Uploaded by User8133

Egzersiz Fizyolojisi

advertisement
KAN FİZYOLOJİSİ
Kan Nedir?
Kan vücutta oksijeni, besin maddelerini, hormonları, vitaminleri ve antikorları
dokulara taşıyan ve oluşan karbondioksit ve atık maddelerini vücuttan uzaklaştıran yaşamsal
sıvıdır.
Kan iki kısımdan oluşur:
A- Hücresel elementler
- Eritrositler
- Lökositler
-Trombositler
B- Sıvı kısmı ise, plazma veya serum adını alır.
Özellikleri;
• Kan sudan daha kalın, daha yapışkan ve daha yoğundur.
• Sudan 4-5 kata daha yavaş akar. Akışa karşı karşılaştırmalı direnç viskozite olarak
isimlendirilir.
• Kanın viskozitesi sudan daha yoğundur.
• Kanın PH sı 7,35-7,45 tir, hafif alkalidir.
– Arteriyel kan venöz kanadan daha alkaliktr.
• Kanın ısısı yaklaşık 38 ºC dir.
• Vücut ağırlığının % 8 ini oluşturur.
• Erkeklerde miktarı yaklaşık 5-6 litre, kadınlarda ise 4-5 litre arasındadır.
Kan hacmi; yaş, vücut tipi ve cinsiyetle değişiklik gösterir. Kan miktarının değişmezliği
çeşitli mekanizmalarca sağlanır.
Kanın Viskozitesi
Kanın akması sırasında, kan içinde bulunan moleküller ve dispers parçacıklar arasındaki
sürtünmeye viskozite denir.
Viskozite nedeniyle kanını akışı yavaşlar. İç sürtünme kandaki parçacıkların biçimlerine,
büyüklüklerine ve aralarındaki çekim kuvvetine bağlıdır. Kanın sulandığı durumlarda
viskozite azalır.
Kanın Fizyolojik Fonksiyonları/Görevleri:
3 önemli görevi vardır;
1- Taşıma:
o
Birincil önem taşıyan görevi oksijenin taşınmasıdır. Kan, oksijeni (O2) akciğerlerden
dokulara taşır. Hücreler de oksijeni kandan alırlar ve enerji üretiminde kullanırlar.
Enerji üretimi sırasında hücre içinde karbondioksit (CO2} açığa çıkar. Açığa çıkan bu
CO2, hücre dışına atılır. Kan, karbon dioksiti solunumla vücut dışına atılması için
akciğerlere taşır.
o
Sindirim sisteminde besinlerden emilen yağlar, amino asitler, glikoz ve su, kan ile
dokulara taşınır. Böylece hücreler için gerekli olan temel besin, enerji maddeleri ve su
sağlanmış olur.
o
Kan taşıdığı hormonlar, vitaminler ve inorganik maddeler aracılığıyla hücreler ve
organlar arasındaki iletişimi ve düzeni sağlar.
2- Düzenleme:
o
Vücudun asit-baz ve ısı dengesini sağlar.
o
Vücutta su ve tuz dengesinin korunmasına yardım ederek bütün hücrelerin belirli bir
gerginlik içinde görevlerini sürdürmelerini sağlar.
o
Biyokimyasal reaksiyonlar sonucu ortaya çıkan ısıyı içine alır ve vücut yüzeyinden
uzaklaşmasına yardım eder. Böylece vücut sıcaklığını belirli sınırlar içinde sabit tutar.
3- Koruma:
o
Kan çeşitli hücrelerin yardımıyla vücudu yabancı maddelerin, mikroorganizmaların ve
toksinlerin etkisinden korur. Bu fonksiyonu fagositoz ve bağışıklık reaksiyonları ile
yapar.
o
Organizmada hücrelerdeki biyokimyasal etkinlikler sonucu ortaya çıkan asit ve
bazları, tampon maddeleri (kanda bulunan bikarbonat, fosfat, protein ve hemoglobin)
ile nötralize eder ya da bu asit ve bazları akciğer ve böbreklere taşıyarak
organizmadan uzaklaştırır.
o
Kan taşıdığı pıhtılaşma faktörleri ile gerektiğinde pıhtı oluşturur ve kan kaybını önler.
Hücre ve Hücre Zarı
Hücre
• Canlıların en küçük yapı ve görev birimidir.
• Genellikle gözle görülemeyecek kadar küçük olup, mikroskopla incelenirler.
– a. Bazı canlılar tek hücreden, b. Bazıları da çok sayıda hücrenin birleşmesinden meydana
gelmiştir. Çok hücrelilerde hücreler arasında iş bölümü vardır.
