İçindekiler

øçindekiler
Bölüm 1: Sinir Dokusu ve Embriyolojisi .............................................................................................
5
Bölüm 2: Sinir Sistemi Anatomisi .......................................................................................................
9
Bölüm 3: Merkezi Sinir Sistemi ZarlarÇ (Dura mater, Arachnoidea mater, Pia mater) ......................
33
Bölüm 4: Merkezi Sinir Sistemi ZarlarÇ ...............................................................................................
51
Bölüm 5: Periferik Sinir Sistemi ..........................................................................................................
69
Bölüm 6: Spinal Sinirler (Nervi Spinales)...........................................................................................
105
Bölüm 7: Otonom Sinir Sistemi (Systema Nervosum Autonomicum)...............................................
151
Bölüm 8: Neurohemal Organlar ve AralarÇndaki EtkileÍimin Anatomisi ...........................................
179
Bölüm 9: Deri ve Dokunma Duyusu ..................................................................................................
195
Bölüm 10: Dokunma Duyusunun Neuroanatomik YapÇsÇ Dokunma (Pressure) Reseptörleri ..........
213
Bölüm 11: Pozisyon (Proprioception) Duyusu ..................................................................................
221
Bölüm 12: DoÅumdan YetiÍkinliÅe Beyin GeliÍimi ............................................................................
233
3- Bazal ganglionlar (Nuclei Basales)
Hemisferium cerebri’lerdeki substantia alba içerinde yer alan nöron topluluklarÆnÆn oluĩturduþu gri
madde kitleleridir. Bütünüyle, substantia alba encephali içerisin gömülü olduþu için cerebral kesit yapÆlmaksÆzÆn görülemezler. Topoþrafik anatomi kriterlerine göre Nucleus caudatus, Nucleus lentiformis,
Corpus amygdaloideum, Claustrum bazal ganglionlarÆ oluĩturur (Ĩekil 2.10).
Corpus amygdaloideum ve hippocampus’un, yeni bilgilerin kaydedilirken biliĩsel ve duygulanÆm süreçlerinin koordinasyonunda önemli rolleri bulunur. Hipokampal bölgede hasar oluĩmuĩ bir insanda yeni
bilgilerin uzun süreli belleþe aktarÆlma yeteneþinde önemli bir yetersizlik ortaya çÆkmasÆ bu koordinasyonun kaybolmasÆ nedeniyledir.
Cortex cerebri
(substantia grisea)
Corpus callosum
Substantia alba
Nucleus caudatus
Ventriculus lateralis
Putamen
Globus pallidus
Claustrum
T halamus
Nuclei
Basales
Ventriculus tertius
ùekil 2.10: Substantia Alba Encephali ve Bazal ganglionlar (Nuclei Basales)
Diencephalon
Hemisferium cerebri gibi prosencephalondan geliĩir. Diencephalon, hemispherium cerebri’ler ile
mesencephalon arasÆnda yer alÆr. Ventriculus tertius’u yan taraflarÆndan kuĩatmÆĩtÆr. Diencephalon’u;
Thalamus, Hypothalamus, Metathalamus, Epithalamus, Subthalamus oluĩturur.
Thalamus; diencephalon’un en büyük parçasÆnÆ oluĩturur. Thalamus, cortex cerebri’ye giden tüm duyu
yollarÆ (koku hariç) ile cerebellum ve basal ganglionlardan gelen hareketle ilgili impulslarÆ cortex
cerebri’nin motor bölgelerine iletilmesine aracÆlÆk eden bir merkezdir. Bu nedenle, thalamus’a “beyin kabuþuna giriĩ kapÆsÆdÆr” denilebilir (Ĩekil 2.11).
20
Prefrontal cortex’e
Lamina medullaris interna
Nuclei
intralaminaris
Nuclei anteriores
Nucleus
medioddrsalis
LD
Lamina medullaris
interna
VA
LP
VL
VPL
Pulvinar
Auditory cortex’e
Corpus geniculatum
mediale
Corpus geniculatum
laterale
VPM
Motor cortex’e
Centrum
medianum
Somatosensorial cortex’e
Visual
cortex’e
Posterior association cortex’e
ùekil 2.11: Thalamus ve Thalamus’tan cortex cerebri’ye projeksiyon alanlarÕ
Diencephalon’un bir parçasÆ olan hypothalamus, filogenetik olarak diencephalon’un en eski bölümüdür. Otonom ve endokrin iĩlevleri düzenler (Ĩekil 2.12). Esas görevi, vücut iç ortamÆnÆn dengesinin korunmasÆdÆr
(homeostasis).
