Ertürk`e göre Program Değerlendirme Aşamaları

PROGRAM GELİŞTİRME
Eğitim, her yerde planlı (formal) ya da plansız (informal) ve süreç, öğretim, daha çok okulda (formal) daha kısa
süreç, öğrenme her yerde planlı ya da plansız, anlık ya da süreç. Öğrenmeyle istendik ya da istenmedik, eğitimöğretimle istendik özellikler kazandırılır. Bazen eğitim/öğretimin istenmedik çıktıları da olabilir, ama bu amaçlanan
bir durum değildir. Kültürün aktarılması eğitimle olur. Eğitim de kültürün değişmesine neden olabilir. Eğitim
kültürden daha hızlı değişir.
Bir ders yazarsa öğretim, saat yazarsa ders, bu ifadeler yoksa, hedef yazarsa eğitim programı (yetişek) olur. Eski,
konu/içerik yazarsa müfredat, resmi programda olmayan, olumlu ve planlıysa ekstra, olumlu/olumsuz plansızsa
örtük, okul iklimi, yaşam becerileri derse, örtük, karar veremezseniz örtük  Resmi programda yer aldığı halde
öğretilmeyen; ihmal edilen.
FELSEFE
Gerçek için, zihinsel, düşünsel, ruhsaldır. Önce nesne değil kavram vardır. Sezgi… İdealizm
Gerçek için, zihnin dışındadır, maddedir. Önce kavram değil, nesne. Deney, gözlem.
Realizm
Gerçek, faydalı olandır. Sürekli değişir.
Pragmatizm
İnsan kendini var eder. Değerlerini kendi yaratır. Özgürdür. Bireyselleştirilmiş program, öz
Varoluşçuluk
değerlendirme.
Sabit program, değişmez, evrensel, mutlak doğrular, akıl ile evrensel doğrulara ulaşma, disiplin,
ceza, üstün zekâlı, entelektüel, akıllı ve elit, kişiler, okul hayata hazırlık, Sokratik yöntem, klasikler,
Daimicilik
maddi/manevi öğeler.
Değişmeme, başat (temel-esas) kültürel miras, geleneksel değer, topluma uyum, kuşak
çatışmasını engelleme, konular, temel beceriler, ezber, otorite, zorlama, disiplin, ceza, zihinsel Esasicilik
gelişim, düzanlatım/ezber.
Gerçek değişir, insan değişir, mutlak bilgi yok, yararlı bilgi gerçek, öğrencinin istediği her konu,
bilimsel yöntem, problem çözme, proje, öğretmen rehber, okul hayatın kendisi, demokrasi, İlerlemecilik
ceza yok.
Tüm görüşler özgür, yasalar içinde demokratik bir ortam, toplumun sorunları, toplumu sürekli
yeniden yapılandırmak, değişim ve sosyal reform, sorumluluk okullarda, fırsat eşitliği, gerçek Y. Kurmacılık
demokrasi, ceza yok.
HEDEF
BİLİŞSEL
Hatırlama, tanıma 1. Bilgi (1. Hatırla)
Yorumlama, açıklama, çevirme, yordama, örnek, iki şeyi karşılaştırma
2. Kavrama (2. Anla)
(yüzeysel).
Yeni bir durumda kullanma, yeni bir problemi çözme 3. Uygulama (3. Uygula)
Öğelere ayırma, çözümleme, iki şeyi karşılaştırma (derinlemesine; ilişkisel
4. Analiz (4. Analiz et)
olarak)
Yeni ve özgün, özgün çözüm önerileri, bireşim. 5. Sentez (6. Yarat)
Bir ölçütle karşılaştırma, eleştirme, yargılama. 6. Değerlendirme (5. Değerlendir)
DUYUŞSAL
Farkında olma, uyarıcılar arasından bazılarını seçme 1. Alma
Uyarıcılara bilinçli tepki verme, istek duyma 2. Tepkide bulunma
Bir değeri diğerlerine tercih etme, kabullenme 3. Değer verme
Değeri kendi değeriyle birleştirme, birini öne çıkarma, yeni bir değer sistemi oluşturma,
4. Örgütleme
kararlı olma,
Karakter haline gelme, yaşam felsefesi ile bütünleştirme, adanma, alışkanlık. 5. Kendine mal etme
DEVİNİŞSEL (PSİKOMOTOR)
Gözleme, izleme, motive olma 1. Algılama (Uyarılma)
Rehber denetiminde yapma. 2. Kılavuzla yapma (Taklit etme)
Kendi kendine yapma. 3. Beceri haline getirme (Pratik yapma)
Yeni durumlara uyarlama 4. Duruma Uydurma (Örüntü/pratiklik kazanma)
Özgün bir beceri/ürün sergileme 5. Yaratma
İÇERİK
Ardışık (A), sıralı, aşamalı, önkoşul, (ilkçağ-ortaçağ; ortaçağ ilk çağı kapsamaz.)
Ardışık + Genişleyerek tekrar (A+B), derinlemesine,yapılandırmacılık,
(çarpma-bölme; bölme çarpmayı da kapsar)
Önce geniş alan, sonra uzmanlaşma (A). Esnek değil. H. Bilgisi→ S. Bilgiler→ Tarih
Önce geniş alan, sonra uzmanlaşma + Esnek, (A+B),
seçme şansı, öğrenci ilgi alanına göre istediği dersleri alabilir.
Konular anlamlı parçalara (modül) ayrılır (A). İlişkili olmak zorunda değil, Mesleki
eğitim.
Konular anlamlı parçalara (modül) ayrılır +Konular ilişkili (A+B), proje,
bireysel/grup olarak alma, hazırlama ve sunma
Öğrenci sorunları, ilgi ve ihtiyaçları
Doğrusal (Dikey) (Tyler)
Sarmal (Helezonik/Spiral)
(Bruner)
Piramitsel
Çekirdek/Bütünleştirilmiş
(Dewey)
Modüler (Vygotsky)
Konu Ağı-Proje (Dewey)
Sorgulama (Dewey)
EĞİTİM DURUMLARI
GAGNE
Ani uyarıcı değişiklikleri, farklı bir giriş. “Tebeşirle tahtaya sertçe vurma.” Dikkat
çekme 1
Ne işleneceği söylenir. “Bugün ağırlık ölçülerini öğreneceğiz" Hedeften haberdar
etme 2.a
Ne işe yarayacağı söylenir. “Ağırlık ölç. öğrenirseniz alışveriş yapabilirsiniz.”
