6.Din felsefesi

6.ÜNİTE
DİN FELSEFESİ
DİN: Genellikle doğa üstü,kutsal ve ahlaki öğeler taşıyan;çeşitli ibadet,ayin,uygulama,değer
ve inançlar bütününe verilen ortak isimdir.
DİN FELSEFESİ: Dinin özünü,anlamını temellendirmeyi amaçlayan bir felsefe dalıdır. Felsefi bir
tavırla dinin temelini ele alan ve sorgulayan,dinin özü hakkında rasyonel
(akılcı),kapsamlı,tutarlı ve eleştirel bir düşünme etkinliği olmaktadır. Din üzerinde felsefi
düşünce üretmektedir.
Din felsefesinde din,felsefecinin bir sorgulama alanıdır. Dinin kendisini,dinin temel kavram
ve iddialarını,çeşitli görüşlerini felsefenin sistemli ve rasyonel incelemesini konusu haline
getirmektedir.
Günümüzde din felsefesi ile birlikte, dini çeşitli yönleriyle ele alıp inceleyen değişik
disiplinler de ortaya çıkmıştır. Dinler tarihi, din psikolojisi,din sosyolojisi gibi.
TEOLOJİ (TANRI BİLİMİ,İLAHİYAT): Belli bir dini bu dine ait olan konu ve problemleri ele alır.
Yahudi, Hristiyan,İslam teolojisi gibi değişik teolojiler vardır. Teoloji konu aldığı dinin inanç ve
ibadetlerini doğru kabul eder. Onları savunmaya ve güçlendirmeye çalışır.
Oysa din felsefesi herhangi bir dini ele almaz. Din olgusunu ele alır. Din felsefesi genel
olarak dinin doğası,ibadetin anlamı,dinin,bilim ve ahlakla ilişkisi gibi konuları ele alır. Bunları
yaparken mantıksal bir analize başvurur. Din felsefesi dine eleştirel ve objektif bir tavırla
yaklaşır.
TEOLOJİ İLE DİN FELSEFESİNİN FARKLARI
43
DİN FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI
İNANÇ:Bir dine,bir düşünceye gönülden bağlı olmak
İMAN: Dinin ortaya koyduğu doğrulara inanmak
TANRI: Her şeyi yaratan,var eden varlık
İBADET: Tanrının buyruklarını yerine getirme,Tanrıya yönelen saygı davranış,tapınma
TEVHİD: Bir şeyin (Tanrının) tek olduğuna hükmetmekdir. Tanrının ilahlığını tanımak,bir
olduğunu tasdik etmek ve ona hiç eş,ortak koşmamaktır.
FITRAT: Yaratılıştan gelen,dış etkilerden bozulmayan yapı.
KUTSAL: Tapınılacak derecede sayılan,dini bir saygının konusu olan
VAHİY: Tanrı tarafından peygamberlere bildirilen ilahi emir ve sözlerdir.
DİN FELSEFESİNİN TEMEL PROBLEMLERİ
Din felsefesinin problemlerini şöyle sıralayabiliriz:
1-TANRININ VARLIĞI PROBLEMİ: Tanrı var mıdır? Tanrının varlığı kanıtlanabilir mi? Bu
kanıtlar nelerdir? Eğer Tanrı varsa özü nedir? Tanrı bir midir? Çok mudur?
2-EVRENİN YARATILIŞI PROBLEMİ:Evren yaratılmış mıdır? Yoksa ezeli ve ebedi midir? Tanrı ile
evren arasında nasıl bir ilişki vardır? Tanrı evrenin kendisi midir? Yoksa ayrı mıdır?
3-VAHYİN İMKANI PROBLEMİ:Tanrı buyrukların bir insan ile nasıl bildirebilir? Bu mümkün
müdür? İki farklı varlık olan Tanrı ile insan (peygamber) arasındaki iletişim nasıl olmaktadır?
