kardıyovasküler rısk modellerı - Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

DERLEME REVIEW
Hacettepe T›p Dergisi 2010; 41:171-178
Kardiyovasküler risk modelleri;
ideal bir model var m›?
Mehmet Ali Nahit fiendur1, Gülay Sain Güven2
1
Uzm. Dr., Hacettepe
Üniversitesi Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı,
Ankara
2
Doç. Dr., Hacettepe
Üniversitesi Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı,
Genel Dahiliye Ünitesi,
Ankara
ÖZET
Son yıllarda kardiyovasküler hastalıklar konusundaki farkındalığın artmasına, risk faktörleri ile
mücadele konusunda aşamalar kaydedilmesine rağmen bu hastalıklar hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde hala en önemli ölüm nedenidir. Farklı ülkeler arasında mortalite oranlarında ciddi farklılıklar görülmesi, bazı çalışmalarda kardiyovasküler hastalık için risk faktörleri
bulunmayan kişilerde kardiyovasküler hastalık insidansının az olduğunun gösterilmesi ve sadece yaşam tarzı değişiklikleriyle bile kardiyovasküler hastalık insidansının azaltılabildiğinin gösterilmesi bu konuyu daha da üzerinde konuşulur duruma getirmiştir. Kardiyovasküler hastalık
riski, risk faktörlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak artar. Risk faktörlerinin bir arada kullanılarak bireylerin gelecekteki kardiyovasküler riski öngörülebilir. Koroner arter hastalığının ilk
prezantasyonu %20 ani ölüm ve %80 ile akut koroner sendromla olmaktadır. Bu nedenle riski
öngörmeye çalışmak çok önemlidir. Kardiyovasküler risk olasılık modelleri de bu öngörüyü sağlayabilmek için oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Kardiyovasküler, risk, model.
ABSTRACT
Cardiovascular risk models; is there an ideal model?
In recent years, despite increasing awareness about cardiovascular diseases and fighting with cardiovascular risk factors still this diseases is the most important cause of death in developed and
developing countries. Serious differences in mortality rates of view between countries, some studies showed that cardiovascular disease incidence is lesser in people without cardiovascular risk factors, even showing with only lifestyle changes reduced incidence of cardiovascular disease, this topic has made the situation even more is spoken on. Risk of cardiovascular disease, increases in direct proportion with the increase of risk factors. Using a combination of risk factors for cardiovascular risk of individuals, we can predict the cardiovascular risk in the future. The first presentation of coronary artery disease is sudden death by 20% and acute coronary syndrome by 80%. Therefore it is important to try to predict the cardiovascular risk. Cardiovascular risk models were created to provide this insight.
Key Words: Cardiovascular, risk, model.
ardiyovasküler hastalıklar tanı ve tedavideki gelişmelere rağmen önemli bir
sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Kronik hastalıklar raporuna göre, ülkemizde yaklaşık 2 milyon koroner arter hastası bulunmaktadır. Önemli bir kardiyovasküler risk faktörü olan hipertansiyonun prevalansı ise %31.8’dir. Tüm dün-
K
Cilt 41 • Say› 3 • 2010
171
fiendur ve Güven
yada yılda 17 milyon, Türkiye’de ise yaklaşık 200.000
kişi yaşamını kalp ve damar hastalıklarına bağlı nedenlerden kaybetmektedir [1].
Son yıllarda kardiyovasküler hastalıklar konusundaki farkındalığın artmasına, risk faktörleri ile mücadele
konusunda aşamalar kaydedilmesine rağmen bu hastalıklar hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde
hala en önemli ölüm nedenidir [2].
Kardiyovasküler hastalıklar dört başlık altında toplanabilir [3];
1. Koroner arter hastalığı; anjina pektoris, miyokard
infarktüsü
2. Serebrovasküler hastalık; inme veya geçici iskemik atak (GİA)
3. Periferik arter hastalığı; klaudikasyon veya ekstremite iskemisi
4. Aort aterosklerozu; toraks veya abdominal aort
anevrizması
Ulusal Kolesterol Eğitim Programı/Erişkin Tedavi
Paneli III (National Cholesterol Education Program/Adult Treatment Panel III; NCEP/ATP III-2002) raporunda koroner arter hastalığı olmayıp da diğer aterosklerotik hastalığı olanların gelecekteki kardiyovasküler riskinin koroner arter hastalığı olanlarla aynı olduğu rapor edilmiştir. Bu nedenle bahsedilen aterosklerotik hastalıklar koroner arter hastalığı eş değeri olarak
kabul edilmektedir [3].