Güdüleme 2.b
Önceki öğrenilenler hatırlatılır. Ön öğrenmeleri hatırlatma 3.
Derse geçilir. Uyarıcı materyali sunma 4.
PROGRAM TASARIM YAKLAŞIMLARI
SÖNMEZ
1. Dikkat Çekme
2. Güdüleme
3. Gözden Geçirme (HHE)
4. Derse geçiş
A. Konu Merkezli Program Tasarımları
En eski, yaygın, konuların öğretilmesi, idealizm ve realizm, daimicilik ve esasicilik
En eski anlayış, bağımsız konular. Örn.: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Konu tasarımı
Ders/disiplin. Dersler ilişkili değildir. Örn.: Tarih Disiplin
Diğer disiplinlerle ilişkilendirme, korelasyon. Örn.: Coğrafya ↔ Tarih ↔ Sosyoloji Disiplinlerarası (Tematik)
vb
Disiplinler birleştirilir, bütünleştirilir. Örn.: Tarih + Coğrafya + Sosyoloji = Sosyal Geniş alan
Bilgiler
Her ders için ortak bir öğrenme yolu Süreç
B. Öğrenen Merkezli Tasarımlar
Öğrenci merkezli. Pragmatizm, ilerlemecilik
Tasarım Sınıftan önce. Öğrenme ve yaşantı ayrılmamalı, “Kişi yaşadığını
öğrenir”(Taba)
Tasarım sınıfta yapılır ve öğrenciye uygun olarak...
Okulun işlev ve iş görüsünün gözden geçirilmesi, her öğrenci kendi doğasında…
Davranışçılığa tepki, tüm kararları öğrenci vermeli, kendini gerçekleştirmeli
Çocuk merkezli
Yaşantı merkezli
Romantik (Radikal)
Hümanistik
C. Sorun Merkezli Tasarımlar
Konu ve öğrenen merkezli tasarımlar yetersiz, toplumun ve bireyin sorunları çözülmeli. Pragmatizm, Yeniden
Kurmacılık
Gerçek sorunlar, değişen yaşam, çevre-konu uyumu, öğrencilerin yaşamı öğrenmeleri. problem
Yaşam Şartları
çözme
Toplumun sorunlarını görmesi, laboratuar, toplumsal gelişmenin işlevsel olmayışı, ilgili dersler
Çekirdek
birleştirilir.
Toplumun sosyal, politik, ekonomik gelişmeleri, yeniden yapılanması, değişim aracı okullar. Top. Sor. ve YK
PROGRAM DEĞERLENDİRME
Uzmanlar (1) değerlendirmelidir. 1. Eisner Eğitsel Eleştiri
Programın standartları ve performansı (2) 2. Provus Farklar
Girdi, Süreç ve Çıktı (ürün) (3). Tasalanan ve gerçekleşen çıktının uygunluğuna
3. Stake Uygunluk-Olasılık
bakılır.
Bağlam, girdi, süreç, çıktı (4) Karar verme yetkisine sahip kişilere bilgi verme. 4. Stuftlebeam (BGSÇ)
Öğretmenler, öğrenciler, yöneticiler ve sıradan vatandaşlar katılır (5) 5. Metfessel-Michael
Taba-Tyler, yeniden kurmacılık Rasyonel (Teknokratik)
Öğretmenlerin ders planı yapması, ilerlemecilik. Süreç
Okulun durumu, klasik hümanizm Durumsal (Yenilikçi)
YENİ İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI
Sorumluluk, grupla/bireysel çalışma, etkileşim, yaparak-yaşayarak (etkin) katılım, ortak
bilgi üretme ve yaşamda kullanma. Ulaşılan bilgileri örgütleme ve sunma. (genellikle sınıfta Aktif/Etkin Öğrenme
ve öğretmenle)
Düşüncelerinin farkında olma, olduğu gibi kabul etmeme, farklılıkları görebilme, karar
Eleştirel Düşünme
verebilme.
Gelecek için geçmişteki kararlarını sorgulama (özeleştiri). Öğrendiklerini yaşama yansıtma. Yansıtıcı Düşünme
Yeni, farklı, özgün ve alternatifli düşünme, ıraksak düşünme Yaratıcı Düşünme
Neyi bilip neyi bilmediğinin farkında olma Üstbiliş (Metabiliş)
Nasıl öğrenebildiğinin farkında olma. Düşünme süreçlerini kontrol edebilme. (Öğrenmeyi
öğrenme) Yürütücü Biliş
Ali’nin bayağı kesirleri ondalık kesirlere nasıl dönüştürdüğünün farkında olması.
Farklı düşünceler (6 şapka), yeni bir şeyler bulma. Daha farklı kuyular bulma. Yatay Düşünme
Mantıksal düşünme. Aynı kuyuyu derinleştirme. Dikey Düşünme
ARADİSİPLİNLER
1. Afet eğitimi ve güvenli
2. Girişimcilik
3. İnsan hakları ve vatandaşlık
4. Özel eğitim
yaşam
5. Rehberlik ve psikolojik
6. Sağlık kültürü
7. Spor kültürü ve olimpik
8. Kariyer bilinci
danışma
eğitim
Din, dil, ırk, cinsiyet, ayırımı yok.
Parası olmayanlar, özel eğitime muhtaç olanlar devlet tarafından
okutulur.
İlköğretim vatandaşın hakkı.
