Dr.Hüseyin TUTKAK Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İmmünoloji ve Allerji Hastalıkları BD GENETİK YATKINLIK NORMAL İMMÜNİTE BENİGN OTOİMMÜNİTE PATOJENİK OTOİMMÜNİTE HASTALIK ÇEVRESEL FAKTÖRLER 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 2 Doğal Patojenik IgG, IgM, IgA Başlıca IgG Polireaktif Sınırlı reaktivite Düşük affinite Yüksek affinite Düşük titre Yüksek titre Eşey hücre öncülleri (germ line) kaynaklı Somatik mutasyon 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 3 ANTİKOR TİTRESİ ve AVİDİTE 29.11.2012 KLİNİK ÖNEM EŞİK DEĞERİ Dr.H.Tutkak 4 ANTİKOR TİTRESİ ve AVİDİTE KLİNİK ÖNEM EŞİK DEĞERİ 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 5 ANTİKOR TİTRESİ ve AVİDİTE 29.11.2012 KLİNİK ÖNEM EŞİK DEĞERİ Dr.H.Tutkak 6 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 7 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 8 İndirekt immünfloresans test Primat (fare, sıçan, maymun) karaciğer, böbrek, mide dokuları) substrat Hep-2 cell (epitelyal kültür hücreleri, insan larenks karsinoma hücreleri, Amerikan doku kolleksiyonu CCL-23) Hep 20-10 cell Hep 2000 cell Hücre fiksasyonu ? (etanol, aseton) 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 9 615 protein 29 protein 23 protein 271 protein 136 protein 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 10 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 11 Image contributed by F. Britz, C. Lohr, J. Schmidt and J.W. Deitmer, University of Kaiserslautern, Germany. 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 12 Otoimmün Hastalık Otoantikorun oluştuğu yapı HÜCRE YÜZEYİNE BAĞLANMA ve Sonuçları LİZİS Otoimmün hemolitik anemi, SLE Eritrosit Eritrositlerin lizisi ve yıkımı, anemi Trombositopenik purpura Trombosit Trombositlerin lizisi ve yıkımı, morartı ve kanama HÜCRE YÜZEY RESEPTÖRLERİYLE ETKİLEŞİM Miyastenia Gravis Asetil kolin reseptörü Kolinerjik reseptörün bloke edilmesi, kas zayıflığı Pemphigus vulgaris Desmoglein 3 Epidermis hücreleri arasındaki bağlantının ayrışması, deride su dolu kabarcık, kızarıklık Graves hastalığı TSH Tiroid hormon sekresyonunun stimülasyonu, hipertiroidizm Pernisiyöz anemi İntrinsik faktör B12 vitamin absorbsiyonunun bloke edilmesi, anemi 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 13 Otoimmün Hastalık Otoantikorun oluştuğu yapı İMMÜN KOMPLEKS ARACILIKLI Sonuçları HASAR Miks esansiyel kryoglobulinemi IgG kompleksleri Dolaşan immün komplekslerin damar ve glomerüllerde depolanması, sistemik vaskülit, glomerülonefrit Romatoid artrit Romatoid faktör IgG kompleksleri İmmün komplekslerin eklemlerde presipitasyonu, artrit OTOANTİKORLARIN PLASENTAYA GEÇMESİ Neonatal lupus SSA (60, 52), SSB Konjenital kardiak blok ve/veya fotosensitif kızarıklık Miyastenia Gravis Asetil kolin reseptörü Kolinerjik reseptörün bloke edilmesi, kas zayıflığı Pemphigus vulgaris Desmoglein 3 Epidermis hücreleri arasındaki bağlantının ayrışması, deride su dolu kabarcık, kızarıklık Graves hastalığı TSH Tiroid hormon sekresyonunun stimülasyonu, hipertiroidizm 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 14 TANI Hasta pozitif test 100 ANA Anti-Ro (SSA) Anti-La (SSB) APL ds DNA Sm Anti-RNP 50 0 -5 29.11.2012 0 Dr.H.Tutkak 5 YILLAR 15 SLE ilk bulguları Hasta pozitif test 100 ANA Anti-Ro (SSA) Anti-La (SSB) APL ds DNA Sm Anti-RNP 50 0 -5 29.11.2012 0 Dr.H.Tutkak 5 YILLAR 16 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 17 ANA pozitiflik oranı % Hastalık TANI İÇİN ANA TESTİNİN ÇOK YARARLI OLDUĞU HASTALIKLAR SLE 95-100 Sistemik sikleroz (sikleroderma) 60-80 TANI İÇİN ANA TESTİNİN BAZEN YARARLI OLDUĞU DURUMLAR Sjögren sendromu 40-70 