Koroner arter hastalığı olmayan 40 ile 94 yaşlarındaki 7733 hastanın incelendiği Framingham çalışmasına (Framingham Heart Study) göre yaşam boyu kardiyovasküler risk 40 yaşındaki erkekler için %49, aynı
yaştaki kadınlar için %32 olarak bulunmuştur. Aynı çalışmaya göre 70 yaşındaki erkeklerde yaşam boyu kardiyovasküler risk %35 iken kadınlarda %24’tür [4].
Kardiyovasküler mortalitenin Türkiye’deki oranları
konusundaki tahminlerimiz Türk Erişkinlerinde Kalp
Hastalıkları ve Risk Faktörleri (TEKHARF) çalışması sonuçlarına dayanmaktadır. TEKHARF çalışmasında 12
yıllık izlem verileri koroner kalp hastalığı mortalitesinin 45-74 yaş grubunda erkeklerde %8.2, kadınlarda
%4.3 olduğunu bildirmiştir [5]. 2000-2001 verilerine
dayanarak yapılan ve 2005 Ocak ayında sonlanan Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik (UHY-ME) çalışması sonuçlarına göre toplam ölümlerin %47.7’si kardiyovasküler hastalıklara bağlı gelişmektedir.
Kardiyovasküler risk faktörleri değiştirilebilir ve değiştirilemez risk faktörleri olarak iki grupta ele alınmaktadır (Tablo 1) [6].
Üçüncü Ulusal Sağlık ve Beslenme Değerlendirmesi
(National Health and Nutrition Examination Survey III,
NHANES III) çalışmasına göre koroner kalp hastalığı gelişen hastaların %90’dan fazlasında en az bir kardiyovasküler risk faktörü tespit edilmiştir [7].
Dünya genelinde 52 ülkeden hastaların dahil edildiği bir çalışmada, ilk miyokard infarktüsü için popülasyona atfedilen riskin %90’ından fazlasından değiştirilebilir
dokuz risk faktörü sorumlu tutulmuştur (Tablo 1b) [8].
Risk altındaki bireyler tanımlanabilirse değiştirilebilir risk faktörlerinin kontrol altına alınması ile koroner
kalp hastalıkları, inme ve diyabet önlenebilir.
Risk faktörlerinin bir arada görülmesi ise bireylerin
riskini katlayarak artırmaktadır. Kardiyovasküler hastalık riski, risk faktörlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak artar [9]. Risk faktörlerinin bir arada kullanılarak bireylerin gelecekteki kardiyovasküler riski öngörülebilir.
Amerika Birleşik Devletleri’nin 2007 yılında yayınlanan ulusal sağlık raporuna göre koroner arter hastalığının ilk prezantasyonu %20 ani ölüm ve %80 akut koroner sendromla olmaktadır [10]. Bu nedenle riski ön-
Tablo 1. Kardiyovasküler hastalık risk faktörleri
1a: Değiştirilemez risk faktörleri
1b: Değiştirilebilir risk faktörleri
1. Yaş
1. Diyabet ve kötü kan şekeri regülasyonu
2. Cinsiyet
2. Sigara kullanımı
3. Birinci derece akrabalarda koroner arter hastalığı öyküsü
3. Hipertansiyon
4. Dislipidemi
5. Sedanter yaşam, obezite veya viseral yağlanma
6. Psikososyal faktörler
7. Meyve ve sebze tüketiminin az olması
8. Düzenli alkol kullanımı
9. Fiziksel aktivitenin az olması
172
HACETTEPE TIP DERG‹S‹
Kardiyovasküler risk modelleri; ideal bir model var m›?
görmeye çalışmak çok önemlidir. Kardiyovasküler risk
olasılık modelleri de bu öngörüyü sağlayabilmek için
oluşturulmuştur. Toplam kardiyovasküler riskin hesaplanmasında kullanılan risk olasılık modelleri arasında
Framingham KKH risk modeli, Dünya Sağlık Örgütü
(WHO) Modeli, SCORE, JBS-2, QRISK ve ASSIGN gibi
modeller bulunmaktadır. Bu modeller artıları ve eksileriyle aşağıda gözden geçirilecektir.
