SPOR VE ÇEVRE
advertisement
Yakın Doğu Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksekokulu SPÇ101 SPOR VE ÇEVRE Uzm. Ömer BOZKURT Spor Nedir? • İnsan organizmasının hareketlerinin planlı, programlı ve sürekli uygulanılabilir şeklini spor olarak tanımlayabiliriz. • İnsanın haftada en az üç gün yaptığı çeşitli cimnastik hareketleri ve aktiviteleri de spor olarak tanımlayabiliriz. • Spor insanların sağlığını koruması, kurallara uymayı sağlayan bir etkendir. sosyalleşmesini, belirli • İnsanların ferdi veya toplu olarak fiziki, ruhi ve düşünme kabiliyetini kendine ve bir rakibe karşı önceden belirlenmiş bir düzen içinde başarı kazanmaya yönelik ve mücadele heyecanını yaşamak için yaptığı beden hareketlerinin bütününe verilen genel isimdir. • Sporu zevk için yapanlara amatör sporcu, kazananlara ise profesyonel sporcu denir. bundan para Spor: Belirli ölçüde fiziksel güç ve beceri gerektiren yarışmalı ve eğlenceli etkinliklerdir. Spor: Fiziksel kondisyonu iyileştirmeyi amaçlayan oyun, yarışma ve mücadele anlayışıyla yapılan fiziksel etkinliklerdir. Spor: Toplum yaşamına çok değişik yollardan girerek, bireyleri doğrudan yada dolaylı olarak kendisine bağımlı kılmış ve her zaman toplumun ilgisini canlı tutmayı başarmış bir sosyal olgudur. • Spor ferdi ve takım halinde olmak üzere 2 çeşitte yapılır. 1- Ferdi sporlar : yüzme, tenis, güreş, binicilik vb. 2- Takım sporlar: futbol, basketbol, voleybol, hentbol vb. • Sporun her dalı insan sağlığı için faydalıdır. • Zaman, yaş, ve ortam göz önünde bulundurularak sistemli olarak yapılan spor sağlık için faydalıdır. • Spor yapmanın yaşı yoktur. • Spor bedeni ve ruhi kabiliyetleri düzenli, dengeli, gayeye uygun olarak geliştirmek ve gerektiğinde bunlardan en iyi biçimde faydalanmak için yapılır. Sporun sembolize açılımı nedir? S (Sistem) P (Program) O (Organizasyon) R (Rekor) Sporun Yapılış Amaçları 1- Yarışma amaçlı 2- Toplum sağlığı amaçlı (Yaşam boyu spor, Herkes için spor) 3- Rehabilitasyon amaçlı (Tedavi ) 4- Eğitim – Öğretim amaçlı Spor aynı zamanda turizm de destekleyen bir kaynaktır. Milletler arası müsabakalar, tarihi ve turistik yerlerin sporcuların seyircilerinin ziyareti aracılığıyla yurt dışında tanıtılmasına sebep olmaktadır. Spordan Sorumlu Kuruluşlar Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Gençlik ve Spor Bakanlığı Koordinasyon ve İşbirliği Bakımından İlgili Kuruluşlar Adalet Bakanlığı İçişleri Bakanlığı Y.Ö.K. Başkanlığı TRT Genel Müdürlüğü Sporun Toplumda Yaygınlaştırılmasında Görevli Uygulama Alanları Okullar Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü İşçi Kesimi Silahlı Kuvvetler Belediyeler Emniyet Muhtarlıklar Ceza Evleri Çevre Nedir? Canlı ve cansız varlıkların yaşadığı ortama çevre denir. İnsanların ve diğer canlıların yaşam boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşimde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortam olarak da açıklayabiliriz. Yaşam ve çevre birbirlerine bağlı iki önemli yaşam çerçevesidir. Sağlıklı bir yaşamın sürdürülmesi ancak sağlıklı bir çevre ile mümkündür. Bir ilişkiler sistemi olan çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması genellikle insan kaynaklı etkenlerin doğal dengeleri bozmasıyla başlamıştır. İnsan yaşamı çeşitli dengeler üzerine kurulmuştur . İnsanın çevresiyle oluşturduğu doğal dengeyi meydana getiren zincirin halkalarından meydana gelen kopmalar, zincirin tümünü etkileyip, bu dengenin bozulmasına sebep olmakta ve çevre sorunlarını oluşturmaktadır. Çevre Kirliliği Nedir? Bütün canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen, cansız çevre öğeleri üzerinde yapısal zararlar meydana getiren ve niteliklerini bozan yabancı maddelerin; hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olayıdır. “Çevre kirliliği, ekosistemlerde doğal dengeyi bozan ve insanlardan kaynaklanan ekolojik zararlardır.” diye de adlandırabiliriz. Başlıca Kirlilik Çeşitleri Nelerdir? Hava kirliliği : Egzoz gazları, ev ve fabrikalardan ısınmada kömür kullanımı vb. Su kirliliği: Deniz, akarsu göl, yeraltı, deniz araçlarından kaynaklanan kirlilik . Toprak kirliliği: Tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan kirlilik. Gürültü kirliliği :Yüksek sesle müzik açılması, vb. Radyoaktif kirlilik: X ışınları, ultraviyole ışınları ,görülebilen ışınlar, mikro dalgalar, manyetik alanlar, elektrikli aletlerin yaydığı radyasyonlar. Işık kirliliği: Yanlış yerde ,yanlış miktarda yanlış yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasıdır. Kötü ve bilinçsizce aydınlatma şeklidir. Aydınlatma çeşitleri: Göz kamaştıran, dikine direk vuran, aşırı miktarda ışık . Işık Kirliliğinin Kaynakları Yol, cadde ,sokakların aydınlatmaları Park, bahçe, spor salonların aydınlatmaları Turistik tesislerin, binaların dış cephe aydınlatmaları Reklam panoları Güvenlik amacıyla aydınlatma Evlerde, binalardan taşan ışıklar Doğru Aydınlatma Göğü aydınlatamazsın. Işığın göğe yönelmesini kesmek ve aydınlatılacak yere yöneltmek. Zamanlayıcılarla gereksiz aydınlatmaların kapatılması Işıkların Gece yarısından sonra kapatılması Çevre Kirliliğinin Nedenleri Çeşitli kaynaklardan çıkan katı, sıvı ve gaz halindeki kirletici maddelerin hava, su ve toprakta yüksek oranda birikmesi çevre kirliliğinin oluşmasına neden olmaktadır. Hızla artan dünya nüfusunun ihtiyaçlarının karşılanması için teknolojinin gelişmesine bağlı olarak endüstrileşmenin de artması gerekmektedir. Sanayideki bu artış beraberinde var olan doğal kaynakların hızla tükenmesine neden olmaktadır. Doğal kaynaklar hızla tükenirken, üretim ve tüketimden kaynaklı atıkların önlemler alınmadan doğaya atılması Çevre Kirliliğinin oluşmasına ortam sağlamaktadır. Çevre Kirliliğinin En Önemli Nedenleri Nelerdir? Hızlı nüfus artışı, Plansız kentleşme, Plansız endüstrileşme, Doğal kaynakların ölçüsüz kullanılması. Çevremizi Korumak Adına Yapılabileceklerimiz Tükettiğimiz ürünleri tercih ederken çevresel etkilerine dikkat edilmeli ve seçimler bilinçli bir şekilde yapılmalıdır Ormanlar korunmalıdır. Ağaçlara zarar verilmemelidir. Hayvanlara zarar vermekten kaçınılmalıdır. Denizler kirletilmemelidir. Egzozlu taşıtlar fazlalaşmamalıdır. Kozmetik ürünleri özellikle de saç spreyleri ve deodorantlar fazla kullanılmamalıdır. Ekoloji Nedir? Canlıların içinde bulundukları ortam ve bu ortamla canlılar arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim dalıdır. Canlıların birbirleri ile ve çevreleri ile ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji bütün canlılar için ortak olan ve canlılar üzerinde etki yapabilen temel konularla ilgilidir. Ekolojinin diğer bir ayırıcı özelliği bir canlıya ait belirli organları ve organlardaki hayat süreçleri değil, canlıların içinde bulundukları hayat ortamı ve diğer canlılarla olan karşılıklı ilişkileri inceler. Ekosistem Nedir? Canlı ve cansız çevrenin tamamıdır. Bir bölgedeki canlı varlıklarla cansız varlıkların oluşturduğu bütünlüğe ekosistem denir. Ekosistem 3’e ayrılır. 1. Su ekosistemi 2. Hava ekosistemi 3. Toprak ekosistemi Örneğin: Uludağ ekosistemi denildiğinde Uludağ da yaşayan tüm bitkiler, hayvanlar, bunların bulunduğu toprak, hava ve su anlaşılır. Ekosistemin 4 temel bileşeni vardır. 1.