4-RUHUN ÖLÜMSÜZLÜĞÜ PROBLEMİ:Ruh bedenle birlikte yok olur mu? Yoksa ölümden
sonra başka bir dünyada yaşamaya devam eder mi?
Din felsefesi yukarıdaki sorulara cevap vermeye çalışır.
TANRININ VARLIĞI İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Tanrının varlığı hakkındaki görüşler üç ana grupta toplanabilir.
1-TANRININ VARLIĞINI KABUL EDENLER:
TEİZM(Tanrıcılık): Evrenin ve var olan her şeyin Tanrı tarafından yoktan yaratıldığını ve bu
Tanrının evrenin mutlak hakimi ve koruyucusu olduğunu kabul eder.
DEİZM: Dünyayı akla dayanarak açıklamaya çalışan aydınlanma çağının Tanrı anlayışıdır. Ve
Tanrıyı akla dayanarak açıklamak ister.Tanrıyı açıklamak için mucizelere,vahiylere ihtiyaç
yoktur. Deizme göre Tanrı dünyayı bir kez yaratmıştır,ondan sonra dünyaya müdahale etmesi
akla aykırıdır.
Tanrının evrenle olan ilişkisi ve niteliğine bağlı olarak farklı Tanrı anlayışları da
vardır.Bunlar Tanrının evrenle olan ilişkisi göz önüne alındığında panteizm ve
panenteizm,Tanrının niceliğine bağlı olarak da monoteizm ve politeizm gibidir.
PANTEİZM: Tanrı ile evreni bir,ayrı ve özdeş olarak kabul eder. Yani Tanrının evrenden ayrı
bir varlığı yoktur.
*Teist anlayış Tanrıyı dünyaüstü,dünyanın dışında var olan bir varlık olarak anlar*
Platinos,Bruno,Spinoza,Panteist düşünürleridir.
44
PANENTEİZM: Her şey Tanrı’dandır diyen ve Tanrı ile evreni bir saymayan Tanrı
görüşüdür.Buna aynı zamanda çift kutuplu Tanrı anlayışı da denir.Panenteizm Tanrı’yı
soyut,mutlak ve değişmez gibi yönleriyle evrenin üstünde;somut,göreli ve değişen yönleriyle
de evrenin içinde görür.Bu konuda İbn-ül Arabi ilahi olanın akıl yoluyla tam olarak
bilinemeyeceğini ileri sürmüş,evrende ne varsa hepsini Tanrı’nın kendini gerçekleştirmesi ve
ortaya koyması olarak yorumlamış,tek ve biricik olan Tanrı’nın kendini çoklukta gösterdiğini
ileri sürmüştür.Böylece insanın yapması gereken bu çokluğun arkasında bulunan birliğe
ulaşmak olarak tanımlamıştır.
MONOTEİZM: Yalnızca tek bir Tanrı’nın var olduğunu ya da Tanrı’nın bir olduğunu öne süren
ve bundan dolayı çok tanrıcılığa ve bir dizi ilahi varlığa duyulan inanca karşı olan Tanrı
anlayışıdır.
POLİTEİZM: Tanrısal gerçekliğin özü itibari ile bir değil de çok olduğunu,birden çok tanrının
var olduğunu savunan anlayıştır.
2-TANRININ VARLIĞINI REDDEDEN GÖRÜŞ:
ATEİZM: Tanrının varlığını reddeden görüşe ateizm denir. Ateizm evrende ve doğada yaratıcı
bir gücün varlığını reddedip evrenin maddesel bir bütün olarak kendiliğinden var olduğunu
öne sürer.
3-TANRININ VARLIĞI VEYA YOKLUĞUNUN BİLİNEMEYECEĞİNİ SAVUNAN GÖRÜŞ:
AGNOSTİSİZM: Tanrının varlığının veya yokluğunun bilenemeyeceğini savunan görüşe denir.
Agnostikler Tanrıyı reddetmez,ancak varlığını kabul de etmez.Tanrının varlığı ya da yokluğu
karşısında şüpheci bir tavır alır. * Agnostisizm: Bilinmezcilik.
45