Hücrelerin Yapısal Özellikleri
• Kalıtsal bilgiler DNA içinde saklanır
• Genetik kod genelde aynıdır
• Bilgi DNA dan proteinler aracılığı ile geçer
• Proteinler ribozomlar tarafından üretilir
• Proteinler hücrenin fonksiyon ve yapısını düzenler
• Bütün hücreler seçici geçirgen bir zar olan plazma membranı ile çevrilidir.
Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri
• Hücreler ortamdan ham materyaller alırlar
• Enerji üretirler
• Kendi Moleküllerini Sentez ederler
• Organize bir şekilde büyürler
• Çevreden gelen uyarılara cevap verirler
• Çoğalırlar
Hücreler ikiye ayrılır:
1-Prokaryot (çekirdeksiz) Hücreler: Bu hücrelerin çekirdeği yoktur. Örneğin bakteri,
mavi- yeşil alg prokaryot hücrelidir.
2-Ökaryot (çekirdekli) Hücreler: Bu tip hücrelerin çekirdeği, zarla çevrili organelleri
vardır. Örneğin protistler, mantarlar, hayvanlar, bitkiler ökaryot hücrelidir.
Hücre Zarı
Hücre membranı, hücreyi ve hücre organellerini sararak dış ortamlarından ayıran, hücreye
yapısal ve mekanik bütünlük sağlayan seçici geçirgen bir yapıdır.
Ayrıca hücre zarı hücrenin çevresindeki yapılara tutunmasını ve tanınmasını da sağlar.
Sitoplazma
Sitoplazma hücre zarının iç kısmı ile zarı ile çekirdek zarı arasında kalan kompartmanı
dolduran yarı sıvı bir matrikstir. İçerisinde hücre organellerini bulunduran sitoplazmanın sıvı
kısmına sitozol adı verilir.
Hücre Organelleri
Hücre içerisinde bulunan ve her biri kendine özgü görevler üstlenmiş yapılardır.
Mitokondri
Çift katlı bir zar ile çevrili olan mitokondriler hücrenin enerji santrali olarak kabul edilirler.
Vücudumuzda yaygın olarak kullanılan kimyasal enerji bileşiği adenozintrifosfat (ATP) dır.
Enerji üretimi dışında mitokondriler, hücre içerisinde haberleşme, hücre değişimi ve
programlanmış hücre ölümü (apoptozis) ile ilgili önemli görevler üstlenmektedir.
Endoplazmik retikulum
Endoplazmik retikulum çekirdek zarının dış kısmının bir uzantısı şeklinde görülür ve
yassılaşmış formda bir kanalcıklar sistemidir. İki tip endoplazmik retikulum bulunur. Kaba
(granüllü) ve düz (granülsüz) endoplazmik retikulum.
Golgi Aygıtı
Endoplazmik retikulumda üretilen proteinlerin veziküller halinde paketlendiği, lizozomların
ve çeşitli organellerin oluşumunda rol oynar.
Lizozom
Hücrede sindirim görevini üstlenmiş yapılar olarak da bilinirler. Bunun nedeni fazla miktarda
hidrolitik (eritici) enzim içermeleridir.
Çekirdek ve Çekirdekçik (Nükleus ve Nükleolus)
Çift katlı zar yapısına sahip çekirdek hücrenin tüm fonksiyonlarının yönetildiği bir kontrol
merkezi olarak işlev görür. Çekirdeği çevreleyen çekirdek zarı, çekirdek içerisinde bulunan
genetik materyali koruyan ve hücrenin sitoplazmasından ayrı tutan yapıdır. Çekirdekçik ise
çekirdek içerisinde bulunan ve asıl görevi rRNA (ribozomal RNA) sentezidir.
Hücre zarının görevleri
1. Hücre içindeki sitoplazmayı hücre dışındaki dış ortamdan ayırır.
2. Hücreleri diğerlerinden ayırır.
3. Kimyasal reaksiyonların oluşabileceği belirgin bir yüzey oluşturur.
4. Hücreye materyal giriş-çıkışını düzenler.
5. Yapısında bulunan proteinler hücreye yapısal destek sağlarlar.
6. Bazı proteinler kimyasal reaksiyonları hızlandıracak enzim görevi yaparlar.
7. Reseptör görevi yaparlar.
8. Hücreye antijenik özellik kazandırırlar (hücrelerin birbirlerini tanımasını sağlarlar).
9. Hücre zarının en önemli özelliklerinden birisi seçici geçirgenlik özelliğine sahip olmasıdır.
• Bu; homeostazis için ve hücrelerin uyarılması için gereklidir.