Nucleus
paraventricularis
Nuclei dorsales
Medial Lateral Lateral
dorsal posterior
Commissura
anterior
Nucleus preopticus
Nucleus
Pulvinar
hypothalamicus
anterior
Corpus
Nucleus
geniculatum
supraopticus
mediale
Nucleus
Corpus
suprachiasmaticus
geniculatum
Chiasma opticus
laterale
Nuclei anteriores
Nucleus reticulatus
Ventral
Ventral Ventral posterior
anterior lateral lateral
Infundibulum
Nuclei ventrales
(a)
Pulvinar Nucleus hypothalamicus
dorsomedialis
Nucleus hypothalamicus
posterior
Regio hypothalamica
lateralis
}
Nucleus hypothalamicus
ventromedialis
Nucleus arcuatus Corpus mamillare
Hypophysis
(b)
ùekil 2.12: Thalamus ve hypothalamus nucleus’larÕ
21
Colliculus rostralis
Nuclei n. oculom otorii
Nucleus et tractus mesencephalici
n. trigemini
Colliculus caudalis
Pedunculus cerebri
N . oculom otorius
N ucleus n. trochlearis
N . trochlearis
Pons
Nucleus motorius n. trigemini
Nucleus pontinus n. trigemini
Genu n. facialis
R adix m otoria
R adix sensoria
N. trigeminus
N ucleus n. abducens
N uclei vestibulares
N . vestibulocochlearis
N. facialis
Nucleus n. facialis
N . abducens
Nucleus lacrimalis
Nuclei salivatorii superior et inferior
Oliva
N. glossopharyngeus
N. hypoglossus
N. vagus
N . accessorius
N uclei cochieares
Nucleus dorsalis n. vagi
Nucleus n. hypoglossi
N ucleus solitarius
Nucleus et tractus spinalis
n. trigemini
Medulla spinalis
Nucleus ambiguus
Nucleus spinalis
n. accessorii
N . accessorius
ùekil 2.16: Median kesitte Truncus cerebri’de úematize edilen kranial sinir nukleuslarÕnÕn yerleúimi
BULBUS ( MEDULLA OBLONGATA, MYELENCEPHALON )
Beyin sapÆnÆn en alt kÆsmÆnÆ oluĩturan bulbus (medulla oblongata, myelencephalon) altta medulla spinalis,
üstte pons ile devam eder. Medulla spinalis ile olan sÆnÆrÆ foramen magnum seviyesindedir. YukarÆda
sulcus bulbopontinus ile pons’tan ayrÆlmÆĩtÆr.
Bulbus, taĩÆdÆþÆ inen ve çÆkan yollar yanÆnda n. glossopharyngeus (IX), n. vagus (X), n. accessorius (XI), n.
hypoglossus (XII) ve formatio reticularis çekirdekleri nedeniyle yaĩamsal öneme sahiptir. Özellikle formatio
reticularis çekirdekleri kardiak, vasomotor ve respiratuvar merkezler olarak ta fonksiyon görürler.
Fissura mediana anterior’un her iki yanÆnda yer alan, tractus corticospinalis’e ait liflerin (inen yol, pyramidal
yol) bulbus’tan geçerken oluĩturduklarÆ kabarÆklÆþa pyramis bulbi denir. Pyramis bulbi’lerin distalinde,
tractus corticospinalis’e ait liflerin büyük bir kÆsmÆ bulbus’un alt bölümünde çapraz yaparak decussatio
pyramidum (motoria)’u oluĩturur. Pyramis bulbi’nin dÆĩ yanÆnda sulcus anterolateralis bulunur. Sulcus
anterolateralis’in dÆĩ yanÆnda da zeytin tanesi biçiminde oval, oliva adÆnÆ alan bir yapÆ yerleĩmiĩtir. Oliva ile
25
Arterla
meningea media
ùekil 3.4: Duramater ve arteria meningea media
Supratentorial dura mater cranialis’in duyusunu n. trigeminus’un dallarÆ (n. maxillaris + n. mandibularis)
aldÆþÆ için, bu bölümdeki aþrÆ duyusu yüz ve alÆn bölgesinde hissedilir. Infratentorial dura mater
cranialis’in duyusunu servikal spinal sinirler (C2-3) aldÆþÆ için bu bölümdeki aþrÆ duyusu, ense ve baĩÆn
arka kÆsmÆnda hissedilir (Ĩekil 3.5).