Genellik ve eşitlik
Fırsat ve imkân eşitliği
Eğitim hakkı
ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ
Yapılandırmacılık
Aktif öğrenme, araştırma, proje, problem çözme, işbirliği, yaratıcılık, eleştirel düşünme, yansıtıcı düşünme, üsbiliş,
üst düzey beceriler, özgür ortam. Öğrenci, bilgiyi olduğu gibi alan değil, kendisi oluşturan. Öğretmen ise öğrenciyle
öğrenen, rehber.
5E Modeli
1. Engage
2. Explore
3. Explain
7E Modeli
Ortaya Çıkarma
Öğrencilerin ön bilgileri ortaya çıkartılmaya çalışılır.
Giriş
Merak uyandırıcı bir giriş, öğrencilere bir olayın nedenleri sorulur, değişik fikirler
ileri sürmeye teşvik edilirler.
Keşfetme (Araştırma)
Öğrenciler yeni fikirler üretmek için birlikte çalışırlar. Bu düşünceler öğretmenin
süzgecinden geçtikten sonra çözüm yollarına dönüştürülür. Sürenin en fazla,
öğrencinin en aktif olduğu aşamadır.
Açıklama (Zihinde yapılanma)
Öğrenciler, kavramlarla ilgili algılarını açıklarlar. Öğrencilerin yetersiz olan eski
1. Elicit
2. Engage
3. Explore
4. Explain
düşüncelerini yenileriyle değiştirmelerine açıklamalarıyla yardımcı olduğu için,
öğretmenin en aktif olduğu aşamadır.
Derinleştirme (Transfer)
4. Elaborate
Öğrenciler tarafından, elde edilen bilgi veya problem çözme yaklaşımları yeni
5.
problemlere uyarlanır. Bilgileri daha da derinleştirerek problem çözülmeye
Elaborate
çalışılır.
Değerlendirme
Öğrencilerin anlayışlarını sergiledikleri, düşünce ve davranışlarını değiştirdikleri
6.
5. Evaluate
evredir. Öğretmen problem çözen öğrencileri izler ve onlara açık uçlu sorular
Evaluate,
sorar. Öğrencilerin kendi gelişmelerini değerlendirdikleri evredir. Yeni edindikleri
bilgi ve becerilerini değerlendirerek bir sonuca ulaşırlar.
Genişletme
Öğrencilerin mevcut kavramları diğer alanlarla veya diğer kavram/konularla
7. Extend.
ilişkilendirmeleri beklenir.
Tam Öğrenme Modeli (Bloom)
Herkes öğrenebilir. Öğrenci nitelikleri (bilişsel, duyuşsal) ve öğretim hizmetinin niteliği (işaret/ipucu, etkin katılım,
pekiştireç, dönüt-düzeltme), öğrenme ürünlerini belirler. Öğrenme eksiklerini tamamlamak için;
(ünite, giriş
 Birebir öğretim
 Eğitsel oyunlarla öğretim
davranışları, ünite
 Küçük gurupla öğretim
 Kaynak/yardımcı
kitaplarla
sonlarında izleme
öğretim
 Okulda veya evde ek  Eğitsel
oyunlarla öğretim
testleri, öğrenme
öğretim
Programlı öğretim
 Tekrar etkinlikleri
güçlükleri)
Zaman ve ek öğrenme olanakları sağlandığı takdirde herkes öğrenir
Okulda Ögrenme
1. Yetenek, 2. Öğretimden yararlanma yeteneği, 3. Sebat, 4. Fırsat, 5. Öğretimin niteliği
Modeli (Carrol)
Okulda öğrenme modelinin okul ve öğretmen tarafından doğrudan değiştirilebilir öğelerine
Etkili Öğretim
odaklanır.
Modeli (Slavin)
1. Öğretimin niteliği, 2. Öğretim düzeyini uygun hale getirme, 3. Teşvik etme, 4. Zaman
Temel Öğrt.
1. Hedef, 2. Giriş davranışları 3. Öğrenme-öğretme süreci, 4. Değerlendirme
(Glasser)
Bilişsel kuram, anlamlı öğrenme, ön bilgi, istekli olma, tümdengelim, örnek verme (sonra), araçSunuş-Anlamlı
gereçler, aktif öğrenci, kısa zaman, yeni olan kavram ve ilkelerin öğretimi, alt düzey, öğretmen
Alış (Ausubel)
anlatan, öğrenci anlayan. Kalabalık sınıflarda da uygulanabilir. Sonunda öğrenci örnek verebilir.
Bilişsel kuram, anlamlı öğrenme, ön bilgi, istekli olma, örnek verme (önce), tümevarım araçgereçler, daha aktif öğrenci, uzun zaman, yeni olan kavram ve ilkelerin öğretimi zor, daha üst
Buluş
düzey, öğretmen rehber; öğrenci keşfeden. Örnek olay daha çok hangisinde kullanılır derse;
Keşfederek
buluş. Başlarken örneği öğretmen verir bitirirken öğrenci. Aşamaları ezbere bilinmeli!
(Bruner)
(Ezberleyemezseniz, öğretmen-öğrenci-öğretmen-…)
Bilişsel kuram, yapılandırmacı kuram, tümevarım, tümdengelim, öğrenci merkezli, uzun zaman,
Araştırmaüst düzey beceriler, öğretmen rehber; öğrenci araştıran, bilimsel yöntem süreç becerileri,
İnceleme
problem çözme.
(Dewey)
Sunuş
Buluş
Araştırma
Genelden özele bilgi
Özelden genele bilgiye ulaşılır; problem çözülmeye
Öğrenci araştırır, inceler.
aktarılır.
çalışılır.
Tüm bilgileri öğretmen
Önbilgileri, örnekleri öğretmen verir, sonuca öğrenci
Tüm bilgilere öğrenci
verir.
ulaşır.
ulaşır.
Geleneksel, öğretmen merkezli, öğrenci pasif, ezber olabilir, dersin her aşamasında ve her derste
kullanılabilir. Zaman az, öğrenci fazla, ön bilgi yoksa, konu zorsa, organize bir bilgi aktarılacaksa…
Bütün öğrenciler arasında iletişim, düşünme, sorgulama, hoşgörü, duyuşsal özellikler, demokrasi,
yaratıcı, eleştirel, yansıtıcı düşünme, kavrama, bazen üst düzey beceriler…
Gerçek hayatta karşılaşılan/karşılaşılabilecek problemlerin sınıfta çözülmesi, öğrenci merkezli,
Düz Anlatım
(Takrir)
Tartışma
Örnek Olay
öğretmen rehber, tüm sınıf katılımı (küçük gruplar halinde de olabilir ), daha çok kavrama düzeyi…
Öğrenci merkezli, bireysel/grupla/sınıfça, yaratıcı, yansıtıcı, eleştirel düşünme ve karar verme,
tümevarım (öğrenme düzeyi yeterliyse), tümdengelim (yetersizse), analoji (benzetme), üst düzey,
bilimsel yöntem ve bilimsel tutum, çok zaman, uygulaması zor, çözüm birden fazla olabilir. 5N 1K
Aşamaları ezbere bilinmeli!
Problem çözmeye ilaveten sonuçta bir ürün ya da performans ve sunma. Disiplinler arası. Proje;
bir ya da birkaç ünite (konu) kazanımlar içindir. Kapsam geniş, hazırlama süreci uzundur (Dönem
sonu).
* Performans ödevi; bir ünite ya da bazı (konu) alt kazanımlar içindir. Kapsam dar, süre kısadır.
Bir işin nasıl yapılacağını göstermek ya da bazı ilkeleri açıklamak için kullanılır. (Bilişselden
çok devinişsel beceriler) Sonrasında öğrenciye uygulama şansı verilirse gösterip yaptırma
adını alır.
Gösteri (Demonstrasyon); öğretmen aktif, öğrenci pasif, U oturma düzeni,
Gösterip yaptırma; öğrenci yapma aşamasında aktiftir, devinişsel beceriler, akış çizelgesi.
(Senaryo)
Problem
Çözme
(Dewey)
Proje
Gösteri
Gösterip yaptırma
İşbirlikli (Kubaşık) Öğrenme
Öğrenci merkezli, birlikte çalışma, eşit başarı fırsatı, grubun değerlendirilmesi, bireysel değerlendirilebilirlik, olumlu
bağımlılık, yüz yüze etkileşim, sosyal beceriler. Aralarında homojen, içlerinde heterojen gruplar, takımlar arası
yarışma, liderlik paylaşımı.
Takımlar çalıştıktan sonra turnuva, her öğrencinin sırayla katılması. Takım Oyunu/Turnuva
Takımlar çalışmalarını bitirdikten sonra tüm öğrencilere bireysel sınav. Öğrenci Takım/Tim-Başarı
Grp.
Her takım üyesi kendi konusunu okur ve “uzmanlar grubu”na katılır. Orada
çalıştıktan sonra, kendi grubuna döner ve herkes kendi bölümünü diğer takım Ayrılıp Birleşme (Jigsaw)
üyelerine öğretir.
Her takım üyesi her konuyu okur. Devamı jigsaw ile aynıdır. Birleştirme 2 (Ayr.Birl. 2)
Her takım öğretmen tarafından verilen ya da kendi seçtikleri bir konuda araştırma
Araştırma (Tartışma) Grubu
yapar.
Grup içerisinde bireyselleşme. Birlikte çalışan öğrenciler birbirlerinin kâğıtlarını Takım Destekli
puanlarlar. Bireyselleştir...
Öğretmen konuyu sunduktan sonra, grup üyeleri birbirlerine soru sorarlar. Karşılıklı Sorgulama
Bireysel Öğretim Yöntemleri
Öğrenciler arasındaki bireysel farklılığın giderilmesi için, her bir/birkaçının öğrenme
hızına uygun öğretim yapılmasıdır.
Her öğrencinin kendini yetersiz bulduğu konular için gruplar oluşturulur çalışmalar
yapılır. O konuyu iyi öğrenmiş öğrenci o grubun lideri olarak gruba katılır.
Davranışçı kuram, bilgi parçaları (küçük birim), yazılım, doğrusal-dallandırılmış. Öğrenme
eksiklerini tamamlama, hazırlaması güç, tüm davranışların öğretilmesi zor, sosyalleşme
zayıf.
Küçük adımlar, Etkin katılım, Başarı, Anında düzeltme, Bireysel hız
Bireysel farklılıklara göre öğrenme yaşantılarının düzenlenmesi, hedefler,
Bloom taksonomisi (C, B, A)
Ezberlemenin üstünde daha üst düzeyde öğrenme olanağı da sağlar. Öğrencilere
düşünme ve konuşma alışkanlıkları kazandırma, iletişim becerilerini geliştirme olanağı
sağlar.
Altı Şapka
Beyaz:
Tarafsızlık,
Sarı: Olumlu
Mavi: Serinkanlılık
Kırmızı:
Duygusallık
Altı Ayakkabı
Lacivert: Resmi.
Mor: Liderlik
Gri: Tarafsızlık,
Kahverengi: Zor,
karmaşık
Turuncu: Tehlike, aciliyet
Bireyselleştirilmiş
öğretim (Keller planı)
Dönüşümlü
günlük çalışmalar
Programlı
Öğretim (Skinner)
Basamaklı Öğretim
(Nunley)
Soru-Cevap
! Altı şapkada farklı
düşünme, altı
ayakkabıda farklı
davranış
Yeşil: Yaratıcı
Siyah: Olumsuz
.
Pembe: Duyarlılık,
rahatlık
Lateral (Yatay) düşünme
Rol oynamada birey başka bir kimliğe girerken (empati); dramada kendini oynar. Daha çok duyuşsal özellikler
geliştirilir.
Uzman, küçük grup, p.çözme, değerlendirme, rapor (ürün.yaratıcılık), sanal. (Düşünce Çalıştay
Atölyesi) (Workshop/)
Gerçeğe uygun model, uygulama, tehlike, çok büyük ya da çok küçük, maliyet, yazılım, Benzetim/Benzetişi
sanal m
! Benzetme ile karıştırılmamalıdır. Benzetme düşünme, benzetim yapmadır. (Simülasyon)
Öğretmenlik meslek öncesi, kısa süre, öğretim deneyimi “Öğret-yeniden öğret”, görüntü
Mikro Öğretim
kaydı (video)
Önceki grubun yaptıklarına katkı, işbirliği, yaratıcılık, iletişim, özel yetenekleri ortaya
İstasyon
çıkarma, ürün.