Hücre Zarı Taşıma Olayları
• A) Pasif taşıma: enerji kullanmadan membrandan bir maddenin geçmesi
– Basit Diffüzyon, – Kolaylaştırılmış diffüzyon, – Ozmos ve filtrasyon
• B) Aktif taşıma: Düşük konsantrasyondan, yüksek konsantrasyona doğru enerji gerektiren
taşınma şekilleridir.
- Aktif Transport, - Endositoz - Egsositoz
Kardiyovasküler Sistem Fizyolojisi
DOLAŞIM SİSTEMİ
Dolaşım sistemi kalp ve damarların oluşturduğu bir sistemdir,
Kan belli bir basınç farkı altında, yani basıncın yüksek olduğu bölgeden düşük olduğu
bölgeye doğru akmaktadır.
Kalp bir emme basma tulumba gibi, yüksek ve düşük basıncı oluşturacak şekilde
çalışmaktadır.
Kalbin pompa gücü ile damar sistemi içine fırlattığı kan, önce arterlere sonra kapiller
damarlara oradan da venlere geçerek tekrar kalbe döner.
Arterler kapiller bölgeye kanı getirici, venlerde kapiller bölgede değişime uğrayan kanı
götürücü sistemdir.
Kan hücrelerle doğrudan temasa geçmez. Kapiller bölgede hücrelerle kan arasında madde alış
verilişine interstisyel sıvı aracılık eder.
Kanın fonksiyonları için, sürekli bir madde alış-veriş içinde olması gerekir.
• Kan damar sistemi içinde sürekli hareket halindedir.
• Dolaşım sisteminin temel fonksiyonu kanın organizmanın bütün bölümleri arasında etkin bir
şekilde dolaşmasını sağlamaktadır
• Dolaşım sistemi, damar ağı ve kalpten oluşur.
Dolaşım Sisteminin Organizasyonu
•
Kalp; Kanı damarlara pompalayan kassal bir pompa,
•
Damarlar; Kalpten çıkan tüm kanı vücuda dağıtan arterler, Periferdeki kanı toplayıp
tekrar kalbe taşıyan venler, ikisi arasında bulunan ve kan akımını azaltıp çoğaltabilen
arteriyoller ile metabolik değişimin gerçekleştiği kapillerler ve kanın tekrar
toplanmaya başlandığı venüllerden oluşur. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
•Ventrikülleri çevreleyen kalp kasının kasılmasıyla oluşan basınç kanın odacıklarla bağlantılı
büyük damarlara akmasını sağlar. Bu döneme sistol denir.
•Bunu izleyen diastol döneminde kalp kası gevşeyerek, venler aracılığıyla kalbe dönen kanın
odacıklara dolmasına izin verir.
Kalbin yapısı
Kalp 4 boşluktan oluşur, sağ ve sol olmak üzere üstte atriumlar; altta ise ventriküller
Atriumlar ventriküllere kapaklar aracılığı ile bağlıdır. Sağ atrium ile sağ ventrikül arasındaki
kapak; trikuspid kapak, sol atrium ile sol ventrikül arasındaki kapak; bikuspid veya mitral
kapak adını alır.
Kalp kapakları
•
Kalpte kanın tek yönde akısı ve yüksek basınç ile damar sistemine fırlatılmasında
görev alırlar
•
Triküspit kapak: Sağ atriyum ile sol ventrikül arası,
•
Mitral kapak: Sol atriyum ile sol ventrikül arasında
•
Aortik semilunar kapak: Sol ventrikül ile aorta arasında
•
Pulmoner semilunar kapak: Sağ ventrikül ile pulmoner arterler arasında bulunur.
Pulmoner Dolaşım
• Venler aracılığıyla sağ artiuma gelen kan, sağ ventrikülden pulmoner arter aracılığıyla
akciğerlere gönderiler.
• Venöz nitelikteki bu kan, akciğerlerde oksijen parsiyel basıncı yükselip, karbondioksit
parsiyel basıncı düşerek arteriyel hale gelir.
• Akciğerlerden gelen arteriyel kan sol atriuma döner.
• Sağ ventrikülle sol atrium arasındaki bu dolaşım ağına pulmoner dolaşım denir.
Sistematik Dolaşım
• Sol kalbe gelen arteriyel kan sol ventrikülden aortaya pompalanır.
