ATELYE: ELEKTR*K-ELEKTRON*K ÖLÇME

ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 1
TRİSTÖRÜN SAĞLAMLIK KONTROLÜ ve UÇLARININ TESBİTİ
DENEYİN AMACI
TEORİK BİLGİLER
: Tristörün AVOmetre ile sağlamlık kontrolünü yapmak ve uçlarını bulmak.
: Tristör ölçümünde dijital AVOmetre kullanılması kesin sonuç vermeyebilir. Çünkü
dijital ölçü aletlerinin iç dirençleri çok yüksek olduğundan ölçüm sırasında çok az akım harcarlar. Bu
seviyedeki bir akım tristörü iletimde tutma akımının altında bir değerde olduğundan A - K arası iletime
geçemez. Bu da ölçüm sonucunu etkiler. Doğru bir ölçüm için analog tip ölçü aletinin ohmmetre kısmının
düşük kademesi kullanılır.
Anot - Katot arası iki yönlü çok yüksek direnç gösterir. ( Yani ölçü aletinin ibresi sapmaz, değer
göstermez ) Yine aynı şekilde A - G arası iki yönlü direnç değeri göstermez. Sadece K - G arası tek yönlü
küçük direnç gösterir. K - G arası küçük direnç gösterdiği anda katotta bulunan uç ölçü aletinin eksi
ucudur. Artı ucun bulunduğu uç geyt diğer uç anottur.
Aşağıdaki tabloya göre eksi prob katotta, artı prob geytte iken 600 Ω direnç ölçülmüş, bunun
dışında direnç ölçümü yapılamamıştır. Yani çok yüksek direnç ölçülmüştür. Bu ölçüm sonucunda
tristörün uçları belirlenmiştir. Ancak sağlamlık kontrolü yeterince test edilememiştir.
Tristörün Sağlamlık Kontrolü: Analog AVOmetre ohm kademesine alınır. Ohmmetrenin eksi ucu
(kırmızı prob ) tristörün katoduna; artı ucu tristörün anoduna tutulur. Ölçü aletinin ibresi sapmaz.
Herhangi bir iletkenle Anot ile Geyt arası kısa devre yapıldığında ölçü aleti ibresi hareket ederek bir
değer gösterir. Anot-Geyt arasındaki kısa devre açılsa bile ohmmetre değer göstermeye devam
eder.(Tristör tetiklendiği için iletimdedir. Tetikleme bir defa yapıldıktan sonra, kesilse bile tristör iletimde
kalmaya devam eder.) Uçlardan birisi ayrılıp tekrar değdirildiğinde tristör kesime gider. Ohmmetre değer
göstermez.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Tristör ( TIC106D, BTI49G )
2-Analog AVOmetre
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- Ölçeceğiniz tristörün ayaklarını rasgele numaralandırınız. Şeklini Tablo–1 ‘in yanına çiziniz.
2- Analog AVOmetreyi 0 konumuna ( örneğin x 100 kademesine ) alınız.
3- Tablo–1 ‘i dolduracak şekilde ayakları karşılıklı olarak ölçünüz. Tabloya kaydediniz.
4- Tablodaki değerlere göre Tristörün ayak isimlerini tablonun altına yazınız. Şeklini çizerek ayakları şekil
üzerinde belirtiniz.
5- Belirlediğiniz ayaklara göre, ohmmetrenin eksi probu tristörün katoduna; artı probunu tristörün
anoduna tutunuz. Ohmmetre bir değer göstermeyecektir. Anot ile Geyt arasını bir an için kısa devre
yapıp, açınız. Tristör iletime geçeceğinden ohmmetre değer gösterecektir. Uçlardan birisi ayrılıp tekrar
temas ettirildiğinde tristör kesime gideceğinden ohmmetre değer göstermez.
6- Ohmmetrenin artı probunu katoda; eksi probunu anoda temas ettirerek 5.işlem basamağını
tekrarlayınız. Tristör iletime geçmediğini görünüz. ( Her iki yönde tetikleniyorsa bunun triyak olduğu
anlaşılır).
GÖZLEM TABLOSU
SORULAR
:
:
1- Tristör uçlarını belirledikten sonra sağlamlık kontrolünü yaparken tristör tetiklenmiyorsa ne
düşünürsünüz? Olasılıkları maddeler halinde yazınız.