Framingham risk modeli
İlk olarak 1998 yılında oluşturulan bu skorlamada
yaş, cinsiyet, düşük dansiteli lipoprotein (LDL) ve yüksek dansiteli lipoprotein (HDL) kolesterol düzeyleri,
kan basıncı yüksekliği (tedavi alsın ya da almasın), sigara kullanması ve diyabetin olup olmamasına bakılarak
10 yıllık koroner kalp hastalığı (miyokard infarktüsü,
koroner ölüm, anjina) gelişme riskine bakılmaktadır.
2002 yılında NCEP/ATP III kılavuzunda bu skorlama
sistemi yeniden güncellenmiştir. Bu güncelleme ile birlikte risk skalasından diyabet çıkarılmıştır, çünkü diyabet koroner kalp hastalığı eşdeğeri olarak kabul edilmiştir. Aynı zamanda bu güncelleme ile yaş aralıkları genişletilmiş, sigara içenlerde yaşa özel skorlama ortaya konmuştur (Tablo 2) [4].
NHANES III çalışmasında koroner kalp hastalığı ve
eşdeğer hastalığı olmayan 20 ile 79 arasındaki 11.611
hastanın risk skorlarına bakılmış, 10 yıllık koroner kalp
hastalığı riski üç ayrı grupta tanımlanmıştır;
• Düşük risk (10 yıllık koroner kalp hastalığı riski <
%10); %82
• Orta risk (10 yıllık koroner kalp hastalığı riski
%10-20); %16
• Yüksek risk (10 yıllık koroner kalp hastalığı riski >
%20); %3 hastada saptanmıştır [11].
Framingham risk skoru bütün potansiyel kardiyovasküler risk faktörlerini içermemektedir. Farklı popülasyonlarda risk skorlarını tahmin etmedeki rolü konusunda çelişkili sonuçlar olduğundan yeni kardiyovasküler risk skorları oluşturulmuştur [12,13].
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) risk modeli
Bu risk modelinde 10 yıllık fatal olan ve olmayan
inme ve koroner arter hastalığı riski hesaplanmaktadır.
Gelişmekte olan ülkelerde maliyet nedeniyle risk modelleri oluşturulmasının ve uygulamasının zor olduğu
göz önüne alınarak bu model oluşturulmuştur. Bu modelde amaç gelir seviyesi orta-düşük ülkelerde yaşayan
kişilerin kardiyovasküler hastalık riski hesaplanarak primer korunma sağlanmaktır (Şekil 1) [14].
Cilt 41 • Say› 3 • 2010
SCORE (Systemic Coronary Risk Evaluation)
Avrupa’da hazırlanan yeni risk modellerinden biri
de, SCORE projesi verilerine dayanan SCORE risk skorudur. Avrupa Kardiyoloji Derneği (ESC) tarafından
2007 yılında risk hesaplama modeli olarak kullanılması önerilmiştir. On iki Avrupa kohort çalışmasına (n=
205.178) ve 2.7 milyon izlem yılına dayanmaktadır. Bu
modelde yaş, cinsiyet, sistolik kan basıncı, total kolesterol düzeyi, HDL kolesterol düzeyi ve sigara içiciliği
dikkate alınarak risk hesaplanmıştır. SCORE risk skoruyla 10 yıllık fatal aterosklerotik olay (inme veya abdominal aort anevrizma rüptürü gibi) riski hesaplanmaktadır. Aynı zamanda SCORE risk skorunda sadece 10 yıllık fatal olaylar değil aynı zamanda koroner kalp hastalığından ölüm riski de hesaplanmıştır. Dört risk grubu
tanımlanmıştır; < %1 düşük risk, %1-5 orta risk, %5-10
yüksek risk ve > %10 ise çok yüksek risk (Şekil 2) [15].
SCORE modelinin eleştirilen yönlerinden biri, HDL kolesterol değerlendirilmesinin risk hesaplama modeline
katılmamış olmasıdır. Bir diğeri ve en önemlisi, sonucun kardiyovasküler ölüm olmasıdır. Son olarak, risk
cetveli karmaşık bulunmaktadır ve %10-20-30 gibi risk
eşikleri yerine yeni gruplar önerilmiştir. SCORE risk
programı, ulusal kalp dernekleri tarafından ülkenin koşullarına uyarlanabilecek şekilde tasarlanmıştır. SCORE
programı iki model içermektedir; Belçika, Fransa, Yunanistan, İtalya, Lüksemburg, İspanya, İsviçre, Portekiz
için “Avrupa düşük risk skoru”, Türkiye ve diğer tüm
Avrupa ülkeleri için “Avrupa yüksek risk skoru” kullanılması önerilmektedir.