Cerebrum
Lobus parietalis
Lobus frontalis
Lobus occipitalis
Lobus temporalis
Supratentorial
Infratentorial
Pons
Cerebellum
Medulla
Medulla spinalis
ùekil 3.5: Supratentorial ve ønfratentorial Duramater
Dura mater spinalis’in özellikleri
1. Dura mater spinalis, dura mater cranialis’in lamina interna’sÆnÆn (lamina meningealis) foramen
magnum’dan baĩlayan ve S2 vertebra seviyesinde biten, canalis vertebralis’teki uzantÆsÆdÆr.
36
processus
spinous
radix dorsalis
spatium
epidurale
pia mater
ligamentum denticulatum
arachnoid
dura mater
ganglion spinale
nervus spinalis
discus intervertebralis
ùekil 4.3: Medulla spinalis segmentleri ve her bir segmentten ayrÕlan bir çift spinal sinir
Medulla spinalis’in iç yapÆsÆ
Medulla spinalis, transvers bir kesit yapÆlarak incelenecek olursa 3 önemli yapÆ görülür (Ĩekil 4.4):
1. Substantia alba,
2. Substantia grisea,
3. Canalis centralis.
Substantia alba
Canalis centralis
ùekil 4.4: Medulla spinalis’in iç yapÕsÕ
54
Substantia
grisea
Ganglion spinale
Truncus nervi spinalis
Epineurium
Perineurium
Endoneurium
ùekil 5.2: Medulla spinalis, Ganglion spinale, spinal sinir, epineurium, perineurium ve endoneurium
Periferik sinirleri oluĩturan motor aksonlarÆn çekirdekleri medulla spinalis boyunca uzanan ön boynuzda (cornu anterior’da) veya beyin sapÆndaki (truncus encephali) motor kranial sinirlerin (III., IV., V., VI.,
IX., X., XI., ve XII. Kafa çiftleri) nukleuslarÆnda yerleĩmiĩlerdir. Medulla spinalis ön boynuz hücrelerinin
uzantÆlarÆ spinal periferik sinirleri yaparak aynÆ taraftaki kol, bacak ve gövde kaslarÆnÆn hareketini saþlar.
Kranial sinirlerin aksonlarÆ ise ipsilateral (kendi tarafÆndaki) göz, yüz, dil, çiþneme, yutma, vb. kaslarÆna
giderler.
Buradan anlaĩÆlÆyor ki kranial sinirlerin motor çekirdeklerindeki motor nöronlar ile m. spinalis'in ön boynuzundaki motor nöronlar yapÆ ve iĩlevsel açÆdan birbirinin analogudurlar. ćkinci motor nöron çaprazlaĩmadan aynÆ taraftaki çizgili kasa giden son yol olduþundan gerek motor kranial sinir nukleuslarÆnÆn ve ön boynuzun, gerekse bunlardan kalkan kranial ve spinal periferik sinirlerin hastalÆklarÆndaki felç aynÆ taraftadÆr.
Kranial Sinirler;
Beyinden çÆkarak baĩ ve boyunda daþÆlan 12 çift periferik (kranial) sinir (nervi craniales) vardÆr. Ancak n.
vagus (X), hem baĩ-boyunda, hem de göþüste ve karÆnda daþÆlÆr. KafatasÆ tabanÆndaki deliklerden geçerek
hedeflerine giden bu sinirlerin numaralandÆrÆlÆĩÆ önden arkaya doþru beyine baþlanÆĩ sÆrasÆna göre yapÆlmÆĩtÆr. ćlk iki kranial sinir (n. olfactorius ve n. opticus) prosencephalon’a ait yapÆlar olarak deþerlendirilebilir. Sanki bunlar beyinin bir uzantÆsÆdÆr ve tipik kranial sinir niteliþi göstermezler. Diþer 10 çift (III-XII)
ise truncus encephali (beyin sapÆ)’ye baþlanÆr. Kranial sinirlerin bazÆlarÆ hem motor hem duyusal lifler
içerirken, bazÆlarÆ yalnÆz motor ya da duyusal liflerden oluĩur (Ĩekil 5.3).
71
Bulbus olfactorius
Regio olfactoria
Cavum nasi
ùekil 5.4: Burun boúlu÷u, regio olfactoria, filae olfactoria
Stria alfactoria medialis
Sulcus olfactorius
Stria olfactoria lateralis
Gyrus rectus
Bulbus olfactorius
Tractus olfactorius
Orbitofrontal koku bölgesi
Orbital frontal cortex
Primer olfactor cortex
(periamygdaloid ve prepiriform
alanlar, Brodmann 34)
Subtrantia perforata
anterior
Sulcus rhinalis
Entorhinal cortex
Amygadala
Perirhinal cortex
Parahippocampal cortex
Gyrus
Parahippocampalis
Sulcus collateralis
Sulcus temporalis inferior
Gyrus accpitotemporalis
ùekil 5.5: Stria olfactoria lateralis, stria olfactoria medialis, entorhinal cortex, perirhinal cortex ( SEKONDER
KOKU MERKEZø=BRODMANN 28. Saha ), piriform cortex
73
Diabetes mellitus’ta n. oculomotorius sÆklÆkla etkilenir (diabetic oculomotor palsy). Daha çok da central
fibriller (somatomotor) tutulur. Bu nedenle, m. obliquus superior (n. trochlearis) ve m. rectus lateralis’in (n.
abducens) etkisine giren bulbus oculi dÆĩa ve aĩaþÆ bakar konumda kalmÆĩtÆr. Hasta paralizili kaslar yönünde bakmaya zorlandÆþÆnda diplopia (çift görme) oluĩur.
Ramus superior
n. oculomotorii
Ramus inferior
n. oculomotorii
m. rectus
superior
m. rectus
medialis
om
ot
o
riu
s
m. levator palpabrae
superior
oc
ul
m. rectus lateralis
Ne
rv
us
m. obliquus inferior
m. rectus inferior
Nervu
s
Ganglion ciliare
tro chl
earis
m. obliquus superior
rv
Ne
ns
ce
du
ab
us
Beynin alt yüzü
m.rectus lateralis
ùekil 5.8: N. Oculomotorius, N. Trochlearis ve N. Abducens
77
Processus spinalis
Mm. erector spinalis
Radix posterior
Ganglion spinale
Medulla spinalis
Ramus posterior
Truncus nervi spinalis
Radix anterior
Rami communicantes
Ganglion truncus
sympatheticus
Corpus vertebra
ùekil 6.4: Foramen intervertebralis, ganglion spinale, truncus nervi spinalis
Spinal sinirler foramina intervertebralia çÆktÆktan sonra Rami communicantes adÆ verilen dallar, spinal sinirler
ile truncus sympatheticus arasÆndaki baþlantÆyÆ saþlayan liflerdir. Spinal sinirleri, corpus vertebra’larÆn
önünde bulunan ganglion trunci sympathici’ye baþlarlar. Rami communicantes; rami communicantes albi ve
rami communicantes grisei olmak üzere iki çeĩit liften meydana gelmiĩlerdir (Ĩekil 6.5).
108
OTONOMćK REFLEKSLER
Systema Nervosum Autonomicum’da da Systema nervosum cerebrospinale’ye benzer ĩekilde hem
efferent (burada tabi ki VćSCERAL MOTOR) hem de afferent (burada tabi ki VćSCERAL SENSORY ),
neuron’lar bulunur. Ancak, iç organlardaki motor etkisi ön planda olduþundan birçok nöroanatomist,
OTONOM SćNćR SćSTEMć’ne VćSCERAL MOTOR SćSTEM demektedir. Bu ifade doþru olmakla birlikte
eksiktir. Çünkü VćSCERAL MOTOR SćSTEM ifadesi, iç organlardan alÆnan duyularÆ merkeze (
ENCEPHALON + MEDULLA SPćNALćS ) taĩÆyan, afferent (VćSCERAL SENSORY) yollarÆ kapsam dÆĩÆ
bÆrakmaktadÆr. Otonomik motor reflekslerde visceral duyu nöronu ilk unsurdur. Çünkü, bu nöronlar,
organdaki biokimyasal deþiĩiklikleri, gerilmeleri veya irritasyonla ilgili informasyonlarÆ merkezi sinir
sistemine taĩÆr (Ĩekil 7.1).
İnternöronlar
Ganglion spinale
Ganglion spinale
Duyu nöronunun
periferik uzantısı
Duyu nöronunun
periferik uzantısı
Medulla spinalis
Ganglion
trancus
sympatheticus
Somatik motor
nöron
Preganglionik
aksonları
}
Postganglionik
aksonlar
Organ
Deri
İskelet kası
Otonomik duyu yolları
Somatik duyu yolları
ùekil 7.1: Viscerosensitif veya somatosensitif duyularÕn birinci nöronlarÕnÕn ganglion spinale içerisinde oldu÷unu
gösteren úematik çizim
Vücut internal ortamÆnÆn sabit kalmasÆ, büyük oranda Otonom Sinir Sistemi’nin çalÆĩmasÆna baþlÆdÆr.
Otonom Sinir Sistemi’i iç organlardan aldÆþÆ, visseral duyu sinyalleri geregince duruma uyan organik
iĩlev deþiĩikliklerini visseral motor sinyaller ile otomatik olarak gerçekleĩtirir. Otonom sinir sisteminin,
sadece, VćSCERAL MOTOR SćSTEM olarak bilinmesi, visceral reflekslerinin izahÆnÆ da zorlaĩtÆrÆr. Çünkü,
152
Ventriculus
tertius
Commissura anterior
Corpus
pineale
Hypothalamus
Corpus
mamillare
Hypophysis
Nucleus
paraventricularis
Commissura anterior
Dorsal
hypothalamus
Lateral hypothalamus
Nucleus hypothalamicus
dorsomedialis
Anterior hypothalamus
Posterior
hypothalamus
Regio preopticus
Nucleus
suprachiasmaticus
Chiasma opticum
Adenohypophysis
(Lobus antrior)
Nucleus
hypothamicus
ventromedialis
Corpus mamillare
Neurohypophysis
(Lobus posterior)
ùekil 7.7: Hypothalamus ile hypophysis komúulu÷unu gösteren úema
SYSTEMA NERVOSUM AUTONOMćCUM’a Ait Afferent Yollar
(VćSCERAL SENSORćAL SćSTEM);
Systema Nervosum Autonomicum’a ait afferent yollarÆn seyri, Systema Nervosum Cerebrospinale’ye ait
afferent yollarÆn seyrine benzemektedir. Yani, Systema Nervosum Autonomicum’a ait afferent yollar
(VćSCERAL SENSORY ) da merkezi sinir sistemine ( ENCEPHALON + MEDULLA SPćNALćS ) bir
pseudounipolar ( SENSORY NEURON ) ile ulaĩÆr. Afferent neuron (SENSORY NEURON ) ‘un kendisi ya
GANGLćON SPćNALE’de, ya da V., VII., IX. ve X. kranial sinirlerden birine ait SENSćTćF
GANGLćONLAR’da yerleĩmiĩtir (Ĩekil 7.8). Ganglion spinale veya bazÆ kranial sinirlere ait sensitif
ganglionlarda bulunan afferent (sensitif, duyusal ) nöronun periferik uzantÆsÆ hedef organa giderken yolu
üzerinde bulunan, otonom sinir sistemine ait otonomik sinir ganglionlarÆna uþrayabilir. Fakat bu sinir
lifleri otonomik sinir ganglionunda hiç sinaps yapmadan geçerek yollarÆna devam ederler, hedef organa
ulaĩÆrlar. Ganglion spinale’de yada V., VII., IX. ve X. kranial sinirlerden birine ait sensitif ganglionlarda
bulunan neuron gövdesi’nden (perikaryon ) ayrÆlan santral uzantÆlar ise kendileriyle ilgili merkezi sinir
sistemi bölümüne uzanÆrlar (Ĩekil 7.9).