Panel, daha informal, samimi bir hava, sohbetvari, boyutlar; forum, daha formal, zıt fikirler. Panel ve forumda
konuşmacıların konuşmaları bitmeden izleyiciler katılamazken açıkoturumda katılabilirler. Sınıf soru ve cevap
grubu olarak ikiye ayrılırsa zıt Panel. Konusunda uzman kişi/kişiler bilgi aktarırsa seminer, araştırmacılar bir
konunun farklı boyutlarıyla ilgili bilimsel araştırmalarını sunarlarsa (bildiri/tebliğ) sempozyum.
Sorunlara çözüm, düşünce, fikir üretmek, yaratıcılık, kısa sürede çok sayıda fikir. Herkese söz
Beyin Fırtınası
hakkı, Fırtına aşamasında eleştiri yok, düşünceler tahtaya yazılır: nicelik. Bittikten sonra
(Buluş Fırtınası)
değerlendirme: nitelik.
Beyin fırtınasının küçük grupla yapılan hali. Dersi monotonluktan kurtarmak için… Fikir Taraması
Öğrenci sayısı katlanarak artıyorsa (2, 4, 8) Kartopu
Kulaktan kulağa yayılıyorsa… Dedikodu
Soruyla başlanır, benzer düşünenler bir köşeye gider, sonra temsilci grubun görüşlerini sınıfla
Köşelenme
paylaşır.
Önermeyle başlanır. zıt kutup, çelişkili konu görüş ifade etme, savunma ve görüş değişikliği
Görüş Geliştirme
yapma.
İç içe iki çember. Yüz yüze gelen öğrenciler tartışır. Sonra dış çemberdekiler saat yönünde
Rulman
dönerler.
Çember şeklinde oturan öğrenciler sırayla sorular yöneltilir. Herkese konuşma olanağı
Çember (Top tşm)
sağlanır.
Çember şeklinde oturan öğrenciler, bir kişinin yerine kendilerini koyarak, sırayla
Konuşma Halkası
konuşurlar(empati).
İç çemberde bir/birkaç kişi tartışır. Sonra dışındakiler düşüncesini söyler. Sonra yer
Akvaryum
değiştirilir.
Bildiklerinden hareketle öğrencilere yeni bilgiler öğretmek. Önce bilgilerinin güvenilir
Sokrat Tekniği
olmadığı hissettirilir (I. Aşama: ironi), sonra öğretmen ipuçlarıyla bilgileri öğrenciye buldurur
(Buldurma)
(II. Aşama: doğurtmaca).
Öğrenciler bir problemin farklı çözümlerini kartlara yazıp panoya asarlar. Diğerleri de ekleme
Öğrenme Galerisi
yaparlar.
Kart Oyn.
Hazırlanan iki grup karttan, bir grubuna kavramlar, diğer gruba ilgili açıklamalar yazılır.
Kavram..
Öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki (ders kitabı vb) kavram
ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafiktir. Bu araç kavramları gruplamada ve
çocuğun zihin yapılanmasını düzenleyerek daha üst kavrama ve düşünme düzeyine
erişmesine yardım eder.
Öğrencilerin yeni bilgileri öğrenirken eski bilgilerini de kullanmaları, anlamlı öğrenmeyi
gerçekleştirebilmeleri için geliştirilmiştir. Bir olayı veya konuyu topluca gösteren,
Kavram Ağı
(Şematik Ağ)
(Anlamsal Çağrışım)
Kavram Haritası
(Novak):
kavramları, kavramlar arası ilişkileri ve ilkeleri kısaca belirten araçlardır. Değerlendirme
aracı olarak da kullanılır.
Önemli ve kritik bilgilerin özet biçiminde, ilişkilendirilerek görsel/şemayla ifade edilmesidir.
Tablodan veya not alma matrisinden farkı, bilgilerin çerçeve-bağ-çerçeve kümeleri şeklinde Bilgi Haritası
gösterilmesidir.
Bilgi haritası bilgiyi düzenlerken, kavram haritası yalnızca kavramları düzenlemektedir. Bilgi haritaları kavramlar ve
aralarındaki ilişkilerden daha fazla bilgi içerir. Bilgi haritaları kavramlarını kapsar.
Bir not alma ve yaratıcı düşünme tekniğidir. Zihin haritaları, sözcüklerin yanı sıra renk, boyut Zihin Haritası
ve görsel imge içerirler. Beyin fırtınasında olduğu gibi, akla gelen fikirler bu anahtar fikre Düşünce Haritası
dallarla bağlanır, ilişkilendirilir. Fikirler arttıkça bağlantılar genişler. (Tony Buzan)
Belli bir sonucun nedenlerini ve alt nedenlerini (boyutlar) ortaya koymak için problem
Balık Kılçığı
derinlemesine incelenir ve çözüme ilişkin, analitik bir yaklaşımla nedenler ortaya konulur.
Tekniği (Ishikawa)
Sebep-Sonuç Diyagramı.
Nasıl kavram haritası anlamlı öğrenmenin gerçekleşmesi için önerilmiş bir araç ise, Vee
Vee Diyagramı
diyagramı da uygulamalı ya da laboratuar dersleri için anlamlı öğrenmenin gerçekleşmesi
(Gowin)
için önemli bir araçtır.
Kuantum fiziği, üst düzey düşünme, her şey amaç içindir, bireyin bir bütün olarak kendini Kuantum
gerçekleştirmesi, kişinin bilgilerini kullanarak ışıması. Öğrenme
Öğrenmeye fiziksel açıklama. Her beyin tektir. Sinir ağı, nöron. Beyin paralel işlemcidir. Sol Beyin Temelli Öğr.
yarı küre konuşma, sağ yarı küre ise uzamsal ve algılama. Sol yarı küre, okuyarak Nörofizyolojik
öğrenmeye, sağ ise görerek ve deneyerek. Öğrenme, gerçek hayatta, derinlemesine, çok Kur. (Hebb)
yönlü, takım içinde çalışarak.