Dermotomiyozit/Polimiyozit 30-80 HASTALIĞIN TAKİBİ VE PROGNOZUNDA ANA TESTİNİN YARARLI OLDUĞU DURUMLAR Üveyitle birlikte olan juvenil kronik oligoartiküler artrit 20-50 Raynaud fenomeni 20-60 POZİTİF ANA TEST SONUCUNUN TANI KRİTERLERİNDEN BİRİ OLDUĞU DURUMLAR 18 İlaça bağlı SLE ~100 Otoimmün karaciğer hastalığı ~100 Yumuşak bağ dokusu hastalığı ~100 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 18 Hastalık ANA pozitiflik oranı % TANI İÇİN ANA TESTİNİN YARARLI OLMADIĞI HASTALIKLAR Romatoid Artrit 30-50 Mültiple sikleroz 25 İdyopatik trombositopenik purpura 10-30 Tiroid hastalıkları 30-50 Diskoid lupus 5-25 İnfeksiyon hastalıkları Değişken Maligniteler Değişken Silikon meme implantlı hastalar 15-25 Fibromiyalji 15-25 Sağlıklı insanlar ANA titresi ≥ 1:40 20-30 ≥ 1:80 29.11.2012 10-12 ≥ 1:160 5 ≥ 1:320 3 Dr.H.Tutkak 19 ANA (IFA) BOYANMA HASTALIK HEDEF ORGANEL VEYA ANTİJEN Homojen /Diffüz SLE, ilaça bağlı lupus, sistemik sikleroz, neonatal lupus sendromu dsDNA, kromatin, histon, Periferal/rim SLE, anti fosfolipid sendromu, otoimmün hepatit Nükleer zar (Laminler) Benekli SLE, sistemik sikleroz, Sjögren sendromu, MCTD, neonatal lupus Sm, RNP, SSA, SSB, PCNA, RNA polimeraz II, III, U1 RNP, Topo1, Ku, Mi-2 Nükleolar Diffüz kutenöz sistemik sikleroz, SLE, Polimiyozit, Raynoud fen. PM/Scl(75-100), Fibrillarin (U3 RNP), RNA polimeraz, NOR 90 Sentromer Raynoud fen. , Lim. kutenöz sistemik sikleroz CENP-A, B, C PCNA SLE PCNA Sitoplazmik PM, DM, SLE, Sjögren, Primer biliyer siroz, Sistemik sikleroz Organeller; ribozom, mitokondri, lisosom, golgi, GW cisimleri, Jo1, tRNA sentetaz, PL-7, PL-12, Rib. P proteinleri, Po, P1, P2, SRP 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 20 Colglazier, CL et al. Southern Medical Journal.2005 Antigen Condition Sensitivity Specificity + LR - LR Anti-dsDNA Ab SLE 57% 97% 16.3 0.49 Anti-Sm Ab SLE 25-30% high * * Anti-Ro/SSA Ab Sjogren’s, SCLE 8-70% 87% * * Anti-La/SSB Ab Sjogren’s, SCLE 16-40% 94% * * Scl-70 Scleroderma 20% 100% >25 0.8 Anticentromer CREST 65% 99.9% 650 0.4 Anti-U-3 RNP 12% 96% 3 0.92 29.11.2012 Scleroderma Dr.H.Tutkak 21 dsDNA RNP SM SS-A SS-B CENTROMERE SLE 60% 30% 30% 30% 15% Rare RA (-) (-) (-) Rare Rare (-) MCTD (-) >95% (-) Rare Rare Rare Scleroderma (-) Low titer (-) Rare Rare 10-15% CREST (-) (-) (-) (-) (-) 60-90% Sjogren’s (-) Rare (-) 70% 60% (-) Hobbs, K. in West, S Rheumatology Secrets. 2002. 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 22 SLE veya diğer bağ dokusu hastalıklarını dışlamaz ! SSA/Ro, Jo-1 veya Scl-70, Hep-2 hücre substratında negatif olabilir ! Pozitif sitoplazmik patternlerden sıklıkla “ANA NEGATİF” olarak bahsedilir ! 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 23 Homojen Benekli Nükleolar Sentromer 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 24 NÜKLEUS Homojen Metafaz kromatini POZİTİF ds DNA, ssDNA, Histon , Nükleozom 29.11.2012 Periferal Homojen Metafaz kromatini POZİTİF ds DNA, ssDNA, Histon , Nükleozom Benek Metafaz kromatini NEGATİF Nükleer membran proteini (laminler) laminler (A,B1,B2,C), gp210 Dr.H.Tutkak Metafaz kromatini NEGATİF nRNP, Sm, SS-A, SS-B, Ku, Cyclin I,II Metafaz kromatini POZİTİF DFS-70 LEDGF 25 RC nükleusu kuvvetli boyanmış DC kromatini kuvvetli pozitif Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 26 Hep-2 Karaciğer Böbrek Mide 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 27 Rim, Peripheral (Lineer) + Homojen DC kromatini kuvvetli pozitif RC nükleusunda periferde artan yoğunlukta boyanma Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 28 1 ANA HOMOJEN LİNEER 2 ds-DNA (Crithidia luciliae) POZİTİF 2 1 