2- Tristörün kesime götürülmesi ile ilgili yöntemlerin isimlerini maddeler halinde yazınız.
3- Tristör AC’ de kullanılması sırasında DC’ ye göre farkı nedir?
4- Tristör ile diyot arasındaki fark nedir?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: Tristörün Sağlamlık Testi ve Uçlarının Tespiti Deneyi
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Rakamla
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
Yazıyla
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 2
TRİSTÖRÜN DC GERİLİMDE R DİRENCİ ÜZERİNDEN TETİKLENMESİ
DENEYİN AMACI
: Tristörün DC gerilimde tetiklenmesini incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: Tristörler doğru gerilimde doğru polarize edildiklerinde geytine küçük bir pozitif gerilim
gelirse iletime giderler. Tristörler doğru gerilimde LDR, termistör, foto transistör gibi elemanlarla tetiklenebilir.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
S1
R1
R3
220R
220R
D1
LED-YELLOW
S2
U1
BAT1
12V
T106M1
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
R2
100R
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
S1 anahtarı kapalı S2 anahtarı açık iken devreye enerji uygulandığında doğru polarize edilen tristör geyt gerilimi
alamadığından kesimdedir ve led yanmaz. S2 anahtarı kapatıldığında tristörün geyt ucuna R1,R2 gerilim bölücü
dirençler üzerinden pozitif bir gerilim gelir. Tristör iletime gider ve led yanar. Bu durumda S2 anahtarı açılsa dahi
tristör iletimde kalmaya ve led yanmaya devam eder. Tristörü kesime götürmek için S1 anahtarının açılması
gerekir. Tristörü tekrar iletime götürmek için önce S1 daha sonra S2 anahtarı kapatılmalıdır.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 ve S2 anahtarları açık iken devreye enerji uygulayınız. LED’ in yanmadığını gözleyiniz.
4- S1 açık iken, S2 anahtarı kapatıldığında Led’ in yanmadığını gözleyiniz.
5- S1 ve S2 anahtarı kapatıldığında Led’ in yandığını gözleyiniz.
6- S2 anahtarını açınız. Bu durumda Led’ in yanmaya devam ettiğini gözleyiniz.
7- S1 anahtarını açınız. Led’ in yanmadığını gözleyiniz.
8- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
:
LED’in
S1
S2
Durumu
Açık
Açık
Kapalı
Açık
Kapalı
Kapalı
SORULAR
:
1- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R1 direnci kısa devre edilirse ne olur?
2- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R2 direnci kısa devre edilirse ne olur?
3- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R1 direnci açık devre edilirse ne olur?
4- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R2 direnci açık devre edilirse ne olur?
5- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R3 direnci kısa devre edilirse ne olur?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: Tristörün DC Gerilimde R Direnci Üzerinden Tetiklenmesi
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Rakamla Yazıyla
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 3
DC GERİLİMDE ÇALIŞAN TRİSTÖRÜ SERİ ANAHTARLA DURDURMA
DENEYİN AMACI
: DC Gerilimde çalışan tristörün seri anahtarla durdurulmasını incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: Bu yöntemde tristörün
anot akımı seri anahtarla kesilir.
SW -SPST
S1
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
S2
D
SW -SPST
LED-YELLOW
KAYNAK
12V
R1
R3
1k
470R
U?
T106M1
R2
100R
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Güç Kaynağı
4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
Önce S1 anahtarı daha sonra S2 anahtarı kapatıldığında tristör iletime giderek ledin yanmasını sağlar. Bu
durumda S2 anahtarı açılsa dahi tristör iletimde kalmaya devam eder. S1 anahtarı açılarak tristörün anot akımı
kesilir ve tristör yalıtkan yapılır.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 anahtarını kapatınız. Bu durumda LED’ in yanmadığını gözleyiniz.
4- S2 anahtarını kapatınız. Bu durumda Led’ in yandığını gözleyiniz.
5- S2 anahtarını açınız. Led’ in yanmaya devam ettiğini gözleyiniz.
6- S1 anahtarını açınız. Led’ in söndüğünü gözleyiniz.
7- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
:
S1
S2
Açık
Kapalı
Kapalı
Açık
Açık
Kapalı
LED’in
Durumu
SORULAR
:
1- Seri anahtarla tristörü durdurma yönteminin olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: DC Gerilimde Çalışan Tristörü Seri Anahtarla Durdurma
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Rakamla Yazıyla
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 4
DC GERİLİMDE ÇALIŞAN TRİSTÖRÜ PARALEL ANAHTARLA DURDURMA
DENEYİN AMACI
: Tristörün anot katot arasını kısa devre ederek kesime götürme yöntemlerini incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: Küçük güçlü DC yüklerin tristörle kumanda edilmesinde anot katot arasını kısa devre
S1
ederek durdurma yöntemi kullanılır.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
SW-SPST
BAT?
R1
D
1k
LED-YELLOW
12V
R3
S2
470R
U
S3
T106M1
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Güç Kaynağı
4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
R2
100R
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
S1 anahtarı ve S2 butonu açık olduğunda devreye enerji uygulanırsa tristör yalıtkandır. S1 anahtarı
kapatıldığında tristörün anot ve katoduna doğru yönlü polarma uygulanmasına rağmen tristör geyt polarması
almadığı için iletime gitmez.
S1 anahtarı kapalı olduğunda S2 butonuna basılırsa led yanar. S2 butonu bırakıldığı halde led yanmaya
devam eder. S3 butonuna basılıp bırakıldığında led söner.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 anahtarını kapatıp LED’ in yanmadığını gözleyiniz.
4- S1 anahtarını kapalı iken S2 butonuna basıp bıraktığımızda Led’ in yandığını gözleyiniz.
5- S1 anahtarını açınız. Led’ in söndüğünü gözleyiniz.
6- S1 anahtarını kapatıp Led’ in yanıp yanmadığını gözlemleyiniz.
7- S2 butonuna basıp ledi yeniden yakınız.
8- S3 butonuna basın ve ledi gözleyiniz.
9- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
S1
S2
S3
Açık
Kapalı
Kapalı
Kapalı
Kapalı
Açık
Açık
Kapalı
Açık
Açık
Açık
Açık
Açık
Kapalı
Açık
LED’in
Durumu
:
SORULAR
:
1- Anot akımını keserek durdurma yönteminin olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?
2- Tristörün anot katot arasını kısa devre ederek durdurma yönteminin olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: DC Gerilimde Çalışan Tristörü Paralel Anahtarla Durdurma
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
Atelye
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Öğretmeni
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Rakamla Yazıyla
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 5
DC GERİLİMDE ÇALIŞAN TRİSTÖRÜ KAPASİTİF ANAHTARLA DURDURMA
DENEYİN AMACI
: DC gerilimde çalışan Tristörün kapasitif yöntemle durdurulmasını incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: Büyük akımları kontrol eden tristörleri durdurmak için kapasitif yöntemle anot-katot arasını
ters polarize ederek durdurma yöntemi kullanılır.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
R1
D
R3
10k
LED-YELLOW
1k
R2
GÜÇ KAYNAĞI
S1
220R
C
12V
4u7
S2
U
R4
1k
T106M1
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Güç Kaynağı
4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
S1 butonuna basıldığında tristör iletime gider ve led yanar.Tristörün iletken olması C kondansatörünün, anoda
bağlı ucu ( - ), R1 direncine bağlı ucu ise ( + ) olacak şekilde şarj olur. S2 butonuna basıldığında tristörün anoduna
kondansatör üzerindeki gerilimin eksisi, katoduna ise artısı gelir. Böylece tristörün anot-katot uçları ters polarize
edilerek tristör kesime götürülür.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 butonuna basarak LED’ in yanmadığını gözleyiniz.
4- S2 butonuna basıp Led’ in söndüğünü gözleyiniz.
5- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
:
S1
S2
Açık
Kapalı
Açık
Açık
Açık
Kapalı
LED’in
Durumu
SORULAR
:
1-Kapasitif durdurma yöntemlerinin olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: DC Gerilimde Çalışan Tristörü Kapasitif Anahtarla Durdurma
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
Atelye
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Öğretmeni
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Rakamla Yazıyla
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 6
AC GERİLİMDE TRİSTÖRÜN DİRENÇ VE KONDANSATÖR İLE TETİKLENMESİ
DENEYİN AMACI
: AC gerilimde Tristörün direnç ve kondansatör yardımıyla tetiklenmesini incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: Bu yöntemle AC gerilimde çalışan tristörün, dolayısıyla yükün faz kaymalı tetiklenmesi
yapılır.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
S1
LED
R1
1k
P1
R2
10k
330R
S2
SW-SPST
TRİSTÖR
DİYOT
T106M1
1N4001
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
C
1u
2-AVOmetre
3-220/12 V AC Transformatör
4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
S1 ve S2 anahtarları açık iken veya S1 kapalı, S2 açık iken, tristör kesimdedir ve yük çalışmaz. S1 kapalı iken
S2 de kapatılırsa; C1 kondansatörü R1 ve P1 üzerinden şarj olmaya başlar.
C1 kondansatörü uçlarındaki gerilim tristör tetikleme gerilimine ulaştığında diyot üzerinden pozitif geyt
polarması alan tristör iletime gider, dolayısıyla led yanar. Pozitif alternansın sonunda tristör kesime gider. Negatif
alternans süresince kesimde kalmaya devam eder. İkinci pozitif alternansta C1 kondansatörü pozitif yönde yeniden
şarj olmaya başlar ve tristör pozitif geyt polarması alarak yeniden iletken olur. Led negatif alternansta sönmekte
pozitif alternansta yanmayı sürdürür. P1 potansiyometresinin konumu, dolayısıyla zaman sabitesi değiştirilerek
lambanın parlaklığı ayarlanır.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 anahtarına kapatarak devreye enerji uygulayınız. Bu anda LED’ in yanmadığını gözleyiniz.
4- S2 anahtarını kapatıp Led’ in yandığını gözleyiniz.
5- Potansiyometrenin konumunu değiştirerek lambanın parlaklığını gözleyiniz.
6- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
:
S1
S2
Açık
Kapalı
Kapalı
Kapalı
Açık
Kapalı
LED’in
Durumu
SORULAR
:
1-C1 kondansatörü kısa devre edilirse ne olur?
2-C1 kondansatörü açık devre edilirse ne olur?
3-D1 diyotunun yönü değiştirilirse ne olur?
4-Lambanın parlaklığı hangi elemanlara bağlı olarak değişir?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: AC Gerilimde Tristörün Direnç ve Kondansatörle Tetiklenmesi
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
Atelye
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Öğretmeni
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Rakamla Yazıyla
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 7
AC GERİLİMDE TRİSTÖRÜN UJT İLE TETİKLENMESİ
DENEYİN AMACI
: AC gerilimde Tristörün UJT ile tetiklenmesini incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: UJT’ li osilatörün çıkışındaki pozitif darbe gerilimleri ile tristör tetiklenebilir.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
S1
12 V
220V
SW-SPST
R1
R2
1k
680R
LAMBA
P1
220 V
50k
50 HZ
2N2646
UJT
TRİSTÖR
T106M1
C1
100n
R3
100R
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-DC Güç Kaynağı
4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
Devreye enerji uygulandığında S1 anahtarı açık olduğu sürece UJT osilasyon yapmaz. UJT’ nin B1 ucunda bir
darbe gerilimi olduğundan geyt tetiklemesi alamayan tristör kesimdedir. S1 anahtarı kapatılıp osilatör devresine
enerji uygulandığında B1 ucunda oluşan darbe gerilimleri tristörü pozitif alternanslarda iletken yapar ve yük çalışır.
Negatif alternanslarda tristör ters polarize olduğu için kesimdedir ve yük çalışmaz.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 anahtarı açık iken devreye enerji uygulayınız. Bu durumda lambanın yanmadığını gözleyiniz.
4- S1 anahtarını kapatıp lambanın yandığını gözleyiniz.
5- Potansiyometrenin konumunu değiştirerek lambanın parlaklığını gözleyiniz.
6- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
:
S1
Lambanın
Durumu
Açık
Kapalı
SORULAR
:
1-C1 kondansatörü kısa devre edilirse ne olur?
2-C1 kondansatörü açık devre edilirse ne olur?