Ne’yi bilme ile ilgilidir. (Bayağı kesir nedir?) Sözel Bilgi
“Nasıl’ı bilme” ile ilgilidir. (Bayağı kesirler ondalık kesirlere nasıl dönüştürülür?) Zihinsel Beceri
Öğrenen tarafından kullanılan yollardır. (Ali bayağı kesirleri ondalık kesirlere nasıl
Bilişsel Strateji
dönüştürüyor?)
Açıların nasıl (hangi yollarla) bulunduğu; zihinsel beceri, Ali’nin açıları nasıl (hangi yollarla) bulduğu; bilişsel strateji,
Ali’nin nasıl (en iyi hangi yolla) bulduğunun farkında olması; yürütücü biliş.
Örnek: Öğrencileri kısadan-uzuna doğru sıralamak. DİKKAT!: Sayı-sembol ve işaretlerin sayısal
anlamı bulunmaz. Azlık-çokluk, büyüklük, küçüklük karşılaştırmaları yapılabilir.
Bağıl (göreli) “0” yokluk göstermez. Sıcaklığın “0” C olması, sıcaklık yok demek değildir (+, -).
Gerçek (mutlak) “0” yokluk gösterir. Torbada “0” kg. elma olması elma yok demektir. (+, -, x,
)
2. Sıralama
Dereceleme
3. Eşit Aralık
4. Eşit Oran
Geçerlilik
Hangi özellik (yapı) ölçülmek isteniyorsa o özelliği ölçüyor olması, amaca hizmet etmesi, bilenle bilmeyeni ayırt
etmesidir.
Geçerlilik Türleri
Kazanımları kapsaması. Örn. 7 bölge işlendiyse 7 bölgeden sorulmalı. Belirtke tablosu.,örnekleme
Ölçülmek istenen yapıyı (özelliği) ölçmeli. Örn. Psikoloji sınavında gramer hataları puanlamaya
katılmamalı. Aslında geçerlilik tarif edilirken yapı geçerliliği tarif edilmiş olur. Bilişsel, duyuşsal,
devinişsel, zeka vs. derse…
Tahmin, öteleme, vardama, kestirme, geleceğe (2013 kpss), uygunluk bugün ve geçmişe bakar
(2012 kpss).
Testin istenen özelliği ölçüyor görünmesi. Örn. başlığında fizik yazan sorular fizik bilgisini
ölçmelidir.
A. Kapsam
B. Yapı
C. Yordama
D. Görünüş
Güvenilirlik
Hatasız ölçmesidir. Yani; duyarlı, tutarlı, kararlı ve objektif olmasıdır.
Test-Tekrar
Test
İki uygulama
Kararlılık
Paralel Formlar
İki uygulama
Kararlılık-Eşdeğerlilik
(Tutarlılık)
KR-20, 21,
Cronbach
Tek uygulama
İç Tutarlılık
Eşdeğer Yarılar
Kuder Richardson Yöntemi (KR 20-21) KR20>KR-21 (İç tutarlılık): Doğru: 1, yanlış: 0 puanlanan testlerde kullanılır.
KR’nin yüksek olması maddelerin birbirileriyle uyumunu, testin tek boyutlu (homojen) olduğunu gösterir.
Cronbach Alpha Katsayısı (İç tutarlılık): Testin iç tutarlık katsayısını verir. Dereceleme ölçeğine (likert/tutum) göre
hazırlanmış testlerde kullanılır (doğru cevap yoktur ve cevaplar kategoriktir).
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
İki değişken arasındaki ilişki inceleniyorsa, örn. cinsiyet, tercih edilen
Betimsel araştırma
bölüm
Bir değişkenin başka bir değişkene etkisi inceleniyorsa, örn. sigaraDeneysel araştırma
sağlık
Sebep-Sonuç ilişkisinde, sebep, bağımsız değişken (sigara) sonuç, bağımlı değişken (sağlığın bozulması)
Ölçülen özellik ile aracın niteliği aynıdır: uzunluğu uzunluk ile ağırlığı ağırlık ile ölçmek Doğrudan (temel)
Ölçülen özellik ile aracın niteliği farklıdır: testlerle zekâ, termometreyle sıcaklık, sınavla
Dolaylı (göstergeyle)
başarı
Değişken üzerinde gözlem yapmadan, bir bağıntı/formül’le yapılan ölçme.
Türetilmiş
Yoğunluk=Kütle/Hacim
DİKKAT: Psiko-motor beceriler çoğunlukla doğrudan bazen de dolaylı ölçülebilir. Örneğin birisinin, sallanarak
yürümesinden, alkol kokusundan alkollü olduğunu söylerseniz doğrudan. Eğer bu belirtileri bir kağıda (örn.
kontrol listesi) işaretler ve sonra o kağıttaki işaretlere bakarak ölçüyorsanız dolaylı ölçme oluyor.
Genellik her yerde aynı birimin kullanması, eşitlik, aralıkların aynı olması, kullanışlılık birimin günlük kullanıma
uygun olması.
Ölçek Türleri
Örnek: İnsanların kadın-erkek, evli-bekâr, gibi sınıflandırılması. DİKKAT!: Bu ölçeklerin belli bir
başlangıç noktası (sıfır değeri) yoktur. Kullanılan sayı-sembol ve işaretlerin sayısal anlamı
bulunmaz.
1. Sınıflama
Adlandırma
Güvenilirlik ve Geçerlilik Arasındaki İlişki
Edirne’den çıkan araç İstanbul (güvenilirlik) üzerinden Kocaeli’ne gelecek (Geçerlilik).İstanbul yolu güvenilir ise araç
Kocaeli’ne gelebilecektir (önce güvenilirlik, sonra geçerlilik meselesi). Eğer araç Kocaeli’ne gelebilmişse demek ki
İstanbul yolu zaten güvenilirdir (geçerli olan bir aracın güvenilir olması meselesi). Her tür hata geçerliliği, sadece
tesadüfi hatalar güvenilirliği etkiler.