Üreticiler 2.Tüketiciler 3.Ayrıştırıcılar 4.Doğal Çevre Sosyal Çevre Toplumsal kurum ve ilişkilerin meydana getirdikleri çevredir. Toplumsal çevre; kültür ve insan grupları olarak 2’ye ayrılır. Kültürün yaratacağı toplumsal ve işlenmiş bir çevre olmasına rağmen, insan gruplarının meydana getirdikleri çevre işlenmemiş, yani eğitilmemiş bir çevredir. İnsan yaşamı coğrafi şartlar yani doğa ve toplum içinde geçer. Bunlar çevresel şartlardır. Toplumsal çevre, bireyin çevresindeki diğer insanlardan ve bunların meydana getirdikleri örgütlerden, kurumlardan ve kurallardan (gelenek, görenek, örf ve adetler gibi)oluşur. Sosyal çevre, insanları belli amaçları doğrultusunda bir arada toplar ve diğerlerinden ayırır. Sosyal Çevreyi 3’e ayırabiliriz. 1- Fiziksel 2- Toplumsal 3- Kültürel İnsanlar doğal çevrenin bir üyesidirler ve çevrenin doğal verilerine muhtaçtırlar. İnsan toplumu, bireylerin birikmesinden, tıpkı bitkiler, hayvanlar gibi sınırları belli olan doğal çevrede birlikte yaşamalarından ve toplumun bir sosyal çevre içinde oturmuş olmalarından meydana gelir. İnsanlar çevre şartlarına göre yaşamını sürdürür, çevresi hangi şartları el veriyorsa ona yönelir kendini yeniler değişik çevrelere girer bu çevre iş yaşamı olsun okul yaşamı olsun kendini sosyalleştirir ve o çevreye adaptasyon olur. İnsan sosyal çevre oluştururken hangi amaç doğrultusunda olduğunu bilmelidir. Yönelmek, Eğilmek, Eğilim Sözcük anlamıyla yönelmek; bir yere, bir şeye, yönelmek benimsemek ve adamak anlamına gelir. Eğilim; bir şeye hazır olma yönelme anlamına gelir. Kişiyi bir harekete bulunmaya veya birçok harekete alternatifinden birini tercih etmeye iten ve nispet bir süreklilik gösteren faktöre MOTİV, bir motivin etkisiyle ve mevcut şartlara bağlı olarak bir davranışa, yani spor faaliyetine yol açan ve bu faaliyeti sürdüren sürecin adına MOTİVASYON denir. Yönelme, spor ve çevrede etki göstermektedir. Örneğin; yönelme, güdülerle oluştuğuna göre, toplumdaki başarılı sporcuların örnek alınmasıyla spora yönelme başladığında, örnek sporcu, tanınan sporcu olabilme yolunda ilk egzersizlere başlanır. Bu yönelmenin özelliğinden sadece biridir. Spora yönelme sağlayan etkenler aynı zamanda sosyalleşmeyi de sağlar Sosyalleşmeyi Sağlayan Etkenler Aile Arkadaş Çevre Toplum Kitle iletişim Spor ve Toplumun İlişkileriyle ile İlgili Sosyolojik Teoriler Yapısal işlevsellik; birbirine bağımlı kurumlardan oluşur. Spor toplumun beğenisine her zaman açıktır. Toplumda dengesizlik bozukluk Örneğin; doğu ve güneyde Zıtlık teorisi; doğu bölgelerimiz için uygulanmaktadır. Sporu bir kaçış olarak görmeleri gibi. Sembolik Etkileşme Her sporcunun farklı etkileşmesidir. Her insan spor olgusundan farklı etkilenir. Buda farklılıkları gösterir. Elit Sporcu ve Sosyal Çevre Sporcu gençleri; 1- Ergenlik öncesi gruplar (11-13 yaşlar) 2- Ergen gruplar (13 yaş yukarısı) 3- Okul çağı grupları 4- Profesyonel gruplar Ergenlik Öncesi Gruplar Ergenlik öncesi gruplar içerisinde yer alan 11-13 yaşları arasında bulunan çocuk, toplumdaki davranış ve tutumlarını henüz yeni yeni geliştirme aşamasında olduğu için spora yönelmesinde bir çok sebebi vardır. Beraber olmak istedikleri arkadaş grupları, örnek aldığı sporcu kişiliği mutluluk duyguları bu dönemde spora yöneltmektedir. Ergen Gruplar Bu dönemde genç ergenliğe ulaşmış aile zorlaması görmez kendi isteği ile spora yönelir. Kafasında bir kahramanı vardır onun gibi olmak ister ve spora yönelir. Okul Çağı Grupları 18 yaş üzeri olup yüksek öğrenim ve ergenliğin son döneminde olan gruptur. Sosyal çevreden etkilenir sporu meslek haline getirmiş bir elit