sosyal bir sistem olarak okul

SOSYAL SİSTEM OLARAK
OKUL ve ÇEVRE
OKULUN TANIMI
1.Türlü
bilgi,
beceri
ve
alışkanlıkların belli amaçlara göre
düzenli bir biçimde öğretildiği ve
kazandırıldığı eğitim kurumu.
2.
Öğrenci,
yöneticilerden
topluluğu.
öğretmen
ve
oluşan
eğitim
SİSTEM
Sistem, birbirini düzenli biçimde etkileyen, birbirine
dayalı öğelerden oluşan bir bütündür.Sistemin
değişkenlerinden birinde olan bir değişme tüm
sistemi etkiler.
Örgütsel açıdan sistem ise, çevresindeki
sistemlerden girdiler alan, onlara çıktılar vererek
hizmet eden birbirine bağımlı alt sistemlerden
oluşan, çevre sistemleriyle sınırlanmış bulunan bir
bütündür.
SOSYAL SİSTEMLER
Sosyal bir sistem sınırlı bir çevre dahilinde birbirleriyle
karşılıklı etkileşim içinde bulunan iki veya daha fazla
kişinin veya grupların belirli amaçları ve görevleri
gerçekleştirmek amacıyla oluşturdukları İlişkiler
bütünüdür.
Sosyal sistemler, insanlardan ve insanlar arası
etkileşimlerden oluşur. İnsanların oluşturduğu hastane,
fabrika, okul gibi örgütler birer toplumsal sistemdir.
Sosyal Sistemlerin Özellikleri
• Sosyal sistemler insanlardan ve rollerden
meydana gelir.
• Sosyal sistemler yapılandırılmıştır.
• Sosyal sistemler kural koyucudur.
• Sosyal sistemlerin yaptırımı vardır.
• Sosyal sistemler aynı zamanda açık sistemlerdir.
• Sosyal sistemler görecelidir.
• Sosyal sistemler, sosyolojide toplumların
sürekliliğini sağlayan sistemler olarak
kabul edildiğinden, toplumda denge ve
istikrar unsuru şeklinde değerlendirilir.
SOSYAL BİR SİSTEM OLARAK OKUL
• Okulun sosyal bir sistem oluşu, onun kendine özgü bir kültürü olmasından
dolayıdır. Okul kültürünü ilk kez eğitim sosyologlarından W. Waller
incelemiştir. Ona göre okul, şu özelliklere sahiptir:
•
•
Okulun belli bir nüfusu vardır; okul nüfusu istikrarlı ve tekdüzedir.
Öğrenciler çeşitli sosyal sınıf ya da etnik gruplardan gelmekte iseler de
belirli bir okulda toplandıkları zaman tekdüze bir grup olmaktadırlar.
Açıkça ifade edilmiş siyasal bir yapısı (otorite) vardır; okul bu özelliğinden
dolayı otokratik görünümlüdür. Otorite, okulun yetişkin personelince
sağlanır. Bu otorite, okul yöneticilerini ve öğretmenleri her türlü tehlikelere
karşı korur. Otorite denetim yoluyla sürdürülür. Bu denetimler;
– Kurumsal (Bakanlık ya da devletin denetimi)
– Eylemsel (Okul yöneticilerince okul olaylarının denetimi)
– Öğrencilerin denetimi.
OKUL KÜLTÜRÜ
Okul, kendine özgü bir kültüre sahiptir. Okul kültürü
biçimsellik, bürokratlaşma ve öğrenci etkileşimi olarak
ele alınabilir;
Biçimsellik: Okul eğitim biçimi formal ve organize
edilmiştir. Belli bir hedefe dönüktür. Okulda, öğrenci,
öğretmen, yönetici ve diğer personelin okul içinde ayrı
ayrı yerleri, araçları, odaları vardır. Ancak okullar,
sadece formal (şeklî) değil, aynı zamanda informal
(şekli olmayan) bir yapıya ve eğitime de sahiptirler.
Örneğin okul dışı faaliyetler, sportif etkinlikler, akran
kültürü ve kısmen öğrenci öğretmen ilişkileri informal
özelliklerdendir. Okulun yapısı, amaçları, formal yanını;
atmosferi, klikler, ganglar (çeteler) ve çatışmalar
okulun informal yanını gösteren örneklerdir.
Bürokratlaşma: Bürokrasi, sistematik olarak koordine
edilmiş geniş çaptaki yönetimsel görevlerden oluşan,
çok sayıda bireylerin çalıştığı bir teşkilatlanma türü
olarak tanımlanmaktadır.
Bürokratlaşma, otoritenin merkezileşmesi ve iş
usullerinin standardize olmasını içerir. Okul nüfusunun
sürekli olarak artışı ve ekonominin gelişmesi,
bürokrasiyi, bütün ülkelerdeki okul sisteminin bir
özelliği durumuna getirmiştir.