JBS-2 (Joint British Society-2)
Bu model 2005 yılında “Joint British Society” tarafından oluşturulmuştur. Diğer risk modellerinden farkı
sadece 10 yıllık koroner kalp hastalığı riskini değil, 10
yıllık kardiyovasküler hastalık (koroner arter hastalığı,
inme ve geçici iskemik atak) riskini hesaplamasıdır. Riskin hesaplanmasında kullanılan majör faktörler; yaş,
cinsiyet, sistolik kan basıncı, sigara kullanımı ile total
kolesterol/HDL oranıdır. Risk oranları olarak 10 yıllık
kardiyovasküler hastalık riski < %10; düşük risk, %1020; orta risk, %20-30; yüksek risk, > %30 çok yüksek
risk olarak belirlenmiştir. Sadece üç yaş katmanı içermektedir: < 50, 50-59 ve ≥ 60. Bu üç katmanda bulunan
kişilerin risk hesaplaması sırasıyla 49, 59 ve 69 yaş için
hesaplanmaktadır. Bu yöntem, daha önceki modellerde, yüksek göreceli riskte fakat düşük mutlak riskte bulunan genç kişilerin tedavi almaması yönündeki endişeleri azaltmıştır. Bu modelde yüksek risk grubu hastalar tanımlanmış ve bu hastalarda 10 yıl içinde öngörülen kardiyovasküler risk her zaman %20’nin üzerinde
173
fiendur ve Güven
Tablo 2. Framingham risk modeli
Erkekler için
Kadınlar için
Yaş
Puan
Yaş
Puan
20-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
-9
-4
0
3
6
8
10
11
12
13
20-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
-7
-3
0
3
6
8
10
12
14
16
Puan
Total kolesterol
(mg/dL)
Puan
Yaş
20-39
Yaş
40-49
Yaş
50-59
Yaş
60-69
Yaş
70-79
0
4
7
9
11
0
3
5
6
8
0
2
3
4
5
0
1
1
2
3
0
0
0
1
1
Sigara durumu
Yaş
20-39
Yaş
40-49
Yaş
50-59
Yaş
60-69
Yaş
70-79
Sigara içmiyorsa
0
0
0
0
Sigara içiyorsa
8
5
3
1
< 160
160-199
200-239
240-279
≥ 280
Total kolesterol
(mg/dL)
Yaş
20-39
Yaş
40-49
Yaş
50-59
Yaş
60-69
Yaş
70-79
0
4
8
11
13
0
3
6
8
10
0
2
4
5
7
0
1
2
3
4
0
1
1
2
2
Sigara durumu
Yaş
20-39
Yaş
40-49
Yaş
50-59
Yaş
60-69
Yaş
70-79
0
Sigara içmiyorsa
0
0
0
0
0
1
Sigara içiyorsa
9
7
4
2
1
< 160
160-199
200-239
240-279
≥ 280
Puan
Puan
HDL kolesterol (mg/dL)
Puan
≥ 60
50-59
40-49
< 40
-1
0
1
2
HDL kolesterol (mg/dL)
Puan
≥ 60
50-59
40-49
< 40
-1
0
1
2
Puan
Sistolik kan basıncı (mmHg)
Tedavi almıyorsa
Puan
Tedavi alıyorsa
Sistolik kan basıncı (mmHg)
Tedavi almıyorsa
Tedavi alıyorsa
< 120
0
0
< 120
0
0
120-129
0
1
120-129
1
3
130-139
1
2
130-139
2
4
140-159
1
2
140-159
3
5
≥ 160
2
3
≥ 160
4
6
174
Toplam puan
10 yıllık risk (%)
Toplam puan
10 yıllık risk (%)
<0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
<1
1
1
1
1
1
2
2
3
4
5
6
8
10
<9
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
<1
1
1
1
1
2
2
3
4
5
6
8
11
14
HACETTEPE TIP DERG‹S‹
Kardiyovasküler risk modelleri; ideal bir model var m›?