sporcudur. Profesyonel Gruplar Artık elit bir sporcudur. Başarılarını maddi kazanca dönüştürmüş, sosyal çevrede bir statü kazanmış gruplardır. Elit sporcu sosyal çevrede yetenek ve performansının gelişmesiyle çevresindeki kabul görmesi, bu sporcu için yaptığı spor branşına daha da önem vererek çalışmasını sağlarken, örnek sporcu imajı ile yeni spora başlayacaklara bir ‘yönelme’ eğilimi yaratmaktadır. Elit sporcu olmada en büyük etken ailedir. Aile; Aynı soydan birbirini izleyerek gelen kuşaklar bütünüdür. Sülale; evlilik ya da akraba bağıyla birleşmiş kimselerden oluşan topluluk, anne, baba ve çocuktan oluşan bir bütündür. Her ailenin kendine ait özel bir işleyişi, örfü ve adeti vardır. Aile sosyal etkenleri de içine alarak bir bütün olarak yaşanır toplumsallaşma bütünlüğü aileden başlar. Her toplumda ailenin belirgin 3 özelliği vardır. 1) Aile sosyal amaçlı bir kurumdur. 2) Aile hukuki temellere dayanır. 3) Ailenin kuruluşu, sona erişi, kurucuları olan karşı cinsten ve belli özelliklere sahip iki insanın serbest iradesine dayanır. Spor bireyin sosyalleşmesinde önemli roller üstlendiği için aileler çocuklarının daha sosyal olabilmelerine fırsat tanıyan spor olgusuna uzak kalmamaktadırlar. Hatta; sosyalleşmeyi doğumla başladıklarını söylemektedirler. Öğrenim ve eğitim de sosyalleşme önemlidir. Aileler öğretim yoluyla çocuklarını spora yöneltmektedirler. Ünlü sporcularının çocuklarının sporcu olmaları ailelerinin yöneltme ve eğiliminden kaynaklanmaktadır. Yakın Çevre Ve Spora Yönelme Yakın çevre, sosyal çevre içerisinde sosyal gruplardan veya daha küçük gruplardan, örneğin, aile, arkadaş, komşuluk vb. gruplardan oluşur. Yakın çevre, bir kimsenin davranışları üzerinde etkisi açısından ele alındığında içinde yaşadığı ortam, çevrenin insan üzerindeki etkisi ve çevreye uymak olarak tanımlanmıştır. Yaş ve cinsiyet de büyük etkendir. Yakın çevre, bir kimsenin davranışları üzerinde etkisi açısından ele alındığında içinde yaşadığı ortam, çevrenin insan üzerindeki etkisi ve çevreye uymak olarak tanımlanmıştır. Yaş ve cinsiyet de büyük etkendir. Okul – iş Çevresi ve Spora Yönelme; Okul, birey eğitimde en etkili olan sosyal kurumdur. Eğitim her ulusun vazgeçmediği, insanlarının verim çalışmalarında ve ülke kalkılmasında en etkili sosyal bir kurumdur. Organize bir topluluktur. Okul çalışma yaşamında başarı getirir. Okuyan gençliğin yaşamında; iki sosyal kurum bulunmaktadır. Ailesi Diğeri okuludur. Okul ortamı sosyalleşmede, en baştan sona kadar devam etmektedir. Okul kendini geliştirmede ve sosyal çevresini oluşturmada çok büyük etkendir. Sporu okulda daha fazla tanır, derslerinde başarılı olmasını sağlar. Okul ortamındaki spora yönelmesi kendisine bir statü kazandırır. Toplum –Kitle İletişimi ve Spora Yönelme; Toplum, kurumlaşmış davranış biçimlerinin tümü ve bu davranış biçimlerinin zaman ve mekan içinde tekrarlanan, sosyal olarak üretilen davranış ve inanç şekilleri olarak tanımlanmaktadır. Toplum, örgütlenmiş gruplar halinde yaşayan insan topluluğudur. İletişim; insanın türsel özelliği olan toplumsallaşırlığın bir yansımasıdır. İletişim; iki nesne arasında gerçekleşen haber, bilgi, düşünce yorum vb. şeylerin, mesajların alışverişi sürecidir. İletişim en kısa haliyle kültürün insana dağılma olgusudur. Kitle iletişim araçları modern toplumu yansıtır. Sporda da iletişim ve haberleşme radyo TV gibi görsel basınla olmaktadır toplumsal haberleşmede çok büyük etkisi vardır. Televizyondaki maçların izlenmesi, taraftarların sevinçlerin ve üzüntülerin paylaşılmasında kısaca sporu duyurmada yaygınlaştırmada rolü çok büyüktür.
