, ilgili Klinik
karar verir
Taze donmuş plazmalar: Kan Merkezinde eritildikten sonra Kliniğe gönderilir, hemen takılır. Takılmaz
ise, Cross-Macth kartı üzerinde çıkış saati yazılı olduğundan, bu saatten itibaren 24 saat içinde klinikte
buzdolabında saklanmak kaydıyla kullanılabilir.24 saati aşarsa Kan Merkezine gönderilerek imha edilir.
Kesinlikle tekrar dondurulmaz.
Aferez trombosit veya trombosit süspansiyonları: Kan Merkezindeki ajitatör cihazından çıktıktan
sonra hemen kullanılmalıdır.15 dk. içinde Kan Merkezine gönderilirse ajitataör cihazında miadı dolana
kadar saklanır. 15 dk. dan fazla klinikte kullanılmadan bekleyen trombositler Kan Merkezinde imha
edilir.
DOKÜMAN NO: TH.PR.01
YAYIN TARİHİ: 2016
REV.TARİHİ/REV.NO: 0
Sayfa 13 / 13
PROSEDÜR
TRANSFÜZYON
HİZMETLERİNE YÖNELİK
SÜREÇLER VE BU
SÜREÇLERE YÖNELİK
KURALLAR PROSEDÜRÜ
Kan Merkezinde Kan Ve Kan Ürünü İmhası: İmha veya kontrol için gönderilen kan veya kan
ürünleri, Transfüzyon İzleme Formu’ nu fotokopisi ile birlikte Transfüzyon Merkezine gönderilir Kan
veya kan ürününün imhasına karar verildikten sonra kan/kan ürünü imha formu doldurulur. Kan/kan
ürünü imha formu kan merkezinde saklanır. İmha edilecek kan ve kan ürünü tıbbi atık torbasına
atılır.(tıbbi atık talimatı)
Rapor Edilmesi Gereken Durumlar:




•
Beklenen ya da mevcut transfüzyon reaksiyonları,
Sıvı yüklenmesi / Konjestif kalp yetmezliği semptom ve bulguları,
Kan infiltrasyonları,
Saatinden uzun süren kan transfüzyonları,
Kan transfüzyon reaksiyonu güvenlik raporlama bildirimi gereken bir olaydır. Oluşan her
transfüzyon reaksiyonu İstenmeyen Ciddi Etki Bildirim Formları doldurularak kalite yönetim
birimi ve transfüzyon merkezi sorumlu hekimine gönderilir. Olay ile ilgili gerekli
düzeltici/önleyici çalışmalar başlatılır.
• Transfüzyon başladıktan sonra reaksiyon görülürse kan torbası ile hastanın diğer kolundan alınan
numune kan örneği ve transfüzyon İzleme Formunun bir nüshası ile birlikte Kan Merkezine iade edilir.
• Kan Merkezine gönderilen numune ve torbadan gerekli testler çalışılır. Uygun olmayan kriterler
incelenir, sonuca göre imha edilip edilmeyeceğine karar verilir
• İmha edilmesi gerekirse, Kan Merkezinden gerekçe yazılarak imha edilir.(kan/kan ürünü imha
defterine kaydedilerek, imha edilecek kan ve kan ürünü tıbbi atık torbasına atılır.(tıbbi atık talimatı)
• Uygunsuzluk tespit edilmezse, Klinik haberdar edilir, kullanılıp kullanılmayacağına klinik hekiminin
kararı beklenir. Setin takılmasından itibaren 3 saat içinde bu işlemin yapılması gerekir
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN