İnfeksiyonlara karşı bağışıklık Bağışıklık (İmmünite) • Doğal bağışıklık (direnç) – Özgül olmayan – Özgül doğal direnç • Edinsel bağışıklık – Aktif bağışıklık – Pasif bağışıklık Doğal direnç • Organizmanın yapısal ve genetik özelliklerine bağlı olan ve doğal olarak bulunan, hastalıklardan koruyan dirençtir. Özgül doğal direnç • • • • Türe özgü direnç Irka ve genetiğe bağlı direnç Yaşa bağlı direnç Hormon ve metabolizmaya ilişkin direnç değişiklikleri Özgül olmayan doğal direnç • • • • • • • • • Normal flora Fagositoz Yangısal tepkime (iltihap) Ateş Doğal antikorlar Kompleman İnterferonlar Doğal öldürücü hücreler (NK) Vücut sıvılarındaki koruyucular • Özgül olmayan doğal direnç – Giriş kapısı engelleri • Deri • Mukoza Kompleman • Bakteri hücre duvarındaki peptidoglikan tabakası ve gram negatif bakterilerin lipopolisakkaritleri antikor yokluğunda alternatif kompleman yolunu aktive ederler. • Kompleman yangısal yanıtları aktive eder • Gram negatif bakterileri öldürebilir • C5a nötrofil ve makrofajları infeksiyon yerine çeker • C3a ve C5a mast hücrelerinden histamin salınmasını sağlar,vasküler geçirgenlik artar • C3b opsonizasyona neden olur Akut inflamasyon • Kapillerlerin genişlemesiyle kan akımı hızlanır • Mikrovasküler yapının geçirgenliğinin artmasıyla dolaşımdan lökositler,plazma proteinleri, sıvı geçişi başlar • Kapillerlerden infeksiyon yerine lökositler göç eder. Fagositoz • PMN’ler, monositler akut yangıdaki ilk hücrelerdir. • Makrofajlar • Kan ve vücut sıvılarındaki nötrofil artışı bakteriyal infeksiyonu gösterir. Fagositoz • Bağlanma • Hücre içine alım • Parçalama – Oksijene bağımlı – Oksijenden bağımsız mekanizmalar Ateş • Granülositler, monositler, makrofajlar, tümör hücreleri interlökin 1 (endojen pirojen madde) salarlar. IL-1 ısı merkezini uyararak ateşin yükselmesne neden olur. • Endotoksinler,bakteriler, virüsler, steroid maddeler,antijen antikor kompleksleri IL-1 üreten hücreleri uyarırlar Vücut sıvılarındaki koruyucular • Lizozim: Tükürük,burun salgısı, gözyaşı,bağırsak mukusunda bulunan protein • Beta lizinler: Serumda bulurlar, gram olumlu bakterileri parçalarlar • Lökin: Parçalı çekirdekli lökositlerde bulunur, gram olumlu bakterilere etkilidir • Spermin: Prostat salgısı,spermada bulunur gram olumlu bakterilere etkilidir Özgül olmayan sıvısal yanıt Faktör Lizozim Peptidoglikanı parçalar Gözyaşı,tükürürk,nazal salgılar,vücut sıvıları,lizozomal granüller Laktoferrin, transferin Demiri bağlar PMN’lerin granülleri Beta-lizin Gram pozitiflere etkili Trombosit,normal serum Kemotaktik faktörler PMN,monosit vd. göçünü indükler Bakteri yapıları,hasarlı hücreler,denatüre proteinler,kompleman,kemokinler Properdin Antijen ve antikor yokluğunda komplemanı aktive eder Normal plazma Defensinler Hücre transport aktivitelerini önler Polimorfonükleer granüller Laktoperoksi daz Çoğu mikroorganizmaları inhibe eder Süt,tükürük Özgül olmayan sıvısal yanıt Akut faz reaktanları Alfa1-antitripsin Alfa1-glikoprotein Amyloid A ve P Antitrombin III C-reaktif protein C1 esteraz inhibitör C3 kompleman Seruloplasmin Fibrinojen Haptoglobulin Plasminojen Trasferrin LPS bağlayan proteinler Edinsel (Kazanılmış) Bağışıklık • Aktif bağışıklık • İnfeksiyon sonunda • Aşılama ile • Pasif bağışıklık • Anneden bebeğe antikor geçişi • Antikorların aktarımı Bakterilere özgül bağışık yanıt • Makrofajlar bakteri veya antijenlerini fagosite ettikten sonra lenf düğümlerine yönelirler • MHC sınıf II antijenleriyle Th CD4 hücreleriyle etkileşirler • Th hücreleri farklılıklarına göre; – Th1: IL-2 ve INF gamma oluşturarak hücresel bağışık yanıta, B lenfositlerinin IgM ve IgG2 yapmalarına, makrofajların aktivasyonuna – Th2: IL-4 ve IL-5 salarak, B lenfositlerinin IgE ve IgG1 antikorlarını oluşturmasına, kanda eozinofillerin artmasına neden olurlar. Kitap resmi Bakteri İnfeksiyonlarına karşı bağışıklık (Özet) Kompleman • Bakteri yüzeyleri alternatif yolu aktive eder • Klasik yol daha sonra antijen antikor kompleksiyle aktive edilir • C3a ve C5a kemotaktik ve anaflotoksik proteinler • C3b opsonizasyon • Gram negatif bakterilerin öldürülmesi Nötrofiller • Fagositik hücre • Oksijene bağlı ve bağımsız öldürme Makrofajlar • Fagositik hücre • Oksijene bağlı ve bağımsız öldürme • IL-1,IL-6,IL-2,TNF-alfa,beta,Ifn-alfa üretimi • Akut faz ve inflamasyon yanıtlarının aktivasyonu • CD4 T hücresine antijen sunumu T hücreleri • TH1 CD4 yanıtı hücre içi bakterileri için önemlidir • TH2 CD4 yanıtı tüm bakteri infeksiyonlarında önemlidir • CD8 sitolitik hücreler çok önemli değildir Antikorlar • Bakteri yüzeylerine bağlanma • Bakterinin yapışmasını önleme • Opsonizasyon • Kompleman aktivasyonunu teşvik • Bakterilerin yok edilmesini teşvik • Toksin ve toksik enzimlerin nötralizasyonu Virüslere özgül olmayan bağışık yanıt • • • • Ateş İnterferonlar, diğer sitokinler Mononükleer fagosit sistemi Doğal öldürücü hücreler (NK) İnterferonlar • • • • İnterferonlar viral infeksiyonlarda üretilir İnterferon oluşmasındaki en etkin madde çift iplikli RNA dır. Hücresel protein sentezinin viral inhibisyonuyla İntrasellüler mikroorganizmalar, immün stimulatör veya mutajenler,sentetik polianyon polimerleri, antibiyotikler, düşük MA sentetik bileşikler de interferon oluşmasını uyarır. Etki Mekanizması • Önce infekte hücrelerden salınır • Diğer hücrelerin özgül hücre yüzeylerine bağlanır • Protein kinaz ve 2’-5’ oligoadenilat sentetaz ve ribonükleaz L senteziyle antiviral durumu indükler • Viral ve hücresel protein sentezi önlenir İnterferonlar Antiviral etkileri • Hücrede antiviral durumu başlatırlar • Viral protein sentezini önlerler • Hücre çoğalmasını önlerler İmmünomodülatör etki • İnterferon-alfa ve beta NK hücrelerini aktive eder • İnterferon-alfa makrofajları aktive eder • İnterferon-gamma makrofajları aktive eder • MHC antijen ekspresyonunu artırırlar • T hücrelerinin aktivitelerini düzenlerler Diğer etkileri • İnflamatuvar yolları düzenlerler Doğal öldürücü hücreler • Virüsle enfekte hücreleri veya yabancı hücreleri hedef alarak öldürürler. • Saldıkları maddeler bağlandığı hedef hücrelerin ölümüne neden olur. Antijene özgül bağışıklık • Humoral bağışıklık hücre dışındaki virüslere etki ederken, • hücresel bağışıklık virüs üreten hücrelere yöneliktir. Humoral bağışıklık • Viral kapsit proteinleri, kılıf glikoproteinleri antikor yanıtını sağlarlar • Antikorlar opsonizasyon ile makrofajlar tarafından fagosite olmalarını sağlarlar • İnfekte hücrelere antikorların bağlanmalarıyla NK hücreleri uyarılır. • Virüslerin nötralizasyonu sağlanır. Hücresel bağışıklık • Viral infeksiyonlarda Th 1 CD4 yanıtı, Th 2 yanıtından daha önemlidir. • Th 1 CD4’ler CTL (CD8) leri aktive ederek bu lenfositlerin enfekte hücreleri öldürmeleri sağlanır. • Hücresel bağışıklık hücreden hücreye yayılan virüslerin oluşturduğu infeksiyonlarda önemlidir. Primer Viral İnfeksiyonlara bağışıklık • Doğal bağışıklık viral uyarıma en erken yanıttır. • İnterferonlar salınır • Aktive olan NK hücreleriyle infekte hücrelerin yok edilmesi başlar • Virüs ve viral yapılar makrofajlar tarafından fagosite edilir. • Makrofajlar lenf düğümlerine giderler • Makrofajların MHC sınıf II antijenlerine bağlanan viral yapılar Th lenfositlerine sunulur. • Th ‘lar CD8 T lenfositlerini uyarırlar • CD8 T hücreleri infeksiyon yerine giderek, virüsle enfekte hücreleri öldürür. • IgM ilk üretilen antikordur • IgG ve IgA 2-3 hafta sonra üretilir. • Salgısal IgA göz, ağız, solunum ve gastrointestinal sistemdeki yanıtta rolü vardır. Kitap şekli Virüslere bağışıklık Özet İnterferon Çift iplikli RNA veya protein sentezinin inhibisyonuyla indüklenir • Komşu hücrelerdeki antiviral durumu başlatır • Lokal viral replikasyonu önler • Sistemik viral yanıtı başlatır NK hücreleri • İnterferon alfa ve beta ile aktive edilir • Virüsle infekte hücreleri öldürür Makrofajlar • Kandaki viral partikülleri yok eder • Opsonize virüsleri inaktive eder • Viral antijenleri CD4 T hücrelerine sunar T hücreleri • Kılıflı ve sitolitik olmayan viral infeksiyonları kontrolde esastır • Makrofajlar tarafından sunulan viral peptitleri tanırlar • TH1 yanıtı TH2 yanıtından daha önemlidir • CD8 CTL’ler sınıf I MHC taşıyan viral peptitli hücrelerle birleşir • TH2 CD4 yanıtı antikor oluşmasında önemlidir Antikorlar • Hücre dışındaki virüsü nötralize ve opsonize eder • Hedef hücrenin kompleman ve antikora bağlı hücresel sitotoksisiteyle ölmesini sağlar • Litik viral infeksiyonları ortadan kaldırır • IgM geçirilmekte olan infeksiyonun göstergesidir • IgG IgM’den daha etkilidir • Salgısal IgA mukoza yüzeylerini korumada önemlidir Parazitik infeksiyonlarda bağışıklık • Hücre içi parazitlere Th1, CD8 T hücreleri, makrofajlar, • Hücre dışı parazitlere Th 2 ve antikor yanıtı önemlidir. Sestod ve nematod infeksiyonlarında IgE ve mast hücreleri etkilidir • Leishmania türleri, T.gondii makrofajlar tarafından fagosite edilir • Antikorlar parazitleri opsonize ederler • Makrofajların INF gamma veya TNF-alfa ile uyarılmaları sonunda öldürülürler • Nötofillerin de etkileri makrofajlara benzer. Mantarlara Özgül bağışık yanıt • Primer koruyucu yanıt TH1 temelli inflamatuvar reaksiyonlarla sağlanır • İnterferon gamma ile aktive edilen makrofajlar mantarları öldürürler • Antikorlar opsonizasyonla mantarların yok edilmesini sağlarlar