Kök Hücre, Hücresel Tedavi

KÖK HÜCRE ,
HÜCRESEL TEDAVİ REJENERATİF TIP
Prof.Dr.Gülyüz Öztürk
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,
Pediatrik Hematoloji-Onkoloji Bilim Dalı,
Kan Merkezi -Kök Hücre Nakli Ünitesi
KÖK HÜCRELER VE TİPLERİ
¸ Bölünerek, kendini yenileyerek ( self-renewal ) sayılarını
devamlı sabit tutan , kan, karaciğer ve kas gibi özelleşmiş,
görev yapan organları oluşturabilen ve farklılaşma
yeteneğinde olan primitif nitelikte olan hücrelerdir
1. EMBRİYONEL KÖK HÜCRELER: Blastosit evresindeki
embriyolardan köken alan ve herhangi bir hücreye farklılaşma
kapasitesine sahip (pluripotent) olan kök hücreler
2. ERİŞKİN KÖK HÜCRELER: Farklı dokularda bulunan ve genelde
bulundukları dokuya özgü hücrelere farklılaşma kapasitesine
sahip postnatal dönemdeki kök hücreler
Osteoblastlar
Nöral ***
hücreler
Pankreas Endod
PDX1 TRITC
CaPo4
Kondroblastlar
Hepatositler
Kollagen II
***
Alb/HNF1
Sk Miyoblast
ERİŞKİN KÖK HÜCRELER
Kardiak: Hayır?
Sk Miyosin
SM Miyoblast
Sm Miyosin
Hemopoietik ücreler
Endotel
vWF
***
Aman Tanrım, ne
kadar güzel kök
hücrelerin var…
Kök Hücre
Kullanım Alanları
Hematopoetik Kök Hücreler
KEMİK İLİĞİ KAYNAKLI KÖK HÜCRELER
Hematopoetik kök hücre
Kemik iliğinde 10.000-15.000’de 1
Periferik kanda 100.000’de 1
Kordon kanında 100’de 1
Çoğalma
HKH
Kendini
Oluşturabilme
Farklılaşma
BUGÜN ARTIK…..
HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE NAKLİ
Kemik İliği Kök Hücresi
Vericini iliak kemiklerinden
KI aspirasyonu
Kemik İliği
Filtrasyonu
Verici
Kök Hücre
Periferik Kök Hücre
Kaynakları
Alıcıya
Uygulanması
Kordon Kanı Kök Hücresi
Alıcı
HEMATOPOETİK KÖK HÜCRELERİN
KULLANIM ALANLARI
9 Yüksek doz KT’i takiben (Maligniteler)
* Hızlı hematopoetik toparlanma
9
KI’nin yeniden yapılandırılması
* SAA
* İmmün yetersizlikler
9 Biyoterapi
* İmmunoterapi
* Diğer kök hücrelere dönüşüm
AUU/03-2006
KLİNİK ÇALIŞMALARI DEVAM
ETMEKTE OLAN KÖK HÜCRE
TEDAVİLERİ
¸
Parkinson hastalığı
¸
Romatoid artrit
¸
Spinal kord zedelenmeleri
¸
İdrar inkontinansı
¸
İnme
¸
İskemik ekstremite
¸
Alzheimer hastalığı
¸
Korneal hastalıklar
¸
Amyotrofik lateral skleroz
¸
.
¸
Serebral palsi
¸
.
¸
Kalp hastalığı
¸
.
¸
Diabet Tip I
¸
.
¸
Osteoartrit
¸
.
¸
.
Diabet
Sinir Sistemi
Gen Tedavileri
KALP HASTALIKLARINDA
KÖK HÜCRE
Kemik Dokusu
¸ İlk klinik çalışmalar osteogenesis imperfektalı çocuklardaki
uygulamalar
KÖK HÜCRE UYGULAMALARI
Düz & Çizgili Kas Dokusu
DÜZ & ÇİZGİLİ KAS DOKUSUNDA
KÖK HÜCRE
¸ Bazı çalışmalarda, kemik iliği kaynaklı pluripotent kök
hücrelerin bozulmuş kalp ve kas dokularına
yerleşebildiğini göstermiştir, ancak yerleştikleri dokunun
gen yapısının uyarıldığı konusunda veri azdır
¸ Bir çalışmada hücre yerleşimi gösterildiyse de bu
hücrelerin sarcoglycan eksprese edemediği, dolayısı ile
de dokuyu onaramadıkları belirlenmiştir
¸ Ancak kromatini yeniden şekillendiren bazı droglar
histon ve benzeri proteinleri modifiye eder ve kası
matüre eden bazı genleri eksprese edebilirler
¸ Bu hücrelerin hiçbiri müsküler distrofide
kullanılmamıştır
Böbrek Dokusu
Karaciğer Dokusu
FAH-/- fareler
Herediter tirozinemi 1
Erkekten dişiye kemik iliği
Beta-galaktozidaz pozitif
Donor kaynaklı hücre
Aynı alıcı grubuna KTLS
C-kit high ThylowLin-Sca-1+
hücre izolsayonu
Kc fonksiyonları normal
Fonksiyonel hepatosit
engrafmanı
Barsak Dokusu
İnce barsakta kök hücreler
Mills, Jason C. and Gordon, Jeffrey I. (2001) Proc. Natl. Acad. Sci. USA 98, 12334-12336
Copyright ©2001 by the National Academy of Sciences
Stelzner M. To make a new intestinal mucosa.
