ÇOCUKLARDA ANAEROBİK PERFORMANS
advertisement
1 Büyümekte olan bir çocuk için ATP’nin anaerobik yolla üretimi oldukça önemlidir çünkü ◦ Çocukların çoğu hareketi uzun süreli orta düzeyde aktivitelerden çok; kısa süreli patlayıcı aktiviteleri içermektedir 2 3 Çocuklarda yapılan çalışmalar ◦ Wingate anaerobik güç testinde %19-44 arasında enerjinin aerobik yollardan sağlandığını göstermiştir ◦ bir başka çalışmada (Hebersteit ve ark. 1993)Wingate testinde aerobik boyutun 9-12 yaşları arasındaki çocuklarda %34 Yetişkinlerde (19-23 yaş) ise % 23 olduğunu belirtmişlerdir 4 5 Gözlemsel tekniği kullanarak Bailey ve ark (1995) ◦ 12 saatlik bir sürede çocukların (6-10 yaş) şiddetli aktiviteleri 3 sn boyunca yaptıklarını gözlemlemişlerdir ◦ 10 dakika boyunca yaptıkları gözlemde çocukların yüksek şiddetli aktivitelerinin % 95’inin 15 saniyeden kısa olduğunu belirlemişlerdir. ◦ Hareketlerin ortalama süresi 6 saniye ◦ Bu bulgular çocukların çok yüksek şiddetli aktivitelere düşük ve orta şiddetli aktivite aralarıyla katılıdıklarını göstermektedir. 6 7 Çocuklarda anaerobik spor aktivitelerindeki performans mutlak ve görece değerler yönünden ergenler ve yetişkinlere oranla daha düşüktür Bunun en önemli neden çocukların anaerobik yollardan enerji elde etme kapasitesinin düşük olmasıdır 8 Çocuklarda anaerobik performans mutlak ve görece değerler bakımından (vücut ağırlığı, uyluk kas kesit alanı, yağsız vücut ağırlığı) ◦ Büyüme ve gelişmeye paralel olarak artar ◦ En yüksek değerlere 20-30 yaşları arasında ulaşılır ◦ Anaerobik performanstaki artışın en hızlıolduğu dönem iki cinsiyette de 9-15 yaşları arasındadır. 9 Çocuklarda düşük anaerobik performansın nedenleri: ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ Düşük kas kitlesi Küçük vücut boyutu Kas lifi tipi ve kontraktil özellikleri Glikojen depoları Glikolitik enzim aktiviteleri Nörolojik gelişim düzeyleri 10 3 anaerobik performans kategorisi: ◦ 1. Kısa-süreli: 3-10 sn arasındaki maksimal efor ◦ 2. Orta-süreli: 20-50 sn arasındaki maksimal efor ◦ 3. Uzun-süreli: 60 -120 sn arasındaki maksimal efor 11 Maksimal anaerobik performans ◦ Vücut boyutu ve özellikle de yağsız vücut kitlesi ile kas kitlesinden etkilenmektedir ◦ Yaşa bağlı ve cinsiyete bağlı tüm değişimleri etkileyen en önemli faktör: Kas kitlesi 12 Kas Mimarisi ve Fibril Tipi ◦ Mutlak anaerobik koşullarda bir kasın anaerobik performansını etkileyen yapısal elemanlar: Sarkomer yerleşimi (arrangement) Kas fibril boyu Kasın kesitsel alanı Total kas kitlesi 13 Kas Mimarisi ve Fibril Tipi ◦ Anaerobik güç ve kapasite gerektiren spor dallarıyla uğraşan sporcular daha yüksek oranda hızlı-kasılan kas lifine sahiptir ancak bireysel farklılıklar da gözlemlenmektedir 14 Substrat Düzeyi Anaerobik koşullarda ATP rejenerasyonu ◦ Büyük oranda fosfajen sistemi ile anaerobik glikoliz ile oluşmaktadır ◦ Kas fosfajenleri ile glikojen konsantrasyonu anaerobik performansta bireysel farklılıkların önemli nedenlerinden değil 15 Ürün Birikimi Maksimal anaerobik egzersizler sırasında ◦ ◦ ◦ ◦ Kasta laktat birikmektedir Kasta ve kanda [H+] artmaktadır pH düşmektedir (7.0 ile 6.3 ) Kasta kasılma devam etmemektedir 16 Ürün Birikimi Bu koşullarda ◦ Tampon mekanizması iyi çalıştığında ve vücut asidoza karşı direnç gösterdiğinde anaerobik performansta artış olmaktadır 17 Metabolik Yolların Etkinliği Kreatin kinaz enzimi aktivitesi ◦ En yüksek anaerobik çıktı gösteren kaslar en yüksek kreatin kinaz düzeyine sahip Fosfofruktokinaz ve fosforilaz enzimleri 6.3’e yakın pH değerlerinde bu iki enzim inhibe olmaktadır 18 Nöromotor Kontrol Birçok anaerobik çalışma optimal nöromotor kontrol gerektirmektedir Örn ◦ Dikey sıçramada elde edilen en yüksek sıçrama yüksekliği ya da sürat koşusundaki hız sadece ATP üretimine değil Aynı zamanda motor becerilerin yeterliliğine de bağlıdır 19 Çocuk ve Ergenlerde Anaerobik Performansı etkileyen Morfolojik Fizyolojik, Biyokimyasal ve Nöromotor Etmenler Etmenler Düzey Kas Kitlesi Vücut kitlesi