157
ic
m
al
th
ph
O
Nucleus pontinus nervi
trigeminalis (Dokunma)
M
an
di
bu
la
r
M
ax
illa
r
Nucleus motorius
nervi trigeminalis
Nucleus mesencephalicus
nervi trigeminalis
(Proprioception)
Ganglion
trigeminale
Çiğneme kasları
Nucleus spinalis nervi
trigeminalis (Ağrı ve ısı)
Canglion geniculi
nervi facialis
Ganglion superior nervi
oglossopharyngci
C2
ùekil 7.9: VøSCERAL SENSORøAL SøSTEM (Baú-Boyun)
Systema Nervosum Autonomicum’a ait afferent ( VćSCERAL SENSORY ) yollar, merkezi sinir sistemindeki çekirdekler ile 2 ĩekilde iliĩki kurarlar. 1- Ya medulla spinalis veya Encephalon’a girer. Burada kendileri ile ilgili çekirdeklerde bulunan efferent neuron’larla doþrudan temas eder. Böylelikle, Systema
Nervosum Autonomicum’un DćREK REFLEX yolu oluĩur (Ĩekil 7.10).
159
İç organlardaki
duyu seseptörleri
Ganglion spinale
Uyarı
Visceral
(sensory fiber)
}
Visceral reflex
(Autonomic reflex)
Postganglionik
nöron
Tepki
Viseral
efektör
Medulla
spinalis
segmenti
Preganglionik nöron
Ganglionik
nöron
Preganglionik
akson
Ganglion truncus
sympatheticus
ùekil 7.10: Visceral direk (do÷rudan) refleks arkÕ
Ya medulla spinalis veya encephalon’a girerler. Buralarda bulunan kendileri ile ilgili afferent çekirdeklerdeki neuron’larla temas eder, bu çekirdeklerdeki neuron’lardan kalkan aksonlar, reaksiyon oluĩturacak efferent ( motor ) çekirdeklerle sinaps yaparlar. Böylelikle, systema nervosum autonomicum’a ait
ćNDćREK REFLEX YOLU oluĩur (Ĩekil 7.11).
160
Glomus caroticum
Nucleus tractus
solitarii
N. glossopharyngeus
Nucleus dorsalis
nervi vagi
Kemoreseptorik
aksonlar
Baroreseptorik aksonlar
N. vagus
Plexus
cardiacus
Pars thoracalis medulla spinalis
T1-T5 segmentlerinde columna
intermediolateralis’teki
preganglionik nöronlar
Postganglionik
parasempatik
aksonlar
Ganglion truncus
sympatheticus
Postganglionik
sempatik aksonlar
Kalp
ùekil 7.11: Visceral indirek (dolaylÕ) refleks arkÕ
Otonom sinir sistemi tarafÆndan idare edilen reflekslere visseral refleksler denilmektedir. Direk veya
indirek visseral reflekslerle iç ortamÆn deþiĩmezliþi (homeostazis) saþlanÆr. Örneþin; dokulardaki oksijen
miktarÆ azaldÆþÆ zaman, kandaki oksijen miktarÆndaki deþiĩmelere duyarlÆ reseptörler aracÆlÆþÆ ile solunum merkezi uyarÆlarak solunum derinliþi ve hÆzÆ refleks olarak artÆrÆlÆr. Benzer ĩekilde kan basÆncÆ düĩtüþü zaman, belli büyük damarlarÆn çeperinde bulunan, kan basÆncÆndaki deþiĩmelere duyarlÆ reseptörlerin (basÆnç reseptörleri) uyarÆlmasÆ ile bulbusta bulunan vasomotor merkez uyarÆlÆp damar çaplarÆ daraltÆlÆr, kalp atÆm hÆzÆ artÆrÆlÆr. Nörolojik muayenelerde çeĩitli reflekslere bakÆlarak o refleks arkÆndaki yapÆlarÆn saþlam olup olmadÆþÆ araĩtÆrÆlmaktadÆr.