Rejuvanation Res 2006: 9:20-5
Safra asidi malabsorbsiyonuna dayanan hayvan (sıçan) modeli
İnce barsağın %25’i alınmış.
Neonatal vericiden ileumdan kök hücre toplanmış.
-Jejunumda debride edilen bölgeye implante edilmiş.
4 hafta sonra: işlevsel neomukoza gelişmiş.
-İleuma eklenmiş: safra asidi atılım miktarı azalmış.
Hücre-biyomateryal çalışmalarında: %36 engraftment elde
edilmiş.
Akciğer Dokusu
KORDON KANINDAN ELDE EDİLEN
HÜCRELER
¸ Miyokard hücreleri
¸ Nöroglial hücreler
¸ Kondrosit
¸ Hepatik hücreler
¸ Pankreatik ada hücreleri
¸ Korneal epitel
¸ Doku mühendisliğiyle kalp kapakçıkları ve damar graftları
¸ Yara tamiri
KORDON KANI VE HÜCRESEL
TEDAVİDE EN SON GELİŞMELER
¸ GKK’dan laboratuarda
ilk kalp kapağı protezi
imal edildi
¸ Münih Almanya
¸ Regen Med. 2009
Jan;4(1):7
¸ Miyokard infarktüsü
tedavisinde GKK
hazırolması daha viabl
olması ve daha fazla
progenitör hücre
taşıması nedeniyle iyi
bir tedavi aracı
olabilir
¸ Yu G, Borlongan CV,
Stahl CE, Yu SJ
¸ Med Sci Monit. 2008
Oct;14(10):RA163-72
WHAT DO WE
KNOW
&
WHAT DON’T WE
KNOW
IN
SCIENCE?
1 JULY 2005
James Thomson (University of Wisconsin-Madison)
obtained embryonic stem cell lines derived from human
blastocysts in 1998.
Etik Sorunlar
KÖK HÜCRELER İLE YAPILAN KLİNİK
ARAŞTIRMALARDA ETİK
DEĞERLENDİRMELER:
¸ Genel Etik Hususlar
… Helsinki Deklarasyonu, GCP ve diğer düzenlemeler
… Bilgilendirilmiş gönüllü oluru özellikleri
µ Donör özellikleri
¸ Etik Değerlendirmeler
… Kök hücreleri kim uygulayacak
… Kök hücreler kime uygulanacak
… Kök hücreleri kim hazırlayacak
FARKLI KÖK HÜCRE KAYNAKLARINA
GÖRE TEMEL ETİK GEREKSİNİMLER:
¸
Erişkin kök hücreleri
…
¸
Organ-Doku bağışına benzer
(vücut bütüncüllüğü,
bilgilendirilmiş olur v.b.)