3-Yük olarak lamba yerine ne bağlanabilir?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: AC Gerilimde Tristörün UJT ile Tetiklenmesi
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
Rakamla
Yazıyla
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 8
AC GERİLİMDE TRİSTÖRÜN DİYAK İLE TETİKLENMESİ
DENEYİN AMACI
: AC gerilimde Tristörün Diyak ile tetiklenmesini incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: Tristörün diyak ile tetiklenmesi, neon lamba ile tetiklenmesine benzer. Farkı diyağın neon
lambaya göre daha yüksek gerilimde iletime gitmesidir.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
L1
220V
S1
SW-SPST
R1
22k
DIYAK
TRISTÖR
T106M1
C1
33nF
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
S1 anahtarı açıkken her iki alternansta da tristör kesimdedir. S1 anahtarı kapatıldığında pozitif alternansta
tristör iletime gitmeye hazırdır. İletime gitmesi için R1 üzerinden şarj olan C1 kondansatörü uçlarındaki gerilimin
diyak ateşleme gerilimine ulaşması gerekir. Bu anda diyak iletken olur ve tristör iletime gider. C1 kondansatörü
diyak üzerinden deşarj olmaya başlar. Bir süre sonra diyak yalıtkan olur. Tristör pozitif alternansın sonuna kadar
iletimde kalır. Pozitif alternansın sonunda tristör kesime gider ve negatif alternans boyunca kesimde kalır. İkinci
pozitif alternansın gelmesi ile aynı olaylar tekrarlanır.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 anahtarı açık iken devreye enerji uygulayınız. Bu durumda lambanın yanmadığını gözleyiniz.
4- S1 anahtarını kapatıp lambanın yandığını gözleyiniz.
5- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
:
S1
Lambanın
Durumu
Açık
Kapalı
SORULAR
:
1-Diyak kısa devre edilirse ne olur?
2-Diyak açık devre edilirse ne olur?
3-C1 kondansatörünün değeri küçültülürse ne olur?
4- C1 kondansatörünün değeri büyültülürse ne olur?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: AC Gerilimde Tristörün Diyak ile Tetiklenmesi
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
Rakamla
Yazıyla
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 9
TRİSTÖR İLE DC MOTOR ÇALIŞTIRMA VE DURDURMA
DENEYİN AMACI
: DC motorun anahtarlama elemanlarından olan tristör ile çalıştırıp durdurulmasını
incelemek.
TEORİK BİLGİLER
: DC motorun çalıştırılması ve durdurulması aslında tristörün tetiklenmesi ve seri anahtarla
durdurulması devresinden pek farkı yoktur.
B1
S1
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
+88.8
SW-SPST
R1
220R
DC MOTOR
BAT1
12V
U1
T106M1
R2
100R
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
Devreye enerji uygulandığında S1 anahtarı ve B1 butonu açık olduğundan tristör tetiklenmez ve dolayısıyla motor
çalışmaz. Önce S1 anahtarı kapatılır ve B1 butonuna basıldığı anda tristör geyti pozitif gerimle tetiklenir. Geyti tetiklenen
tristör iletime geçer. Tristör iletime geçtiğinden ona seri bağlı DC motorda çalışmaya başlar. DC motorun durdurulması
için S1 anahtarı açılır.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 anahtarı kapatınız.
4- B1 Butonuna basınız ve motorun çalıştığını gözlemleyiniz.
5- S1 anahtarını açınız ve motorun durduğunu gözlemleyiniz.
6- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU
:
S1
DC
Motorun
Durumu
Açık
Kapalı
SORULAR
:
1-Tristörü tetikleme yöntemleri nelerdir?
2-Tristörü durdurma yöntemlerini yazınız.
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: Tristör ile DC Motorun Çalıştırılması ve Durdurulması
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Rakamla
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
Yazıyla
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 10
TRİSTÖR İLE LAMBA KARARTMA UYGULAMA DEVRESİ
DENEYİN AMACI
: Tristör ile lâmba karartma devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
S
R
SW-SPST
1k
P
LAMBA
50k
12V
12 V
50 HZ
TRISTÖR
D
T106M1
1N4001
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
12 voltluk lâmbanın parlaklık kontrolü, devredeki P potansiyometresi ile yapılır. P potansiyometresinin direnç
değeri maksimum değere alındığında lâmba söner, minimum değere alındığında lâmba yanar.