* Çoğunlukla, geçerliliği ölçme aracında (kağıtta, sorularda vb.), güvenilirliği dışsal faktörlerde (hocada,
gözetmende, sınıf koşullarında vb.) aramak işinizi kolaylaştırabilir.
DİKKAT!: Bir ölçme aracı için en önemli özellik geçerlilik, sonra güvenilirlik ve bunlar uygun olduğu takdirde
kullanışlılık.
Korelasyonda, (+) veya (-) yönde olması ilişkinin gücünü göstermez. -1 ve +1’e yaklaştıkça ilişki artar, 0’a
yaklaştıkça azalır. Örnek: -0,85, +0,45’ten daha güçlüdür. * İki değişken arasında ilişki yoksa korelasyon sıfırdır
(Nötr).
Sabit
Kaynağı belli
Hata Türleri
Sistematik
Kaynağı belli
Tesadüfi
Kaynağı belirsiz
Miktarı sabit
Kontrol edilebilir
Her öğrenciye 5 p. fazla
vermek
Geçerlilik düşer.
Miktarı değişken/sabit
Kontrol edilebilir
Kız öğrencilere 5 puan fazla vermek
Geçerlilik düşer.
Miktarı bilinemez
Kontrol edilemez
Yanlışlıkla bazı öğr. 5-10 puan. fazla
vermek
Geçerlilik/Güvenilirlik düşer.
Test Türlerinin Karşılaştırılması
Puanlama
Kapsam Geçerlilik Davranış Düzeyi
Güvenilirlik
Yazılı Yoklama
Puanlanması
Çok fazla soru
Üst düzey
(Essay)
güçtür
sorulamaz
% 100 nesnel
Yazılılara göre daha
Kısa Cevap
Alt düzey
olmasa da güvenilir
fazla soru
Test Türü
Şans Başarısı
Yok
Yok
Kullanışlığı
Hazırlama kolay
puanlama zor
Hazırlama zor
puanlama kolay
Doğru Yanlış
Objektif
Yüksek
Alt düzey
Yüksek
Puanlama kolay
Eşleştirme
Objektif
Yüksek
Sentez ve
değerlendirme
hariç
Çoktan
seçmeliye göre
daha az
Hazırlama zor
puanlanma kolay
Sözlü Sınav
Objektiflik düşük
Düşük
Üst düzey
Yoktur.
Uygulama zor
Çoktan Seçmeli
Objektif
Yüksek
Sentez hariç
Var.
Hazırlama zor
puanlama kolay
Performans
Testleri
Objektiflik düşük
Düşük
Psiko-motor
Yoktur.
Uygulama zor
İş-Performans Testleri
Psiko-motor davranışların ölçülmesinde, özellikle beden eğitimi, resim, müzik, giyim, örgü, dokuma ve beslenme
gibi bölümlerde kullanılmaktadır. Performans testleri “Kontrol Listesi” veya “Dereceleme Ölçeği” türünde
hazırlanabilir. Öğrenciye ve öğretmene “geribildirim” verebilmek açısından dereceleme ölçeği daha güçlüdür.
Becerilerin kalitesini değil, varlık/yokluğunu, hedeflenen düzeye gelip gelmediğini
Kontrol listeleri
gösterir.
Hedeflenen düzeye gelip gelmediğini ve hangi kalitede yaıldığını…( 2’den daha fazla Derecelendirme
seçenek) ölçeği
Daha objektif, ama hazırlaması zordur. * Öğrenme ürünlerinin bütün olarak
Dereceli puanlama
değerlendirilirken bütünsel (holistik) rubrik, süreçteki aşamaları değerlendirilmek
anahtarı (Rubrik)
istenildiğinde ise analitik rubrik.
Etkinlik sırasında öğrenci performansına ilişkin öğretmenin not alması. Anekdot (Vaka) kaydı
Şans başarısı neredeyse yoktur. Doğru kutucukların seçimi ve mantıksal sıraya dizilmesi
konuyu çok iyi bilmeyi gerektirir. Kavram yanılgılarını da belirlemeye yarar. Yapılandırılmış grid
Hazırlanması zordur.
Yanlış algılamaları ortaya çıkarmak için kullanılır. TDA’da her bir D/Y kararı bir sonrakini
Tanılayıcı
etkiler. Hazırlanması zaman alıcı, üst düzey beceriler için yetersiz ve şans başarısı
dallanmış ağaç
olabilir.
Kısa bir sürede bir anahtar kavramın akla getirdiği diğer kavramların cevap olarak
verilmesi istenir. Kavramlar arasında bağlantılar ortaya konulur. Hazırlanması ve Kelime ilişkilendirme
uygulanması kolaydır..
Kavramların tanımlayıcı ve ayırt edici özelliklerinin öğrenilmesinde etkilidir. Bu
Anlam Çözümleme
etkinlikle bir boyutunda varlıklar/kavramlar, diğerinde özellikler olan iki boyutlu bir
Tabl. (Şematik özellik)
tablodur
Öğrencinin öğretmen rehberliğinde yaptığı çalışmaları içerir. Öğrencilerin öğrenme Kişisel Gelişim
süreçlerini gözleme, sonuç değil süreç önemlidir. Amaç, öğrenciyi bütün olarak Dosyası
tanımak ve sorumluluk almasını, kendini tanımasını sağlamaktır. Bağıl
değerlendirme yapılmaz (Öğrenciler kıyaslanmaz). Öğrenci gelişimini, velinin de
izleyebilmesine olanak sağlar. * Objektiflik zordur.