Diyabetik hasta
Risk kategorisi
10 yıllık inme ve miyokard
infarktüsü risk (fatal ve nonfatal
< %10
Yaş
ERKEK
Sigara (-)
Sigara (+)
KADIN
Sigara (+)
Sigara (-)
180
160
140
120
70
%10-20 arası
%20-30 arası
%30-40 arası
> %40
SKB
180
160
140
120
60
180
160
140
120
50
180
160
140
120
40
4 5 6 7 8
4 5 6 7 8
4 5 6 7 8
4 5 6 7 8
Total kolesterol mmol/L
Diyabetik olmayan hasta
ERKEK
Yaş
Sigara (+)
KADIN
Sigara (-)
Sigara (+)
Sigara (-)
70
180
160
140
120
60
180
160
140
120
50
180
160
140
120
40
4 5 6 7 8
SKB: Sistolik kan basıncı.
SKB
180
160
140
120
4 5 6 7 8
4 5 6 7 8
4 5 6 7 8
Total kolesterol mmol/L
Şekil 1. Dünya Sağlık Örgütü kardiyovasküler risk modeli.
olduğu kabul edilmiştir. Yüksek risk grubunda bulunan
ve kardiyovasküler risk hesaplamasına gerek olmayan
hastalar; aterosklerotik kardiyovasküler hastalıklar (koroner arter hastalığı, beyin damar hastalığı ve periferik
damar hastalığı), tip 1 ve 2 diyabeti bulunanlar, total
kolesterol/HDL kolesterol oranı ≥ 6 olanlar, hipertansiyona bağlı hedef organ hasarı bulunanlar, diyabetik
nefropati dahil kronik böbrek hastalığı bulunanlar, kalıtsal dislipidemisi bulunanlar ve metabolik sendromu
bulunanlar olarak belirlenmiştir (Şekil 3) [16].
Cilt 41 • Say› 3 • 2010
QRISK ve QRISK2
Bu iki risk skoru İngiltere ve Galler’de farklı etnik
kökendeki insanların kardiyovasküler riskini hesaplamak amacıyla oluşturulmuştur. QRISK2 Framingham
ATP III’te kullanılan risk faktörlerine ek olarak ırk,
sosyoekonomik durum ve aile hikayesi ile diyabet,
kronik böbrek hastalığı, atriyal fibrilasyon ve romatoid artrit hastalığını da risk faktörleri arasına katmaktadır [17].
175
fiendur ve Güven
Kadınlar
Sigara içmeyen
Sigara içen
Erkekler
Yaş
Sigara içmeyen
Sigara içen
180
160
65
140
120
180
160
60
140
120
180
%15 ve üzeri
%10-14
%5-8
%3-4
%2
%1
< %1
160
55
140
120
160
50
140
120
©2007 ESC
Sistolik kan basıncı (mmHg)
180
180
160
Yüksek KVH
riski olan
topluluklarda
10 yıllık
ölümcül KVH
riski
40
140
120
4 5 6 7 8
4 5 6 7 8
4 5 6 7 8
Kolesterol (mmol/L)
4 5 6 7 8
150 200 250 300
mg/dL
Şekil 2. SCORE risk modeli.
ASSIGN
Bu risk olasılık modeli de 10 yıllık kardiyovasküler
risk olasılığını hesaplamak, aile öyküsü ve sosyoekonomik durumun da yer aldığı İskoçya’da Dundee Üniversitesi tarafından 2006 yılında oluşturulmuş bir modeldir. Günümüzde çok kullanılmamaktadır [18].
‹DEAL B‹R MODEL VAR MI?
Risk modelleri belirli riskler üzerinden oluşturulmuş
birer olasılık hesabıdır. Her risk modelinde farklı risk
faktörleri kullanılarak hesaplamalar yapılmaktadır. Yukarıda bahsedildiği gibi birçok risk modeli oluşturulmuştur. Bu risk modelleri belli sayıda risk faktörünü
içermektedir. Bazı çalışmalarda laboratuvar testleri olarak HS-CRP veya CRP’nin kardiyovasküler risk hesaplamada kullanılması önerilirken çoğu risk modelinde kullanılması önerilmemektedir. Görüntüleme tekniklerinden karotid intima kalınlığı, koroner kalsiyum skorlama ve stres egzersiz testlerinin kardiyovasküler risk modellerinde kullanılabileceği belirtilmiştir, ancak şu anda
mevcut risk modelleri laboratuvar ve görüntüleme modellerini kullanmamaktadır [19,20].