Lâmba üzerine gelen etkin güç, tristörün tetikleme açısı değiştirilerek kontrol edilir. Tristörün tetikleme açısı ise,
P potansiyometresi ile değiştirilir.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.
2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.
3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.
4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.
5. P potansiyometresini en küçük direnç değerine alarak S anahtarını kapatınız ve lâmbanın yandığını gözleyiniz.
6. Potansiyometrenin direnç değerini kademe kademe artırarak, her kademede lâmbanın parlaklığının azaldığını
gözleyiniz.
7. Potansiyometreyi en yüksek direnç değerine alarak lâmbanın söndüğünü gözleyiniz.
8. Potansiyometrenin maksimum ve minimum direnç değerlerinde, geyt - şase arası gerilim değerlerini ölçünüz.
9. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.
10. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.
SORULAR
:
1. Devredeki R direncinin görevini açıklayınız.
2. Devredeki lâmba neden en fazla yarım güçte yanar?
3. Devre güç kontrolünü nasıl yapar?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: Tristör ile Lamba Karartma Devresi
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
Rakamla
Yazıyla
ATELYE: ENDÜSTRİYEL KONTROL ve ARIZA ANALİZİ
İŞ YAPRAĞI NO: 11
TRİSTÖR İLE DC MOTOR HIZ KONTROLÜ
DENEYİN AMACI
: Tristör ile doğru akım motor hız kontrolü devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini
kazanmak.
DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:
DENEYDE KULLANILAN ALETLER:
1-Bread Board
2-AVOmetre
3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI
:
Tristör ile doğru akım motor hız kontrolü, yaygın bir uygulama alanına sahiptir. Günümüzde tristörlü DA
motor hız kontrol sürücüleri (Yol Vericileri), reostaların yerini almıştır. En önemli avantajı, reostalı yol vericilere
göre enerji tasarrufu sağlaması ve maliyetlerinin düşük olmasıdır. Şekildeki devrede tam dalga doğrultma
yapıldıktan sonra, 12 volt doğru gerilim ile motorun hızı kontrol edilir. Motor hızı (Devir Sayısı),
potansiyometre ile ayarlanır. D diyodu, motor bobini üzerinden devreye dönen regeneratif gerilimi ortadan
kaldırır. Devre, köprü tipi tam dalga doğrultmaç devresi ile beslenmelidir. Eğer regüleli güç kaynağından
beslenecek olursa devre çalışmaz. Doğrultucuda kondansatör bulunmamalıdır. Regüleli güç kaynakları,
şiddeti değişmeyen doğru gerilim verir. Köprü tipi doğrultmacın ise, çıkışından şiddeti değişen (Gerilimin 0 'a
Düştüğü) gerilim elde edilir.
DENEYİN YAPILIŞI
:
1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.
2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.
3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.
4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.
5. Devrede potansiyometrenin değerini değiştirerek, motor devir sayısının değiştiğini gözleyiniz.
6. Potansiyometreyi en büyük direnç değerine alarak, DA motoru uçlarındaki gerilimi DA voltmetresi ile ölçünüz.
7. Potansiyometreyi en küçük direnç değerine alarak, DA motoru uçlarındaki gerilimi DA voltmetresi ile ölçünüz.
8. D5 diyodunu sökünüz. 6. ve 7. maddelerdeki işlemleri tekrar ediniz ve ölçtüğünüz değerleri karşılaştırınız.
9. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.
10. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.
SORULAR
:
1. Devredeki tristör doğru gerilim uygulanmasına rağmen neden 16. temrinde çalıştığı gibi çalışmamaktadır?
2. Devredeki potansiyometrenin görevini açıklayınız.
3. Devredeki D diyodu ters bağlanırsa ne olur?
CEVAPLAR
:
İŞİN ADI: Tristör ile DC Motorun Hız Kontrolü
İşe Başlama:
ÖĞRENCİNİN:
DEĞERLENDİRME
Tarih:…/…/200..
Adı :
Saati:… Süre:…..
İş Alış.
Biçim.
Süre
İşlemler
Top.
Soyadı:
İşi Bitirme:
30
30
20
20
100
Sınıfı :
Tarih:…/…/200..
No
:
Saati:… Süre:…..
Atelye
Öğretmeni
Rakamla
Yazıyla