Uploaded by berhano

stok değerleme-dönüştürüldü

advertisement
Stok Değerleme
Stok Değerleme Yöntemleri
İşletmeler dönem sonlarında mevcutlarını değerlemek
durumundadırlar. Mevcutların en önemli kısmı ticari olarak alınıp
satılan ticari mallar veya üretilen mamullere ait stoklardır.
Stokların maliyetinin tespiti ve değerlemesinin yapılması vergi
kanunları, ticaret kanunu ve hem de işletmelerin kendi mali
yapısını görmesi açısından bir zorunluluk olmaktadır. Stokların
değerlemesinde uygulama farklılıkları ve yanlış seçimler
olabilmektedir.
Satın Alınan Malların Değerlemesi:
VUK nun 274 ncü maddesine göre mallar maliyet bedeli ile değerlenir. Ancak,
gerçek bedeli olmayan veya bilinemeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen
bir malın, değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı
değeri emsal bedeli ile belirlenebilir.
Maliyet Bedeli; yapılan ödemelerle bunlarla ilgili giderlerin toplamıdır. Bu giderleri
satın alma giderleri ve depolama giderleri olarak ikiye ayırmak mümkündür.
Satın Alma Giderleri: sipariş giderlerini, malın taşınması ile ilgili giderleri, üretime
ve satışa hazırlık giderlerini, makinelerin hazırlık giderlerini, depolanıncaya kadar
ödenen sigorta giderlerini kapsar.
Depolama Giderleri: Stokların depolanması ile ilgili giderleri, depoda bekleme
süresinde meydana gelen fiziki ve iktisadi yıpranma giderlerini, depo içi taşıma ve
yerleştirme giderlerini, depolama ile ilgili sigorta giderlerini kapsar.
Maliyet Bedeli:
Esas olan stokların maliyet bedeli ile değerlenmesidir. Maliyet bedelinin tespiti değişik şekillerde
ortaya çıkabilir. Bunlar;
1) Fiili Maliyet Yöntemi:
Stokta bulunan malların hangi partiden kaldığı biliniyorsa ait olduğu partinin birim fiyatıyla
değerlenmesi gerekir. Buzdolabı, otomobil, makine, motor gibi cinsinin ve maliyetinin tespiti
mümkün mallar için fiili maliyet yöntemi uygulaması doğru bir yöntemdir.
2) Ortalama Maliyet Yöntemi:
Stokta bulunan malların fiilen hangi partiden kaldığı bilinemiyorsa veya hangi fiyatla alındığı tespit
edilemiyorsa ortalama maliyet yöntemi kullanılmalıdır. Yağ, şeker, un, peynir, süt gibi birbirine
benzer mallarda belirli maliyetlerle değerleme yapılamıyor ise ortalama maliyet yöntemi uygulanır.
Ortalama maliyet yöntemi üç şekilde uygulamada yer almaktadır;
(a) Basit Ortalama Maliyet Yöntemi,
(b) Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi,
(c) Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi.
a. Basit Ortalama Maliyet Yöntemi:
Yıl içinde satın alınan belli bir malın, birim alış fiyatının toplanarak alış sayısına bölünmesiyle bulunan
ortalama maliyettir. Bu yöntem uygulanırken, ünite sayısı ve fiyatların eşit olmadığı durumda gerçek
dışı ve hayali sonuçlar ortaya çıkabileceğinden doğru bir değerleme olarak kabulü oldukça zordur.
b. Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi:
Satın alınan mal miktarı ile birim fiyatı çarpımı olan mal alış değerleri toplamının alınan toplam mal
miktarına bölünmesiyle bulunur. Fiyat dalgalanmaları olan ekonomilerde uygulama alanı bulabilen,
çok yüksek ve çok düşük fiyattan alınan malzemeleri adil bir biçimde ortalama fiyattan değerleyen
yöntemdir.
c. Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi:
Her yeni alış ve satış durumunda işletmede bulunan mal mevcutlarının ortalama birim maliyeti
hesaplanır. Böylece, her yeni işlemde mevcut mal stoklarının maliyet değeri ve her satış işleminde
satılan malın ortalama birim maliyeti ve toplam maliyet değeri bulunmuş olur. Ortalama maliyet
yöntemi uygulamasında gerçeğe uygun sonuçlar çıkması için ağırlıklı ortalama veya hareketli ağırlıklı
ortalama maliyet yöntemleri uygulanması doğru olacaktır.
3) İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi:
Bu değerleme yönteminde işletmede kullanılan, üretime verilen veya satılan
malların işletmenin stoklarına en önce girenlerden olduğu kabul edilir.
Dönem sonunda envanter alma sisteminde, FIFO değerleme yönteminin
varsayımı, mal satıldığında işletmeye giriş sırasına göre çıkışı yapılacağından
dönem sonunda kalanlar en son giren partilerin birim fiyatlan ile değerlendirilir.
FIFO stok değerleme yöntemi enflasyonist dönemlerde satılan malın maliyetini
olduğundan düşük bir değerle buna karşılık stokları piyasa fiyatına en yakın
maliyet değeri ile değerleyecektir. Buna bağlı olarak mal satış karı şişirilmiş
olacaktır.
4) Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi:
Bu değerleme yönteminde işletmede kullanılan üretime sevk edilen veya satılan
malların işletme stoklarına en son girenlerden olduğu kabul edilir.
Bu yönteme göre çıkışlar işletmeye en son giren mallardan başlar, mallar
satılırken öncelikle işletmeye en son alınan mallardan çıkış yapılır ve bu sistem
böyle devam eder.
Satılan malların maliyeti çıkış sırası gelen partinin birim maliyetine göre
hesaplanır. Mevcut stokların maliyet değeri ise işletmeye önceden giren malların
birim maliyetine göre bulunur.
LIFO stok değerleme yöntemi fiyatların yükseldiği dönemlerde satılan malın
maliyetini gerçeğe yakın hesaplayarak brüt satış karının şişirilmesini önler.
5) Standart Maliyet Yöntemi:
İşletme deposunda bulunan değerlemesi yapılacak olan her stok kalemi,
önceden saptanmış bir standart birim fiyatı ile giriş çıkışları yapılmaktadır.
Her bir stok kalemi için standart bir birim fiyat saptanıp değerleme işlemi
gerçekleştirildikten sonra, standart ve gerçek birim fiyatlar arasında
karşılaştırma yapılır. Aradaki farklar stoklar ve satılan malların maliyeti arasında
dağıtılarak standart maliyetlerin fiili maliyetlere dönüştürülmesi sağlanır.
Download