176
Risk modellerinde yaş grupları oluşturulmuştur. Erken yaşta kardiyovasküler risk skorları hesaplanamamaktadır. Framingham risk modelinde 40 yaş öncesi bireylerin 10 yıllık koroner arter hastalığı riski hesaplanabilirken diğer risk modellerinde hesaplanamamaktadır.
Çoğu risk modelinde ancak 40 yaş ve üzeri bireylerde
kardiyovasküler risk hesaplanabilmektedir.
Kullanılan risk skorların çoğu Framingham kohortundan elde edilen algoritmaya dayanmaktadır ve kardiyovasküler risk yerine, koroner riski öngörmektedir.
Framingham kohortu, göreceli olarak küçük, çoğu beyaz, orta sınıf bir kohorttur. Yine de, ülke ya da etnik
grup spesifik, geniş ölçekli epidemiyolojik kohort çalışmalarının yapılması çok gerçekçi olmadığı için, Framingham risk skorunun istatistiksel manipülasyonları
ve sınırlı da olsa ülke spesifik veriler ile desteklenmesi,
lokal olarak kullanılabilir, doğru risk cetvellerinin oluşmasına yardımcı olmaktadır.
Bazı risk modelleri kardiyovasküler risk olarak kalp
yetmezliği, inme ve aktif periferik arter riskini hesaplamaktadır. Bu risk modelleri oluşturulurken kohort çalışmaları da göz önüne alınarak tedavi almayan hastaların
HACETTEPE TIP DERG‹S‹
Kardiyovasküler risk modelleri; ideal bir model var m›?
140
140
120
120
180
3 4 5 6 7 8 9 10
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
TK/HDL
50-59 YAŞ ARASI
180
160
160
SKB
100
SKB
100
140
140
120
120
100
100
160
140
140
SKB
160
SKB
180
3 4 5 6 7 8 9 10
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
TK/HDL
60 YAŞ ve ÜZERİ
180
120
120
100
100
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
SKB
160
160
140
140
120
120
100
100
3 4 5 6 7 8 9 10
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
TK/HDL
50-59 YAŞ ARASI
180
180
SKB
160
160
160
140
140
120
120
100
100
3 4 5 6 7 8 9 10
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
TK/HDL
60 YAŞ ve ÜZERİ
180
180
SKB
160
180
Sigara içmeyen
Sigara içen
50 YAŞIN ALTI
180
SKB
SKB
SKB
180
Sigara içen
50 YAŞIN ALTI
180
SKB
Sigara içmeyen
Yüksek riski bulunmayan
kadınlar
SKB
Yüksek riski bulunmayan
erkekler
160
160
140
140
120
120
100
100
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
3 4 5 6 7 8 9 10
TK/HDL
10 yıllık KVH riski
Düşük Risk
10 Yıllık KVH riski < %10
Yüksek Risk
10 Yıllık KVH riski > %20
Orta Risk
10 Yıllık KVH riski < %10-20
Çok Yüksek Risk
10 Yıllık KVH riski > %30
SKB: Sistolik kan basıncı (mmHg)
%30
%10
TK/HDL: Serum total kolesterol
HDL kolesterol oranı
%20
Şekil 3. JBS-2 risk modeli.
riskleri hesaplanarak modeller oluşturmuştur; ancak
günümüzde sık kullanılan antihiperlipidemik ve antihipertansif tedavilerin risk olasılıklarını nasıl etkilediği
bilinmemekle birlikte, bu olasılık hesaplarını daha karmaşık hale getirmektedir. Risk modelleri 10 yıllık koroner kalp hastalığı veya kardiyovasküler olay geçirme riskini hesaplamaktadır, ancak bu ömür boyu riski hesaplamamaktadır. Bu nedenle hastalarda sadece belli bir
dönem için risk hesaplanabilmektedir.
Kardiyovasküler risk modellerini iyileştirmek için
iki yol vardır. İlki, laboratuvar verilerinin de kardiyovasküler risk hesaplamada kullanılması, ikincisi ise yaşam boyu kardiyovasküler riskin hesaplanabilmesidir.
Görüldüğü gibi şu an için ideal bir model yoktur. Ancak
varolan modellerle kardiyovasküler riskin hesaplanması, hem hastasına riskine göre yaklaşacak hekim hem de
korunma önlemlerini alacak hasta için gereklidir. Kardiyovasküler hastalık riski veya koroner arter hastalığı
riski hesaplandıktan sonra bu bilgiler hastalarla paylaşılmalı, gerekli önlemleri almak konusunda ortak bir
plan oluşturulmalıdır.