başına düşen maksimal oksijen borcu Anaerobik glikoliz hızı Kas PFK aktivitesi Submaksimal ve maksimal kan laktat düzeyi Submaksimal ve maksimal kas laktat düzeyi Anaerobik yada maksimal aerobik egzersiz sonrası kan pH’ı Nöromotor Kontrol 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Şekil 13,9 30 31 Eur J Appl Physiol, 2007 32 Eur J Appl Physiol, 2007 Eur J Appl Physiol, 2007 34 Eur J Appl Physiol, 2007 Modifiye Wingate kürek testinde 12-14 yaş kürekçilerin performansını belirlemek Anaerobik güç değerlerini yaş gruplarında kıyaslamak (vücut boyutu ve olgunlaşma düzeyini dikkate alarak) 35 36 37 38 39 40 Margaria Adım-Koşu Testi (1966) ◦ Bireyin maksimal hızda merdiven çıkması sırasındaki peak mekanik gücü değerlendirir ◦ Hem yetişkinler ve hem de çocuklarda kullanılabilir ◦ Formül: P (kgm/s) = m(kg) x 9.81 x h(m)/t(s) m: vücut ağırlığı h: dikey yükseklik t: iki adım gerçekleştirmek için geçen süre 41 Margaria Adım-Koşu Testi (1966) 42 Margaria Adım-Koşu Testi (1966) Avantajları: ◦ Kolay uygulanabilir (merdiven olan her yerde uygulanabilir) ◦ Fotosel ya da kronometre ile yapılabilir ◦ Okulda ya da herhangi bir spor salonunda yapılabilir, laboratuvara ihtiyaç duymaz 43 Margaria Adım-Koşu Testi (1966) Dezavantajı: ◦ Performans beceriye bağlıdır ◦ Deneklerin yetkin olana kadar pratik yapmaları gerekmektedir 44 Dikey Sıçrama Testi (Sargent Test) ◦ 1921 de geliştirilmiştir ve kısa süreli maksimal kas performansı ile ilgili güvenilir bilgi veren ilk testtir ◦ Ölçülen parametre net sıçrama yüksekliği değildir Denek sıçrama sırasında koluyla uzanarak parmak ucuyla ulaşabildiği en yüksek noktaya değer P= (sıçrama öncesi kol yukarda –sıçrama sonrası mesafe) x vücut ağırlığı 45 Dikey Sıçrama Testi (Sargent Test) 46 Dikey Sıçrama Testi (Sargent Test) Çocuklar için de uygundur ◦ Optimal performansa ulaşmak için pratik yapılması gerekmektedir ◦ 7-8 yaştan küçük çocuklar önerilmez ◦ 9-13 yaşlar arasındaki çocuklar arasında %40’ın dikey sıçramayı doğru yapamadığı gözlemlenmiştir 47 Dikey Sıçrama (Aktif-Skuat Sıçrama) Denek platformda sıçrama hareketini gerçekleştirir ◦ Havada kalış süresinden sıçrama yüksekliği hesaplanır ◦ Daha sonra lewis nomogramı kullanılarak anaerobik güç hesaplanır 48 Dikey Sıçrama (Aktif-Skuat Sıçrama) P: 2.21 x VA x √D 49 İzokinetik Tek Eklem Testi İzokinetik dinamometre kullanılarak ◦ Denek tekrarlı maksimal ekstansiyon ya da fleksiyon hareketi yapmaktadır (tek eklem) ◦ Mekanik güç önceden belirlenen açısal hızla en yüksek tork değerinin çarpımıyla elde edilir. ◦ Denek yüksek hızda tekrarlı kasılmalar yaptığında Güç yorgunluktan dolayı kademeli olarak azalır ◦ Peak güç, toplam iş ve yorgunluk indeksi hesaplanabilir 50 İzokinetik Tek Eklem Testi 51 İzokinetik Tek Eklem Testi Özel kas gruplarını içerdiği ve hız araç tarafından kontrol edildiği için diğer testlere göre daha uygundur ◦ 10 sn ile 90-120 sn arasında uygunlanabilir ◦ Ancak çocuklar 30 sn üzerindeki tekrarlarda zorlanmaktadır 52 Bu test bisiklet ergometresinde ◦ 5-7 sn süreli birkaç tekrarlı (genellikle 5-8) sprintleri içermektedir ◦ Her sprint farklı bir yüke karşı yapılmaktadır ◦ Farklı denemeler yapılmasının nedeni hız ve kuvvetin ürünü olan mekanik gücün farklı yüklerde farklı olmasıdır. ◦ Avantajı her denek için gerçek peak gücü belirlemesidir 53 Dezavantajı birkaç sprinti tamamlamak en az 45 dk gerektirmektedir Sağlıklı çocuklarda ve nöromüsküler hastalığı olan çocuklarda başarı ile kullanılmıştır İzokinetik yada sabit-kuvvet uygulayan bisiklet ergometresi gerekmektedir. 54 55 1970’lerin ortalarında geliştirilmiştir Kısa-süreli ve orta süreli anaerobik performansı değerlendirmede oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır Önceden belirlenen yüke karşılık 30 sn’lik bisiklet yada kol bisiklet ergometresinde yapılan maksimal hızda pedal çevirmeyi içermektedir. 56 Çocuklarda da kullanılmaktadır (5-6 yaş) En büyük dezavantajı ◦ En yüksek gücü ortaya çıkaracak yükün belirlenememesidir 57 58 59 60
