Üretim Yöntemi ile GSYH

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
ULUSAL HESAPLAR
SİSTEMİ
Meltem AKYILDIZ
Ulusal Hesaplar Dairesi
1
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Sunum Akışı
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ulusal Hesaplar Sistemi Nedir?
GSYH Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?
Hangi metodolojiyi kullanıyoruz?
Ne zaman yayınlıyoruz?
GSYH’ da kayıt dışı ekonomi
Niçin Güncelleme Yapıyoruz ?
Satınalma Gücü Paritesi
Bölgesel Hesaplar
Karşılaşılan Sorunlar
2
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Ulusal Hesaplar Sistemi Nedir?
 Bir ekonomideki tüm ekonomik faaliyetleri
yansıtır,
 Ülkeler ve yıllar arasında karşılaştırma yapmaya
imkan verir.
3
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
GSYH Hesaplama Yöntemleri
Gayrisafi yurtiçi hasıla üç yöntemle hesaplanabilir.
1. Üretim yöntemi
2. Harcamalar yöntemi
3. Gelir yöntemi
4
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
GSYH Hesaplama Yöntemleri
Üretim Yöntemi
Ekonomideki yerleşik üretici birimler
yaratılan katma değerlerin toplamıdır.
tarafından
Harcamalar Yöntemi
Bir ekonomide belli bir dönemde tüketime ve yatırıma
yönelik tüm nihai mal ve hizmetlere yapılan toplam
harcamalar ile net ihracattan oluşmaktadır.
Gelir Yöntemi
Her faaliyet kolunda mal ve hizmet üreten birimlerin
üretim faktörlerine ödedikleri değerlerin toplamıdır.
5
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Üretim Yöntemi ile GSYH
NACE Rev.1.1 Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki
Sınıflamasıdır.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
A -Tarım, avcılık ve ormancılık
B - Balıkçılık
C - Madencilik ve taşocakçılığı
D - İmalat sanayi
E - Elektrik, gaz, su
F - İnşaat sanayi
G -Toptan ve perakende ticaret, motorlu araçların tamiri
H -Otel lokanta hizmetleri
I - Ulaştırma, depolama ve haberleşme
J - Mali kuruluşlar
K -Gayri menkul kiralama ve iş faaliyetleri
L -Devlet hizmetleri, savunma, zorunlu sosyal güvenlik hizmetleri
M -Eğitim
N -Sağlık ve sosyal hizmetler
O -Diğer sosyal,toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri
P -Ev içi personel çalıştıran hane halkları
(-) Dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri
Vergi-Sübvansiyon
GSYH
6
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Harcamalar Yöntemi ile GSYH
Harcamalar yöntemiyle GSYH’ nın Ana Harcama Bileşenleri
• Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi
•
•
•
•
•
•
Devletin Nihai Tüketim Harcamaları
Maaş, Ücret
Mal ve Hizmet Alımları (hane halklarına yapılan ayni sosyal transferler dahil)
Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu
Makine- Teçhizat (Kamu, Özel)
İnşaat (Kamu, Özel)
Stok Değişmeleri
Mal ve Hizmet İhracatı
(- ) Mal ve Hizmet İthalatı
GSYH
7
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Harcamalar Yöntemi ile GSYH
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hane halklarının nihai tüketim harcamalarında ise Amaca Yönelik Bireysel Tüketim
Harcamaları Sınıflaması COICOP (Classification of Consumption by Purpose )
Gıda, içki ve tütün
Giyim ve ayakkabı
Konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar
Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri
Sağlık
Ulaştırma ve haberleşme
Eğlence ve kültür
Eğitim
Lokanta ve oteller
Çeşitli mal ve hizmetler
8
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Gelir Yöntemi ile GSYH
Gelir Yöntemi İle GSYH
• Üretim ve İthalat Vergileri (net)
Üretim ve İthalat Vergileri
(-) Sübvansiyonlar
• Sabit Sermaye Tüketimi
• İşgücü Ödemeleri
• İşletme Artığı (faiz,kar ve kira)
• GSYH
9
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Hangi Metodolojiyi Kullanıyoruz?
Ulusal hesaplar alanındaki tüm çalışmalar uluslararası
standartlara uygun olarak gerçekleştirilmektedir.
 SNA 1993
 ESA 1995
Sınıflama, tanım,
kavram ve hesaplama
kuralları ile ilgili tüm
ilkeler
Avrupa Hesaplar Sistemi ESA 95’ e uyumlu 1998
temel yıllı yeni GSYH serisi 1998-2007 yılları için
8 Mart 2008 tarihinde yayınlanmıştır.
10
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Ulusal Hesaplar Sistemindeki Son Gelişmeler
SNA 2008
ESA 2010
• Sınıflama değişikliği (NACE Rev.1 den NACE Rev.2 ye
geçiş)
• Kavramsal
değişiklikler
(Ara
tüketim,
yatırım
kavramlarındaki değişiklikler)
• Globalizasyonun ulusal hesaplara etkisi (Ödemeler
Dengesi )
19.7.2017
11
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Ne Zaman Yayınlıyoruz?
TÜİK tarafından üretim ve harcamalar yöntemine
göre GSYH sonuçları üçer aylık dönemler itibariyle
cari ve sabit fiyatlarla (1998 yılı) yayınlanmakta ve
haber bültenleri ile kamuoyuna duyurulmaktadır.
I. Dönem
II. Dönem
III.Dönem
IV.Dönem
: 30 Haziran
: 10 Eylül
: 10 Aralık
: 31 Mart (bir sonraki yıl)
12
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
GSYH’da Kayıt Dışı Ekonomi Dikkate
Alınıyor mu?