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 29 Homojen zeminde benekli boyanma Bölünen hücre kromatininde yoğun homojen boyanma Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 30 Miks patternleri daha kolay tanımlayabilmek için; Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 1. Örneğin ileri dilüsyonlarda tekrar çalışılması 2. Daha ileri büyütme ile inceleme (örn. 100x) 3. Diğer yöntemler Hep-2, 100x Objektif Dr.H.Tutkak 31 DC kromatini NEGATİF RC nükleusu uniform boyanmış ve homojene benzeyen bir görüntü Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 32 Homojen DC kromatini POZİTİF Nükleer Membran DC kromatini NEGATİF 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 33 7855 ANA (IFA testi) (4 ay, %87,5 K, %12,5 E) ANA pozitif (%15,7) Dense fine speckled (DFS-70, 75 kDa), LEDGF (lens epitelyum growth faktör) 29.11.2012 Benek (%33,2), Homojen (%21,3), Nükleolar (%10,5), DFS-70 (%5,8), Sentromer (%3,8), Stoplazmik (%2,6) Nükleer lamin (%1,8) ….. Dr.H.Tutkak 35 Kromatinler belirgin benekli tarzda boyanır 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 36 TÜRKIYE CUMHURIYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SİSTEMİK OTOİMMÜN HASTALIKLARDA VE SAĞLIKLI BİREYLERDE DFS-70 OTOANTİKORU Toplam 536 kontrol (264 K, 272 E) DUYGU KAYASÜ Danışman Prof.Dr.Hüseyin TUTKAK 2010-ANKARA 29.11.2012 DFS-70 pozitifliği %1.9 (kadın %2.3, erkek%1.8) Dr.H.Tutkak 37 NÜKLEUS Benek Büyük benek (nükleer matriks) Kaba benek Metafaz kromatini NEGATİF Metafaz kromatini NEGATİF hnRNP-A1,A2,B2 hnRNP-C1,C2 ve I 29.11.2012 Sm, U1snRNP İnce benek Yoğun ince benekli DFS-70 Metafaz kromatini NEGATİF Metafaz kromatini POZİTİF SSA (Ro), SSB (La), RNA polimeraz II ve III, Ku, Ki ve Mi-2 Dr.H.Tutkak LEDGF Çok biçimli benekli (PCNA) Metafaz kromatini NEGATİF Proliferating Cell Nuclear Antigen Mitoza hazırlanan hücrelerde (1/3) %30-60 38 Çoğu benekli boyanmada DC kromatini boyanmaz. Ancak az sayıda örnekte RC de benekli boyanma ile birlikte DC kromatin bölgeleri zayıf boyanabilir. DC kromatini RC nükleusuna benzer şekilde boyanmış ama stoplazmadan kesin hatlarla ayrılmamış Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 39 Benekli patternde birçok farklı antikor nükleusun değişik büyüklükte benekli boyanmasına neden olur. Benekli boyama kaba, ince ve görülemeyecek kadar çok ince olabilir. Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 40 İnce benekli boyanma nerdeyse homojen gibi görünüyor. Hücre bölünmesinden sonra kardeş hücre nükleusları mitotik hücre kromatinine benzer. Bu boyamalar kromatin POZİTİF olarak düşünülmemelidir. DC kromatini negatif. Bu özellik homojen değil ince benekli olduğunu gösteriyor. Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 41 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 42 Otoantikor : DNA polimeraz delta oksileri protein PCNA hücre siklus bağımlıdır. Antikor sadece mitoza hazırlanan hücrelerde (hücrelerin yaklaşık 1/3 -1/2) görülür. Diğer hücreler negatifdir. Pozitif RC de boyanmalar kabadan ince benekliye değişken. DC kromatini NEGATİF 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 43 NÜKLEUS Noktalı Metafaz kromatini POZİTİF Sentromer (40-60) CENP-B,A,C,D) 29.11.2012 Metafaz kromatini NEGATİF Nükleer noktalı ort. 10 nokta, en fazla 20 Sp100 , promyelocytic leukemia proteini (PML) ve NDP53 Dr.H.Tutkak Az nükleer noktalı (2-3) ortalama 6 p80 -coilin 44 CENP- B,A,C,D 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 45 Marvin J. Fritzler et all. Faculty of Medicine, University of Calgary, Calgary, Alberta, Canada Autoimmunity Reviews, Accepted 29 September 2010 Sentromer Kromatin benekli boyanmış Hep-2, 40x Benekli Kromatin negatif Benekli ve sentromer patternleri birbirine benzer Bölünen hücre kromatini sentromer patterninde benekli boyanırken benekli patterninde kromatinde boyanma gözlenmez. Hep-2, 40x 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 47 NN ? / Sentromer ? 