Dil ve İletişim

Dil ve İletişim
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
???
Düşünce  dil
Dil  düşünce
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
???

İnsanın ikinci bir dili ne kadar iyi
öğrenebileceğini neler etkiler?
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK

Niçin bazı etnik gruplar kendi dillerini ve
kültürlerini geliştirmek için mücadele
ederken diğerleri etmez?
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
???

Hiç küçümsendiniz mi? Bu ne için oldu ve
kendinizi niçin böyle hissettiniz? Nasıl
tepki verdiniz?
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
İletişimde beden dili ne kadar önemlidir? Ne tür
enformasyon sözel olmayan iletişim kanallarıyla en iyi
iletilir? Bunların ne kadar farkındayız ve ne kadar kontrol
edebiliyoruz?
Sosyal
Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
İletişim,




Sosyal etkileşimin özüdür.
Niyetli ya da niyetsiz olabilir.
İnsanlar algılamalar, duygular, niyetler
ve kendileri hakkında herşeyi sürekli
iletirler.
Doğrudan ya da yazarak, sözcüklerle
veya duruş ve işaretlerle.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
İletişim sosyal bir olaydır çünkü,



İnsanlar arasında karşılıklı
ilişkileri içerir.
İnsanların belirli sesleri,
sözcükleri, işaretleri, beden
hareketlerini vb.nin ortak
anlamını edinmelerini gerektirir.
Bu yollar insanların diğerlerini
etkileme ve onlardan da
etkilenme araçlarıdır.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
İletişim

en azından
bir gönderici (verici)
bir mesaj
bir alıcı ve
bir kanal (sözlü/sözsüz)
gerektirir.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
Düşünce
VERiCi
Mesaj
Kanal
ALICI
Algı
Geribildirim
İletişim sürecinin basit doğrusal modeli
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
Bağlam
Kanallar
Mesajlar
Geribildirim
Kaynak/
kodlayıcı
Kaynak/
kodlayıcı
Gürültü
Alıcı/
kod çözücü
Alıcı/
kod çözücü
Geribildirim
Kanallar
Mesajlar
Kişilerarası İletişim Sürecinin Döngüsel modeli
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
İletişim,
bazı sosyal psikologlar için sosyal bilişin
kayıp yönüdür.
 Psikoloji, sosyal psikoloji, sosyoloji,
dilbilim, felsefe, edebiyat eleştirisi
alanlarında incelenmektedir.

Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK

İletişim alanındaki sosyal psikologlar çoğunlukla
ya
 dil,
ya
 sözsüz
iletişim
ya da
 söylem
konusuna odaklanırlar.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
DİL
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
UNESCO: Dil zenginliği tükeniyor





Birleşmiş Milletler eğitim, bilim ve kültür örgütü UNESCO'nun hazırladığı dünya
dil atlası, yok olmanın eşiğindeki dilleri açıkladı. Dil atlası, Türkiye'de
konuşulan 15 dilin kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya olduğunu, 3 dilin ise
çoktan yok olduğunu ortaya koydu.
Ürgüpçe, Mlahso ve İbihça Türkiye'nin kaybolan dillerinden yalnızca üçü. Ülkemizdeki
15 dil ise yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. BM eğitim, bilim ve kültür örgütü
UNESCO, Uluslararası Anadil Günü'nde risk altındaki dillere dikkat çekti.
İKİ HAFTADA BİR, BİR DİL YOK OLUYOR
Örgütün hazırladığı dünya dil atlasına göre, her iki haftada bir, dünyada bir dil yok
oluyor. Dünya genelinde konuşulan yaklaşık 6 bin dilin yarısı da yok olma tehlikesi ile
karşı karşıya. Atlasta, kaybolmanın eşiğindeki diller risk seviyesine göre sıralanmış.
Buna göre, Edirne’de konuşulan Gagavuzca, Mardin'deki Turoyo, ve İstanbul'dan
Ladino, yani Yahudi İspanyolcası, Türkiye'nin ciddi tehlike ile karşı karşıya olan dilleri.
Yok olma riskinin daha yoğun yaşandığı diller ise Lazca, Çerkezce, Abhazca,
Romanca, Abazaca, Hemşince ve Rumca'nın Pontus lehçesi.
HER DİL BİR KÜLTÜR
UNESCO, 12 yıldır kutlanan Dünya Anadil Günü’nde, dil çeşitliliğini korumak için
dünya genelinde daha büyük çaba gösterilmesi çağrısında bulunuyor. Uzmanlar ise
kaybolan her dil, bir kültürün daha yok olması diyerek uyarıyor.
II- Doç.Dr. Hacer
Ntvmsnbc Güncelleme: 10:36 TSİ 21Sosyal
Şubat.Psikoloji
2012 Salı
HARLAK
DİL



Konuşma dili, temel seslerin belirli kurallara göre
ve anlamlı bir şekilde yapılandırılmasına
dayanır.
Pek çok dilde yaklaşık 45 adet birincil ve
anlamsız ses vardır: sesbirim (phonem)
Dilin kuralları bu seslerin yaklaşık 100.000 temel
anlam birimi olarak birleştirilmesini sağlar. Bu,
anlamı olan temel sözcük veya sözcük parçaları
anlambirim (moneme) olarak adlandırılır.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
DİL

Sözcüklerin yapılmasına ilişkin dilbilgisi
kuralları biçimbilim kuralları (morhological
rules),
Cümlelerin yapılmasına ilişkin dilbilgisi
kuralları sözdizimi kuralları (syntactic rules)
olarak isimlendirilir.
 Anlambilim (semantics): Sözcük, cümle ve
tüm konuşmalara verilen anlamları inceler.

Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
DİL
Dilde anlam çeşitli yollarla iletilebilir.
 İfade (utterance)
bir kişinin diğerine sesle anlam
iletmesi
 Düz söz (locution)  sözcükleri ardışık bir düzende
yerleştirme.
 Edim söz (illocution)  sözcükleri belirli bir düzende
yerleştirme ama belirli bir anlama gelecek şekilde
söyleme.


Adınız ne? (düzsöz = edimsöz)
Adınızı söyleyebilir misiniz? (düzsöz ≠ edimsöz)
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
DİL
Tam bir dil ustalığı, neyin nerede ne
zaman, kime ve nasıl söylenmesi
gerektiğine ilişkin kültürel kuralları da
bilmeyi gerektirir. sosyolengüistik
 Ayrıca sosyal psikologlar söylemi de
analiz birimi olarak incelemektedirler.

Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
DİL
İnsanların iletişim kurmada dili niyetli olarak
kullandıkları beş anlam türü vardır (Searle,
1979):
1.
2.
3.
4.
5.
Bir şeyin nasıl olduğunu söylemek
Birine bir şey yaptırmak
Duyguları ve tutumları ifade etmek
Taahhütte bulunmak
Doğrudan doğruya bir şey yapmak
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
DİL



Dil, insana özgü.
Dolayısıyla, insanın doğuştan en temel gramer
kuralları için programlanmış olduğu
düşünülebilir Chomsky: İnsandaki “dil edinim
aygıtı” dilin şifresini çözmek için etkileşimde
bulunma ile harekete geçer.
Bazı sosyal psikologlar (Bloom, 1970; Rommetveit,
1974) ise kuralların içsel olmadığı, ebeveyn ile
iletişim yoluyla öğrenildiği görüşündedir.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
Dil, düşünce ve biliş

Dil sosyaldir. Çünkü;
 Bir
simgeler sistemi olarak
sosyal hayatın kalbindedir.
 Hatta düşünme, bizzat dil
tarafından belirlenir.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK

Dilin göreliliği
 Dil
edinirken sadece sözcükleri değil ifade
tarzlarını ve kuralları da öğreniyoruz.
 Dil, hem insan üretimi hem de insanı etkiliyor.
 Dünyayı dil kategorilerine göre algılama ve
düşünme eğilimindeyiz, dolayısıyla düşünme,
çoğunlukla kendi kendimizle içimizden
konuşmayı içeriyor.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer HARLAK
 Dilin göreliliği
 Vygotsky (1962) içinden konuşmanın
düşünmenin aracı olduğunu ve dıştan
konuşma ile karşılıklı bağımlılığını savunur.
Bu görüşe göre, dilde ve konuşmadaki
kültürel farklılıklar düşünmedeki kültürel
farklılıklarda da kendini gösterir.
 Bu fikrin uç hali Sapir ve Whorf’un “dilin
göreliliği” (linguistic relativity) kuramıdır.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK

Dilin göreliliği kuramının güçlü haline göre;
 Dil
düşünceyi belirler (mi?)
Eskimoların kar sözcükleri
 İngilizce’de uçan canlı ve cansız şeylerin ismi farklı
ama Hopilerde aynı. (Acaba arı ve uçak arasında
gerçekten bir fark görmüyorlar mı?)
 Türkçede sen ve siz ayrı ama İngilizce’de değil.
(Bu onların ilişkilerinde hiç fark olmadığını mı
gösterir?

Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
Dilin göreliliği

Bu kuramın zayıf haline göre;
 Dil
düşünceyi belirlemez ama,
 daha
ziyade bir kişinin o toplum için önemli
olan fiziksel veya sosyal çevre özellikleri
hakkında daha kolay konuşmasına izin verir.
 Bazı şeyler hakkında daha kolay ya da daha
zor düşünmeye zorlar.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
Sözsüz dil ve konuşma tarzı



Ne söylediğinizden ziyade nasıl söylediğiniz
önemlidir.
Dil dışı yollar (paralanguage): sesin yüksekliği,
perdesi, vurgular, konuşma hızı, ses tonu,
sessizlikler, boğaz temizleme, homurtu, iç
çekme v.b.
Zamanlama, perde ve yükseklik özellikle önemli,
çünkü ifadenin anlamını çok büyük ölçüde
değiştirebilir. Asıl duygu hakkında ipucu verir.
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
Sözsüz dil ve konuşma tarzı
Konuşma tarzı (bir şeyin
söylenme şekli; aksan/şive, ağız,
dil) önemli. Sosyal psikologlar
konuşma içeriğinden çok tarzı ile
ilgilidir.
 Hızlı konuşma çoğunlukla güç ve
kontrol iletir.

http://www.izlesene.com/video/gulriz-sururi-samama-kesanli-ali-destani/5467979
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK
Konuşmada sosyal işaretleyiciler
Herkesin bir konuşma tarzı
repertuarı vardır. Konuşulan
kişiye göre tarz değiştirilir.
 Sosyal işaretleyici: Konuşma
tarzının ruh hali, bağlam, statü
ve grup üyeliğini nakleden
özellikleridir.

http://www.youtube.com/watch?v=l8CID-bXgo4
http://www.youtube.com/watch?v=uVmU3iANbgk
http://www.youtube.com/watch?v=OE2oiqOqEQA
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK

Konuşma, kimin, kiminle, hangi bağlamda, ne
hakkında konuştuğunun ipuçlarını içerir.
En çok araştırılan konuşma işaretleyicileri sosyal
sınıf, etnik köken, cinsiyet ve yaş gibi grup
üyelikleridir.

Örtük EşleştirmeYöntemi (Matched Guise Technique)

 http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/82/13_.pdf
Kıbrıs’taki “Gurbetler” hakkında bir çalışma
Sosyal Psikoloji II- Doç.Dr. Hacer
HARLAK