Cilt 41 • Say› 3 • 2010
Kaynaklar
1.
Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Ana İlkeleri, TKD, www.tkdonline.org/UKSP/TKD_UlusalKalpSagligiPolitikasi_Taslak.pdf, 2006.
2.
Petersen S, Peto V, Rayner M, Leal J, Luengo-Fernandez R,
Gray A. European Cardiovascular Statistics: 2005 edition.
London: British Heart Foundation; 2005.
3.
Third report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on detection, evaluation, and treatment of high blood cholesterol in adults (Adult Treatment Panel III). Circulation 2002; 106:3143.
4.
Lloyd-Jones DM, Larson MG, Beiser A, Levy D. Lifetime
risk of developing coronary heart disease. Lancet 1999;
353:89-92.
5.
Onat A, Karabulut A, Yazıcı M, Can G, Sansoy V. Türk Yetişkinlerde Hiperkolesterolemi ve Hipertansiyon Birlikteliği:
Sıklığına ve Kardiyovasküler Riski Öngördürmesine İlişkin
TEKHARF Çalışması Verileri. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi 2004; 32:533-41.
6.
Vasan RS, Sullivan LM, Wilson PW, Sempos CT, Sundström
J, Kannel WB, et al. Relative importance of borderline and
elevated levels of coronary heart disease risk factors. Ann
Intern Med 2005; 142:393.
177
fiendur ve Güven
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
178
Ford ES, Giles WH, Mokdad AH. The distribution of 10-Year risk for coronary heart disease among US adults: findings
from the National Health and Nutrition Examination Survey III. J Am Coll Cardiol 2004; 43:1791.
Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, Dans T, Avezum A, Lanans
F, et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet 2004;
364:937.
Eberly LE, Neaton JD, Thomas AJ, Yu D; Multiple-stage screening and mortality in the Multiple Risk Factor Intervention Trial Clin Trials. 2004;1:148-61.
Rosamond W, Flegal K, Friday G, Furie K, Go A, Greenlund
K, et al. Heart disease and stroke statistics-2007 update: a
report from the American Heart Association Statistics Committee and Stroke Statistics Subcommitee. Circulation
2007; 115:e69-171.
D’Agostino RB, Sr, Vasan RS, Pencina MJ, Wolf PA, Cobain
M, Massaro JM, et al. General cardiovascular risk profile for
use in primary care: the Framingham Heart Study. Circulation 2008; 117:743.
Bastuji-Garin S, Deverly A, Moyse D, Castaigne A. The Framingham prediction rule is not valid in a European population of treated hypertensive patients. J Hypertens 2002;
20:1973.
Conroy RM, Pyörälä K, Fitzgerald AP, Sans S, Menotti A, De
Backer G, et al. Estimation of ten-year risk of fatal cardiovascular disease in Europe: the SCORE project. Eur Heart J
2003; 24:987-1003.
14. World Health Organization (WHO) and International Society of Hypertension (ISH) risk prediction charts: assessment
of cardiovascular risk for prevention and control of cardiovascular disease in low and middle-income countries. J
Hypertens 2007; 25:1578-82.
15. Graham I, Atar D, Borch-Johnsen K, Boysen G, Burell G,
Cifkova R, et al. European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: executive summary.
Eur Heart J 2007; 28:2375-414.
16. JBS 2: Joint British Societies’ guidelines on prevention of cardiovascular disease in clinical practice. Heart 2005; 91: v1-v52.
17. Hippisley-Cox J, Coupland C, Vinogradova Y, Robson J,
May M, Brindle P, et al. Derivation and validation of QRISK,
a new cardiovascular disease risk score for the United Kingdom: prospective open cohort study. BMJ 2007; 335:136.
18. Mark Woodward, Peter Brindle and Hugh Tunstall-Pedoe.
Adding social deprivation and family history to cardiovascular risk assessment: the ASSIGN score from the Scottish
Heart Health Extended Cohort (SHHEC) 2007; 93:172-6.
19. Nambi, V, Ballantyne, CM. “Risky business”: ten years is
not a lifetime. Circulation 2009; 119:362.
20. Scott, IA. Evaluating cardiovascular risk assessment for
asymptomatic people. BMJ 2009; 338:a2844.
HACETTEPE TIP DERG‹S‹