• Arterler aracılığıyla bütün vücuda dağılan kan venler aracılığıyla sağ kalbe geri gelir.
• Sol ventrikülle sağ atrium arasındaki bu dolaşım ağına sistemik dolaşım denir.
Kalp atım hızı
• Nabız = arterdeki basınç dalgası
– Çocuklar 120 veya daha üzeri – Genç kadınlar. 72 - 80 bpm – Genç erkekler avg. 64 to 72
bpm – Yaşlılıkta tekrar yükselir
• Taşikardi-Tachycardia: dinlenim kalp hızının 100 üzeri olması
• Bradikardi-Bradycardia: dinlenim kalp hızının 60 ın altında olması
Sinir Sistemi Fizyolojisi
Sinir Hücresi ( Nöron )
Sinir sisteminin fonksiyonel yapı taşı olan nöronlar hücre zarlarında aksiyon potansiyeli
oluşturabilme ve iletebilme özelliğine sahiplerdir. İnsan sinir sistemi yaklaşık 100 milyar
nöron ile trilyonlarca glia (destek hücresi)hücresinden oluşmaktadır. Bir nöronun yapısına
bakıldığında temelde 3 ana bölümden oluştuğu görülecektir. Bunlar; dendrit, soma, akson ve
akson sonlanmalarıdır.
Dendritler; nöronun ağaç dallarına benzeyen uzantılarıdır. Hücre gövdesinden yani
somasından köken alan bu uzantılar, diğer nöronlardan gelen elektrokimyasal
uyarıların alınmasını yani hücre gövdesine aktarılmasını sağlar.
Soma (hücre gövdesi); hücrenin çekirdeğini, mitokondriler ve diğer hücre organellerinin
bulunduğu kısımdır. Protein sentezinde görev alırlar.
Akson (sinir lifi) ve akson sonlanmaları; Aksonlar, nöronda oluşan impulsun (uyartı) diğer
nöronlara, kas ve bezler gibi diğer hücre ve dokulara bağlantısını sağlayan yani impulsu uzak
yapıya taşıyan kısmıdır.
Sinaps ( Kimyasal Sinaps )
Bir nörondan başka bir nörona ya da kas vs… yapılara impuls aktarımı işte bu sinapslarda
gerçekleşir. Dikkat ettiyseniz buradaki aktarım elektriksel değil kimyasal bir iletidir.
Sinaptik yapılar aslında bir değerlendirme merkezi gibi görev yaparlar ve impulslar
hedeflerine yönlendirilirler.
Nöron Tipleri
Duyu nöronları (afferent sinirler): Duyu organlarından aldıkları impulsları merkezi sinir
sistemine ulaştıran yapılardır. Miyelinsiz liflerdir. Yavaş ileti hızına sahiptirler.
Ara nöronlar: Merkezi sinir sistemi ve omurilikte bulunan sinir hücreleridir.
Motor ya da otonom sinirler (efferent sinirler): Merkezi sinir sisteminden alınan uyarıları icra
organlarına götürecek sinirlerdir. Motor sinirler miyelinlidir ve ileti hızları yüksektir.
Sinir Sisteminin Fonksiyonel Yapısı
İnsanda sinir sistemi iki temel bölümde incelenir. Bunlar;
1. Merkezi (santral) sinir sistemi (MSS).
2. Periferik (çevresel) sinir sistemi (PSS).
Bizler sinir sistemini bilgiyi işleyen bir bilgisayar sistemi olarak düşünebiliriz.
Bilgi giriş ve yanıta dönüşüm olayları çevresel sinir sistemi ile bilginin alınarak işlenmesi ve
yorumlanması ise merkezi sinir sistemi aracılığı ile gerçekleştirilmektedir.
Merkezi Sinir Sistemi ( MSS )
Merkezi sinir sistemini oluşturan yapılar beyin ve omuriliktir. Bu yapılar birçok ara nöronun
birbiri ile sinaps yaptığı, nöronal impulsların (bilgi) değerlendirildiği ve yönlendirildiği
alanlardır.
Beyin ve Beyin Korteksi ( Serebral Korteks )
Beyin simetrik iki ana yarıküre (hemisfer) den oluşur. Hemisferlerden her biri vücudun zıt
taraflarını kontrol eder. Yani sol hemisfer vücudun sağ tarafını, sağ hemisfer ise sol tarafını
kontrol eder. İnsanlarda sol hemisfer baskındır. Sol hemisfer, dil yeteneği, düşünme ve
mantık, sayısal yetenek özelliklerinde baskınken sağ hemisfer müzik ve sanat yeteneği, hayal
etme, üç boyutlu şekillerin tanımlanması gibi özelliklere sahiptir.