4-15 nokta (MND) Bölünen hücre kromatini negatif ! Bu örnekte zayıf ince granüler (fine speckled) boyanma da var Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 48 Sp100 , promyelocytic leukemia proteini (PML) ve NDP53 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 49 1-4 nokta Bu örnekte zayıf ince benekli (fine speckled) boyanma da var Bölünen hücre kromatini negatif Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 50 p80 -coilin 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 51 NÜKLEUS Nükleolar Metafaz kromatini negatif, pozitif veya az sayıda benekli boyanma Nükleolar homojen PM- Scl, Th/To 29.11.2012 Nükleolar benekli RNA polimeraz I (RNAP I) Dr.H.Tutkak Nükleolar küme Küçük nükleolar ribonükleoproteinin 34 kDa luk protein alt ünitesi (snoRNP) Benekli tarzda nükleolar boyanma x100 objektifte daha kolay görülebilir DC kromatin bölgesinde kısmen daha zayıf boyanmış ve az sayıda daha parlak benek farkedilebiliyor Hep-2, x100 objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 53 Nükleolar boyanma şekli HOMOJEN Zayıf ince granüler boyanma da var DC kromatini NEGATİF 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 54 Az sayıda daha küçük noktalarda boyanabilir DC kromatini pozitif olabilir RC de sıklıkla büyüklüğü ve şekli değişken bu nükleolar boyanma CLUMPY (küme) olarak bilinir Hep-2, x40 objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 55 RC de benekli nükleolar boyanma RC nükleusu aynı zamanda İNCE BENEKLİ boyanmış DC kromatini zayıf pozitif Hep-2, x40 objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 56 DAPI FITC Alexa 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 57 İnterfaz nükleus; ince benekli (zayıf ve değişken) Nükleolus Stoplazma; perinükleer alandan sitoplazma membranına doğru zayıf boyanma Mitotik hücrelerdeki kromozomlar; yoğun boyanma gösterirler, metafaz kromozomları; yoğun boyanma Kromozomlarda NOR (Nucleolar Organizing Region) domenlerinde farkedilebilir benek 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 58 NÜKLEUS Sentriol Heat shock protein glycolytic spesifik enolas (48 kDa, gg isoform), PCM-1 (228 kDa), Pericentrin (220 kDa) 29.11.2012 Midbody Spindle (İğcik şekilli fibril) NuMA-1 Nuclear Mitotic Apparatus, MSA-1 Mitotic Spindle Apparatus antikorları centrophilin, 240 kDa MSA-2 antikorları Dr.H.Tutkak CENP-F /p330d İstirahat halindeki hücrelerde değişik yoğunlukta ince benekli, metafazda kromatinler benekli, telefazda kromatinler boyanmaz 59 RC nükleusu ince benekli Spindle poles boyanmış Hücre bölünmesinden sonra oluşan kardeş hücrelerin nükleus periferinde boyanma DC kromatini NEGATİF Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 60 DC telefazda zayıf midbody boyanmış, DC metafazda kromatinler benekli boyanmış yoğun stoplazmik boyanma, kromatin NEGATİF RC ince benekli değişik yoğunluklarda boyanmış Bu pattern hücre siklusuna bağlı olup sadece bazı hücrelerde görülür. 