Bürokratlaşma bazı olumsuzlukları da beraberinde
getirmektedir. Örneğin; klişeleşme, tekdüze olma,
atalet (durgunluk) bunlardan bazılarıdır. Okul
ortamında kıdem, başarıdan önemli olmakta, amaçlar
yerini araçlara terk etmekte ve kurum içi çatışmalar ve
klikleşmeler ortaya çıkabilmektedir.
Öğrenci etkileşimi: Okulda ve sınıfta öğrenci etkileşimi
çeşitli biçimlerde görülebilmektedir. Bir okulda
öğrenciler arasında daima informal bir sosyal hiyerarşi
sistemi vardır. Öğrenciler arasındaki bu hiyerarşiyi tayin
eden etmenleri şöylece sıralayabiliriz:
•Sosyal sınıf farklılıkları öğrenciler arasında az ya da
çok bir saygınlık sistemi oluşmasına neden olabilir.
•Atletik yeteneğe sahip olma.
•Fiziksel çekiciliğe sahip olma.
•Okul dışı faaliyetlere katılma.
•Kişilik özellikleri.
•Sınıf temsilciliği, öğrenci başkanlığı.
•Öğrencinin akademik başarısı...
J. DEWEY’E GÖRE OKULUN İŞLEVLERİ
Eğitim, sadece okullarda gerçekleştirilen bir etkinlik
değildir; ama okul, eğitim amacıyla özel oluşturulmuş
bir çevredir. Ünlü eğitimci John Dewey, okulun
fonksiyonlarını farklı bir açıdan şöyle açıklamaktadır:
1-Basitleştirme: Çocuğa basit sade bir çevre yaratmak
okul denen özel çevrenin temel işlevinden biridir.
Okul öğrencileri dış çevrenin güçlüklerinden
korumakta ve onlara yaşamı kolaylaştırmaktadır. Bu
işler için yetiştirilmiş yönetici, öğretmen ve diğer
görevlilerin sürekli denetiminde olan okulda, bu
kişilerin yardım ve desteğini bulan öğrenciler için
yaşam, okulda, dış çevredekinden daha kolay olacaktır.
2-Temizleme: Mevcut çevrenin zihinsel alışkanlıkları etkileyen
değersiz, işe yaramaz, zararlı özelliklerini imkânlar dâhilinde
ortadan kaldırmak okulun görevidir. Dışçevrede kolay
rastlanabilecek olan istenmeyen davranışlar okuldan içeri
sokulmayarak, öğrenci davranışları temizlenmektedir. Alkol,
uyuşturucu, sigara, küfür, kavga gibi öğrenci için istenmeyen
olumsuz yaşam ögeleri okula elden geldiği ölçüde alınmaz, okulda
hoş karşılanmaz ve çeşitli yaptırım uygulamalarıyla yaşatılmamaya
çalışılır.
3-Dengeleme: Okul sosyal çevrede çeşitli öğeleri dengeler ve
bireyi içinde doğduğu en yakın sosyal grubunun sınırlamalarından
kurtarmak ister ve onu daha geniş çevre ile temasa geçirir. Okulun
dışındaki çevrede, insanların kişisel özellikleriyle açıklanamayacak
düzeylerde yaşama farklılıkları görülür. Bu çarpıcı farklar, toplumun
güç dengesini değiştirerek toplumun huzurunu, barışını bozar,
gelişmesini engeller.
• Eğitim sistemleri ,sosyal sistemlerin çeşitli
görevleri arasından
• *sürdürme ve
• *uyum görevlerini yaparlar.
• Bireyleri toplumdaki genel ve özel rollere
hazırlayarak, toplumun sürmesini
sağlarlar.Ayrıca kişilerin yeni kazanarak
toplumun değişen koşullarına uymasını
sağlarlar.
• Ancak insan öğesinin ağır bastığı eğitim
sistemlerinde,yönetimin genellikle araç
niteliğinde olan problemlerle uğraşmak
zorunda kaldığı görülmektedir. Bu da
sistemin verimini düşürmektedir.
• Yaşayan sistemlerin en göze çarpan
özelliği, amaca dönük olmalarıdır.
• Sistemin amaca dönük olarak, sisteme
girişlerin çıkışlara dönüşümü açık sistemle
olur.
AÇIK SİSTEM
• Çevreden girdi alan ve çıktıları ile çevreye
katkıda bulunan sistemler açık sistem
olarak adlandırılır.
• Okul, açık bir toplumsal sistem olarak
çevresinden ve bir alt okuldan girdiler alır,
bunları işleyerek çevreye ve üst okullara
verir.