Kordon kanı kök hücreleri
…
¸
¸
Donörün ( kadın veya çift)
hücrelerin muhtemel
kullanımı ve amaçlar
hakkında bilgilendirilişi ve
oluru
Fötal Dokular
…
Bilgilendirilmiş olur
…
Doku elde etmeye yönelik
düşük yada kürtaj olmayışı
…
Gebeliği sonlandırma
zamanı ve yönteminin fötal
doku elde etme ile
ilişkisizliği
Embriyonik blasitositlerden
elde edilen kök hücreler
…
İnfertilite tedavisi için
hazırlanan ve kullanılmayan
embriyo’lar
…
Araştırma amaçlı olarak
hazırlanan embriyo’lar
µ
İVF yöntemi
µ
Somatik hücre çekirdeği
transferi yöntemi
¸
Etik Tartışmalar
¾
Embriyo’nun kök hücre elde
etme amacı ile parçalanması
¾
Embriyo’nun bir birey olup
olmadığı sorunu ve tartışmaları
¾
İnsan klonlama ile ilgili etik ve
moral kaygılar ve tartışmalar
KEMİK İLİĞİ STROMAL SİSTEM-MSC
KEMİK İLİĞİ STROMAL SİSTEM
GELİŞİM VE ETKİLEŞİM
BASAMAKLARI
MSC GELİŞİM VE FARKLILAŞMA
BASAMAKLARI
MSC VE GVHD TEDAVİSİ
MSC VE KANSER GEN TEDAVİSİ
HÜCRESEL TEDAVİ VE
REJENERATİF TIP
¸ Rejeneratif tıp kavramı yaşam biliminin metod ve
prensiplerinin tıp ve mühendislik ile birleştirilmesini
kapsayan multidisipliner, son yıllarda çok hızla gelişen bir
alandır.
¸ Rejeneratif tıbbın amacı hasarlı hücrenin onarılması ,
yerine konması ve hücrenin yeniden yapılandırılmasının
sağlanması ile doku ve organların bozulan foksiyonlarının
restore edilmesi olarak tanımlamıştır.
¸ Hücresel tedavi ve doku mühendisliği rejeneratif tıbbın
temel çizgisini oluşturmaktadır ve tedavinin güvenilir,
etkin, uygulanabilir ve sürdürülebilir olmasını belirler.
¸ Tanımlamalar
¸ Doku mühendisliği
¸ Kök hücre
¸ Kök hücre nişi
¸ Embriyonik kök hücre
¸ Blastosit kaynağı ve terapötik klonlama
¸ Non-Embriyonik kök hücre
¸ Kemik iliği kaynaklı stromal kök hücre
¸ Adipose doku kaynaklı stromal hücre
¸ Cilt kaynaklı kök hücre prekürsörü
¸ Amniotik sıvı kaynaklı kök hücre
¸ Kordon kanı kaynaklı kök hücre
¸ KLİNİK VE DENEYSEL ÇALIŞMALAR
¸ Kemik doku ile ilgili:
…
Kemik kaybının tedavisi :
…
Kemik tümöründe
…
Birleşmemiş kırık tedavisinde
…
Osteogenesis imperfecta tedavisinde
…
Kıkırdak doku tedavisinde
…
Tendon ve ligament tedavisinde
…
Spinal kord yaralanmalarında
…
Kalp kası ile ilgili hastalıklarda
…
Üriner sistem-mesane hastalıkları
HÜCRESEL TEDAVİ VE
REJENERATİF TIP
¸ En önemli sorunlar:
… İn vitro hücre kültürlerinde hücre çoğaltılması,
… implantasyon sonrası hücrelerin apoptozis sorunu
… dokuda vaskularizasyon sorunu,
… biomateryalin taşıdığı problemler,
… klinik uygulamalarda moral ve etik sorunlar,
… hücre kültür süresinin uzaması ile ilgili ekonomik sorunlar
HÜCRESEL TEDAVİ VE
REJENERATİF TIP
¸ İnsan kök hücresi ile tedavide güvenilir tedavi için
geliştirilen standardize testler;
ürün dayanıklılığı, stabilite, tümörijenisite,
toksisite ve immünojeniteyi gösterecek şekilde
düzenlenmiştir.
¸ Rejeneratif tıp kavramında ISSCR’ın kök hücre klinik
uygulama klavuzunda prensipler verilmiştir
www.issscr.org
REJENERATİF TİBBİN
AÇTİĞİ UFUKLAR
¸ Vericisi olmayan organ nakillerinin yapılabilmesi
¸ Kalp hastalıklarında onarıcı tedavi
¸ Karaciğer hastalıklarında onarıcı tedavi
¸ Kemik hastalıkları (osteogenezis imperfekta)
¸ Nörolojik sistem hastalıkları (yaralanma, serebral palsi,
alzheimer )
¸ Akciğer hastalıklarında onarıcı ve yeniden yapılandırıcı tedavi
(kistik fibrosis, amfizem vb
¸ Endojen uyarı ile hazırlayıcı veya ekzojen hücre tedavisi (kemik
iliği gibi)
KAN MERKEZLERİNİN
REJENERATİF TİPTA
YERİ !!!!!
¸ MEMLEKETİMİN DURUMU
¸ 2007
¸ 2007
¸ 2014
¸ 2024 ????
… İnsan umut ettikçe yaşar
DAHA ÇOOOK ÇALIŞMAM LAZIM