Beyin korteksi her bir hemisferinde frontal, pariyetal, oksipital ve temporal olmak üzere 4 ana
loba ayrılmıştır.

Frontal lob: istemli hareketlerin planlanması, davranışlar ve algılamanın kontrolü.

Pariyetal lob: Duysal algılama

Oksipital lob: Görme

Temporal lob: Koku, işitme ve tat duyuları.
Talamus
Koku duyusu hariç bütün duysal bilginin toplandığı ve yüksek beyin 8876 (korteks)
gönderildiği, korteksten gelen bilgilerinde yine alt beyin bölgelerine taşındığı bir ‘ön bilgi
işlem merkezi’ olarak işlev görür.
Hipotalamus
Vücudumuzdaki tüm salgı ve kontrol sistemlerinin kontrol merkezi görevini üstlenir. Temel
görevleri arasında, vücut sıcaklığının, sıvı dengesinin, açlık-tokluk hislerinin, tüm hormon
sistemlerinin ve kan basıncı ve solunum fonksiyonunun düzenlenmesi gibi birçok yaşamsal
fonksiyonun kontrolü bulunur.
Limbik Sistem
Ön beyin ve orta beyin kısımlarındaki yapılardan birkaçının fonksiyonel olarak bir araya
gelmesi ile oluşan limbik sistem; Korku, öfke, sevinç gibi duyguların ve duygusal tepkilerin
oluşturulduğu alanlardır. Amigdala, hipokampus, forniks gibi yapılardan oluşur.
Serebellum ( Beyincik )
Arka beyin kısımlarındaki yapılardan biri olan serbellum serebral korteks gibi hemisferlere
ayrılır ve bir korteks ile kaplıdır. Serebellum motor kontrolde (hareketlerin kontrolü) önemli
rol oynar.
Beyin Sapı
Omurilik ile korteks ve serebellum arasındaki sinyal bağlantısını kuran alt beyin bölgesidir.
Kan basıncının ve solunumun sinirsel düzenlenmesi, dikkat kontrolü ve uyku-uyanıklık
döngüsünün kontrolü gibi önemli işlevleri yerine getirir.
Omurilik ( Medulla Spinalis )
Beyin gibi omurilik de bir zar ve beyin omurilik sıvısı ile çevrilidir. Omurların (vertebra)
oluşturduğu omurga kanalı içerisinde bulunan omurilik merkezi sinir sisteminin bir parçasıdır
ve üst merkezlere (beyin) bilgi götüren çıkıcı (çıkan) nöronal yollar ile üst merkezlerden bilgi
getiren inici (inen) nöronal yollar oluşturur.
Refleks Nedir? Refleksin doğru tanımı, alınan bir uyarı karşısında verilen istemsiz yanıttır.
Yani isteyerek, planlayarak verilmiş bir yanıt değildir.
Periferik Sinir Sistemi ( PSS )
Çevremizde olup biten olayları, değişiklikleri fark etmemizi sağlayan, ihtiyaçlarımızı
gidermemize olanak sağlayan sinir sistemimizin, gelen uyarıları alıp merkezi sinir sistemi
kısmına taşıyan, merkezde oluşturulan yanıtı ise aktiviteyi oluşturacak organlara ulaştıran
kısmına periferik sinir sistemi denir.
Somatik Sinir Sistemi
İskelet kaslarını ve duyu organlarını merkezi sinir sistemine bağlayan sinir sistemi olarak tarif
edilebilir. Yani hem duysal nöronları hem de motor nöronları barındırır.
Otonom Sinir Sistemi
İstemsiz olarak gerçekleşen faaliyetlerin düzenlenmesinde görev alan sinir sistemidir.
Özellikle iç organların çalışmasında görev üstlenir. Otonom sinir sistemi birbiri ile sinerjik
olarak çalışan iki kısımdan meydana gelir. Parasempatik ve sempatik sinir sistemleri.
Sempatik sinir sistemi; Korku, öfke, heyecan gibi durumlarda aktive olur. Sempatik aktivite,
kan basıncını artıran, kalbi hızlandıran ve sindirim sistemini yavaşlatan bir etki açığa çıkarır.
Parasempatik sinir sistemi; Sempatik sinir sisteminin aksine sindirim sistemini hızlandıran
ancak metabolik aktiviteyi yavaşlatan bir etki gösterir. Kalbi yavaşlatır, kan basıncını düşürür.
Download