Çevre
İnsan girdisi
Maddi girdiler
Düzenleyici girdiler
(Yasa, norm, değer)
Çevre
Yönetim altsistemi
Teknoloji altsistemi
Girdi
İşleme
Çıktı
Öğrenim
Davranış
Yetenek
Yapı altsistemi
Kültür altsistemi
Çevre
Çevre
Dönüt
Şekil 2: Açık sistem modeli (Kaynak: Hanson, 1996).
16
Okul içerisinde sosyal, ekonomik ve siyasi birçok
kurum barındıran bir çevre tarafından kuşatılmıştır.
Okulun bu çevreden aldığı girdiler:
1. İnsan girdileri: Öğretmen, öğrenci, yönetici, idari
personel ve hizmetliler,
2. Maddi girdiler: Bina, sıra, kalem, kitap, ulaşım ve
eğitim araç gereçleri,
3. Düzenleyici girdiler: Veli beklentileri, yasal ve politik
düzenlemeler, değerler ve sosyal normlar) olmak
üzere 3 grupta toplanabilir (Hanson, 1996).
17
Okullarda işleme süreci ise
altsistemlerden oluşmaktadır:
girdileri
çıktılara
dönüştüren
1.
Yapı altsistemi okul faaliyetlerine kurallar, rol ve yetki ilişkileri
çerçevesinde resmiyet kazandırır.
2.
Kültür altsistemi okulda informal beklenti ve normlar üretir.
3.
Teknoloji altsistemi eğitim-öğretim sürecinin işleyişini sağlar.
Yönetim altsitemi ise bütün bu altsistemleri yönlendirir ve bu
altsistemler arasında koordinasyon sağlar.
Okullarda işleme süreci, eğitim öğretim faaliyetlerinin yanında
okulda yapılan her türlü toplantılar ve okulun disiplin işleri gibi
etkinlikleri de kapsar.
18
• Okulda çıktı süreci öğrenme
ürünleri,
tutum
ve
davranış
değişikliği, yetenek ve beceri
kazanımlarını kapsar.
• Bunun sonucunda, dönüt olarak
çevreden okula bilgi ve ekonomik
katkı döner ve böylece açık sistem
döngüsü yaşamını devam ettirmiş
olur.
19
AÇIK SİSTEM TEORİSİ VE OKUL
OKULUN TOPLUMSAL İŞLEVİ
• Okul, bireylerin topluma uyum
sağlayabilmeleri ve mutlu
olabilmeleri yolunda ihtiyaç
duydukları konuları
öğrenmelerini sağlar.
• Okul, bireylerin aile ve çevrelerinden edinemedikleri
bilgileri verir.
• Okul çocuğu toplumsal rollere hazırlar.
• Üniversitelerin araştırma geliştirme faaliyetleri
ise,toplumun değişen koşullara uymasını sağlayacak
uyum görevleridir. Yani böyle eğitim örgütleri hem bireyi
sosyalleştirir,hem de toplumu güçlendirecek yeni bilgiler
yaratır. Bunların alt sistemleri de,böyle görevleri
gerçekleştirecek yapılar ve ilişkiler kurularak
biçimlenmelidir.
OKULUN GÖREVLERİ
 Okulun Ekonomik Görevleri: Toplumsal
kalkınmayı sağlamak ve ekonominin insan
gücü ve beyin gücünü ihtiyacını
karşılamaktır.
 Okulun Politik Görevleri: Okullar toplumda
egemen olan mevcut siyasal düzeni korur ve
devamını sağlamaya çalışırlar.
TOPLUMUN OKULDAN BEKLENTİLERİ
Ailenin okuldan beklentileri:
1-Okul İyi bir eğitim ve öğretimin yanı sıra
kültürel etkinliklere de yer vermeli
2-Sağlıklı güvenli ve huzurlu bir ortamı
olmalı
3-Sosyal aktivitelere gerektiğince yer
vermeli
4-Öğrencini kendini tanıma ve tanıtmasına
fırsat tanımalı
5-Kişi hak ve hürriyetlerine saygılı ve adaletli
yaklaşımlar sergilemeli
6-Teknolojik gelişmeleri takip etmeli ve bunu
öğrencilere yansıtmalı
7- Veliler ile sürekli diyalog halinde olmalı
TOPLUMUN OKULDAN BEKLENTİLERİ
Okulun Aileden Beklentileri:
1-Çocuğu hakkında her türlü bilgiye sahip olmalı ve
bunu öğretmeni ile paylaşmalı
2-Çocuğunun eğitim öğretimi ile yakından
ilgilenmeli
3-Öğretmeni ile sürekli diyalog halinde olmalı
4-Çocuğunun maddi ve manevi ihtiyaçlarını
zamanında ve doğru karşılamalı
5-Çocuğunu okuldaki durum ve konumunu çok
iyi bilmeli
6-Okulda yapılan her tür toplantı seminer vb.
etkinliklere katılmalı