161
Pupilla
Başın ter bezleri
ve kan damarları
Tükrük
bezleri
Koroner damarlar
Kalp
Plexus cardiacus,
Plexus pulmonalis
Ganglion cervicale superius
Ganglion cervicale medium
Ganglion cervicale inferius
Nervus splanchnicus major
Nervus splanchnicus minor
Deri ve kan damarlarına giden
postganglionik aksonlar
Nervus splanchnicus lmus
Nn. splanchnici lumbales
Medulla spinalis
Nn. splanchnici sacrales
Ganglia trunci
sympathetici
Akciğerler
T1 T1 T1
T2
T2
T3
T3
T4
T4
T5
T5
T6
T6
T7
T7
T8
T8
T9
T9
T10 T10
T11 T11
T12 T12
L1
L1
L2
L2
Ganglion coeliacum
Mide
Karaciğer ve
safra kesesi
Dalak
Adrenal medulla
Ganglion
mesentericum
superius
Böbrekler
Pancreas
Kalın barsaklar
İnce barsaklar
Ganglion
mesentericum
inferius
Plexus
hypogastricus
L3
L4
L5
Rectum
Mesane
Ductus deferens
Vesicula seminalis
Prostat
S1
S2
Ovarium
Uterus
ùekil 7.12: SEMPATøK SøNøR SøSTEMø’NøN merkezi ve periferik bölümlerini gösteren úema
Sympathetic sinir sisteminin vücut üzerinde etkileri;
Sinir sisteminin duygulara paralel olarak hareket eden organik ritimleri düzenleyen bölümüdür. Korku,
sevinç, heyecan gibi durumlarda duygu durumunun içeriþine uygun olarak sempatik sinir sistemi aktive
olur, kan basÆncÆ artar, kalp hÆzlanÆr ve sindirim yavaĩlar. Sempatik tepkiler, genellikle bedensel ya da
duygusal baskÆlarda (stres) ortaya çÆkar. Acil bir durum ya da tehlike karĩÆsÆnda kalÆndÆþÆnda, uyarÆldÆþÆnda ve korkutulduþunda Sympathetic sinir sistemi etkinleĩir. HÆzlÆ ve derin solunum; soþuk ve terli
deri; pupillalarÆn geniĩlemesi bu etkinliþin göstergeleridir.
163
Processus
axillaris
Corpus adiposum
mammae
Basis mammae
ùekil 9.12: Corpus mammae, basis mammae ve m. pectoralis major
Memelerdeki glandula mammaria’lar kadÆnda üremenin yardÆmcÆ organlarÆdÆr. Glandula mammaria’lar,
m. pectoralis major üzerindeki derialtÆ dokusu içerisinde yer alÆrlar. Memelerin büyüklüþünü gebelik ve
laktasyon dönemi dÆĩÆnda belirleyen, glanduler dokuyu çevreleyen yaþ dokusudur (Corpus adiposum
mammae). Glandula mammaria’nÆn küçük bir kÆsmÆ m. pectoralis major’un inferolateral kenarÆ boyunca
aksillaya kadar uzanÆr (processus axillaris, Spence’in axillar kuyruþu).
Memelerin (Corpus Mammae) tabanlarÆ (Basis Mammae) ile pectoral fasya (fascia pectoralis) arasÆndaki
gevĩek baþ dokusu veya potansiyel boĩluk retromammarial aralÆk (bursa) dÆr. Az miktarda yaþ dokusu
içeren retromammarial aralÆk, memenin pektoral fasya (fascia pectoralis) üzerinde belirli derecede hareketine izin verir (Ĩekil 9.13). Bu nedenle memelerin ĩekli üst ekstremite hareketlerine baþlÆ olarak bir
miktar deþiĩir. Memenin bu özelliþinden meme muayenelerinde yararlanÆlÆr. SaþlÆklÆ bir kadÆnda üst
ekstremitenin her simetrik hareketinde meme kontürleri de simetrizasyonunu korur.
206