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 61 Sentriol + ince benekli boyanma İnterfazdaki hücrelerde, stoplazmada 1-2 nokta boyanır Zayıf ince benekli boyanma Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Bölünen hücrede sentriol boyanması (Spindle poles nokta şeklinde) Dr.H.Tutkak 62 SİTOPLAZMA ince benek büyük benek Aminoaçil t RNA senetazlar Jo-1, PL7, PL12 Lisosom, endosom organeller kaba benek, ipliksi (AMA) AMA-M2 homojen Ribozomal P fosfoproteinleri, Po,P1, P2 golgi sitosikeleton golgin-67, golgin-95 (GM130), golgin 97, golgin-160, golgin-245(p230) ve macrogolgin/ giantin AKTİN VINCULIN 29.11.2012 Dr.H.Tutkak Mitokondriye karşı antikorlar Hep-2 hücre stoplazmasında boyanmaya neden olur Bölünen hücre kromatini NEGATİF ancak yoğun stoplazmik boyanma gözlenir 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 64 Stoplazmada birçok farklı türde cytoskeletal fibers vardır. Bunlar 3 grup halinde sınıflandırılabilir; mikrotübüller, intermediate filamentler ve mikrofilamentler. Mikrotübüllere karşı antikorlar (resim 1) İntermediate filamentlere karşı antikorlar (resim 2) Mikrofilamentlere karşı antikorlar (resim 3 ve 4) 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 65 golgin-67, golgin-95 (GM130), golgin 97, golgin-160, golgin245(p230) ve macrogolgin/ giantin 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 66 Stoplazmada düzensiz dağılmış ve değişen büyüklükte benekli boyanmalar. Bu şekilde boyanma lisosoma karşı veya diğer stoplazmik veziküllere karşı antikorlar bulunduğunda gözlenir. Veziküller membran etrafındaki küçük stoplazmik organellerdir. Lisosomlar, endosomlar ve peroksisomlar gibi birçok farklı tipte veziküller vardır. Hep-2, 40x Objektif 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 67 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 68 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 69 Golgi Kompleksi Golgin-67, -97, 95/gm130, golgin-160, 245, giantin Endosomes Early endosome antijen 1 (EEA1), sitoplazmik linker protein (CLIP170),Lisobifosfatidik asit (LBPA), GRASP-1 GW cisimleri GW proteinleri (GW182, GW2, GW3), hAgo2, Ge-1/Hedis, RAP55/LSm15, LSm4 Sentrosom Pericentrin, PCM-1, ninein, mob-1 Proteasome A-3HC-9, Ki-p28g Asemblyosome-SMN kompleksi Sm, RNA helicase (Gu), fibrillarin, p80 coilin İntrasellüler exosome PM/Scl-75, -100, hCs14, hRrp4, 40,41,42 Ekstrasellüler exosomes 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 70 Farklı nadir stoplazmik antikorlar Nükleus DAPI ile maviye boyanmış A. Endosom/lysosome antijenlerine karşı antikorlar B. GW182 ve GW ye karşı antikorlar (glisin, triptofan) (Sjögren, Nörolojik hast. SLE) C. CLIP-170 e (endosom antijeni) karşı antikorlar (SLE) D. Early endosom antijen 1’e karşı antikorlar (Nörolojik hastalıklar) E. Golgin 160’a karşı antikorlar (Sjögren, SLE) F. Centrosomdaki pericentrine karşı antikorlar 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 71 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 72 p ANCA c ANCA Etanol fikse nötrofil Maymun karaciğer doku kesiti 29.11.2012 Etanol fikse nötrofil Dr.H.Tutkak Maymun karaciğer doku kesiti 73 Mide dokusu (mouse) Mitokondrial antikorlar Mide parietel hücreleri Renal tübül hücreleri Böbrek (mouse) 29.11.2012 Dr.H.Tutkak MSK, 40x Objektif 74 Böbrek Hep-2 Karaciğer Mide Hep-2 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 75 ASMA Sıçan mide k. RETİKÜLİN Sıçan mide k. 29.11.2012 AMA LKM Sıçan böbrek k. APCA Sıçan böbrek k EMA Maymun mide k. Dr.H.Tutkak Maymun karaciğer k. 76 Anti skin ab Maymun özfagus k. 29.11.2012 Adacık hücre ab Maymun pankreas k. Dr.H.Tutkak GBM Maymun böbrek k. 77 29.11.2012 Dr.H.Tutkak 78 ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 16 mart 2011 İbn-i Sina Hastanesi Merkez Laboratuvarları ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 16 mart 2011 ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ İBN-İ SİNA HASTANESİ Semahat TEŞEKKÜR Akbay Dilek Aslan Mustafa Özdemir Füsun Alpan Berat Şahinbaş 29.11.2012 İmmünoloji Laboratuvarı Dr.H.Tutkak 81