(Portfolyo/Portföy)
(Tümel
değerlendirme)
Test Geliştirmenin Aşamaları
1. Sınav amacı
5. Test maddelerinin (soruların) yazılması
2. Yoklanacak davranış
6. Maddelerin (soruların) test düzenine konulması
3. Belirtke tablosu
7. Uygulama
4. Kullanılacak madde (soru) türü.
8. Puanlama ve değerlendirme
Klasik ve Çağdaş Değerlendirme Yöntemlerinin Karşılaştırılması
Klasik
Çağdaş
Öğretmen merkezli eğitim-öğretim
Öğrenci merkezli eğitim-öğretim değerlendirilir.
değerlendirilir.
Öğretmen aktiftir.
Öğrenci ve öğretmen aktiftir. Aile de bu sürece katılır.
Ürün (sonuç) önemlidir.
Süreç odaklıdır.
Ezbere dayalıdır.
Düşünme ve değerlendirmeye dayalıdır.
Çok boyutlu ödev, ürün ya da performans örnekleri kullanılır
Kâğıt-Kalem ya da standart testler kullanılır.
(Portföy).
Geribildirim, sonuçta not olarak verilir.
Geri bildirim, süreç içerisinde bildirilir.
Ölçüt, öğrencilerle belirlenir, grubun başarısı bireyin başarısını da
Ölçüt önceden belirlenir.
etkiler.
Puanlamada sayısal semboller kullanılır.
Rubrik puanlama kullanılır.
Özetleyici ve yargılayıcıdır (Summatif).
Biçimlendirici ve tanılayıcı/teşhis edicidir.
1. Merkezi Eğilim (Yığılma/Vasat) Ölçüleri
Dağılımda frekansı en yüksek olan değerdir. Yani, diğer puanlara göre en çok kişi tarafından alınan
puandır. Yığılma ölçüleri arasında en az bilgi veren moddur.
NOT!: Birden çok mod değeri bulunabilir. Dağılımda tüm puanların frekansları aynıysa mod yoktur.
Dağılımı ikiye bölen değerdir. Yani, puan diziliminde tam ortada bulunan puandır. Medyan Mod’dan
daha fazla bilgi verir ve daha kullanışlıdır. Uç değerlerden etkilenmez ama yapılan gözlem sayısından
etkilenir.
Mod/Medyan ile puan diziliminin genel ağırlık noktası bulunamaz. Aritmetik ortalama ile hatasız
olarak belirlenir. AO dağılım ölçülerinin en hassas olanıdır.
! Madde güçlük indekslerinin toplamı aritmetik ortalamayı verir.
Mod
(Tepedeğe
r)
Medyan
(Ortanca)
Aritmetik
Ortalama
Yığılma Ölçülerinin Karşılaştırılması
Ortalama, mod ve medyana göre daha çok bilgi verir. Aşırı ölçümler (yüksek ya da düşük puanlar) ortalamanın
değerini çok etkiler. Diğer taraftan ortanca ve mod aşırı ölçümlerden çok az etkilenir.
Mod, Medyan, Art. Ort.’da daima kuyruğa bakın kuyruk nerdeyse o tarafa çarpık, kuyruk (-) tarafındaysa negatif
kayışlı, kuyruk (+) tarafındaysa pozitif kayışlıdır. Ayrıca çarpık dağılımlarda Art. Ort. kuyruk tarafında yer alır.
___________________________Dağılım sola çarpık/Negatif
kayışlı/Kolay
Dağılım sağa çarpık/Pozitif Kayışlı/
Zor___________________________
Dağılım normal (Simetrik)
Mod > Medyan > Art.
Ort.
Mod < Medyan < Art.
Ort.
Mod = Medyan = Art.
Ort.
2. Dağılım (Yayılma/Değişim) Ölçüleri
Dağılımdaki en düşük puan ile en yüksek puan arasındaki farktır. * Birkaç testin ranjı verilip,
ayırt edicilik sorulduğunda, cevap ranjı en yüksek olandır.
Grupların homojenliğini betimleyen bir istatistiktir. SS büyüdükçe ayırt edicilik artar.
Ranj (Dizi
Genişliği)
Standart Sapma
Varyans: Varyans standart sapmanın karesidir. SS gibi yorumlanır.
Dizide üçüncü çeyrekle (%75. nokta) birinci çeyrek (%25. nokta) arasındaki genişliğin yarısına
denir. Ranj gibi, dağılımın sadece iki değeri üzerinde temellenir, ancak daha kararlıdır.
(Kayma)
Çeyrek Sapma
Dağılma Ölçülerinin Karşılaştırılması
 AO ve SS arasındaki fark küçülürse homojen yapı oluşur (öğrenciler
arasındaki farklılaşma az) ve grup başarısı artar.
Soruda;
 Aritmetik ortalama ve standart sapma arasındaki fark büyürse heterojen
Grubun ortalama başarı düzeyi
yapı oluşur (farklılaşma fazla) ve grup başarısı düşer, güvenilirlik artar.
derse:
 Aritmetik ortalaması eşit olan iki testten sapması büyük olan daha
Önce, ortalamaya sonra SS
başarılıdır.
 Aritmetik ortalaması eşit olan iki gruptan sapması küçük olan daha Test başarısı derse:
başarılıdır.
Önce, SS (büyük) ve ortalamaya
 Ranj/SS büyükse (heterojen) test bilenle bilmeyeni daha iyi ayırt
Grup başarısı derse:
ediyordur.
Önce, SS (küçük) ve ortalamaya
 Ranj/SS küçükse (homojen), testin ayırt ediciliği düşüktür.
 Herkesin puanı katıldığı için standart sapma, en güvenilir ölçüdür.
Z-T Puanı
Z/T puanı yüksek olan öğrenci daha
Z’yi T’ye çevirmek için 10 ile çarp,
T= 10.Z + 50
Z=X- /SS
başarılıdır.
50 ekle
Varyans, değişkenlik demektir. SS’nin karesidir, aynı SS gibi yorumlanır. Madde varyansının küçük olması cevaplar
arasındaki değişimin az olması (homojen) anlamına gelir. İyi bir testte madde varyansının ortalama 0,25 civarında
olması istenir.
Sınavda ve hayatta başarılar dilerim  H.