• İşgücü girdi yaklaşımı
Sektörel istihdam verileri
Hanehalkı işgücü anketi, istihdam verileri
• Ticaret ve ulaştırma marjları
• Mal Akımı Yöntemi
19.7.2017
13
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Niçin Güncelleme ve RevizyonYapıyoruz ?
1-Düzenli ve Sistematik Güncelleme
 İlerleyen dönemler içerisinde yeni verilerin elde edilmesi,
 Kullanılan geçici verilerin kesinleşmesi,
 Yıllık olarak derlenen verilerin kullanılması
2- Yöntem değişikliği ve kapsam genişlemesine dayalı
revizyon
 Ekonomik ve sosyal alanda ortaya çıkan
doğrultusunda yöntem değişikliğine gidilmesi,
 Hesaplama kapsamının genişletilmesi,
 Sınıflama değişikliği
gelişmeler
14
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
1987 ve 1998 serilerinin karşılaştırılması
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA
(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)
1987 BAZLI
1998 BAZLI
FARKLILAŞMA
(%)
1998
52 225
70 203
34,4
1999
77 415
104 596
35,1
2000
124 583
166 658
33,8
2001
178 412
240 224
34,6
2002
277 574
350 476
26,3
2003
359 763
454 781
26,4
2004
430 511
559 033
29,9
2005
487 202
648 932
33,2
2006
576 322
758 391
31,6
15
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Satınalma Gücü Paritesi ve Uluslararası
Karşılaştırmalar
Döviz kuru, uluslararası piyasalardaki arz ve
talebi etkileyen çeşitli faktörlerle belirlendiği için para
birimlerinin gerçek satın alma gücünü yansıtmaz.
Aynı miktarda döviz ile her ülkede aynı miktarda
mal ve hizmet satın alınamaz.
Döviz kuru ile ortak para birimine dönüştürülen
harcamalar mal ve hizmet hacmini değil parasal
(nominal) değerini yansıtır.
19.7.2017
16
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Hacim karşılaştırmalarının yapılabilmesi;
Paranın satın alabildiği döviz miktarını değil,
kendi ülkesinde satın alabildiği mal ve hizmet
miktarını yansıtacak bir değişim oranı ile mümkün
olabilir.
Bu değişim oranının adı
Satınalma Gücü Paritesi (SGP)’dir.
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Satınalma Gücü Paritesi
Satınalma Gücü Paritesi (SGP), ülkeler
arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek
uluslararası anlamda gerçek fiyat ve hacim
karşılaştırmalarına olanak sağlayan bir yöntemdir.
SGP en basit ifadeyle;
“ayrıntılı olarak tanımlanmış
bir mal ve hizmet sepetinin
farklı ülkelerdeki fiyat oranı”
şeklinde tanımlanır.
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Nominal ve Reel Karşılaştırmalar
Reel karşılaştırmalar, ülkelerin SGP değeri kullanılarak
elde edilen gerçek mal ve hizmet miktarının
karşılaştırılmasını ifade eder. Nominal karşılaştırmalar
ise döviz kuru kullanılarak yapılan parasal
karşılaştırmalardır.
Literatürde, reel karşılaştırmalar
Hacim Karşılaştırmaları
nominal karşılaştırmalar ise
Değer Karşılaştırmaları
olarak adlandırılır.
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
KİŞİ BAŞINA GSYH
KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA
(Cari Fiyatlarla, $)
1998 BAZLI GSYH
SGP ile (ABD=1)
2003
4 559
8 791
2004
5 764
10 162
2005
7 022
11 391
2006
7 586
12 895
2007
9 240
13 894
2008
10 438
15 025
2009
8 559
14 442
2010
10 022
15 666
20
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Bölgesel Hesaplar ile ilgili çalışmalar
İstatistiki Bölge Sınıflamasına göre Gayri Safi Katma
Değer (GSKD) tahminleri, 2004 – 2008
Cari fiyatlarla, 26 bölge ayrımında
Türkiye ekonomisine en çok katkıyı veren 3 büyük ilin
GSKD tahminleri
26 istatistiki bölge ayrımında kişi başına GSKD
19.7.2017
21
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Karşılaşılan Sorunlar
1. Kayıt dışı ekonomi
 İşyerlerinin üretimlerini eksik, ara tüketimlerini
yüksek gösterme eğilimlerinden dolayı katma değer
hesaplamalarında yaşanan sorunlar,
 Kayıt dışı istihdam
2. İdari kayıt kullanımındaki sorunlar ve yetersizlikler,
3. İş kayıtlarının güncellenmesinde yaşanan sorunlara
dayalı kitle tahmininde yaşanan problemler,
22
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
İşyeri Araştırmaları için çerçeve
• Genel Sanayi İşyeri Sayımları (GSİS)
• Sonuncusu 2002 yılında olmak üzere 8 sayım
• İki aşamalı sayımlar
• İlk aşaması çerçeve bilgisinin oluşturulması
• İkinci aşama belirli sektörler için anket uygulaması
• İdari kayıtlara dayalı bir İş Kayıtları Sistemi’nin kurulması
• 2001 yılında GİB, SGK, GTB, BSTB’nın kayıtları incelendi
• GİB’in Vergi Sicil Kayıtları’nın kullanılması
23
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
İş Kayıtları Sistemi Nedir?
• Yasallık
• İdari kayıtlar
• Tek numara
• Tam kapsam
• Birim ve sınıflamalar
• Değişkenler
• Güncellik
24
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
Teşekkür ederim.
19.7.2017
25